www.heelkunde-azdamiaan.be
DE BLOEDSOMLOOP.......................................................................................................................... 2 AANDOENINGEN VAN DE SLAGADERS ................................................................................ 3 1. Vernauwing of verstopping van een slagader. 3 2. Uitzetting of verbreding (aneurysma) van een slagader. 4 VERNAUWING VAN EEN BEENSLAGADER............................................................................ 5 VERNAUWING VAN EEN HALSSLAGADER............................................................................ 7 VERNAUWING VAN DE SLAGADER NAAR DE NIER EN DE SPIJSVERTERINGSORGANEN ....................................................................................................... 9 ANEURYSMA OF VERBREDING VAN DE BUIKSLAGADER .............................................. 10
De bloedsomloop
Pagina 1
www.heelkunde-azdamiaan.be
DE BLOEDSOMLOOP De bloedsomloop bestaat uit 3 grote onderdelen: • De slagaders of arteries die het zuurstofrijke bloed van het hart naar de weefels brengen. • De aders of venen die het zuurstofarme bloed van de weefsels naar het hart brengen. • De haarvaten of capillaire die instaan voor de verdeling van het bloed en de uitwisseling van allerlei stoffen. De hoofdslagader of aorta vertrekt uit het hart (1) en geeft in de borstkas belangrijke takken af naar de armen, de hals en het hoofd. De halsslagaders (arteria carotis) voorzien de hersenen van zuurstofrijk bloed. De linker halsslagader voorziet de linker hersenhelft die instaat voor de beweging en het gevoel van de linker aangezichtshelft en de rechter lichaamshelft. Omgekeerd voor de rechter halsslagader.
In de buik geeft de aorta belangrijke takken naar de spijsverteringsorganen en nieren (2). Tenslotte splitst de aorta in 2 bekkenslagaders (a. iliaca) die in de lies de beenslagader vormen (3): een oppervlakkige (a. femoralis superficialis) en een diepe (a. femoralis profnda). Ter hoogte van de knie vormt de oppervlakkige slagader de a. poplitea (4). Deze splitst onder de knie in 3 onderbeensslagaders: a. tibialis anterior, a. tibialis posterior en a. fibularis.
De bloedsomloop
Pagina 2
www.heelkunde-azdamiaan.be
AANDOENINGEN VAN DE SLAGADERS Enerzijds is er een vernauwing of verstopping van de slagader en anderzijds kan er een uitzetting of verbreding (aneurysma) van de slagader optreden. 1. Vernauwing of verstopping van een slagader. A. Definitie
Een vernauwing (stenose) of een verstopping (occlusie) van een slagader is het gevolg van atherosclerose. Dit is het verdikken van de bloedvatwand tgv lokale ophoping van vetten en gladde spiercellen (plaque). Deze plaques kunnen verkalken en ze kunnen breken waardoor er een ophoping van bloedplaatjes en klontervorming ontstaat. Uiteindelijk krijgen we een ernstige vernauwing of een volledige occlusie.
B. Oorzaken
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Roken. Hoge bloeddruk. Diabetes mellitus of suikerziekte. Cholesterol. Overgewicht en een gebrek aan lichaamsbeweging. Erfelijke factoren en geslacht (hoger risico bij mannelijk geslacht).
C. Symptomen
Door verminderde bloedtoevoer ten gevolge van de vernauwing of occlusie naar de weefsels is er een verminderde zuurstofvoorziening waardoor er symptomen optreden. De aard van de symptomen is afhankelijk van de lokalisatie van de letsels • • • -
vernauwing beenslagader vernauwing halsslagader vernauwing slagaders van de nieren en/of spijsverteringsorganen
De bloedsomloop
Pagina 3
www.heelkunde-azdamiaan.be
2. Uitzetting of verbreding (aneurysma) van een slagader.
A. Oorzaken
• • • •
Atherosclerose (zie ook oorzaken atherosclerose). Afname elasticiteit weefsel en/of afname bindweefsel in vaatwand. Infectie. Genetische factoren.
B. Gevolgen
Meestal asymptomatisch en toevallige vondst doch enkele levensbedreigende gevolgen zijn mogelijk: • Ontstaan van een levensbedreigende bloeding door een scheur in de vaatwand (hoe groter het aneurysma, hoe groter het risico op ruptuur). • Plotse afsluiting van een slagader in het been doordat bloedklonters of verkalkte deeltjes losraken van de wand en in de beenslagaders terechtkomen.
De bloedsomloop
Pagina 4
www.heelkunde-azdamiaan.be
VERNAUWING VAN EEN BEENSLAGADER A. Symptomen
1. Geen klachten. 2. Etalagebenen of claudicatio intermittens. 1. Stekende pijnklachten in de benen na bepaalde wandelafstand. De klachten verdwijnen in rust. Nadien kan men weer eenzelfde afstand wandelen. 2. Rustpijn 3. Het bloedtekort is kritisch en er treedt eveneens rustpijn en/of nachtelijke pijn op. De klachten verbeteren bij afhangen van het been. 4. Trofische letsels of slecht helende wonden Niet- of slecht helende wonden met verhoogd risico op infectie en weefselsterfte (necrose en/of gangreen). B. Behandeling
Enkel als de letsels aanleiding geven tot invaliderende klachten, rustpijn en wonden zal een heelkundige behandeling geïndiceerd zijn. Dit gebeurt uiteraard in overleg met de patiënt. We onderscheiden 2 soorten behandeling, namelijk de conservatieve behandeling versus de chirurgische behandeling die bestaat uit een klassieke open heelkundige behandeling of een endovasculaire behandeling (ballondilatatie). 1. Conservatieve therapie Enerzijds medicamenteuze therapie (cholesterolverlagend, bloeddrukverlagend, aspirine), goede diabetescontrole en absolute rookstop ! Anderzijds wandeltraining ter stimulatie van ‘lichaamseigen’ overbruggingen. 2. Endovasculaire behandeling of ballonbehandeling In medische termen spreekt men van een PTA of percutane transluminele angioplastie.
De bloedsomloop
Pagina 5
www.heelkunde-azdamiaan.be
Via een prik in de lies wordt getracht het letsel te passeren met een voerdraad waarover een ballon wordt ingebracht. Het letsel wordt opengeblazen. Afhankelijk van het resultaat zal bijkomend al dan niet een stent geplaatst worden. Na het verwijderen van het materiaal wordt de punctieplaats ofwel manueel afgeduwd ofwel wordt een slotje geplaatst. Complicaties: • peroperatief scheurtjes of totale occlusie van het bloedvat waarvoor dringende klassieke open heelkunde • nierinsufficiëntie tgv contraststof • nabloeding thv de punctieplaats Nazorg: • bedrust • actief bewegen doch fietsverbod gedurende 1 week • bloedverdunning • regelmatige follow-up ! 3. Klassieke heelkundige ingreep of overbrugging Hier onderscheiden we enerzijds een overbrugging of bypassoperatie en anderzijds een plastie. Bij een bypassoperatie wordt een overbrugging aangelegd over het zieke segment van de slagader. Dit kan gebeuren met de eigen ader of door middel van een kunststof prothese. Bij een plastie wordt het zieke bloedvat aan de binnenzijde uitgekuist en terug gesloten met een stukje kunststof (patch). Soms is het bloedvat te ziek en wordt een kort kunststof interponaat gebruikt. Mogelijke complicatie zijn oa. wondinfecties, thrombose, bloeding, orgaan- en/of zenuwschade en lymfelekkage. Perioperatief is er steeds een verhoogd risico op longinfectie of cardiaal infarct bij cardiopulmonaal belastte patiënten. Postoperatief voos gevoel thv het operatielitteken is onvermijdelijk daar de oppervlakkige huidzenuwen doorgenomen worden bij het maken van een incisie. Spontaan herstel valt te verwachten.
De bloedsomloop
Pagina 6
www.heelkunde-azdamiaan.be
VERNAUWING VAN EEN HALSSLAGADER A. Symptomen
De aantasting van de halsslagaders is in de meeste gevallen asymptomatisch, maar ter hoogte van deze vernauwing kan een klonter of verkalking ontstaan waarvan kleine deeltjes meegevoerd kunnen worden waardoor de bloedvoorziening van de hersenen bedreigd wordt. Symptomen zijn verlamming of krachtsvermindering van armen en/of benen, spraakstoornissen of tijdelijke blindheid aan een oog. Deze symptomen kunnen van korte duur zijn (transient ischemic attack of TIA), maar kunnen ook van lange duur zijn (cerebrovasculair accident of CVA). Dan spreekt men ook van een beroerte. B. Behandeling
Een ernstige vernauwing van de halsslagader gaat gepaard met een verhoogd risico op beroerte. Tevens hebben patiënten na een beroerte en/of TIA een duidelijk hoger risico op een nieuwe, vaak ernstigere beroerte in de maanden nadien. Het doel van een ingreep op de halsslagaders is dan ook niet het verhelpen van reeds bestaande symptomen doch wel het voorkomen van bijkomende letsels in de toekomst. Ook hier zijn er 2 behandelingsmogelijkheden. 1. Klassieke carotisendarteriëctomie Hier wordt het zieke bloedvat via een een halsincisie vrijgelegd en nadat het bloedvat is opengemaakkt wordt het letsel verwijderd. Vervolgens wordt het bloedvat gesloten met een stukje kunststof (patch). Tijdens deze ingreep wordt de hersenfunctie gevolgd via een EEG. Naast de klassieke complicaties dient men bij deze ingreep rekening te houden hersenbeschadiging waardoor spraakstoornissen of verlammingsverschijnselen kunnen optreden. Het risico bedraagt ongeveer 2 tot 5% doch ligt beduidend lager dan wanneer er geen ingreep zou gebeuren. 2. Carotisstenting Bij deze procedure wordt via een punctie in de lies een catheter ingebracht en wordt het letsel gepasseerd met een fijne voerdraad waarover een filter of protectiedevice wordt De bloedsomloop
Pagina 7
www.heelkunde-azdamiaan.be
opgevoerd om eventuele loskomende klonters op te vangen. Vervolgens wordt de stent ontplooid. Indicaties voor carotisstenting zijn patiënten in slechte algemene toestand of patiënten waarbij de halsslagader niet goed te bereiken is owv eerdere carotisingreep, vroegere halsingreep, bestraling van de halsregio en een korte en stijve hals. Tevens dient vermeldt te worden dat het RIZIV niet tussenkomt in de materiaalkost. Dit betekent een extra kost voor de patiënt van ongeveer 1300 euro !
De bloedsomloop
Pagina 8
www.heelkunde-azdamiaan.be
VERNAUWING VAN DE SLAGADER NAAR DE NIER EN DE SPIJSVERTERINGSORGANEN A. Symptomen
Bij verminderde bloedvoorziening van de nieren treedt er een verminderde werking van de nier op. Hierdoor is er een verminderde uitscheiding van afvalstoffen via de nier waardoor er nierinsufficiëntie ontstaat. Op lange termijn kan dit leiden tot nierdialyse. Een ander gevolg van slechte nierdoorbloeding is hoge bloeddruk of arteriële hypertensie. Typisch symptoom voor verminderde bloedvoorziening van de spijsverteringsorganen is zogenaamde angor abdominalis. Dit is een krampachtige pijn die ontstaat een 15-tal minuten na de maaltijd. Hierdoor gaat men minder eten wat kan leiden tot ernstige vermagering. B. Behandeling
Een vernauwing van de nierslagader wordt enkel behandeld indien nierinsufficiëntie en/of hoge bloeddruk die niet onder controle is met medicijnen. Een vernauwing van de slagaders naar de spijsverteringsorganen wordt enkel behandeld bij ernstige klachten van angor abdominalis en vermagering. Ook hier zijn er 2 mogelijkheden. De voorkeur gaat uit naar een minimaal invasieve behandeling dmv ballondilatatie en stenting. Een andere optie is een klassieke overbruggingsoperatie of een plastie.
De bloedsomloop
Pagina 9
www.heelkunde-azdamiaan.be
ANEURYSMA OF VERBREDING VAN DE BUIKSLAGADER A. Symptomen
Meestal asymptomatisch en toevallige vondst doch enkele levensbedreigende gevolgen zijn mogelijk: • Ontstaan van een levensbedreigende bloeding door een scheur in de vaatwand (hoe groter het aneurysma, hoe groter het risico op ruptuur). • Plotse afsluiting van een slagader in het been doordat bloedklonters of verkalkte deeltjes losraken van de wand en in de beenslagaders terechtkomen. B. Behandeling
Het tijdstip van behandeling is afhankelijk van de diameter. Algemeen wordt een aneurysma behandeld vanaf een maximale diameter van 50 à 55mm of bij snelle toename van de diameter. Ook hier onderscheiden we de klassieke open chirurgische behandeling versus de endovasculaire behandeling dmv een endoprothese. 1. Klassiek open chirurgisch herstel Hierbij wordt het uitgezette deel vervangen door een kunststof vaatprothese. De operatie gebeurt via de buik of zijdelings via de retroperitoneale ruimte waarbij de hoofdslagader of aorta tijdelijk afgeklemd wordt waarna de prothese wordt ingehecht. Afhankelijk van de uitgebreidheid gebeurt dit tot op de splitsing, tot op de bekkenslagaders of tot in de lies op de beenslagaders. Mogelijke complicaties: • • • •
Nabloeding. Thrombose. Orgaanschade (nier !). Infectie.
Postoperatieve mogelijke gevolgen:
De bloedsomloop
Pagina 10
www.heelkunde-azdamiaan.be
• Tgv het afsluiten van de bekkenslagaders kan er pijn thv de bil ontstaan tijdens het wandelen. Deze klachten zijn meestal van voorbijgaande aard. • Retrograde ejaculatie bij mannen. Tgv verstoring in de bezenuwing blijft de zaadlozing als het ware afwezig ondanks een normale erectie en een normaal orgasme. In werkelijkheid gebeurt de zaadlozing in de blaas (= retrograde ejaculatie). • Postoperatief tijdelijk stilliggen van het maagdarmstelsel.
2. Endoprothese Dit is een nieuwere techniek waarbij via twee liesincisies een kunstof vaatprothese in opgevouwen toestand in de aorta wordt opgeschoven. Na bepalen van de exacte positie wordt deze prothese ontplooid waardoor het aneurysma wordt afgesloten.
Mogelijke complicaties: • • • • •
Nabloeding. Thrombose. Orgaanschade (nier !) tgv contrastgebruik. Infectie. Lekkage langsheen de endoprothese (endoleak).
Voordelen: • Minimaal invasief. • Sneller herstel. • Kortere hospitalisatieduur. Echter niet alle patiënten komen in aanmerking voor deze behandeling. De endoprothese kan enkel gebruikt worden als het aneurysma aan bepaalde (anatomische) voorwaarden voldoet. Postoperatief zal patiënt levenslang onderworpen worden aan strikte follow-up dmv CTscan en/of echografie.
De bloedsomloop
Pagina 11
