De behandeling van sommige vormen van kanker gaat effectiever met protonen dan met röntgenstraling,

DELTA. 02 15-01-2009

weekblad van de technische universiteit Delft

> 03 Brand naspelen

> 06 Schone horizon

> 08 Protonkliniek

>12 Dark room

> 18 English Credit crunch

De TU heeft adequaat gereageerd op de brand bij Bouwkunde, maar zou op het hoogste niveau een brand moeten naspelen die zogenaamd slecht afloopt. Dat concludeert Ernst & Young in een evaluatie die het bureau in opdracht van de TU schreef over het crisismanagement tijdens de brand.

Hoogspanning zonder horizonvervuiling. Elektriciteitsnetbeheerder Tennet wil binnenkort twintig kilometer hoogspanningskabels onder de grond stoppen, onder meer bij Delft. De TU helpt bij het onderzoek.

De behandeling van sommige vormen van kanker gaat effectiever met protonen dan met röntgenstraling, zo blijkt wereldwijd in gespecialiseerde ‘protonklinieken’. Samen met enkele partners uit de medische hoek wil de TU ook zo’n kliniek bouwen. “Als Nederland geen protonklinieken bouwt, verlaagt het zich tot een achterlijk land.”

Zijn promotie ziet hij als hobby, een afleiding naast zijn meer dan drukke ontwerpersbestaan. Ferry Vermeulen begon meteen na zijn afstuderen een eigen ontwerpbureau. Bijna al zijn ontwerpen zijn tot nu toe in productie genomen, van een prullenbak tot een dark room voor lesbiennes.

As the world waits anxiously for 2009 to unfold into what many predict will be worst economic crisis since the 1930s, TU Delft Professor John Groenewegen argues that the credit crisis is more a structural crisis than a financial one. More regulatory oversight and a remuneration system that promotes less risky behavior are only the first steps. A reshuffle of the whole economic system is urgently required.

01

TUDELTA.02

In optocht trok het verzamelde cortège afgelopen vrijdag door de vrieskou naar de achteringang van Bouwkunde. Daar, in de zojuist opgeleverde zuid-serre, vond de viering van de 167ste dies natalis plaats, onder het thema ‘engineering & design’. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Pagina 5: Dies markeert herrijzing Bouwkunde

DELTA. 02 15-01-2009

02

nieuwsinterview

DELTA. 02 15-01-2009

Verzet

‘Dit was mijn zesde ontwerp’ TUdelta.02 > Jaargang 41 Delta is het informatie- en opinieblad van de TU Delft, verzorgd door een journalistiek onafhankelijke redactie.

> Redactie Frans Godfroy (hoofdredacteur), Saskia Bonger (hoofdredacteur a.i.), Jorinde Hanse, Katja Wijnands (eindredactie), Tomas van Dijk, Maaike Muller, Connie van Uffelen, Jos Wassink (verslaggeving). > Medewerkers Lotte Asveld, Willemijn Dicke, Robbert Fokkink, George van Hal, Dap Hartmann, Auke Herrema, Christian Jongeneel, David Laughton, David McMullin, Anna Noyons, Daan Schuurbiers, Jimmy Tigges, Robert Visscher, Floris Wiegerinck, Martine Zeijlstra, Daphne Zuiderwijk. > Foto‘s Sam Rentmeester/ Hans Stakelbeek (FMAX).([email protected]) > Vormgeving Kummer & Herrman, Utrecht > Lay-Out

Liesbeth van Dam

> Mededelingen Martin Kers ([email protected]) > Redactieraad Ir. S. Rozendaal (voorzitter), mw. prof.dr.ir.drs. H. Bijl, prof.dr.ir. F.W. Jansen, J. Op Den Kelder, mr. J.J. M.Kok, R.H.G. Meijer, T. Niks, prof. dr.B.J. Thijsse, ir. M. Persson, dr.ir. C. Vermeeren > Redactie-adressen Universiteitsbibliotheek Kamer 0.18-0.28 Prometheusplein 1 2628 ZC Delft Postbus 139 2600 AC Delft Tel. 015-278 4848 E-mail: [email protected] www.delta.tudelft.nl > ISSN 0169-698x > Druk Wegener Nieuwsdruk Twente, Enschede > Oplage 12.000 > Advertenties H&J uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJssel Tel. 010-451 55 10 Fax 010-451 53 80 E-mail:[email protected] www.linkmagazine.nl > Abonnement Een abonnement kost 37,50 en kan elk moment ingaan. > HOP Delta werkt samen met het Hoger Onderwijs Persbureau Hein Cuppen, Bas Belleman, Thijs den Otter Tel. 071-523 6151 Fax 071-523 2138 E-mail [email protected] > Copyright Delta Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur artikelen, schema‘s of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen en/of openbaar te maken, in enigerlei vorm of wijze.

Nando Timmer heeft zich de afgelopen twintig jaar hard gemaakt voor een nieuwe windtunnel aan de TU. Een deel van het geld was er al, maar de politieke wil om de rest bij te leggen ontbrak. Vrijdag wordt de Open Jet Facility (OJF) dan eindelijk geopend.

windtunnel nodig voor de uiteindelijke verificatie van je ideeën. Maar het is niet zo dat ik twintig jaar lang elke dag met die windtunnel bezig was. Ik maakte gewoon af en toe een ontwerp en dan verdween dat weer in de kast.” Wat voor windtunnel is de OJF? “Hij heeft een effectieve diameter van drie meter. Dat wil zeggen dat we rotormodellen van ongeveer twee meter kunnen testen. Dat is vijftig procent meer dan in de vorige windtunnel.”

xGeorge van Hal Tevreden? Blij? “Een combinatie. De bouw sluit een lange periode af. De OJF is mijn zesde ontwerp voor een windtunnel en de eerste die gebouwd wordt.” Waarom heeft het twintig jaar geduurd? “Er kwam destijds drie miljoen gulden beschikbaar voor het windenergieprogramma aan de TU. Een miljoen daarvan ging naar een nieuwe leerstoel windenergie en een ander miljoen ging naar het overhevelen van de onderzoeksturbine van de TU op het terrein van de stichting Energie Anders uit Hoek van Holland naar Delft. Het laatste miljoen zou moeten gaan naar de vervanging van de toenmalige windtunnel.”

Nando Timmer. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Waarom gebeurde dat niet? “Het is een enorm apparaat om te bouwen. Daar komt bij dat een miljoen nog steeds te weinig was en dat het imago van windenergie destijds negatiever was dan nu. De wil ontbrak om het ontbrekende geld bij te leggen.”

niek. Drie van de leerstoelen daar legden geld bij en er kwam geld van het college van bestuur. De rest heeft L&R voorgeschoten. Dat moet worden terugverdiend. Maar we zijn geen commercieel instituut: ons eigen onderzoek en studenten gaan voor.”

En toen? “In 1990 werden we verplaatst naar Civiel en toen werden de plannen weer meegenomen. Die gingen uiteindelijk toch niet door. In 2004 verhuisden we van Civiel naar Luchtvaart- en Ruimtevaarttech-

Had je verwacht dat het er ooit nog van zou komen? “Ik heb getwijfeld, want windtunnels zijn duur en veel mensen geloven dat je stromingsfenomenen ook goed met computersimulaties kunt bestuderen. Toch heb je altijd een

Welk onderzoek ga je zelf in de windtunnel doen? “Onze groep doet mee met een aantal Europese projecten. We zoeken bijvoorbeeld manieren om de belasting op rotorbladen van windturbines beter te voorspellen en reduceren. Verder simuleren we hoe de bladen reageren op wind die onder een hoek langs blaast. Dat gebeurt in het echt regelmatig: de windrichting fluctueert snel en je kunt niet zes keer per seconde de gondel van je turbine heen en weer draaien.” En nu? Achterover leunen en genieten van de nieuwe tunnel? “Nee, er moet nog veel gebeuren. We moeten de tunnel nog beter leren kennen en hem goed afstellen. Bovendien moet er nog wat dure apparatuur aangeschaft worden. We zijn nog lang niet klaar.”

Er is steeds meer politiek verzet tegen de plannen van Duwo om niet-studerende dertigplussers uit hun woningen te zetten. Bram Stoop van Onafhankelijk Delft: “Volgens ons genieten die bewoners gewoon huurbescherming. Maar dit is geen zaak van de politiek. Als de mensen naar de rechter stappen, krijgen ze volgens mij gewoon gelijk.” Ook de VVD is tegen het plan: “Eerst was Duwo nog voor studenten en jongeren, tegenwoordig exclusief voor studenten. Ik vind het lovenswaardig dat ze voor een duidelijkere doelgroep kiezen.

De TU heeft adequaat gereageerd op de brand bij Bouwkunde, maar zou op het hoogste niveau een brand moeten naspelen die zogenaamd slecht afloopt. xGEORGE VAN HAL/CONNIE VAN UFFELEN De TU reageerde snel en besluitvaardig op de brand bij Bouwkunde en werkte goed samen met de gemeente en de hulpdiensten. Toch biedt dit nog geen garanties voor de toekomst. Dat concludeert Ernst & Young in een evaluatie die het bureau in opdracht van de TU schreef over het crisismanagement tijdens de brand. Het adviesbureau deed dat aan de hand van documentatieonderzoek en interviews met het management. De universiteit zou op het hoogste niveau een brand moeten naspelen die zogenaamd slecht afloopt. Bij een brand met doden en gewonden moeten immers andere dingen gebeuren, waarvan de TU nog veel kan leren. Ook adviseert Ernst & Young om een taskforce crisismanagement in te

Dresscode Toch vind ik deze kledingvoorschriften nog lang niet ver genoeg gaan. Bepaalde typen kleding kunnen namelijk wel degelijk permanente schade toebrengen, zowel aan de lichamelijke gezondheid van de drager als aan de geestelijke gezondheid van de beschouwer. Daarnaast kunnen bepaalde verschijningsvormen de omgeving zodanig afleiden, dat het primaire proces geheel wordt ontwricht. Ik zou daarom willen voorstellen dat het college van bestuur op korte termijn een vervolgbesluit neemt om abnormaliteiten in kleding en uiterlijk die hinder, sneeuwblindheid en misselijkheid kunnen veroorzaken uit te bannen. Ik wil het best opstellen, dat besluit. Als ik mijn zin zou krijgen zou ik niet alleen geen boerka toestaan, maar ook: - geen witte tennissokken in sandalen onder een pak - geen gebloemde leggings maat 52 en bruine lipliner - geen jezusnikes met roodgelakte teennagels - geen geruite broekrokken of driekwartbroeken bij Rubensvrouwen - geen te krappe overhemden waardoor behaarde buik zichtbaar wordt - geen donkergroene slipovers onder mosterdkleurige ruitjescolberts - geen neus- en oorhaar - geen okselhaar dat uit de mouw van je T-shirt naar buiten komt - geen truien met poezen - EN GEEN BORDEAUXRODE SOKKEN IN BRUINE SCHOENEN ONDER EEN BLAUW PAK, JA! Ellen Touw is hoofd van de dienst Onderwijs en Studentenzaken bij Civiele Techniek en Geowetenschappen en beleidsadviseur internationalisering. Vanaf deze week schrijft ze elke vier weken een column in Delta.

Maar: volgens de Nederlandse wet hebben de mensen die ze willen uitzetten recht op huurbescherming.” Volgens Duwo zou het uitzetten mogen omdat er sprake is van ‘dwingend eigengebruik’. Directeur Jan Willem van Beek: “Daarmee kun je naar de rechter stappen. In de regel wint de studentenhuisvester dat.” Bovendien zegt Duwo dat de campuscontracten de huurbescherming beperken.

x

Waterbesparing

Tumorverklikker

Drinkwatergebruik in Nederland kan door besparing en hergebruik in een huishouden met de helft verminderd worden tot zo’n zestig kubieke meter per jaar. Dat stelt het rapport ‘Every drop counts’ dat woensdag werd gepresenteerd bij Bouwkunde. Onderzoekers van Bouwkunde schreven het voor het milieuprogramma van de VN. Mensen zijn zich onvoldoende bewust van de waterkringloop, stellen de auteurs

Onderzoekster dr.ing. Kristina Djanashvili heeft een MRI-contraststof ontwikkeld die betere herkenning van tumoren mogelijk maakt, althans in muizen. De stof bestaat uit twee componenten. De ene (lanthanide-chelaat) beïnvloedt waterstofkernen in de omgeving en vergroot zo het MRI-signaal. De andere stof (fenylboronaat) hecht zich aan suikers op de buitenkant van tumorcellen. Djanasvili heeft de doelzoekende tumorverklikker ook in temperatuurgevoelige liposomen verpakt, die de stof vrijlaten bij 42 graden Celsius. Lokale

x www.delftfixthet.nl

. www.unep.or.jp

’TU moet brand naspelen’

touw

Nederland is een tolerant land, in elk geval wat uiterlijk betreft. Je mag aantrekken wat je wilt, niemand zal je een strobreed in de weg leggen. Al heb je een drol op je voorhoofd getatoeëerd, of een asbak in je onderlip: je mag mee met de tram en je mag gewoon stemmen. Toch kent ook ons tolerante vaderland zijn grenzen. Al weer enkele jaren geleden hebben scholen en universiteiten in Nederland besloten geen studenten meer in de klas toe te laten die een boerka dragen als gezichtsbedekking, met als argument dat je het gezicht moet kunnen zien van de persoon aan wie je les geeft. Prima regel, helemaal mee eens. Hoe kun je lesgeven aan of discussiëren met zo’n overbedekte dame, als je niet eens goed kan zien of er in die hoop lappen überhaupt wel een mens verscholen zit? Ook de TU heeft inmiddels de kledingcodes aangescherpt, althans bij officiële gelegenheden. Hoogleraren mogen geen Mickey Mouse-stropdassen, zichtbare jarretels of Doc Martin-boots meer dragen onder de toga. En wie te laat komt aanhijgen bij de togakasten, mag niet meer meelopen in het cortège en moet als nederige burger tussen het gewone volk in de zaal plaatsnemen. Ook bij diploma-uitreikingen is het protocol verscherpt. Voorbij zijn de tijden dat de afstudeerbegeleider in een T-shirt vol gaten met een baard van drie dagen op blote voeten kon komen aansloffen bij aanvang van de plechtigheid, met een vuile hand het diploma vanachter zijn oor uit zijn dreadlocks vissend. Tegenwoordig geldt de regel dat iedereen die uit hoofde van zijn functie aanwezig is, strak en minimaal in het pak moet verschijnen. If not than not, als jij je niet wilt conformeren aan de dresscode, dan feliciteer je de kersverse alumnus maar vanachter de huurpalm.

03

Nieuws

Tentamenstress

Studenten in de bibliotheek zaten woensdag niet met hun neus in de boeken, maar in de massagestoel. Geconcentreerd kneedt de masseur de tentamenstress bij oververmoeide studenten weg. De schouders, nek, armen en bovenkant van de rug worden even onder handen genomen, zodat ze er tien minuten later weer stevig tegenaan kunnen. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

stellen om beter voorbereid te zijn op crises. De universiteit legt nu nogal de nadruk op veiligheidsincidenten en incidenten van terroristische aard (waarvoor nu Plan Pandora klaarligt), maar zou in kaart moeten brengen welk typen risico er nog meer zijn. Volgens het adviesbureau verliep de ontruiming door bedrijfshulpverleners snel en adequaat, hoewel de ontruimingsprocedure niet voor iedereen helder was en er lange tijd onzekerheid was over het ‘echt leeg zijn’ van het gebouw. Hoewel alle belangrijke functionarissen tijdig waren ingeschakeld, was voor hen geen actuele telefoonlijst beschikbaar. Er waren conceptdraaiboeken voor crisismanagement, maar die werden niet uit de kast getrokken. De TU handelde praktisch en had die draaiboeken blijkbaar niet nodig om juist te handelen. Behalve Ernst & Young onderzocht ook Interseco in opdracht van de TU de brand. Interviews die Interseco hield onder de direct betrokkenen, bevestigen dat de brand ontstond doordat lekwater van een gesprongen waterleiding op de zevende verdieping in een koffieautomaat op de zesde verdieping terechtkwam. Interseco voert de getuigen anoniem op. De waterleiding kon volgens de

betrokkenen springen door slecht soldeerwerk. Dat was twee millimeter dik, waar vijftien millimeter gebruikelijk is. Een van de betrokkenen vertelt het ‘ongelofelijk te vinden dat de waterleiding op dit punt nog veertig jaar heeft standgehouden’. De reden waarom de leiding het nu niet meer hield, moet volgens een getuige worden gezocht in een plotselinge drukverhoging van het water. Nadat de brand in de koffieautomaat was ontstaan, verspreidde die zich in luttele seconden over de zesde verdieping. Het lukte de brandweer niet om tijdig binnenin het gebouw te blussen, omdat de waterdruk nog niet hoog genoeg was na herstelwerkzaamheden. Het COT instituut voor veiligheidsen crisismanagement concludeert in een onderzoek in opdracht van de gemeente dat de maatregelen in het gebouw die gericht waren op ontvluchting hun waarde bewezen. Hoewel het pand op het gebied van materieel aan de eisen voldeed, had het verlenen van gebruiksvergunningen beter gekund. De gemeente en de TU presenteerden bovengenoemde rapporten op 14 januari, na het ter perse gaan van deze krant.

x

www.delta.tudelft.nl

verhitting zou het mogelijk maken alleen bepaalde delen van het lichaam te onderzoeken. “Het is potentieel een veelbelovend onderzoek”, stelt copromotor dr.ir. Joop Peters (biokatalyse en organische chemie bij Technische Natuurwetenschappen). “Door radioactief lanthanide te gebruiken zou je de stof ook als geneesmiddel kunnen inzetten.” Peters benadrukt dat de tumorverklikker nog niet klinisch getest is. “Dan moet er eerst een farmaceut in geïnteresseerd zijn, en dan nog duurt het tien jaar.”

Aan tafel bij Maxima Dat er bijzonder werk wordt verricht aan de TU ontgaat ook de Oranjes niet. Leonardo da Vinci-prijswinnaar ir. Ties Rijcken mocht afgelopen dinsdag lunchen met prins WillemAlexander en Máxima op paleis Noordeinde. Een spannende ervaring, zeker? Rijcken: “Nou, de citroengrasbavarois was erg lekker. Het was best gezellig, maar formeel. De 28 genodigden waren verdeeld over vier tafels. Ik had het genoegen om eventjes met Máxima aan tafel te zitten.”

‘Bekende Nederlanders ontmoeten heeft wel wat’ De ingenieur was erg gecharmeerd van de prinses. “Ze voelt zich op haar gemak tussen al die lakeien en gouden ornamenten. Maar voor een prinses is ze heel spontaan. Ik merkte dat ze echt geïnteresseerd is in het volk.”

Het prinselijk echtpaar nodigt twee keer per jaar mensen uit die een bijzondere prestatie hebben geleverd. “Ik mocht aanschuiven omdat ik vorig jaar de Leonardi da Vinci-prijs heb gewonnen voor mijn onderzoek naar wonen op water”, aldus Rijcken. Een bijzondere ervaring voor de Delftenaar. “Bekende Nederlanders ontmoeten heeft wel wat”, zegt hij. “De hele entourage is een ervaring op zich, met lakeien die al die tijd helemaal niets staan te doen.” Rijcken was overigens niet de enige Delftenaar die mocht aanschuiven. “De jongens van Senz Umbrellas waren ook uitgenodigd. Zo kon ik ook eens met hen kennismaken.” (SS)

DELTA. 02 15-01-2009

04

Nieuws

Natuurwetenschap in dichtregels Atomen bepalen de natuur, niet God. Dat was de gewaagde these van de Romeinse natuurfilosoof Lucretius (98-55 v. Chr.). Zijn hoofdwerk met veel dichterlijk vuurwerk biedt bètawetenschappers een goede kijk op de natuurwetenschappen in de oudheid. xRobert Visscher In den beginne waren er deeltjes. Het zou opgeschreven kunnen zijn door een moderne wetenschapper, maar het vat ook de natuurkundige visie samen van de Romeinse dichter Lucretius. Hij schreef een fascinerende verhandeling over natuurkunde, geologie en biologie in ‘De natuur van de dingen’. Lucretius wilde met dit boek in de Romeinse wereld de ideeën van de Griekse natuurfilosoof Epicurus bekend

maken. Het boek is onlangs kundig vertaald door Piet Schrijvers, emeritus hoogleraar Latijn aan de Universiteit Leiden. Na ruim tweeduizend jaar verdient dit boek het nog steeds om gelezen te worden. Juist door bètawetenschappers. Het geeft namelijk een intrigerend kijkje in de keuken van de natuurwetenschappen in de oudheid. Geologen, natuurkundigen, biologen en scheikundigen vinden een schat aan informatie bij deze Romein. Natuurlijk is veel van wat Lucretius schreef inmiddels achterhaald, maar dat maakt zijn boek niet minder interessant. Door Lucretius wordt duidelijk hoe in de oudheid gedacht werd over de natuur en daarom is het van fundamenteel belang voor de ontwikkeling van de bètawetenschappen. Daarnaast heeft Lucretius zijn visie in soms prachtige, soms wat te gepolijste dichtregels gevangen. Een combinatie tussen wetenschap en poëzie zie je tegenwoordig zelden, maar dat het zeer goed werkt laat de Romein zien. Een van de mooiste passages uit ‘De natuur van de dingen’, staat in het tweede boek. Lucretius probeerde op een vindingrijke manier het

onzichtbare zichtbaar te maken. Het probleem van atomen was natuurlijk dat men ze niet kon waarnemen. Hoe ze dan ongeveer in elkaar zaten, wilde Lucretius laten zien door ze te vergelijken met stofjes in het zonlicht. ‘Wanneer de inslag van de zonnestralen overal door een donker huis zijn licht laat stromen, zie je hoe door de ruimte op velerlei manieren talrijke kleine stofjes krioelen in die stralen, als in een eindeloze veldslag vechten, strijden, in eskadrons een aanval doen en nooit

‘Godsdienst heeft vaak tot goddeloze misdaad aangezet’ pauzeren, frequent door verbinding en door scheiding opgezweept.’ God werd door Lucretius buitenspel gezet. ‘Godsdienst heeft vaak tot goddeloze misdaad aangezet.’ Lucretius wilde mensen bevrijden uit ‘de boeien van godsdienstigheid’. Natuurrampen verklaarde de dichter in zijn magnum opus daarom niet als straf van God. ‘Dit is de ware aard van bliksemvuur doorzien: begrijpen hoe krachtig ieder ding

bewerkt, niet vruchteloos Etruskische formules nazien op zoek naar tekens van een verborgen godsgericht: waar kwam het vliegend vuur vandaan, in welke richting wendde het zich van hier, op welke wijze drong het in dichte ruimtes, dook na een schrikbewind weer op, wat voor schade kan het inslaan uit de hemel brengen?’ Het is door deze opvattingen een wonder dat we dit monumentale boek van Lucretius vandaag de dag nog kunnen lezen. Het werd door de eeuwen heen intens gehaat door vele gelovigen. Kerkvader Lactantius (derde eeuw) noemde de volgelingen van deze leer ‘varkens’. Na de middeleeuwen kwam langzaam de ommekeer. De vermaarde natuurfilosoof Isaac Beeckman (1588-1637) werd vergaand beïnvloed door de Romein. Dat wordt duidelijk door het goede essay van vertaler Piet Schrijvers over de receptie van Lucretius dat ook in het boek is opgenomen. Volgens hem wordt Lucretius nog altijd gedemoniseerd. Zo ontbreekt de natuurfilosoof steevast bij de eindexamens Latijn. Deze gebrekkige aandacht zorgt er ook voor dat Lucretius niet zo bekend is. In NRC Handelsblad

verbaasde Schrijvers zich erover dat Ronald Plasterk nooit aan hem refereerde, terwijl ze gelijksoortige argumenten aanvoeren. Helaas schrijft de vertaler in het essay vrijwel niets over hoe de moderne wetenschap zich verhoudt ten opzichte van Lucretius. Dat is vooral jammer omdat Lucretius tal van onderwerpen aanraakt, die nu (weer) actueel zijn. Denk bijvoorbeeld aan het creationisme debat, waar de Delftse universiteitshoogleraar Cees Dekker zich fanatiek in mengde. Of aan de onlangs voltooide deeltjesversneller. Lucretius schreef niet voor niets dat alles begon met ‘eerste deeltjes’. Dat alleen al zou dit boek tot verplichte stof moeten maken voor natuurwetenschappers. En dat is het vooral, omdat het een feest is om te lezen.

x Lucretius, ‘De natuur van de dingen’, Historische Uitgeverij, 612 p., 49,95 euro.

De wereld zwemt in plutonium In 1941 werd in Berkeley het eerste plutonium gemaakt ter grootte van een zoutkorrel. Nu is er 155 ton van ‘s werelds gevaarlijkste element. En niemand weet wat ermee te doen. xJos Wassink Plutonium is in de wereld gehaald om kernbommen mee te maken en het is verder vrijwel nergens goed voor. Het is giftig, het geeft kankerverwekkende alfastraling af en slechts vijftien kilo van de juiste soort is genoeg voor een bom. ‘De wereld zwemt in plutonium’, schrijft Jeremy Bernstein in zijn monografie ‘Plutonium, a history of the world’s most dangerous element’, ‘De vraag is, wat ermee te doen?’ Het begin van het plutoniumverhaal is onschuldig genoeg. Toen in het begin van de twintigste eeuw eerst röntgenstraling ontdekt werd en vlak daarna radioactiviteit bij uranium, thorium, radium en polonium, rees de vraag of er ook zwaardere elementen zouden bestaan dan uranium (atoomnummer 93 in het periodiek stelsel der elementen). Dat bleef een hypothetische vraag

tot de ontdekking van het neutron door Chadwick in 1932. Toen realiseerde men zich al snel dat het neutron uitstekend geschikt was om atoomkernen mee te onderzoeken omdat het door het ontbreken van elektrische lading niet afgestoten zou worden door de positief geladen atoomkern. De eerste die allerlei elementen met neutronen begon te bestralen, was Enrico Fermi in Rome. Ook uranium werd met neutronen gebombardeerd en door een toevallige ingeving zette Fermi een blok paraffine in de neutronenbundel en zag dat het bestralingseffect enorm toenam. Kennelijk werkten langzame neutronen beter dan snelle. Bij de bestraling van uranium ontstond een element met halfwaardetijd van dertien minuten. Fermi nam aan dat het een nieuw element betrof met atoomnummer 94 (plutonium) of hoger, maar een relatieve buitenstaander (en een vrouw) Ida Noddack suggereerde dat het uraniumatoom wel eens gesplitst kon zijn. Dat buitensporige idee werd vooralsnog genegeerd. Pas toen de Duitse onderzoekers Hahn en Strassman aantoonden dat bij bestraling van uranium barium ontstond (met atoomnummer 56), was atoomsplitsing aangetoond. Men wist uit een van de artikelen van Einstein uit 1905 (E=mc2) dat daarbij grote hoeveelheden energie

vrijkomen. En ook dat het volgende element plutonium met atoomnummer 94 erg energiek leek. Werner Heisenberg vertelt in 1942 aan een publiek van vooraanstaande nazi’s: ‘Element 94 is zeer waarschijnlijk, net als uranium-235 (de atoommassa - red.) een explosief met onvoorstelbare kracht. Dit element ontstaat door bestraling van uranium en het is er chemisch van te scheiden.’ Op dat moment was de plutoniumproductie in Amerika al begonnen. Eerst met een cyclotron dat protonen versnelt en daarmee in een

‘Wat miljoenen heeft gekost om te maken, gaat miljarden kosten om ervan af te komen.’ blok beryllium een bundel neutronen genereert. In anderhalf jaar tijd werd met twee machines slechts twee milligram plutonium geproduceerd. Later, vanaf 1943, werden kernreactoren ingezet om plutonium te maken. Een deel van het uranium verandert door de neutronenstraling in plutonium. De productie vond voor het grootste deel plaats in Hanford aan de Columbiarivier. Subtiel ging dat niet en afgebroken brokstukken splijtstofsta-

ven van tot een pond kwamen in de rivier terecht. Maar het was oorlog en men zei dat de Duitsers al bijna een kernbom hadden, dus even niet zeuren nu. Waarom de Duitsers ondanks hun voorsprong voor de oorlog geen kernbom hebben ontwikkeld is een mooi en spannend verhaal, maar te lang voor hier. Na de oorlog ging de plutoniumproductie pas echt van start. Vooral in de jaren zestig werden jaarlijks tonnen geproduceerd. En nu zitten we ermee. Hooguit kan het bijgemengd worden in brandstofstaven voor kernreactoren, maar ook dat zet niet echt zoden aan de dijk. En het schijnt relatief duur te zijn. Bernstein: ‘Wat miljoenen heeft gekost om te maken, gaat miljarden kosten om ervan af te komen.’ Emiritus hoogleraar Jeremy Bernstein heeft een mooi compact boekje geschreven over een fascinerende stof. De historische reconstructies zijn nauwgezet en levendig. Toch is Bernstein meer een professor dan een journalist. Zo ruimt hij acht pagina’s in voor de verschillende kristalvormen van plutonium, maar over gezondheidsrisico’s en proliferatie van kernwapens schrijft hij opmerkelijk beknopt. Desondanks een aanrader, zeker voor kernfysici.

x

Jeremy Bernstein: ‘Plutonium, a history of the world’s most dangerous element’, Joseph Henry Press, Washinton, 2007.

DELTA. 02 15-01-2009

Nieuws

Symposium

Powernap-plekken

Studentenpartij Stip en de VSSD zijn jarig. Zij worden respectievelijk 15 en 45 jaar. Om dit te vieren, houden zij samen op donderdag 19 februari het symposium ‘Delft fixt het’ bij het Delftsch Studenten Corps aan de Phoenixstraat. Burgemeester Verkerk opent het symposium. Verder vertellen verschillende Delftse ingenieurs over hun werk in het buitenland en is er een paneldiscussie rond de vraag of het voor Nederland wel wenselijk is als afgestudeerden met al hun kennis naar het buitenland gaan.

De studentenraad (sr) wil op de campus een fietsenmaker in de vorm van een Brikfit of mbowerkplaats, een geldautomaat in TU-Zuid en powernap-plekken. Het was al eerder bekend dat studenten een fietsenmaker op de campus willen. Door de werkplaats door één fietsenmaker te laten runnen, ondersteund door mbo-scholieren, studenten of gehandicapten, kan de prijs laag blijven. Studenten zeggen behoefte te hebben aan een fietsenmaker, omdat de normale rijwielhandelaren te duur zijn en te ver uit de buurt liggen. De geld-

05

Energiematerialen automaat moet bij voorkeur bij het sport- en cultuurcentrum komen. De meeste voorzieningen voor studenten zijn nu in TU-Noord. Als laatste willen de studenten een proef starten met powernap-plekken. Dit zijn plekken waar studenten en medewerkers een powernap, een korte slaap van ongeveer twintig minuten, kunnen doen. Donderdag 15 januari overlegt de sr met het college van bestuur over deze voorstellen.

Veel materiaalonderzoek bij Technische Natuurwetenschappen staat in het teken van energie. Het kan gaan om batterijmaterialen, waterstofopslag, brandstofcellen, magnetische koelkasten of de ontwikkeling van lichte autocarrosserieën. Prof.dr. Ekkes Brueck (Technische Natuurwetenschappen) gaf in zijn intreerede woensdag voorbeelden van hoe fundamenteel materiaalonderzoek, soms met gebruikmaking van de onderzoeksreactor, tot oplossingen kan leiden voor heel andere materialen dan onderzocht. Brueck sprak het voor-

Politiek verdeeld over plan Duwo De lokale politiek reageert verdeeld op het plan van Duwo om het overschot aan sociale huurwoningen om te zetten naar studentenkamers. xGEORGE VAN HAL Volgens Martijn Sipkema, fractievoorzitter van de Delftse SP, heeft het gemeentebestuur geen oog voor het tekort aan huurwoningen. ‘Sterker nog, de gemeentelijke woonvisie heeft het over een overschot’, schrijft hij in een reactie. ‘We moeten voorkomen dat er straks een

noodplan voor meer sociale huurwoningen nodig is.’ Niet iedereen is het eens met de SP. “Soms denk ik dat de SP heel Delft met alleen sociale woningen wil volbouwen”, zegt Aad Meuleman, fractievoorzitter van Stadsbelangen Delft. “Op zich hebben we geen bezwaar tegen het plan.” Ook GroenLinks is voor. Fractielid Cahit Tas: “Maar de sociale huurwoningen mogen natuurlijk niet in het gedrang komen. Uiteindelijk moet iedereen een dak boven het hoofd, dus het is schipperen tussen belangen.” Het CDA ziet het ongeveer hetzelfde. “Op de korte termijn heb je inderdaad alternatieven nodig. Dus dit is wel iets om naar te kijken”, zegt fractievoorzitter Niek van Doeveren. “Deze optie geeft aan hoe hoog de nood is bij Duwo. Het kan

volgens mij ook creatiever, met containerwoningen bijvoorbeeld.” Jan Peter de Wit van Leefbaar Delft zoekt het tevens in creativiteit: “Weet je wat Duwo moet doen? Een wolkenkrabber bouwen. Dan maken ze snel de inhaalslag die nodig is. In de tussentijd is het dan het handigst om verplaatsbare containers neer

‘Bouw een wolkenkrabber’ te zetten.” De plannen van Duwo noemt de Wit ‘absurd’. Ook Onafhankelijk Delft is tegen. “Er zijn ook gewone mensen die op de wachtlijst staan. Het is onzin om ineens prioriteit te geven aan studenten van de TU”, zegt raadslid Bram Stoop.

De VVD ziet ook weinig in het plan. Woordvoerder Leja van der Hoek: “Mensen die aan de onderkant van de maatschappij zitten, moeten hun huis niet afstaan. Er zal in de commissievergadering volkshuisvesting over gesproken worden, maar ik verwacht vooralsnog nog geen conclusie of een standpuntbepaling.” De PvdA wil op zoek naar nieuwe alternatieven. “Bij particulieren gelden overdreven brandveiligheidseisen. Heb je een student op zolder, dan moet je bijvoorbeeld een aparte brandtrap hebben. Als we die regels versoepelen, dan kunnen op die manier veel studenten gehuisvest worden”, aldus woordvoerder volkshuisvesting Rolf Clason. Toch is de PvdA niet tegen het plan. “Het is flauwekul als die woningen leeg staan.”

Glazen huzarenstukje Voor één keer was de grote glazen zuidserre van Bouwkunde beschikbaar als feestzaal. Afgelopen vrijdag diende de glaszaal als decor voor de viering van de 167ste dies natalis, de verjaardag van de TU. De dag ervoor waren de laatste ruiten er ingezet. Buiten vroor het enkele graden en de gasten moesten over loopplanken en langs gestapelde containers naar binnen. Maar daar was het weldadig warm, er scheen prachtig roze en paars licht langs de ruwe muren en er klonk strijkmuziek van Krashna Musika. Rector Fokkema was zichtbaar trots op wat hij noemde ‘het sluitstuk van de reddingsoperatie van Bouwkunde’. Zes maanden na de noodlottige brand was Bouwkunde weer onder de pannen. Decaan prof.ir. Wytze Patijn was teruggekeerd uit het ziekenhuis en prof. dr.ir Mick Eekhout had met de tijdige oplevering van zijn glazen serre een huzarenstukje geleverd. Collegevoorzitter Dirk Jan van den Berg verontschuldigde zich alvast voor zijn bijdrage (‘Als de voorzitter spreekt is dat meestal niet het meest lollige onderdeel’) waarin hij de verwachting uitsprak dat Nederland en Europa op technologisch gebied overvleugeld zullen worden door China. China staat nu op het gebied van nanoonderzoek al op een derde plaats na de Verenigde Staten en Japan. Europese universiteiten zullen volgens Van den Berg meer moeten gaan samenwerken en de investeringen in research & development (in Nederland nu 1,8 procent van het bruto nationaal product) zullen

nemen uit zich internationaal te willen profileren als groep die zich richt op materiaalonderzoek voor duurzame energie.

delta Online Zijpanelen De Delftse technostarter Ephicas, dat aerodynamische zijpanelen voor vrachtwagens ontwikkelt, is wederom in de prijzen gevallen. Hjalmar en Gandert Van Raemdonck en Hessel Jongebreur kregen de Livewire Young Business Award 2008 voor jonge ondernemers.

Duur De huur van een studentenkamer bedroeg eind 2008 gemiddeld 343 euro inclusief. Dat is 6,9 procent meer dan in december 2007. Daar staat tegenover dat de kamers iets groter werden.

Promoties Het aantal promoties aan Nederlandse universiteiten blijft stijgen, blijkt uit de meest recente cijfers. In 2007 ontvingen 3229 mensen de doctorstitel. Dat zijn er bijna honderd meer dan in 2006.

Obama Studenten van Harvard University willen de inauguratie van Barack Obama live zien. Zij vroegen hun instelling of hun tentamen verschoven kon worden. Het verzoek werd gehonoreerd – maar er blijft altijd wat te klagen.

Zending Het gebeurde soms al, maar de Landelijke Studentenvakbond wil structureel studenten in andere landen helpen bij het vergroten van hun inspraak. De bond richt daartoe een aparte stichting op: Solid.

Tweede instroom Eén op de zes Nederlandse masteropleidingen heeft inmiddels een ‘tweede instroommoment’. Dan kunnen studenten ook per 1 februari aan hun master beginnen. Bij de TU kan dat bij vier masteropleidingen, blijkt uit een overzicht.

Opstelten

(Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

fors omhoog moeten op straffe van een achterstandspositie, aldus de voorzitter. In het kader van het jaar van Engineering en Design hield prof. Bruno Ninaber van Eyben (Industrieel Ontwerpen) een pleidooi voor het vrije denken van ontwerpers. Hij prees ergernis als grootste bron van inspiratie en riep studenten op vooral hun dromen te realiseren, netwerken te vormen en dingen te maken. Kennis oké, maar wat doe je ermee, besloot de ontwerpprofessor. Prof.dr.ir. Hester Bijl (Luchtvaarten Ruimtevaarttechniek) stelde in haar voordracht ‘Where the Wright Brothers right’ dat het vliegtuig-

concept sinds de jaren zestig nauwelijks is veranderd. Goed, vliegen is zuiniger geworden, zelfs zuiniger per passagierkilometer dan de Toyota Prius. Maar het is tijd voor grensverleggend denken, vindt Bijl. Het opzienbarende Delft Green Aircraft-concept is daar volgens haar een goed voorbeeld van. Eredoctoraten werden verleend aan de Brits-Russische fysicus prof. Andre Geim en aan de ondernemende innovator ir. Wybren Jouwsma. Geim is een veelzijdige fysicus die ooit de IgNobel-prijs kreeg voor het laten zweven van een kikker in een magnetisch veld. Ook droeg hij bij aan gekkoplakband en aan het huidige onder-

zoek naar grafeen. “Een inspirerend fysicus en een voorbeeld voor velen”, stelde promotor prof. Ekkes Brueck. Jouwsma kreeg de doctorstitel voor de innovaties in gasen vloeistofmeting die hij binnen het bedrijf Bronkhorst Hightech heeft ontwikkeld. De muziek ten slotte was van eigen bodem, met een swingend zeven man sterk hooglerarenjazzorkest met Ted Young achter de microfoon, die de wetenschappelijke scepsis hoog hield met ‘It ain’t necessarily so’. Jos Wassink

Oud-burgemeester van Rotterdam Ivo Opstelten gaat het TU-energieonderzoek onder de aandacht brengen. De betrokkenheid van Opstelten bij het Rotterdam Climate Initiative bracht rector Fokkema op het idee van het ambassadeurschap.

Werkloos Hoogopgeleide Chinezen komen steeds moeilijker aan de slag. Premier Wen Jiabao trekt aan de bel: het verhogen van de werkgelegenheid voor academische starters krijgt dit jaar prioriteit. (SB)

x www.delta.tudelft.nl

DELTA. 02 15-01-2009

06

wetenschap

DELTA. 02 15-01-2009

07

wetenschap

desgevraagd

Computermuizen kijken chirurg op vingers Een stelsel van drie computermuizen kan het niveau van iemand die oefent voor kijkoperaties bepalen. Dr.ir. Magda Chmarra (3mE) bouwde het. xJos Wassink Kijkoperaties of minimaal invasieve ingrepen zijn voordelig voor de patiënt, maar lastig voor de chirurg. Wie zijn galblaas via een kijkoperatie laat verwijderen houdt daar slechts een paar littekens aan over van minder dan een centimeter groot. De kans op infectie is kleiner en het herstel gaat over het algemeen sneller dan bij een ‘open’ operatie, doordat slechts kleine gaten in de buikwand gemaakt worden waar tangen en endoscoop doorgevoerd worden, evenals een slang waarmee de buikholte met CO2 een beetje wordt opgeblazen om voldoende ruimte te maken voor de operatie. Maar voor de chirurg is het lastig opereren in de buikholte. Wie voor het eerst achter een oefenopstelling staat en bijvoorbeeld probeert kraaltjes uit een bakje op een rooster te leggen - nog een van de eenvoudiger oefenin-

gen - voelt zich als iemand die met bokshandschoenen aan een draad door een naald moet krijgen: klunzig. Vooral het gebrek aan diepte in het videobeeld is voor een beginnende operateur lastig. Ze bekwamen zich door te oefenen met een mechanische oefenbak (een ‘box’) of in de virtuele werkelijkheid met een geschikt computerprogramma. De TU ontwikkelde daarvoor in 2005 de VR-trainer ‘Simendo’. “Assistenten die oefenen moeten beoordeeld worden”, vindt prof. dr. Jenny Dankelman van biomechanical engineering (Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek en Technische Materiaalwetenschappen). “Anders neemt de motivatie al snel af.” Tot nu toe was beoordeling van taken wel mogelijk bij een Simendo-achtig systeem, maar niet met de ‘box’, terwijl de mechanische oefenset wel het voordeel heeft van realistische krachtbeleving. Afgelopen week promoveerde dr.ir. Magda Chmarra op een systeem dat beoordeling van endoscopische operaties ook mogelijk maakt op een mechanische oefenset: het Trendo Tracking-systeem. De kern van Trendo bestaat uit een gyroscoopachtige constructie waardoor een lang laparoscopisch werktuig is gestoken. De Trendo registreert de bewegingen van het doorgevoerde instrument in vier bewegingsrichtingen: insteken/

uittrekken, op/neer, links/rechts en draaiing van het instrument om de lengteas. De manier waarop Chmarra dat doet is even slim als simpel: met drie optische sensoren van computermuizen. De gevoeligheid van de sensoren bedraagt 0,06 millimeter. Dat betekent een minimale gevoeligheid van 1,27 graad voor de rotatie om de as en 0,23 graad voor de rotatie van het instrument om een scharnierpunt. Een trainingsbox in het zogenaamde skillslab van het Leids Universitair Medisch Centrum is met twee prototype trackers uitgerust. De afdeling gynaecologie daar, onder leiding van co-promotor dr. Frank Willem Jansen (secretaris van de Nederlandse Vereniging voor Endoscopische Chirurgie), is actief betrokken bij verbetering van de laparoscopische praktijk. Chmarra nodigde mensen van verschillende niveaus uit om verschillende tests af te leggen op de oefenset. Zo moesten ze een pijpenrager door een stel schroefoogjes rijgen of een elastiekje om een aantal uitsteeksels leggen. Tien experts legden de proeven af, tien arts-assistenten met tien tot honderd operaties op het cv en tien beginnelingen. Chmarra wilde zien of je uit de bewegingen iemands ervaringsniveau kon aflezen. In driekwart van de gevallen bleek dat het geval. Bepaalde bewegingen blijken kenmerkend voor ervaring. Als iemand bijvoorbeeld het instrument van A naar B beweegt, gebeurt dat meestal niet via een rechte lijn. In plaats daarvan trekt een operateur het instrument een stukje terug, en beweegt het dan schuin naar voren. Experts maken die beweging vrij vloeiend, maar beginnelingen zoeken aarzelend hun weg en leggen daardoor een veel grotere afstand af. De afgelegde padlengte is daarom een goede indicator voor de ervaring, evenals een korte tijdsduur waarin een opdracht wordt uitgevoerd. In de toekomst zou de Trendo de basis kunnen vormen voor een automatisch systeem dat arts-assistenten beoordeelt op hun motorische kunnen. Dankelman overweegt de productie van een kleine serie om ervaring mee op te doen, zeker nu het VU Medisch Centrum ook belangstelling heeft getoond. Ook is het de bedoeling om de Trendo uit te breiden met krachtmeting. Daar gaat een volgende promovendus nu mee aan de slag.

x In de toekomst zou de Trendo de basis kunnen vormen voor een automatisch systeem dat arts-assistenten beoordeelt op hun motorische kunnen. (Foto: Jos Wassink)

Magdalena K. Chmarra: ‘Trendo Tracking System - Motion Analysis in Minimally Invasive Surgery’ - promotie 12 januari 2009.

leuk bedacht

Hoogspanning zonder horizonvervuiling (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

Twintig kilometer hoogspanningskabels moeten binnenkort onder de grond komen. De TU helpt elektriciteitsnetbeheerder Tennet bij het onderzoek. xTomas van Dijk

Overleden zoab Afgesloten snelwegen zorgden vorige week voor tumult rond zeer open asfalt beton (zoab). Het zou niet vorstbestendig zijn. Dr.ir. Rien Huurman van de sectie weg- en railbouwkunde (Civiele Techniek en Geowetenschappen) vindt de opwinding overdreven. Hij werd afgelopen week gebeld door televisie en kranten met de suggestie dat zoab maar vervangen moest worden door beton en dat het feit dat Noorwegen geen zoab heeft, een aanwijzing is voor de ongeschiktheid ervan voor vorst. Onzin, zegt Huurman desgevraagd. “Op een lengte van zevenduizend kilometer snelweg zijn er vorige week op de A27 en de A6 totaal enkele kilometers beschadigd geraakt. Dat is minder dan een promille.” Dat Noorwegen geen zoab gebruikt, heeft niets met vorst te maken, wel met kosten. Zoab wordt eigenlijk alleen in Japan en Nederland toegepast, vertelt Huurman, om reden van geluidsvermindering. Dat maakt dichtbevolkte gebieden een stuk beter leefbaar. Bijkomend voordeel is de grotere verkeersveiligheid, doordat regenwater snel wegstroomt en er geen splash and spray ontstaat na een regenbui. Daar staan hogere kosten tegenover, niet vanwege de aanleg, maar doordat de levensduur van zoab korter is dan van dicht asfalt. In Japan wordt daarom zoab preventief na zeven jaar vervangen. In Nederland gebeurt dat vaksgewijs naar aanleiding van inspecties. “Wat nu gebeurt, is dat op een paar plekken de veroudering onverwacht snel is doorgezet, waardoor er gaten begonnen te vallen. Dat is het echte nieuws”, aldus Huurman. “Je moet je zoab voorstellen als een driedimensionale ketting van steentjes van ongeveer een centimeter groot, die aan elkaar geplakte zitten met taaie teer”, vertelt Huurman. In de loop van de tijd verdwijnen er steentjes uit het vier tot vijf centimeter dikke wegoppervlak. Dat losraken is een gevolg van verkeersbelasting en weersinvloeden. Elke keer dat er een autoband overheen raast, wordt het netwerk van steentjes belast. Op den duur levert dat vermoeidheidsverschijnselen op in de plakbruggen tussen de steentjes. Daarnaast hebben weer en wind relatief meer invloed op zoab dan op een gesloten wegdek, vanwege het open karakter. Volgens Huurman tast dat de plaklaag op twee manieren aan: door veroudering en door inwerking van vocht. Tot zover de normale veroudering. Maar hoe zijn dan opeens de gaten gevallen? Huurman wijst erop dat de gaten in verouderde wegvlakken zijn gevallen, en hij vermoedt daarom ‘een versneld overlijden’. Normaal gesproken was vervanging pas op termijn nodig geweest. Huurman denkt dat vooral de vorst/dooi-cycli noodlottig zijn geweest. Als gevolg van normale slijtage bevatte het plakmateriaal al scheurtjes. Door opvriezen zijn die herhaaldelijk opgerekt. Bovendien was het plakmateriaal door de kou extra bros. Die wisselwerking zou de plotselinge versnelling in slijtage kunnen verklaren. Zeker is dat niet. Wat dat betreft wacht Huurman op de onderzoeksresultaten van Rijkswaterstaat. Want dat er onderzoek naar komt staat voor hem wel vast: “Dit krijgt een staartje." (JW)

Nederland krijgt daarmee volgens Tennet ‘s werelds eerste ondergrondse 380-kiloVolt-kabels. De afstand wordt in gedeelten over een 87 kilometer lang tracé ingepast onder meer bij Delft, langs de oostkant van Hoofddorp en onder het Noordzeekanaal. Ook gaat tien kilometer tussen Wateringen en Zoetermeer onder de grond. Het project sluit mooi aan bij het besluit van het kabinet om vanaf 2012 het totale aantal kilometers bovengrondse hoogspanningslijnen niet verder toe te laten nemen. Dit om horizonvervuiling tegen te gaan. Als ergens nieuwe bovengrondse 380 kV-lijnen komen, moeten deze verbindingen bijvoorbeeld in plaats komen van een bestaande verbinding of moet een kabel van een lager voltage ondergronds worden gebracht. Het ondergronds brengen van lagevoltagekabels (110kV, 150kV) is relatief makkelijk. Daar is al decennialang ervaring mee opgedaan. Tennet wil onderzoeken of het ook mogelijk is om delen van de hoog-

voltagekabels, die de ruggengraat vormen van de Nederlandse elektriciteitsvoorziening, ondergronds te brengen. Dat zou wenselijk zijn op plekken waar hoogspanningslijnen dichtbij woonwijken komen. Of op plekken waar de verbinding landschappelijk of ecologisch waardevolle gebieden doorsnijdt. “Uit een simulatie van de TU is gebleken dat het mogelijk moet zijn om twintig kilometer ondergronds te brengen zonder dat de leveringszekerheid van het net in het geding komt”, laat een persvoorlichter van Tennet weten. Dat wordt nu in de praktijk getest. Hoogleraar elektriciteitsvoorzie-

Dichtbij woonwijken is het ondergronds aanleggen van hoogspanningslijnen wenselijk ning prof.dr.ir. Lou van der Sluis van de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica zal de kabels de komende zes à acht jaar monitoren. De studie moet antwoord geven op de vraag of het op termijn verantwoord is om nog grotere afstanden ondergronds aan te leggen. Een ondergrondse kabel gedraagt zich, elektrotechnisch gezien, anders dan een bovengrondse lijn. Bij bovengrondse kabels zorgt de lucht voor goede isolatie. Onder de grond moet een andere vorm van isolatie worden bedacht. De – vaak

natte - grond is daar niet toe in staat. Daarom worden de kabels omgeven door een laag kunststof, aldus professor Van der Sluis. Probleem van kunststof is dat het te goed isoleert. Doordat kunststof zo goed isoleert, ontstaan plaatselijk spanningsverhogingen. Die moeten met spoelen worden gecompenseerd om de vermogensbalans op het net te handhaven. Bij bestaande ondergrondse distributienetten, ontstaan nu ook al spanningsverhogingen. Maar die zijn klein vergeleken met de spanningsverhogingen die ontstaan bij 380 kV-kabels. Over grotere afstanden zijn de spanningsverhogingen die bij ondergrondse hoogspanningskabels zouden ontstaan, nog niet beheersbaar. Ook wordt de warmteafvoer onderzocht van de kabels als ze langere tijd intensief worden gebruikt. “En we willen er ook achterkomen wat er met het net gebeurt als het heel koud is”, laat de Tennet-persvoorlichter weten. Tijdens de aanleg van het twintig kilometer lange kabeltracé in de Randstad en nadat de kabels in gebruik zijn genomen, worden op internationaal niveau ervaringen uitgewisseld en kennis samengebracht. Deze maand nog gaat een internationale werkgroep van start, waarin Tennet en de TU Delft in zitten. Tegelijk zal Tennet samenwerken met de netwerkbeheerder van Denemarken. Daar bestaan ook plannen voor het ondergronds aanleggen van 380kV kabels.

“Uit een simulatie van de TU is gebleken dat het mogelijk moet zijn om twintig kilometer ondergronds te brengen zonder dat de leveringszekerheid van het net in het geding komt”, aldus een woordvoerder van Tennet. (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

Toeter op de truck Delta en Delft Integraal berichten regelmatig over innovatieve ideeën met grote beloftes voor de toekomst. Maar wat is er een paar jaar later met het idee gebeurd? Hoe staat het bijvoorbeeld met de boat tail, een toeter achter op een vrachtwagen om het voertuig aerodynamischer te maken? xMAAIKE MULLER Een goed idee, maar geen toestemming om te testen. Zo stonden de Delft Integraal, nr. 2 zaken ervoor toen in 2007 in Delft 2007: Integraal een artikel verscheen over toeters voor vrachtwagens. Ir. Een aerodynamische ‘toeter’ Gander van Raemdonck onderzocht op de truck moet het voertuig voor zijn afstuderen bij luchtvaartzuiniger maken. Ir. Gandert en ruimtevaarttechniek verschilvan Raemdonck test het idee lende manieren om vrachtwagens in de windtunnel en wacht op aerodynamischer te maken. Een van toestemming van de Rijksde manieren was een boat tail op de dienst voor het wegverkeer om achterkant van een truck monteren, het veelbelovende hulpmiddel zodat de achterkant taps toe loopt. ook op de weg te testen. Daardoor kan de lucht netter langs de rijdende vrachtwagen stromen, waardoor de luchtweerstand kleiner wordt en het brandstofverbruik afneemt. In de windtunnel had hij al gezien dat de resultaten van de boat tail veelbelovend waren. Bovendien had hij bij een carrosseriebouwer een grote witte Scania staan met een boat tail achterop. Maar die moest er weer af. De Rijksdienst voor het wegverkeer (RDW) was niet overtuigd van de veiligheid van de boat tail op de weg. “Doorgaans wordt een personenwagen die van achter op een vrachtwagen botst, tegengehouden door een soort balk. Op de boat tail zit zo’n balk niet, dus daar kan een auto zo onder schieten”, legt een woordvoerder van de RDW uit. “Uiteindelijk is het gelukt toestemming te krijgen”, aldus Van Raemdonck, die inmiddels promoveert op aerodynamische hulpmiddelen voor vrachtwagens. In januari 2008 kwam na veel moeite eindelijk de benodigde ontheffing. “Maar dan moesten we wel een deel van de tijd een extra stopbalk monteren. Dat heeft weer negatieve gevolgen voor de aerodynamica.” Van maart tot december vorig jaar reed de testtruck rond, met vier verschillende varianten van de boat tail en soms met en soms zonder extra stopbalk. “De resultaten moet ik nog analyseren”, zegt Van Raemdonck, “maar de besparing lijkt tussen de vijf en de tien procent te zijn. Dat is fantastisch. Die toeter kost bijna niets, dus binnen anderhalf jaar heb je hem terugverdiend.” Met zijn broer Hjalmar startte Van Raemdonck in 2008 het bedrijf Ephicas, waarmee ze aerodynamische hulpmiddelen voor vrachtwagens ontwikkelen en verkopen. Het nieuwe bedrijf sleepte al veel prijzen voor technostarters in de wacht, waaronder deze week de Livewire Young Business Award van Shell. “We werken nu vooral aan aerodynamische panelen aan de zijkant van de vrachtwagen. Die zijn gebaseerd op vliegtuigtechnologie, verminderen het brandstofverbruik met negen procent en vallen binnen de regelgeving.” Van Raemdonck verwacht de eerste panelen in juli van dit jaar in zijn handen te hebben. Voor de toeter heeft hij een langere adem nodig. “Ik denk dat die er over vijf of tien jaar wel is”, vertelt de ondernemer. Maar dan moet wel de regelgeving veranderd worden. Van Raemdonck is overtuigd dat dat op den duur gaat lukken. “Het moet gewoon. Je kunt in heel Nederland veel brandstof en miljoenen tonnen CO2 besparen met zo’n simpele oplossing. Als de overheid die optie niet eens in beschouwing neemt, is dat in mijn ogen crimineel.”

x www.ephicas.eu www.part20.eu

DELTA. 02 15-01-2009

08

reportage

DELTA. 02 15-01-2009

09

reportage

kanker bestrijden op kwetsbare plekken De behandeling van kanker gaat effectiever met protonen dan met röntgenstraling, zo blijkt wereldwijd in gespecialiseerde ‘protonklinieken’. Samen met enkele partners uit de medische hoek wil de TU ook een protonkliniek bouwen. Maar wie zit daar op te wachten? Daarover gaat het debat ‘Een protonkliniek in Nederland’, op 29 januari in de aula.

tenorganisaties en oud-minister van volksgezondheid, gaat ook naar de conferentie. Borst wil best lobbyen, maar ze wil eerst bewijs zien dat protontherapie beter werkt dan röntgentherapie. “Ik heb de indruk dat protontherapie een aanwinst zou zijn”, zegt ze. “Maar niemand heeft ons bewijs getoond en dat terwijl er in het buitenland al tientallen duizenden patiënten met protonen zijn bestraald. Daaruit moet toch bewijs te halen zijn?” Maar een deel van het probleem kent Borst wel: “Die buitenlandse instituten hebben hun behandelingen niet goed gedocumenteerd.” De voormalige minister hoopt toch dat er tijdens de conferentie meer harde gegevens gepresenteerd worden. “Ik ben buitengewoon benieuwd."

Gevoelig

xTomas van Dijk Protonenbestralers lijken bezig aan een opmars. Zo’n vijftien jaar geleden begonnen klinieken in de Verenigde Staten voor het eerst met protonbestraling. Nu zijn er wereldwijd zo’n vijfendertig instituten die dit doen of het de komende jaren willen doen. De therapie wordt onder meer toegepast in de VS, Frankrijk, Japan, Duitsland en Zwitserland.

Als gevolg van bestraling kunnen tientallen jaren later bij kinderen nieuwe tumoren ontstaan. (Foto’s: Paul Scherrer Institute)

Prof.dr.ir. Ignatz de Schepper, stralingsonderzoeker bij het Reactor Instituut Delft: “Het was niet de bedoeling er tranentrekkers van te maken.” (Foto: Tomas van Dijk)

Protonstralen kunnen met meer nauwkeurigheid worden gericht op tumoren dan röntgenstralen en zorgen daardoor voor minder schade aan het gezonde omringende weefsel (zie kader). In het buitenland worden vooral patiënten met tumoren in weefsel dat extra kwetsbaar is voor straling, zoals rondom het oog en de hersenen, bestraald met protonen. Ook voor kinderen zouden protonen beter zijn. Zij hebben veel delende cellen die extra gevoelig zijn voor straling. Als gevolg van bestraling kunnen tientallen jaren later bij kinderen nieuwe tumoren ontstaan. Nederland heeft nog geen protonkliniek. Maar als alles volgens planning verloopt, verrijst in 2012 naast het Reactor Instituut Delft de protonkliniek Holland Particle Therapy Centre. Een faciliteit die zo’n honderd miljoen euro zal kosten. 'Het gebouw moet comfortabel van sfeer worden en van alle gemakken voorzien, om een optimale zorg te garanderen', valt op de website van de kliniek te lezen. De TU is penvoerder van dit project waar verder ook het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis en het Leids Universitair Medisch Centrum aan meedoen. Voor de TU is de kliniek interessant omdat nog veel onderzoek gedaan kan worden aan het optimaal samenstellen van protonenbundels. Bij het Reactor Instituut Delft zijn veel mensen met

expertise op dat gebied. Ook het universitair Medisch Centrum Groningen en een consortium bestaande uit het UMC Maastricht en de Uniklinik Aachen hebben plannen voor de bouw van protonklinieken.

Superieur Het UMC Groningen wilde veertien jaar geleden al een protonkliniek. Toen ketste het plan af wegens de hoge kosten van de bouw van de faciliteit en vanwege het feit dat er nog flink wat verbeteringen mogelijk waren aan röntgenapparatuur. “Maar onderzoekers zijn het er nu wel over eens dat er met fotonen geen spectaculaire verbeteringen meer te behalen zijn”, zegt prof. dr. Hans Langendijk, hoofd van de afdeling radiotherapie in Groningen. “De belangstelling voor protonen is enkele jaren terug wereldwijd enorm toegenomen. De bundeleigenschappen van protonen zijn superieur.” Prof.dr.ir. Ignatz de Schepper, stralingsonderzoeker bij het Reactor Instituut Delft, vindt ook dat de tijd van de protonen is aangebroken. “Als Nederland geen protonklinieken bouwt, dan verlaagt het zich tot een achterlijk land”, zegt hij met een knipoog. De Schepper gaat dit jaar met emeritaat. In plaats van een afscheidsrede heeft hij een congres in petto over protonradiotherapie, ‘Een protonenkliniek in Nederland’, dat op 29 januari plaatsvindt in de

aula. Waarom dit congres? “Tijdens mijn werk heb ik vooral fundamenteel onderzoek gedaan”, vertelt De Schepper. “Ik heb bijvoorbeeld onderzocht hoe watermoleculen door water bewegen. Fantastisch was dat. Maar de wereld is er niet door veranderd. Ik wilde dat tijdens mijn afscheid stralingsonderzoek centraal zou staan waar de maatschappij wel wat aan heeft.” Tijdens het congres vertoont hij ook films

‘Als Nederland geen protonklinieken bouwt, verlaagt het zich tot een achterlijk land’ over kankerpatiënten. “Het was niet de bedoeling er tranentrekkers van te maken”, zegt De Schepper. Schepper hecht veel belang aan de bouw van protonklinieken. Althans, zo lijkt het. Zelf spreekt hij tegen dat hij lobbyt voor een protonkliniek. “Nederland staat nu voor de keuze: moeten we geen, één, of meer klinieken bouwen voor protonenradiotherapie? Deze conferentie is bedoeld om daar een antwoord op te krijgen. En het moet er ook toe leiden dat patiëntenorganisaties meer bekend raken met protonradiotherapie en dat zij ervoor gaan lobbyen. Ze weten er nu nog nauwelijks wat vanaf.” Els Borst, voorzitter van de Nederlandse Federatie van Kankerpatien-

Protontherapie is een gevoelig onderwerp. Sluitend bewijs dat protonen beter zijn dan fotonen, is ondanks alle jubelverhalen nog niet geleverd. Het is daardoor maar de vraag of zorgverzekeraars op willen draaien voor de hogere kosten die met protonbehandeling zijn gemoeid. Behandeling met protonen is volgens prof. Hans Langendijk van het UMC Groningen in sommige gevallen tweemaal duurder dan met röntgen - de kosten die je bespaart doordat je jaren later mogelijk minder neveneffecten hebt even niet meegerekend. Over enkele maanden komt het college voor zorgverzekeringen (cvz) met de richtlijnen waaruit moet blijken welke behandelingen moeten worden opgenomen in het basispakket. Minister Klink van Volksgezondheid bepaalt dat uiteindelijk, maar de kans dat zijn besluit afwijkt van wat het cvz adviseert is klein. Het is dus de vraag hoe het cvz tegen het gebrek aan bewijs aankijkt. Haar visie bepaalt waarschijnlijk of protonklinieken winstgevend zullen zijn in Nederland. De Schepper is bang dat het cvz te veel zal hameren op het gebrek aan bewijs. “Wereldwijd zijn zo’n veertigduizend mensen met protonen bestraald”, zegt hij. “Artsen

schrijven dat patiënten minder last hebben van bijwerkingen zoals misselijkheid. Maar sluitend bewijs dat protontherapie beter is, kan pas geleverd worden nadat er tientallen jaren dubbelblinde gerandomiseerde trials met duizenden mensen zijn gedaan.” Het toeval bepaalt in zulke onderzoeken met welke techniek een patiënt geholpen wordt. Jaren later kun je daardoor de bijwerkingen vergelijken tussen grote groepen vergelijkbare patiënten die op verschillende wijze zijn behandeld. Maar op zulk onderzoek kunnen we volgens De Schepper niet wachten. Bovendien is het niet ethisch, vindt hij. Want veel mensen worden tijdens die studies buitengesloten van protonradiotherapie, terwijl voor sommigen van hen die behandeling waarschijnlijk wel veel beter zou zijn. Gerrie Ligtenberg van het cvz, die verantwoordelijk is voor het rapport en zal spreken tijdens het symposium, nuanceert het beeld dat De Schepper van het cvz schetst. Zij vindt dat niet in alle gevallen per se gewacht hoeft te worden op klinisch bewijs. Ze zegt dat er mogelijk een voorwaardelijke goedkeuring komt voor bepaalde behandelingen en dat drie tot vijf jaar later de resulta-

‘Er zijn tumoren waarvoor uitgerekend kan worden wat het effect is op het omringende weefsel na bestraling met protonen en fotonen’ ten geëvalueerd worden. “Maar we zijn er nog niet uit”, zegt ze. “Er zijn beren op de weg. Je hebt kans dat de overheid zegt dat er wat uit het pakket moet als protontherapie vergoed wordt. Over een paar maanden komt het rapport. Het verschijnt tegelijkertijd met een rapport van de Gezondheidsraad.” Welke kankerpatiënten komen

Protonen versus fotonen Fotonen geven al direct nadat ze het lichaam in gestraald worden een groot deel van hun energie af. Dat betekent dat het gebied dat voor de tumor ligt, blootgesteld wordt aan een hoge dosis. Bij protonen is de energieafgifte vlak onder de huid juist laag. De afgifte neemt vervolgens exponentieel toe tot een scherpe piek, de Bragg-piek, vernoemd naar zijn uitvinder Henry William Bragg. Door de hoeveelheid energie van de bundel te variëren kan men de diepte van de piek variëren en op die manier de energieafgifte afstellen op de tumor. In een protonenkliniek gebruikt men een versneller (een cyclotron) om de protonen (kosteloos en onbeperkt voorradig uit waterstof) de gewenste snelheid te geven. Een cyclotron is een machine van enkele meters hoog en een diameter van zo’n twintig meter, waarin met elektrische en magnetische velden de protonen worden versneld tot de helft van de lichtsnelheid. Via bundelgeleiders van tientallen meters lang gaan de protonen vervolgens naar de patiëntenruimtes.

mogelijk in aanmerking? “Er zijn tumoren waarvoor uitgerekend kan worden wat het effect is op het omringende weefsel na bestraling met protonen en fotonen”, zegt Ligtenberg. “Bijvoorbeeld voor longcarcinoom is de zogenaamde dosiseffectrelatie bekend. Protonen zijn voor deze vorm van kanker niet veel effectiever. Maar andere tumoren kunnen mogelijk wel beter met protonen aangepakt worden, zoals oogtumoren en bepaalde schedeltumoren.” Kinderen met kanker zouden volgens haar ook snel voor protontherapie in aanmerking moeten komen. En voor vrouwen met borstkanker in de linkerborst, vlakbij het hart, is het misschien ook beter om protonen te gebruiken. Langendijk schat dat tien tot twintig procent van de kankerpatiënten die nu met röntgen worden bestraald, duidelijk veel baat hebben bij protontherapie. Dat valt volgens hem af te leiden uit dosis-effectrelaties voor gezonde weefsels. “Dat betekent dat we in Nederland jaarlijks vijf- tot negenduizend mensen zouden moeten behandelen in protonklinieken.”

Koolstofionen Ook aanwezig tijdens is het symposium is Michel Huybrechts van het Federaal Kenniscentrum voor

de Gezondheidszorg in Brussel. Hij schreef in 2007 een rapport dat de Belgische overheid deed besluiten om de kosten van protonradiotherapie niet in het verzekeringspakket op te laten nemen. Hij torpedeerde daarmee de bouw van een protonkliniek in België. Volgens hem komen in België jaarlijks maar zo’n vijfenvijftig gevallen voor waarbij protontherapie beter is dan röntgentherapie. Dat zijn met name patiënten met oogtumoren. Zij kunnen op kosten van de zorgverzekeraar behandeld worden in een Zwitsers instituut. Volgens Huybrechts is het veel slimmer om enkele jaren te wachten, totdat een techniek met koolstofionen verder is geoptimaliseerd en dan een instituut te bouwen waar patiënten met die deeltjes worden bestraald. “Koolstofionen geven veel meer energie af dan protonen, waardoor de behandeling met deze deeltjes veel efficiënter is”, zegt hij. “In Japan zijn twee instellingen die het al zeer succesvol doen.” Het probleem met een protonkliniek is dat je hem niet kunt omzetten in een koolstofionenkliniek, al zeggen de fabrikanten van wel. Vervolgens zit je er dertig jaar aan vast.” “Tja”, zegt de Schepper, “in principe zijn er inderdaad betere resultaten te bereiken met zwaardere deeltjes zoals koolstofionen. In Heidelberg

gebruikt men ook al koolstofionen. Maar hoeveel beter koolstofionen zijn, daar is nog discussie over. Er zijn wel meer landen die wat langer willen wachten totdat meer bekend is over de voordelen van koolstofionen. Maar volgens mij bieden protonen nu al genoeg voordelen om een protonenkliniek te bouwen.”

DELTA. 02 15-01-2009

10

lifestyle

Krakend ijs breekt niet

DELTA. 02 15-01-2009

waarheen waarvoor

De recente vorstperiode zorgde ook bij studentenschaatsvereniging ELS voor oplopende ijskoorts. De opwinding leidde tot verhoogde activiteiten op de clubsite én op het natuurijs.

Sport

De damesploeg van Punch-volleybal maakte zaterdag in de nieuwe sporthal in Tanthof weinig kans in het uitduel met het hooggeplaatste Kratos’08 dat met 4-0 over de studentenploeg heen walste. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

De deelname aan de vrouwenvierdaagse tijdens de vorige week in Ahoy gehouden Rotterdam Six liep voor wielrenster Lianne Wagtho uit op een deceptie. “De griep heeft mij helaas te pakken gehad”, luidde haar verklaring voor het ontbreken in de eindranglijst, waarop zij met haar koppelmaat Suzanne van Veen na dag één een plaats in de middenmoot innam. Na een chaotisch verlopen koppelkoers op de tweede avond, verliep de derde avond voor Wagtho evenmin naar wens. “Ik voelde mij niet goed, moest erg hoesten en was zweterig. De finaledag moest ik dan ook afzeggen en ziek mijn bedje in kruipen.” De 23-jarige studente luchtvaart- en ruimtevaarttechniek heeft sinds 1 januari 2009 een contract bij leontien.nl, de nieuwe wielerploeg van Leontien van Moorsel. Bij de vrouwenvierdaagse reed zij voor het eerst in haar leontien.nl-outfit. “Mooie broekjes, overschoentjes, sokjes en handschoentjes aan. Nu het fietsen nog.” De derde speelavond om het open rapidschaakkampioenschap van Delft, op maandag 5 januari, is gewonnen door Koen Lambrechts. In de laatste ronde versloeg de TU-student de tot dan toe ongeslagen Kees van der Meer en passeerde hem daarmee op de ranglijst. Lambrechts, die een halfje had verspeeld, wist Van der Meer te verschalken in het eindspel. Laatstgenoemde werd op weerstandspunten tweede, voor Ted Barendse en Hora Vlam. Op deze door de Delftsche Schaakclub vijfmaal per jaar georganiseerde toernooien spelen de deelnemers per avond vijf partijen volgens het Zwitsers systeem, met maximaal vijftien minuten bedenktijd per partij. Joost Michielsen en Bob Voogt wonnen het eerste en tweede toernooi. Het vierde toernooi wordt afgewerkt op 16 februari. Twaalf jaar geleden moest er een flink wak gegraven worden in het decimeters dikke ijs op de Schie voor het clubhuis van Proteus-Eretes, om de doop van een fonkelnieuwe Empacher K-85 naar behoren doorgang te laten vinden. Doper was destijds gouden medaillewinnaar op de Spelen van 1996, Niels van der Zwan. Ook vorige week donderdag leek het inzetten van een vorstperiode roet in het eten te gaan gooien van de doop van een gloednieuwe Empacher-acht. ‘Overdag leek het er nog op dat ondanks de vorst een lekker briesje ervoor zorgde dat de Schie open bleef’, schrijft het bestuur op de clubsite. ‘Echter, toen de zon achter de horizon verdween en een heldere nachthemel over Delft rees, was er een bootje nodig om de Schie open te houden. Uiteindelijk heeft dit ervoor gezorgd dat de gedoopte boot een goede tien halen kon maken.’ Doper was dit keer erelid Gerritjan Eggenkamp op wiens palmares onder meer het (als eerste Nederlandse roeier) winnen van de vermaarde Boatrace tussen Oxford en Cambridge staat, alsmede olympisch zilver in Athene (2004) en winst met de Holland Acht van de Henley Royal Regatta op de Londense Theems. (JT)

x Tips? [email protected]

Maandag maakten de fanatiekste leden van ELS op de Grote Plas in de Delftse Hout gebruik van de voorlopig laatste mogelijkheid om te schaatsen op natuurijs. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

zamelen rond de twintig mensen zich tegen tweeën voor de ingang van station Delft. Met auto’s zal van daaruit vertrokken worden naar de Rottemeren. De stemming is uitgelaten, van mogelijke studiedruk lijkt tijdelijk geen sprake. “Ik heb er zin in hoor!”, laat iemand die net aan komt lopen ongevraagd weten. Op zich valt de opwinding wel mee, meent bestuurslid Tjerk Bakker: “Sommigen hebben al heel wat keren op de ijzers gestaan. Er zijn er die meedoen aan marathons op natuurijs.” Voor de aangekondigde Molentocht op de Rottemeren deze middag blijkt

'Hemels, bijna' op het laatste moment het ijs een halve centimeter te dun te zijn. De tocht is afgelast. Bakker: “Eigenlijk wel fijn, want dan is het minder druk. Hebben wij meer de ruimte.” Zeker met jong ijs moet je niet met teveel mensen zijn, weet clubgenoot Taco Schouten: “Als je begint, schrik je je rot. Maar krakend ijs breekt niet.” Er wordt in de gestaag groeiende groep druk gespeculeerd hoe lang het schaatsen op natuurijs nog mogelijk is. “De voorspellingen

zijn op zich redelijk”, zegt Bakker, “maar als de wind draait naar bijvoorbeeld zee, dan gaat het dooien.” Schouten is ook sceptisch: “Dit is misschien de laatste mogelijkheid. In het weekend gaat het dooien.” Clubgenoot Daniëlle Radder is optimistischer: “Tot en met het weekend blijft het vriezen”, stelt zij met zekerheid. Intussen is voorzitter Janbert Aarnink bij het station gearriveerd: “Ik heb gisteren de goedkoopste buizenschaatsen gekocht. Klapschaatsen kosten al snel 500 euro. Die wil ik niet kapot rijden.” Bakker, wiens grootvader ‘een stuk of vier, vijf keer’ de Elfstedentocht heeft gereden op houtjes (‘dat gebeurt nou niet meer’): “Met klapschaatsen heb je kans dat je je ijzer verbuigt als je in een scheur rijdt. Dat klapgedeelte alleen al kost 400 euro. ”Uiteraard probeert het bestuur te profiteren van de heersende schaatsgekte, zegt Bakker: “We zijn druk bezig met spandoeken ophangen in de TU-wijk. Leden werven. Er gaan nu ook wat studiegenoten mee die geen lid zijn. Misschien ontdekken ze wel hoe gezellig onze vereniging is en worden ze ook lid.”

xJimmy Tigges

Gael Oliveira. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Meer Marx In deze rubriek treffen we mensen die onderweg zijn. De Portugese masterstudent renewable energy and wind energy Gael Oliveira staat bij de ingang van de aula. Waar ga je naartoe? “Naar mijn bijles ethica.”

floris

Thrillers, sprookjes en new wave Op het Internationale Film Festival Rotterdam worden rond de 450 films vertoond. Techneuten kunnen zich speciaal laven aan de film ‘Warum wir Männer die Technik so lieben’ of aan het nanotechnologisch kunstproject van Carlo Zanni.

xJimmy Tigges Op zaterdag 10 januari beleeft de schaatsvereniging een primeur. Voor het eerst in de historie wordt er in clubverband een officiële toertocht van ongeveer vijftig kilometer op natuurijs verreden. Een prachtige tocht volgens bestuurslid Tjerk Bakker, een van de negen deelnemers namens ELS. “Over kanalen en slootjes, tussen het riet en de weilanden. Ergens bij Purmerend in de buurt. Heel mooi, hemels bijna. Door de drukte zaten er op sommige stukken wel veel scheuren in het ijs. Gelukkig is er niemand van ons gevallen. We moesten wel vaak klunen.” Eind december gaat er al een klein groepje naar Friesland om op ondergelopen weilanden rondjes te schaatsen. Anderen zoeken de ijsbanen in Pijnacker en Schipluiden op. De oplopende ijskoorts houdt gelijke tred met de oplopende activiteit op de forumpagina van de clubsite, waarop men elkaar op de hoogte houdt van de mogelijkheden en ervaringen. Op 2 januari jammert iemand vanuit Delft dat de ijsbanen weer gesloten zijn wegens dooi. Vanuit Friesland laat een clubgenoot weten dat daar vrolijk doorgeschaatst wordt. Ook op de Rottemeren schijnt de vermeende dooi geen vat te hebben. Weer iemand anders meldt dat hij in Avignon zit te genieten van de volop schijnende zon, maar enige spijt dat hij de ijspret moet missen klinkt wel in zijn boodschap door. Op de avond van 5 januari trekt de vorst behoorlijk aan. Tweeëneenhalve dag later ver-

11

lifestyle

Leuk vak? “Mjah. Wil je mijn eerlijke mening? Ik denk dat het vak hier teveel gericht is op conventionele ethica, op de wensen van grote bedrijven. Marx is voor mij een ideologisch voorbeeld. Ik zou daar graag wat van terugzien. Niet per se links, maar gewoon meer neutraal. Een overzicht van andere bekende filosofen zoals Thomas Moore en Rousseau zou welkom zijn. Ik zou ook graag wat oosterse invloed zien. Een filosoof als Wei, bijvoorbeeld.” Bevalt het in Delft? “Ja, heel erg. Je krijgt hier veel mogelijkheden tot creativiteit in vergelijking met Portugal. Je kunt je gemakkelijk verder verdiepen dan alleen de basisstof en hebt keuzevrijheid. Alleen al die simpele daad van kiezen, is een uiting van creativiteit.” Wat doe je in je vrije tijd? “Ik ga natuurlijk af en toe wat drinken. In Den Haag, want daar woon ik ook.” Woon je daar met andere studenten? “Vrienden. Die ken ik al uit Portugal, waar ik samen met ze studeerde. Ik ging eerst een jaar naar Oostenrijk, een andere vriend ging naar Frankrijk en eentje belandde hier. Uiteindelijk zijn we allemaal hier terecht gekomen.” Wat deed je in Oostenrijk? “Ik was daar op European voluntary service. Dan ga je zes tot twaalf maanden voor een non-profitorganisatie werken, op hun kosten. Ik werkte daar negen maanden bij een jeugdcentrum van de gemeente om kinderen van dertien, veertien jaar te helpen die gestopt waren met school. We deden culturele activiteiten met ze, organiseerden concerten, enzovoorts.” Waar ga je straks heen? “Naar de computerzaal. Mijn e-mail lezen en daarna moet ik nog wat dingen doen, als ik daar nog aan toekom.” (GvH)

Sommigen nemen er speciaal vakantie voor op. Voor sociale contacten zijn ze eventjes niet beschikbaar. Twaalf dagen lang, van vroeg tot laat, dompelen ze zich volledig onder in de wereld van de film. Struinen ze verdiept in hun programmaboekjes door de stad, van zaal naar zaal. Hoogstens eten ze tussendoor een hapje in het Doelen-restaurant. Of verpozen ze in het bruisende Film Café in de Rotterdamse schouwburg, twaalf dagen lang het bruisend trefpunt van bezoekers en filmmakers. Het grootste filmfestival van Nederland, ‘platform voor actuele filmkunst, voor opkomend en gevestigd filmtalent en voor film-gerelateerde kunst’, gaat woensdag 21 januari voor de 38ste keer van start op locaties als de Schouwburg, Cinerama, het Oude Luxortheater, Lantaren/ Venster, de Unie en de Doelen. Hoewel de betere publieksfilm niet geschuwd wordt, staan de onafhankelijke, vernieuwende films van vaak onbekende regisseurs centraal. Het aanbod varieert van Koreaanse thrillers, tot wervelende liefdessprookjes in Bollywoodverpakking en Roemeense new wave-films. Kloppend hart van het festival is de VPRO Tiger Awards Competitie voor

beginnende regisseurs. De filmmakers van de toekomst, van wie op het festival de eerste of tweede film in première gaat. ‘The Hungry Ghosts’, een van die veertien titels, fungeert op 21 januari als openingsfilm. Het is het filmdebuut van scenarioschrijver, theaterregisseur en acteur Michael Imperioli, ook bekend als Christopher Montisanti in de televisieserie ‘The Sopranos’. ‘The Hungry Ghosts’ speelt zich af in en rond New York in een tijdspanne van 36 uur. Volgens festivaldirecteur Rutger Wolfson ‘een uitstekend geregisseerd, geschreven en geacteerd portret van dolende zielen, op zoek naar zichzelf én naar verlossing’. Behalve voor zogeheten feature films is er ook een competitie voor 27 korte films. Vijf dagen lang (24-28 januari) is Lantaren/Venster in de Gouvernestraat het Mekka van de korte film. Mogelijk interessant voor TU-studenten is de interactieve installatie Warum 2.0 in het V2_Institute for the unstable media, in de Eendrachtsstraat. Uitgangspunt hiervoor vormt de documentaire ‘Warum wir Männer die Technik so lieben’, van de Belg Stefaan de Costere, uit 1985. Daarin wordt in samenwerking met de Franse stedenbouwkundige Paul Virilio, de Duitse videoartiest Klaus vom Bruch en de Amerikaanse schilder Jack Goldstein onderzocht hoe oorlog, snelheid en technologie de werkelijkheid organiseren en reorganiseren op zodanige manier dat de realiteit in feite een mediagebeuren wordt. Eveneens mogelijk aantrekkelijk voor techneuten is ‘Possibilities’ van de Italiaan Carlo Zanni, een ‘kunstproject met behulp van nanotechnologie’. Over technische ontwikkelingen gesproken. In opdracht van het IFFR vervaardigden de drie gerenommeerde internationale regisseurs Nanouk Leopold, Guy Maddin en Carlos Reygadas speciale films die elke avond van 18.00 tot 1.00

Techneuten kunnen zich laven aan de film ‘Warum wir Männer die Technik so lieben’. (Foto: IFFR)

uur supergroot geprojecteerd zullen worden op de buitengevels van onder meer de gebouwen van Nationale Nederlanden, aan het Weena, en Robeco, aan de Coolsingel. Deze Urban Screens zijn onderdeel van het thematische programma ‘Size Matters’, dat zich richt op het verschijnsel van de overal opduikende beeldschermen. De content van deze schermen blijft vaak beperkt tot reclame, informatie of lichtontwerpen. Urban Screens toont wat filmmakers kunnen bijdragen aan dergelijke schermen in een omgeving van overweldigende hedendaagse architectuur. Speciale aandacht is er voor Aziatische ghost movies. Naast de vertoning van ruim dertig films in dit genre, is er in het Oude Fotomuseum een door filmmakers en kunstenaars ingericht spookhuis te bewonderen. Wie tijd en kosten wil besparen, kan natuurlijk ook alleen naar de slotdag, zondag 1 februari, waarop de vijf grootste publieksfavorieten staan geprogrammeerd en de bezoeker in een keer ‘in vogelvlucht de sfeer van de voorafgaande festivaldagen’ opsnuift. Het volledige programma wordt op donderdag 15 januari bekendgemaakt.

x www.filmfestivalrotterdam.com

time out

Bedrieglijke Winternachten Terwijl het natuurijs alweer weg is, gaan de Winternachten in Den Haag nog even door. Vier dagen lang staat de Hofstad in het teken van literatuur, film en muziek. Donderdagavond 15 januari begint het internationale literatuurfestival met als thema bedrog en waarheid in kunst, media en politiek. De organisatoren werden geïnspireerd door de behoefte van mensen naar waarheid. “We hebben om ons heen steeds meer dingen die maakbaar zijn. Je lichaam, bijvoorbeeld. Of kijk naar Dubai. Je creëert je eigen

stad. Sommige mensen noemen dat fake. De reactie daarop is dat er weer verlangen is naar echtheid”, zegt programmaleider Annemiek Neefjes. Ruim zestig schrijvers, musici en filmmakers uit de hele wereld verzorgen het programma. Grote namen zoals Connie Palmen, Gerrit Komrij en Herman Koch komen op de vrijdagavond, de avond van de oplichterij, voorbij. Speciaal voor het festival schreef Herman Koch een korte geschiedenis over bedrog. Minder bekend is Nury Vittachi, schrijver en satiricus. Hij spot met hoe het Westen tegen Azië aankijkt en hoe Azië wil verwesteren. Dat de organisatie een zo gevarieerd mogelijk publiek wil bereiken, is duidelijk. Het weekend is niet alleen gevuld met lezingen en verhalen, ook films, muziek en tentoonstel-

lingen komen voorbij. De film ‘The Fake Trade’, een documentaire over de namaakindustrie, vertelt over de gevolgen van deze industrie met zogenaamde, goedkope Burberrypetten, Rolexen en Prada-jeans. Gevolgen die gevaarlijk kunnen zijn, doordat niet alleen luxeartikelen worden nagemaakt, maar ook medicijnen. Zaterdagavond is de avond van de waarheid, met Bernlef en Arthur Japin. Japin leest een verhaal voor over een Ghanees jongetje dat naar het echte leven, buiten de armoede waarin hij leeft, verlangt. Gesprekken over literatuur en de (vervalste) geschiedenis met gasten van Winternachten in een liveuitzending van Radio 1 sluiten het festival zondag af. (DZ)

x

www.winternachten.nl

DELTA. 02 15-01-2009

loopbaan

12

DELTA. 02 15-01-2009

13

loopbaan

Van konijnenhok tot dark room Naam: Ferry Vermeulen (30) Woonplaats: Amsterdam Verliefd/verloofd/getrouwd: Woont samen met zijn vriend Afstudeerjaar: 2006 Afstudeerrichting: Industrieel ontwerpen, productontwikkeling Loopbaan: In de fabriek van zijn vader, waar bouten gemaakt worden, deed ir. Ferry Vermeulen zijn liefde op voor techniek en massaproductie. Hij zocht een universitaire studie waarin hij daar iets mee kon. Het werd industrieel ontwerpen op de TU Delft, waaraan hij in 1997 begon. In 2006 studeerde hij af in de richting productontwikkeling, met het ontwerp voor een luchtwasinstallatie. De sproei-installatie moet het fijnstof langs snelwegen in waterdruppeltjes vangen en zo vieze lucht verminderen. Meteen na zijn afstuderen startte Vermeulen zijn eigen bedrijf, Fever. Na een half jaar sloot zijn oudstudiegenoot Tom van de Wiel zich bij hem aan. Ze ontwerpen massaproducten, van spellen voor kinderhoeken in fastfoodrestaurants tot bierkarretjes voor Heineken en luxe afvalbakken. Daarnaast werkt Vermeulen in de avonduren aan een promotieonderzoek. (Foto’s: Sam Rentmeester/FMAX)

Wie veel naar festivals gaat, heeft grote kans de bierkarretjes of tostikramen tegen te komen die ir. Ferry Vermeulen ontwierp. Meteen na zijn afstuderen startte de industrieel ontwerper zijn eigen ontwerpbureau. Het eerste jaar had hij nog een bijbaan nodig om rond te komen, maar inmiddels zit zijn portfolio vol opdrachten.

Met pompen en sproeiers bouwde hij destijds langs de A20 een proefopstelling van een systeem dat met kleine waterdruppeltjes het fijnstof uit de lucht moet ‘wassen’. “Dat werkte heel goed”, aldus Vermeulen, die ook met dat project media-aandacht op zich vestigde. Maar ondanks de aandacht, de goede resultaten en interesse van aannemer BAM, stierf het idee een stille dood. “Ik doe er nu niets meer mee. Maar misschien komt het er ooit nog.” In de ordner met ontwerpen staan vooral producten die in grote aantallen geproduceerd worden. “Dan verdien je de kosten voor het ontwerp terug door tienduizenden producten te verkopen.” De uitzondering op de prullenbakken en bierkarretjes voor evenementen, vormt een zwarte kubus. ‘Nog sexier!’ staat er bij geschreven. “Dit is een doll house”, vertelt Vermeulen. In het echt is de kubus twee bij twee bij twee meter en moet het plaats bieden aan lesbiennes die op Wasteland, een bekend fetish-festival, willen ‘flikflooien’. Maar dan zonder de opdringerige blikken van mannen. “Deze dark room voor lesbiennes was een leuk project voor de afwisseling.” Over zijn laatste project wil Vermeulen nog niet zoveel kwijt, uit angst dat anderen er met het idee vandoor gaan. “We ontwikkelen een heel nieuw tafelspel. Zoiets als tafelvoetbal, maar dan heel anders”, vertelt hij. “We hebben al drie systemen gebouwd om te zien wat het beste werkt. Ik heb er alle vertrouwen in dat daar iets leuks uit komt. En gelukkig komen we zo ook nog eens aan klussen toe.”

xMAAIKE MULLER In zijn kantoor midden in een Leidse woonwijk bladert ir. Ferry Vermeulen door een dikke zwarte ordner. Erin zitten plaatjes van een luxe afvalbak, een mobiele tostikraam met bijpassende kartonnen tostiverpakkingen en een slot voor vrachtwagencontainers. Het zijn slechts een paar voorbeelden van de ontwerpen die zijn ontwerpbureau Fever maakt. Al een week na zijn afstuderen bij Industrieel Ontwerpen schreef Vermeulen zich in bij de Kamer van Koophandel. Een aanbod om te promoveren wees hij af. “Ik kon niet wachten om voor mezelf te beginnen”, vertelt Vermeulen. Hij wilde zijn vrijheid houden. “En ik wilde niet ergens in dienst; ik ben niet op mijn sterkst in een groep. Dan ben ik wat teruggetrokken en heb ik niet genoeg overtuigingskracht om iets te doen zoals ik het wil. Als zelfstandig ondernemer heb ik die ruimte wel.” Met zijn eigen bedrijf trad hij in de voetsporen van zowel zijn vader als zijn moeder. Zijn moeder geeft creatieve workshops, zijn vader heeft een productiebedrijf dat bouten maakt, waar Vermeulens broertje inmiddels ook werkt. Vermeulen begon voor zichzelf, maar liet zich wel beïnvloeden door de grote machines en werkbanken die hij thuis tot zijn beschikking had. “Ik was daar altijd aan het knutselen”, zegt Vermeulen. Toen zijn ouders zijn konijnenwens afdeden met de mededeling dat het hok te duur was, kluste hij zelf een hok. Vermeulen grinnikt, nog steeds een beetje trots: “Toen mocht ik een konijn.” Toen hij klaar was voor een studie, moest het ‘iets met techniek, creatief en universitair’ zijn. Hij koos voor industrieel ontwerpen in Delft. Dat hij daar veel opstak, had hij pas tijdens zijn afstuderen door. “Daarvóór was ik een beetje onzeker over wat we leerden. We kregen zoveel vakken – sterkteleer, marketing, ergonomie, noem maar op – dat ik het idee kreeg van alles een beetje te weten, maar niet genoeg”, vertelt hij. “In de praktijk blijkt het juist goed dat ik zoveel facetten kan integreren en het jargon spreek.” Vermeulen wijst op een blad met vrolijk gekleurde spellen. “Dit is denk ik het leukste project dat we tot nu toe hebben gedaan.” In opdracht van een bedrijf dat de speelhoeken van onder andere McDonalds inricht – met de slogan ‘Turning play into profit’ – ontwikkelde Fever elf spellen voor kinderen tussen de twee en vier jaar. “Binnen een week hadden we vijfenzeventig ideeën. De tekeningen van de elf beste spellen lagen binnen een maand in China. En weer drie maanden later kwam de eerste container terug.” Hoewel hij zegt geen haastig type te zijn, bevalt die snelheid Vermeulen wel.

Vak apart Niet alle projecten gaan zo snel als de kinderspellen, maar al veel van de ontwerpen in het lijvige portfolio zijn op de markt gebracht. “Nog niet door onszelf”, zegt Vermeulen. Maar daar ziet hij binnenkort graag verandering in. “De sloten voor de vrachtwagens willen we wel zelf in productie nemen.” Vermeulen was deze zomer al bij producenten in Polen om de eerste stappen te zetten. “Het is een vak apart en het is tijdrovend en geldverslindend om zelf ook iets te produceren. Maar het is leuk en goed voor de continuïteit van ons bedrijf.” Een half jaar nadat hij zijn bedrijf startte, sprak Vermeulen zijn oude studiegenoot Tom van de Wiel. “We hadden dezelfde ideeën over productontwikkeling”, vertelt Vermeulen. Al gauw werd Van de Wiel zijn compagnon. “Het is fijn om ideeën te spuien en te kunnen overleggen met iemand. En we vullen elkaar goed aan. Tom is iets technischer en ik doe meer aan acquisitie en vormgeving.” De samenwerking tussen de compagnons begon met een

grapje. Maar wel een waarmee ze het landelijke nieuws haalden. Ze begonnen de website stoprelatie.nl. Op die site kon iemand die ongelukkig was met zijn relatie, maar niet het lef had om het uit te maken, een formuliertje invullen. Als hij nog even 9,95 euro overmaakte, pleegden Vermeulen en Van de Wiel het telefoontje met het slechte nieuws. “Het was gewoon een geintje om te kijken of we in de media konden komen. We kwamen onder andere in ‘De wereld draait door’ en ‘De staat van verwarring’, dus het is gelukt.” Vermeulen en Van de Wiel hadden het eerste jaar allebei nog een bijbaan om rond te kunnen komen. Maar de laatste twee jaar kunnen ze goed van hun bedrijf leven. Bovendien hebben ze op het moment twee stagiairs en een afstudeerder in dienst.

‘Die promotie is een soort hobby’ “Het is lastig om in de markt te komen als beginnend ontwerpbureau. Je hebt in het begin nog weinig contacten. Maar het lukt ons goed projecten binnen te slepen”, vertelt Vermeulen. Daarvoor steekt hij wel meer dan zestig procent van zijn tijd in acquisitie. Naast de vijftig uur die hij per week ongeveer voor zijn bedrijf werkt, zit Vermeulen niet bepaald stil. Na zijn studie wees hij een aanbod af om een promotieonderzoek te doen. Maar een jaar geleden is hij toch begonnen. “Ik zocht dingen op in oude studieboeken. Die bleken niet up-to-date, dus ik nam contact op met professor Drukker.” Niet veel later zat hij in zijn avonduren met zijn neus in de boeken om nieuwe kennis over productinnovatie te ontwikkelen. “Die promotie is een soort hobby.”

Rustig aan Aan het einde van vorig jaar werd al het werk hem toch iets te veel. Zijn vriend met wie hij samenwoont zag hij eigenlijk alleen nog in het weekeinde. “Dat weekeinde is heilig. Dan hebben we etentjes bij ons thuis, knap ik een oude Kever op en in de zomer zitten we veel op een bootje in de gracht.” Na twee vrije dagen kon Vermeulen er steeds weer even tegen. Maar op een gegeven moment werd het te veel. “Ik merkte lichamelijk dat het te zwaar was. Ik was moe, had nergens zin in en had geen eetlust meer. Toen heb ik het even een maand rustig aan gedaan.” Terwijl Vermeulen in het portfolio bladert, valt op dat de luchtwasinstallatie die hij voor zijn afstuderen ontwierp, ontbreekt.

x www.feversolutions.nl www.stoprelatie.nl

DELTA. 02 15-01-2009

DELTA. 02 15-01-2009

14

service

Eettafels

AHOY ROTTERDAM

TOEGANG GRATIS

KORTINGEN TOT

donderdag

90%

OP BOEKEN, MULTIMEDIA EN HOBBY-ARTIKELEN

vrijdag

zaterdag

zondag

22 23 JAN JAN

24 25 JAN

10.00 - 21.00 uur

10.00 - 18.00 uur

Sint Jansbrug Oude Delft 50-52

JAN

GOSSIP & GUCCI

NU

4.

95

KHADY

Waargebeurde en indringende getuigenis van een meisje dat getekend werd door het leven.

KEUZE UIT 20.000 EXEMPLAREN

DONDERDAG = VOORVERKOOPDAG

LAUREN WEISBERGER Bette verveelt zich voordat ze als event planner aan het werk gaat en grote feesten organiseert voor de jetset van Manhattan.

NU

4.

95

1.001 LOOSE MEDICAL BOOKS

KOKEN MET FRIENDS

PRISMA WOORDENBOEK

NU

2.50

NU

1.

95

De orginele strips van tokyopop.

‘Koken met friends’ is een uitnodiging om samen met je vrienden de keuken in te gaan.

Ook verkrijgbaar in vele andere talen.

vanaf

1.

99

NU

2.

90

N E R G E N S G O E D K O P E R : • B A L D A C C I VA N A F 2 . 5 0 • B R O W N VA N A F 4 .9 5 • G I P H A R T VA N A F 5 .9 5 • G R I S H A M VA N A F 2 .9 5 • H O S S E I N I VA N A F 6 .9 5 • K I N G VA N A F 1.9 5 • L U D L U M VA N A F 2 .9 5 • M U L I S C H VA N A F 5 .9 5 • N I C C I F R E N C H V A N A F 3 .9 5 • N O O R T VA N A F 4 .9 5 • S A M B E E K VA N A F 5 .9 5 • S L A U G H T E R VA N A F 4 . 5 0 • W E I S B E R G E R VA N A F 2 .9 5

KOM IDEEËN OPDOEN OP HET BOEKENFESTIJN TEL. INFO: 030 604 74 00 WWW.BOEKENFESTIJN.COM

Wetenschapsagenda Alle promoties, intree- en afscheidsredes vinden, tenzij anders vermeld, plaats in de Aula van de TU, Mekelweg 5, Delft Vrijdag 16 januari * Shedding light on the black hole. The roll out of broadband access networks by private operators. Promotie van ir. M.L. Fijnvandraat. Promotor: prof.dr. M.L. Mueller. 10.00 uur. * Electrostatic Sensing and Electrochemistry with Single Carbon Nanotubes. Promotie van ir. I. Heller. Promotoren:

prof.dr. C. Dekker en prof.dr. S.G. Lemay. 12.30 uur. * Intreerede van prof.dr. G.J.W. van Bussel, faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek. 15.00 uur. Maandag 19 januari * Conduction at metal/organic and organic/organic interfaces. Promotie van A.S. Molinari, Laureau in Fisica. Promotor: prof.dr. H.W.M. Salemink. 10.00 uur. * Model Driven Construction and Customization of Modelling & Simulation Web Applications. Promotie van A. Levytskyy,

Diploma Specialist. Promotor: prof.dr. prof.dr. H. Koppelaar. 12.30 uur. * Data assimilation in reservoir management. Promotie van ir. J.R. Rommelse. Promotoren: prof.dr.ir. J.D. Jansen en prof. dr.ir. A.W. Heemink. 15.00 uur.

DUB

VOORDEEL Bon voor 1 Gratis Boek én Gratis Toegang tot de vooropening!

Met deze bon 1 gratis boek bij de afdeling ‘Actieboeken’ tijdens het Boekenfestijn Rotterdam. De bon levert u in bij de kassa. Meer informatie? Bel ons: 030 604 74 00 of stuur ons een e-mail: [email protected]. 1 ORIGINELE BON PER KLANT. ALLEEN GELDIG OP BOEKENFESTIJN ROTTERDAM 2009.

DELTA09

OP ZOEK NAAR VOORDELIGE CADEAUTJES?

Announcements Wireless Technologies at the UMTS Radio Access Level. Promotie van N. Vulic, MSc. Promotoren: prof.dr.ir. I.G.M.M. Niemegeers en prof.dr.ir. S.M. Heemstra de Groot. 12.30 uur. * A Framework for the Study of Grid Inter-Operation Mechanisms. Promotie van A. Iosup, Master Arcitecturi. Promotor: prof.dr.ir. H.J. Sips. 15.00 uur.

Dinsdag 20 januari * Optimized Core Design and Fuel Management of a PebbleBed Type Nuclear Reactor. ProGegevens voor deze rubriek motie van ir. B. Boer. Promotor: kunt u doorgeven via e-mail: prof.dr.ir. T.H.J.J. van der Hagen. [email protected]. 10.00 uur. *H&J Integration of Heterogeneous Uitgevers_2x70_zw-w 14-05-2004 14:02

www.cliniclowns.nl

Voor advertenties bel met:

H & J Uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJsel T (010) 451 55 10 F (010) 451 53 80 E [email protected]

Courses WI4006 Special Functions On Tuesday, February 3rd the Master course WI4006 on Special Functions will start. Teacher: Dr. Roelof Koekoek. Everyting you've always wanted to know about special functions such as Bessel functions, hypergeometric functions and orthogonal polynomials. Tuesday, 1.45 pm in Room Icarus of DTC, Kluyverweg 4-6 and Thursday, 10.45 am in Room C of EWI, Mekelweg 4.

Pagina 1 General
 International Student Church Students of all denominations are invited to our ecumenical
service every Sunday at Raamstraat 78, 11.30 hrs followed by tea/coffee.
The services are led by the chaplains Reverend W. Stroh and Father

Avin supported
by student leaders.
More information on www.iscnetherlands.nl.

Student and Career Support

 Information The student psychologists and the central student and careers councelors are located at Jaffalaan 9A. Office hours: Monday-Friday from 9.00-17.00 hrs. You can direct your inquiries or make an appointment at the Front Office or by phone: 0152788004. For an initial appointment with one of the student psychologists you should first come to one of the open office hours: Tuesdays and Thursdays from 11.30-12.30 hrs. The open office hours of the Student and Career counselors are on Tuesdays from 11.30-12.30 o’clock. More information on www.studentandcareersupport.nl.


Workshops Self Esteem: January 15. Stress Relief & Meditation: January 20. For more information and registration see www.smartstudie. tudelft.nl.

International Office
 Information The International Office, Jaffalaan 9a/visitor’s entrance at Mekelweg, office opening times Monday to Friday 9.00–17.00 hrs. Appointments and enquiries can be made by email: [email protected] or by phone: 015-2788012.

Minimaatjes

Neem contact op met Hennie de Ruyter of met Mireille van Ginkel voor nadere informatie

AC-HOP de vakbond voor Universiteitspersoneel. Voor informatie kijk dan op www. AC-HOP.nl.

Wie laat haar weer even kind zijn?

Steun het CliniClowns effect!

Yoga geeft je rust, leert je ontspannen en je eigen grenzen zoeken in een fraai zaaltje in gebouw Delftstede, Phoenixstraat 66. Informatie: www. johanmolenbroek.nl/yoga, 015-

2783086 of j.f.m.molenbroek@ tudelft.nl. Spelregels minimaatjes. Minimaatjes zijn niet toegankelijk voor het bedrijfsleven. Voor commerciële aanbiedingen en advertenties: H&J Uitgevers (adres in colofon). Minimaatjes zijn maximaal 200 tekens lang. Inleveren vóór vrijdag 14.00

Ma t/m vr geopend van 17.3019.30 uur. Dagschotel (incl. salade) 3,40 euro, fruit 0,25 euro, toe 0,30 euro, luxe toe 0,85 euro, bier en fris 0,90 euro. Het menu staat ook op www.jansbrug.nl.

Wednesday 21 January Tagliatelle with mushroom cream sauce, chicken fillet or Greek Spinachrolls and port-au-prince salad. Fresh fruit and various desserts.

Vrijdag 16 januari Gyros of aubergine met tzatziki en frisse salade. Vers fruit en diverse toetjes.

Thursday 15 January Ovendish Hawaii with ham or peach and raisins and Italian salad. Fresh fruit and various desserts.

Open from Monday to Friday from 17.30-19.30 hrs. Daily dish (incl. salad) €3.40, fruit €0.25, dessert €0.30, beer and soda € 0.90. Find the complete menu at www.jansbrug.nl.

Maandag 19 januari Gekookte aardappelen en rode kool, sudderlapje of aspergeflapje en Italiaanse salade. Vers fruit en diverse toetjes.

Friday 16 January Gyros meat or eggplant with tzatziki and fresh salad. Fresh fruit and various desserts.

Dinsdag 20 januari Aardappelschijfjes en luxe salade en slavink of aspergeflapje. Vers fruit en diverse toetjes.

Donderdag 15 januari Ovenschotel Hawaï met hamblokjes of perzik & rozijnen en Italiaanse salade. Vers fruit en diverse toetjes.

BOEKENLIEFHEBBERS OPGELET! KOM VOOR WEINIG GELD SHOPPEN OP HET BOEKENFESTIJN. KEUZE UIT EEN MILJOEN ACTUELE BOEKEN, MULTIMEDIA EN HOBBY-ARTIKELEN. VERMINKT

15

service

uur via e-mailadres delta@ tudelft.nl.

Woensdag 21 januari Tagliatelli met champignonroomsaus, kipfilet of Griekse spinazierolletjes en port-auprince salade. Vers fruit en diverse toetjes.

Veg.: Gevulde paprika. Maandag 19 januari Basis: Aardappelen, zilvervliesrijst, rode kook en tomatensalade. Soep: Pompoensoep. Vlees: Hachee of vis. Veg.: Aubergine ragout.

Koornbeurs Voldersgracht 1

Dinsdag 20 januari Basis: Pommes frites, zilvervliesrijst, broccoli en komkommersalade. Soep: Paprikasoep. Vlees: Kalkoencordonbleu. Veg.: Paprika-olijf quiche.

Monday 19 January Boiled potatoes and red cabbage, stew meat or asparagus filled puffed pastry and Italian salad. Fresh fruit and various desserts.

Donderdag 15 januari Basis: Witte rijst, bulghur en gemengde groenten. Soep: Pepersoep. Vlees: Tortilla ovenschotel of vis. Veg.: Wrap met paprika, tomaat, spinazie en kaas.

Woensdag 21 januari (Griekenland) Basis: Witte rijst, aardappelen, ratatouille en tzatziki. Soep: Avgolemono soep. Vlees: Gehaktballetjes in yoghurt-munt saus. Veg.: Spinakopita.

Tuesday 20 January Sliced potatoes and salad deluxe and meatroll or asparagus filled puffed pastry. Fresh fruit and various desserts.

Vrijdag 16 januari Basis: Aardappelkroketten, zilvervliesrijst, snijbonen en wortelsalade met rozijnen. Soep: Uiensoep. Vlees: Kipschnitzel.

Eettafel geopend ma t/m vr van 17.30-19.30 uur. Basismaaltijd 3,60 euro, soep 0,30 euro, toetjes v.a. 0,30 euro, fruit v.a. 0,40 euro. Inl. www.koornbeurs.nl/ eettafel.

Wolbodo Verwersdijk 102 Sinds woensdag 17 december hebben we een winterstop. Eettafel Wolbodo is terug op dinsdag 3 februari. Since Wednesday 17 December we have a winter break. Diner Wolbodo is back at Tuesday 3 February. Zie ook: www.wolbodo.nl

x Zie ook www.eettafels.tudelft.nl.

nl gd. o . ww ICT ck w in de e h f c rrière , 6o ede 6 3 of ca sch . 8 n 2 n E 6 , 2 aa ht dam trec bijb 015 ster en U bel or een m ft, A hoven vo Del d Ein

DELTA. 02 15-01-2009

16

service

TU DELft voorlichting

verschijnt onder verantwoordelijkheid van de directie Marketing & Communicatie

Prof. Jacob Fokkema legt tijdens de dies natalis in januari 2010 zijn rectoraat neer. De zoektocht naar zijn opvolger is begonnen. Dit gebeurt aan de hand van de profielschets die is opgesteld door de raad van hoogleraren. Voorzitter prof. Frans van der Helm: “Wij zoeken de juiste mix tussen een excellente wetenschapper en een ervaren bestuurder.” xANGÈLE STEENTJES Volgens Frans van der Helm, hoogleraar biomechatronics & bio-robotics bij de faculteit 3mE, is niet iedereen bekend met de rol van de raad van hoogleraren, waarvan hij voorzitter is. Hij wil die daarom eerst even toelichten. “Onze taak is de rector gevraagd en ongevraagd van advies te dienen bij het uitzetten van het wetenschaps-

beleid van de TU Delft. En wij denken mee over de nationale en internationale ontwikkelingen op wetenschappelijk gebied.” Daarnaast heeft de raad een belangrijke rol bij de benoeming van de rector. Zij stelt de shortlist op van kandidaten, waaruit het college van bestuur twee kandidaten selecteert en deze voordraagt aan de raad van toezicht, dat de uiteindelijke keuze maakt. De huidige rector prof. Jacob Fokkema is begonnen aan het laatste jaar van zijn rectoraat en de raad van hoogleraren is daarom begonnen met het selecteren van kandidaten voor zijn opvolging. “Tot nu toe was er slechts een summiere profielschets opgesteld van de rector. Dat vonden wij niet terecht, omdat het een belangrijke functie betreft. De rector vertegenwoordigt het wetenschappelijk gezicht van de TU Delft binnen en buiten de universiteit. Wij hebben nu een uitgebreide profielschets opgesteld en deze is – na wat kleine aanpassingen – goedgekeurd door de raad van toezicht.”

Visie De profielschets is onderverdeeld in de taken en verantwoordelijkheden van de rector en welke persoonlijke eigenschappen deze vereisen. Een belangrijke taak van de rector is het formuleren van een visie op

de ontwikkeling van de wetenschap. Hij moet deze kunnen uitdragen in samenwerkingsverbanden waarin de TU deelneemt en naar overheid en politiek toe. Van een rector wordt ook verwacht dat hij of zij de wetenschap binnen de TU bewaakt en stimuleert. “Binnen onze universiteit is de wetenschap ingedeeld in drie boxen: design (Bouwkunde, IO, TBM) engineering (L&R, CiTG, 3mE) en science (TNW, EWI). Al deze gebieden hebben hun eigen beoordelingscriteria en daar moet een rector inzicht in hebben. Vooral omdat het, vanwege de internationale profilering waarnaar de TU streeft, nodig is keuzen te maken binnen deze gebieden.” Verder moet de rector goed kunnen omgaan met zijn collega’s in het college van bestuur, met decanen en individuele hoogleraren. “Rector Fokkema heeft de gewoonte ingesteld om een persoonlijk gesprek te hebben met iedere nieuwe hoogleraar en om regelmatig bijeenkomsten te organiseren met meerdere hoogleraren. Dat waardeert het hooglerarenkorps zeer.” Om deze taken te kunnen vervullen, moet de toekomstige rector in ieder geval een excellente wetenschapper zijn, hoogleraar bij de TU Delft, charisma en visie bezitten, een goede teamwerker zijn en geestelijk stevig

in de schoenen staan. “Op aanraden van de huidige rector hebben wij ook opgenomen dat een kandidaat het werk moet kunnen afstemmen met de levenspartner. Rector magnificus zijn is meer dan een dagtaak. Er zijn veel bijeenkomsten in de avond en in het buitenland. Dat trekt een zware wissel op de persoonlijke levenssfeer.” Het lastige van de zoektocht is dat je een excellente wetenschapper wilt hebben en tegelijkertijd verlangt dat iemand deze carrière vrijwel stopzet. “Aan de andere kant heeft iemand de mogelijkheid om zijn visie voor de TU Delft en een deel van de Nederlandse wetenschap neer te zetten en daar ook vorm aan te geven. Dat is heel aantrekkelijk. De Delft Research Initiatives zijn bijvoorbeeld een initiatief geweest van deze rector.” Op dit moment is de raad van hoogleraren bezig met het selecteren van kandidaten, en zal daarna een aantal gesprekken voeren met de kandidaten. “Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden of andere geschikte kandidaten aandragen. Eind maart stellen wij de shortlist op, waaruit het college van bestuur twee kandidaten voordraagt.”

x Meer info: [email protected]

Energiebesparende maatregelen op ‘natuurlijke momenten’ Het college van bestuur tekende op 3 december 2008 de Meerjarenafspraak Energie Efficiency 3 (MJA3). Ad Winkels, manager operations bij FMVG: “Een van de voorstellen luidt: benut een natuurlijk moment – zoals een renovatie of vervanging van apparatuur – om energiebesparing te realiseren.”

Terugverdientijd Het EEP omvat ruim tachtig pagina’s met evaluaties van eerdere maatregelen – uitgesplitst per beheereenheid – en de ideeën voor nieuw te realiseren besparingen. Afgesproken is dat tussen 2009-2012 acht procent besparing gerealiseerd dient te worden. Naast de decentrale aanpak zijn er nog twee andere trendbreuken te zien met de vorige MJA’s: de nadruk op het benutten van de natuurlijke momenten en het loslaten van de terugverdientijd. De vervanging van de motoren in de warmtekrachtcentrale is een goed voorbeeld van het benutten van een natuurlijk moment. Rijsbergen: “Hiermee bedoelen we dat je het moment waarop iets vervangen of gerenoveerd moet worden, aangrijpt om die technologie te kiezen waarmee de meeste energiebesparing te realiseren is. Met de nieuwe motoren die wij hebben geselecteerd, kunnen wij een besparing van 6,5 procent realiseren. Een ander voorbeeld zijn de voorgenomen gevelrenovaties bij TNW, CiTG en EWI; die momenten

bieden de mogelijkheid gebruik te maken van de nieuwste technieken op het gebied van isolatie.” Een andere trendbreuk is het loslaten van het concept van de terugverdientijd. Winkels: “Bij voorgaande MJA’s was vastgelegd dat een investering binnen vijf tot zeven jaar moest worden terugverdiend. Nu wordt de terugverdientijd van energiebesparende maatregelen gekoppeld aan de levensduur en exploitatieperiode van gebouwen en installaties. Als een installatie twaalf jaar meegaat, is een terugverdientijd van acht jaar ook interessant. Het grote nadeel bij de vorige besparingsplannen was dat maatregelen die na zeven jaar geen geld opleverden, niet eens werden bekeken.” Opvallend is dat in dit EEP verschillende beheereenheden inzetten op de optimalisatie van het GBS (gebouwbeheersysteem), dat de warmtehuishouding en de energievoorziening in een gebouw regelt. Voor een optimale inregeling van het GBS is de facilitymanager van een beheereenheid verantwoordelijk. Winkels: “Binnen de TU Delft hebben wij GBS-systemen van verschillende merken. Sinds kort hebben wij een overkoepelend systeem en kunnen wij ‘over de schouder’ meekijken naar het functioneren van een lokale GBS.” Van Rijsbergen: “Aan de hand van deze gegevens willen wij met onze sectie energie de facilitymanagers ondersteunen bij de optimalisering van hun GBS. Verder willen wij de onderlinge kennisuitwisseling van deze managers stimuleren en daarbij zo nodig een externe adviseur inhuren.”

Het lastige van een MJA is om de TUmedewerkers erbij te betrekken. Winkels: “Veel van de maatregelen zijn onzichtbaar en het is lastig de betrokkenheid bij energiebesparing vast te houden. De facilitymanager van de faculteit 3mE pleit ervoor om ook met zichtbare maatregelen te komen. Hij wil bijvoorbeeld op zijn gebouw de verlichte letters ’s nachts uitdoen. Dit levert geen grote besparing op, maar het is wel een manier om aan iedereen duidelijk te maken dat een beheereenheid energiebesparing serieus neemt.” (AS)

Aankondigingen Algemeen ABo ALV De Algemene Bewonersorganisatie (ABo) van DUWO houdt op maandag 9 februari om 20.00 uur haar gecombineerde Algemene Leden Vergadering / Adviesraad Vergadering in zalencentrum Delfstede, Phoenixstraat 66, Delft. Voor verdere informatie en vergaderstukken wordt u verwezen naar www. abodelft.nl. Studium Generale Maandag 19 januari, 19.30 uur - Hoorcollege I Aarde en Klimaat - De woestijnaarde door Salomon Kroonenberg. In deze serie colleges zal Salomon Kroonenberg duidelijk maken hoe de aarde écht werkt. Hij zal daarbij uitgaan van de drie voornaamste energiebronnen: de energie uit het binnenste van de aarde, de zonne-energie en de uitwerking daarvan op de atmosfeer en aardoppervlak, en de invloed van het leven. Wie de

colleges heeft gevolgd, begrijpt dat de ecologische voetstop van de mens in een oogwenk is uitgewist. De twee volgende colleges vinden plaats op 2 en 9 februari. DOK, Vesteplein 100, Delft - toegang gratis.

Student and Career Support Informatie Student and Career Support is een onderdeel van de dienst Onderwijs en Studentenzaken. Het omvat de diensten van de studentendecanen, de studentenpsychologen en het informatiecentrum. Het informatiecentrum in de hal op de begane grond is geopend op werkdagen van 9.00–17.00 uur. Er is documentatie beschikbaar over onder andere WO- en HBOopleidingen, arbeidsmarkt, studie- en beroepskeuze, buitenlandse studies, enz. Bij de balie of telefonisch kun je afspraken maken met een studentendecaan of een stu-

do 15 t/m wo 21 januari 2009

dentenpsycholoog. Voor de studentenpsychologen geldt dat het eerste contact loopt via het Open Inloopspreekuur dinsdag- en donderdagochtend van 11.30–12.30 uur. Voor Student and Career Support in het algemeen kun je terecht op het open spreekuur op dinsdagochtend van 11.30-12.30 uur. Bezoekadres: Jaffalaan 9a (ingang Mekelweg); tel. 0152788004. e-mail: [email protected] website: www.studentandcareersupport.tudelft.nl Workshops Studie(her)keuze: 19 januari. Familieperikelen: 22 januari. Toe aan Verandering: 22 januari. Constructief Denken: 27 januari. Assertiviteit: 29 januari. De Training Sociale Effectiviteit start weer op maandag 26 januari van 15.00–17.30 uur. Er zijn nog plekken vrij. Zie voor het totale aanbod www. smartstudie.tudelft.nl.

Studentenactiviteiten

Award voor allochtone studenten De TU Delft wil ook in 2009 studenten voordragen voor de ECHO Awards. De Awards (een Summercourse bij de University of California) wordt uitgereikt aan niet-westerse allochtone studenten die zowel goede studieresultaten behalen als ook actief zijn op universitair of sociaal gebied. Er zijn extra Awards voor studenten van bèta/techniek opleidingen en voor studenten van lerarenopleidingen. Nadere informatie over deze awards: www.echoaward.nl Ben je geïnteresseerd of ken jij iemand die in aanmerking komt? Neem dan snel contact op met: dr. P. Jonkheer, studentendecaan, tel.: 015 27 88004; [email protected]. De voordracht moet vóór 1 februari 2009 gereed zijn dus reageer snel.

International Office Informatie Het International Office, Jaffalaan 9a, is op werkdagen geopend van 9.00-17.00 uur. Je kunt ook vragen stellen via [email protected] of telefonisch (015-2788012) een afspraak maken.

x

Delta Inleveren kopij Bijdragen van faculteiten, diensten en overigen voor de rubriek “Aankondigingen” in Delta ontvangt de redactie graag per e-mail: [email protected]. Bijdragen dienen zo beknopt mogelijk te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om in te korten. Aanleveren vóór vrijdag 14.00 uur.

filmweek

première do vr ma 19:30 za zo 16:45 za zo 21:30 wo 20:00

ANONYMA

Aangrijpende film over een groot taboe in de Duitse geschiedenis: de massale verkrachting van Duitse vrouwen door soldaten in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog. Gebaseerd op het dagboek van een 34-jarige Berlijnse vrouw die de chaos en wreedheden overleefde. 1945. Berlijnse vrouwen zijn weerloos tegen de Russische bezetters. Fotografe en journaliste Anonyma zoekt bescherming bij een officier, maar in hun bijzondere vriendschap botst liefde met vijandschap. Max Färberböck - Duitsland/Polen 2008

Studentenverenigingen OJV De Koornbeurs Op donderdag 15 januari speelt Belladonnakillz (industrial breakcore) uit Canada vanaf 21.00 uur in de kelder. De toegang is gratis.

Overige Nationale Studenten Snowboard Kampioenschappen Van 13-22 maart vinden de Nati-

onale Studenten Snowboard Kampioenschappen plaats. Inschrijven kan via www.nssk.nl. Unitech Je kunt je vanaf heden aanmelden voor het Unitech programma 2009-2010 op www. unitech-international.org. De aanmeldingsdeadline is 16 februari. Op 2 februari vindt om 18.00 uur een informatiebijeenkomst plaats op de faculteit Techniek, Bestuur en Manage-

ment, zaal A. Aanmelden hiervoor kan tot 23 januari via [email protected].

3

IFFR: ‘Meet the Maestro’

Donderdag een Duitse documentaire over een klein dorpje dat jaarlijks overspoeld wordt door het grootste Heavy Metal-festival ter wereld. Nieuw is ANONYMA, de dagboekverfilming van een Berlijnse vrouw die de wreedheden van de Russische bezetters overleefde. En vier opmerkelijke films van de Franse regisseuse Claire Denis, die dit jaar centraal staat in het IFFR-programma 'Meet the Maestro', met maandag een uitgebreide lezing over haar werk.

5e week do vr di 21:45 vr 16:45 za zo 14:30 za 19:45 ma 22:00

BIENVENUE CHEZ LES CH’TIS

Na plattelandsfilms als PAUL DANS SA VIE en LE FILS DE L’EPICIER nu een

innemende komedie over het 'gure' Noorden. Meest succesvolle Franse film ooit. Postbeambte moet naar het koude Noord-Frankrijk. Daar ontdekt hij dat de vooroordelen over de lokale bevolking niet geheel kloppen.

IFFR-’Meet the Maestro’

Claire Denis

Vier films van regisseuse Claire Denis, die centraal staat in dit programma van het IFFR. De cinema van deze in de koloniën opgegroeide Française is fysiek, sensueel en lyrisch. Ze legt weinig uit, laat ruimte voor eigen interpretatie, vertelt met prachtige beelden maar toont ook harde moderne realiteit. Maandag een uitgebreide lezing van filmdocent Jeroen de Jong en op het IFFR is Claire Denis te gast met haar nieuwste film. maandag 19:30 + inleiding

NÉNETTE ET BONI

Intiem portret over een broer en zus op zoek naar betekenis in hun leven. Boni, 19 jaar, leeft in een zelfgekozen isolement. Op een dag staat zijn 15-jarige zus Nénette voor de deur, weggelopen van kostschool en zeven maanden zwanger... Claire Denis - Frankrijk 1996 dinsdag 20:00

L’ INTRUS

Raadselachtige maar fascinerende film met weergaloze beelden. Na een harttransplantatie reist een stugge oude man naar Korea om zijn droomschip te inspecteren. In Tahiti gaat hij op zoek naar de zoon die hij daar verwekt zou hebben. Fr. 2004 vrijdag 19:45

BEAU TRAVAIL

Deze film draait om het fenomeen man: om zijn fysieke kracht en schoonheid; zijn moed, leiderschap en rivaliteit. Sergeant in het Franse vreemdelingenlegioen blikt terug Dany Boon - Frankrijk 2008 op zijn carrière en de onderlinge verhoudingen in een Noord-Afrikaanse ‘made in Germany’ - documentaire legerkamp. Frankrijk 1999 donderdag 19:45

FULL METAL VILLAGE

Elk jaar in augustus komt Wacken, een slaperig dorpje in Duitsland tot leven als 60.000 langharige fans naar het grootste Heavy Metal-festival ter wereld komen. Over het alledaagse leven in het dorpje en de sympathieke festival-invasie. Sung-Hyung Cho - Duitsland 2007

elke zondag 22.00 5 euro entree

SNEAK � PREVIEW

2e week vr 17:00 vr za 22:15 za zo 15:00 wo 21:45

AANRIJDING IN MOSCOU

Sprookjesachtige liefdeskomedie in dialect. Het sterke script en goede hoofdrolspelers deden onverwacht (maar terecht!) de Belgische bioscoopkassa’s rinkelen. Bedrogen echtgenote met drie kids botst in Gent tegen stoere vrachtwagenchauffeur. Na de eerste scheldkanonnade zet zij toch het deurtje van haar hart voorzichtig op een kiertje.

zaterdag + zondag 19:30

VENDREDI SOIR

„Twee mensen en één auto zijn genoeg om een film te maken” zei regisseur Godard ooit; deze klassieke erotische fantasie in ‘real time’ en bijna zonder dialoog bewijst het. Vrouw komt vast te zitten in een verkeersopstopping in Parijs. Dan stapt een ‘urbane cowboy’ in haar auto... Frankrijk 2002 Moefi kinderclub zo 12:45 wo 14:15

DE DRIE ROVERS

Een vertederende, doldwaze film. Naar een prentenboek van Tomi Ungerer. Ned. gespr., 5+ Onderweg naar het weeshuis wordt Tiffany overvallen door 3 rovers. Hayo Freitag - Duitsland 2007 moefi kinderclub zo 13:00 wo 14:00

SOS KLEINE ZEEHOND

Prachtige gefilmde avonturenfilm. Nederlands ondertiteld, vanaf 8 jaar. Noora woont op een eiland 2e week voor de Noorse kust. Ze vindt een do ma 22:15 za zo 17:15 zo di wo 19:45 aangespoeld zeehondje. Achtervolgd HUNGER door jagers en smokkelaars besluit zij het zeehondje te verstoppen. Christophe van Rompaey - België 2008

Arne Lindtner Næss - Noorwegen 2008

Verwacht

Overdonderend speelfilmdebuut van beeldend kunstenaar McQueen over IRA-leden in gevangenschap, met een feilloos oog voor detail en beklemmende, bijna 'zintuigelijke' sfeer. 1981. IRA-gevangenen gaan in hongerstaking voor van hun status als politieke gevangenen. Steve McQueen - Gr.Br./Ierland 2008

#

In 1999 heeft de Vereniging van Nederlandse Universiteiten (VSNU) een meerjarenafspraak energieefficiency (MJA1) afgesloten met de landelijke overheid. Ondertussen is er de MJA3. De TU Delft kiest voor een iets andere insteek dan bij de eerdere meerjarenafspraken. Deze keer worden er geen richtlijnen centraal uitgevaardigd, maar komen de facilitymanagers van de beheereenheden zelf met voorstellen om binnen hun organisatie energie-efficiency te realiseren. “Hierbij doe je recht aan de verschillen die er zijn binnen de beheereenheden. De leeftijd van de panden bijvoorbeeld verschilt onderling heel sterk. Bij een ouder gebouw zijn andere maatregelen nodig dan bij nieuwe panden”, aldus Ad Winkels, manager operations bij Facilitair Management en Vastgoed (FMVG).

Samen met Wil van Rijsbergen van FMVG Operations Energie is hij verantwoordelijk voor het opstellen van het nieuwe Energie Efficiency Plan (EEP 2009-2012); om de MJA3-doelen te verwezenlijken. Van Rijsbergen: “Bij de ene beheereenheid is efficiency te realiseren door gebruik te maken van laagtemperatuur-warmte bij de nieuwbouw (TNW), maar een faculteit als TBM – zonder grootschalige technische opstellingen – moet via gedragsverandering efficiencywinst boeken.”

17

service

#

Zoektocht naar nieuwe rector magnificus

DELTA. 02 15-01-2009

Volgende week toont Delfts kunstenaar Coen de Jong in SPOOR ZONEARCHIEF videoportretten van plekken die door de spoortunnelbouw zullen verdwijnen. ENTRE LES MURS geeft een verbluffend realistisch beeld van een multiculturele middelbare school-klas. Vanaf 29 januari de première van VINYAN, de nieuwe film van de regisseur van de Waalse horrorfilm CALVAIRE.

www.filmhuis-lumen.nl Doelenplein 5 Delft 214 02 26

DELTA. 02 15-01-2009

18

Delta in English

DELTA. 02 15-01-2009

Government good

TU ambassador

Sebastiaans bridge

Speakers

Dies (1)

Highly educated graduates prefer to work for the government, according to survey by Nobiles Media, which asked 1,372 graduates of Dutch universities and polytechnics what the most important factors were in finding a new job. The students valued government jobs above all others, because they offered better job security and the work was socially relevant. Government jobs were also said to offer a better balance between work and private life. The second and third most popular Dutch employers were Shell and KLM.

The former mayor of Rotterdam, Ivo Opstelten, is a new ambassador for TU Delft. As ambassador, Opstelten will help strengthen scientific research at TU Delft and optimize the interaction between the university and society. Opstelten: “I’m proud to be able to bring together parties that, only when working together, can actually solve the vast issues faced by society.” Opstelten will focus on the transition to sustainable energy supplies. As mayor, Opstelten co-founded the ‘Rotterdam Climate Initiative’.

The Sebastiaans bridge will only be closed for ten months, which is four months shorter than originally planned. The bridge, which connects TU North to the city center, needs to be upgraded. There are cracks in the bridge, and the bridge is not strong enough to support heavy trucks and the new tramline 19 that will run through the TU campus. The repairs will be done more quickly because work on the bridge will also be done in the evenings and on weekends

The speakers at Speakers won’t be silenced forever after all. For months the popular Delft pop club was in dispute with Heineken, which owns the building. The disagreement centered on the rental contract, which expired on 1 January 2009. It appeared that Speakers would not be offered a new rental contract, but Delft alderman Lian Merkx stepped in to help resolve the conflict. Speakers’ managing director has since resigned. Last year Speakers celebrated its tenth anniversary.

TU Delft’s 167th Dies Natalis (Foundation Day) celebration was held on last week at the Faculty of Architecture. The theme was ‘Design & Engineering’. TU Delft’s Rector Magnificus Jacob Fokkema explained why this theme was chosen: “The design and construction disciplines are essential to TU Delft. It’s largely thanks to them that the university enjoys such a fine reputation, and they will play an instrumental role in future innovation. Despite this, I’ve noticed that these disciplines often receive limited attention from the outside

study breaks Art and Architecture ‘Antiques and Curiosa’ Northern City Centre, Delft www.delft.com Go in search of interesting, odd and fine antiques, items of curiosity, retro stuff and old junk. Every Saturday, 9:00-17:00.

Nose

The TU Delft racing team ‘DUT-09’ recently unveiled its new design of this year’s racing cart. Compared to last year’s championship winning car, this year’s model is larger and lighter, says DUT-09 team manager Stef de Jong. New requirements call for an interior space comparable to Formula 1 racing cars. The new design provides more leg-room for the driver. The cart’s nose has also been raised, and the suspension lowered. The DUT-09 team currently consists of 70 enthusiastic members who work together to produce a newer, better and faster car than the year before. The DUT-09 team competes in the Formula Students championship, which is largest, most successful design competition in the world, with over 400 university student teams participating worldwide. The competition is about designing, building, testing, racing and marketing your own Formula-style racing car. There is also a sustainability aspect: last year’s race-winning DUT-08 cart was powered by bio-ethanol and used 14% less fuel than the cart that finished in second place. TU Delft industrial designers, aerospace engineers, electrical engineers, mechanical engineers, first-year students, MScs and PhDs all work together on this project. Although the current TU Delft team has its full compliment of team members, team manager De Jong says the team is however always in need of new members who have specialist knowledge of the internal workings of engines. Team DUT-09 can be reached via its website: www.dutracing.nl (Photo: DUT-09)

‘Sonneveld House Tour’ NAi, Rotterdam www.nai.nl Audio tour tells you all about the Sonneveld House and the family that lived there. The villa (1933) is one of the best-preserved Functionalist houses in the Netherlands. With the free audio tour you can wander around the house and see and hear just how modern the Sonneveld family lived. The audio tour allows you to go deeper into the subject if you wish. Free.

Cinema & Documentary ‘Youssou N’ Dour’ Filmhuis, Den Haaglft www.filmhuisdenhaag.nl Concert film documentary of the great African-Senegalese musician Youssou N’ Dour, who his friend Peter Gabriel calls the ‘voice of liquid gold’. Documentary of the music and the man, his work with Unicef and his efforts to lead a ‘tech-

nological’ renewal in Africa. Sunday, 18 January, 17:00

Disco & Parties ‘Foute Friday’ Speakers, Delft www.speakers.nl No better way to start than with a ‘Foute’ (Bad Taste) Friday, with the comically bad taste music, atmosphere and of course décor. Speakers will be turned into a Cartoon land of funny and bad taste things all around. Saturday, January 16, 24:00, 7.50 euro.

Music ‘Rock Ya Soul Session’ Paard van Troje, The Hague www.paard.nl Bboy Maurizio aka the Next One (Rock Steady Crew, Italy), the first European Bboy acknowledged by the Bronx for his true style of Bboying. Plus DJ Chung and Rebel 1. January 17, 22:00, 8.50 euro.

For a complete listing of this week’s Study Breaks, go to: www.delta.tudelft. nl

wamiti

Planes, trains & the metro “As the weather turns colder and winter sets in, not only do I begin to retreat into ‘hibernation mode’ – only venturing out into the cold when it is really necessary – but so it seems do the trains, metros and buses. No one seems to know why, and unlike me, they can’t use the ‘I’m from a warm country, I’m not used to the cold!’ excuse. Nope, they’re all well versed in the cold, damp and gloomy weather that comes with winter. And yet every year, like clockwork – with autumn comes delays caused by ‘leaves on the track’, and in winter – well, who knows what causes it? All we know is that at the lightest touch of frost, the smallest dusting of snow… and all trains grind to a screeching halt, leaving poor passengers stranded in various stations around the country, shivering in the cold. Yes, that’s the Dutch public transport system for you. But don’t get me wrong, on the whole it tends to function quite effectively, but for some reason, they still don’t seem to know what to do when winter rolls around. Which is a bit odd, seeing as this is a yearly occurrence; you’d think they’d have gotten used to it by now and figured out a solution. After all, a country like Switzerland is famous not only for its watches and chocolates, but for its mountains, snow and (here it comes) the punctuality of its public transport. So if a country that faces significantly more challenges when it comes to physical terrain and weather hazards can manage to have one of the most efficient train services known to man, why is it that here in the Lowlands, what doesn’t even amount to an inch of snow is enough to wreak havoc on the train network? Leaving aside the technicalities, you still wonder about certain things. The following scenario for instance: the weather forecast predicts snow. The Dutch road services say that this is likely to cause traffic jams, and encourages people to use public transport. The train services say that more people are likely to use the trains, leading to delays and overcrowding. Now my question is: why?! I’m sure the NS has heard of logistics and planning – so if they know more people are going to be using the trains, shouldn’t they then plan accordingly to ensure that there are either extra trains, or bigger, longer trains on busy routes? Why are we reduced to

entire days in which the train service is sporadic at best, and when the trains do arrive, well, sardines in a tin ain’t got nothing on what those trains are like! Although honestly, it’s not that much different from what the trains are normally like. Some people join the army because they say the experiences you gain mean you can never be more close or intimate with a complete stranger. Well, try catching a train on weekdays around 8 a.m.. Trust me, you’ll be a lot closer to a group of strangers than you ever wanted to be. But all this does teach you important life skills. Claustrophobia? Not a problem. Squeezing your way through crowds? Perfected down to a fine art. Staying balanced on a swaying train without spilling your coffee when you have approximately 10cm² to wedge your feet in? Not even an Olympic gymnast could do it better. Yes, as a seasoned commuter, you begin picking up little tips and tricks that make your life easier, and which you also start wishing the rest of the population would pick up on too. For instance, the fine art of letting people get off the metro before trying to get on. Perhaps this is a distinctly Rotterdammer trait – who knows. Similarly, if you’re on a crowded bus-tram-train-boat-whatever, it helps if you take off your backpack. Apart from the obvious question of why would you want to spend the next God-only-knowshow-long carrying all that extra weight around – it’s in the way! Trying to squeeze through a crowd of people with backpacks on is like trying get through an obstacle course. Not to mention the fact that the amount of space being taken up by your fully loaded backpack is equivalent to an extra person who could have taken that train (and why are you lugging around so much stuff anyway - planning to climb the Himalayas after your 10:30 lecture?). And you may think – but if the train is so crowded anyway, why do we want an extra person? Well, when it’s you Mr Backpack Nerd standing on the platform as the door shuts in your face, you’ll wish the other person with the backpack had read this article!” Lucia Wamiti, from Kenya, is a BSc student studying Aerospace Engineering.

world, such as ministries and institutes, which prefer to focus more on the fundamental sciences, since developments in these areas more often result in publications in leading journals. This bias can be seen in the relative lack of support for ‘Design & Engineering’, also financially. This is why I’ve called for increased focus on these areas at Dies Natalis.” Professor Bruno Ninaber van Eyben, of the Industrial Design Engineering Faculty, was the Dies Natalis keynote speaker. His theme was creativity.

Dies (2)

Help wanted

Feedback

The two honorary doctorates awarded by TU Delft at the Dies Natalis celebration also perfectly reflected the theme of ‘Design & Engineering’. The first doctorate went to Professor Andre Geim, a physics professor at the University of Manchester who is renowned for his development of gecko tape, an adhesive that owes its effectiveness to the technique used by geckos to cling to walls. The second honorary doctorate was awarded to Wijbren Jouwsma, director and founder of the successful and groundbreaking company Bronkhorst High-Tech.

Freelance jobs available writing for Delta’s English Pages. We seek students/staff to write articles in English, for payment, on a freelance basis. No experience necessary. We’re looking for enthusiastic, creative foreign students/staff to contribute articles, cartoons, illustrations and photographs. Interested, please send a brief introductory email to: d.mcmullin@ tudelft.nl

If you’d like to comment on anything appearing on the English Page or on a university-related matter, or if you have a question or suggestion for us, send your emails to [email protected]. We welcome all feedback from our readers. Letters intended for publication should include your name and be no longer than 350 words. This edition of Delta is also available online at www.delta.tudelft. nl, where you can also access the English Page archive.

Rethinking the global market economy As the world waits anxiously for 2009 to unfold into what many predict will be worst economic crisis since the 1930s, TU Delft Professor John Groenewegen argues that the credit crisis is more a structural crisis than a financial one. More regulatory oversight and a remuneration system that promotes less risky behavior are only the first steps. A reshuffle of the whole economic system is urgently required. xSAMIR SABERI

x

19

Delta in English

“The liberal market philosophy that the individual should enjoy unbridled freedom has become subject of critical scrutiny as a result of the credit crisis,” says Professor John Groenwegen, speaking in his office at the Faculty of Technology, Policy & Management (TPM). Groenewegen, an authority on institutional economics, says the exorbitant remuneration system for CEOs that helped compel the current crisis is a marginal issue. The root of the problem, he says, lies in the makeup of the economic system. Groenewegen holds leading positions at various research organizations: he is the secretary general of the European Association for Evolutionary Political Economy, as well as a research fellow at the Tinbergen Institute, which is named after Jan Tinbergen, the first Dutch Economics Nobel Laureate. What went wrong? “Perverse incentives were introduced into the economic system. However, the key problem is the liberal economic belief that it’s best for society to give individual economic actors unbridled freedom. The problem with such a system is that its outcome is opaque. Nobody can predict the aggregated outcome of uncoordinated economic activity of individual actors. Nevertheless, the belief that what’s good for the individual is by definition good for society is widely accepted. The credit crisis is exemplary in how severely things can go wrong if this liberal economic belief is implemented in the real world.”

“Greed refers to a genetic human feature. My fundamental belief is that the behavior of an individual is, by and large, defined by his environment and not his genes. This environment consists of laws and rules and informal institutions such as norms of behavior and codes of conduct. To promote welfare this complex of institutions should constrain greed and promote altruistic behavior. The credit crisis shows that along with the introduction of perverse regulatory incentives, the informal institutional framework also started to crumble. Twenty years ago a CEO in the Netherlands was judged by his peers on his ability to restructure his company with the minimum number of lay-offs. To earn their respect he didn’t have to announce at the golf club the many millions he was going to make.”

Which perverse incentives were introduced? “The latest wave of liberalization resulted in the adoption of AngloSaxon competition and corporate law by Dutch authorities. The thinking was this institutional reform would promote innovation and efficiency. In contrast to the past, shareholders became the most important stakeholder. These Anglo-Saxon type shareholders were, in addition, shareholders who focused on shortterm profits and not long-term growth. The remuneration system that came along also provided the wrong incentives: manager’s strategies and objectives were reduced to obtaining ever-increasing turnover and profit figures. It’s not very hard to imagine that such incentives can lead to Enron-like cases.” But according to you the main problem is: unbridled economic freedom. “The intention to enhance regulatory oversight and alter the remuneration system as declared at the recent G20 summit is a good first step, but not enough. Authorities should judge ex-ante the possible consequences of a certain innovation for the entire economic system. And the thinking should be: don’t allow something you don’t understand. The measures announced by the G20 are intended to enhance the functioning of the market, not to control the market.” What do you mean by, ‘don’t allow something you don’t understand’? “The subprime mortgage derivates - a financial innovation - that were constantly sold and resold, with nobody really understanding the associated risks and benefits, wouldn’t be allowed in such a system. A double safety net is proposed. First, a particular authority judges the merits of an innovation, and if the authority believes the innovation does not pose a threat to the economy as a whole, the authority allows the innovation. In such complex cases in which it’s virtually impossible to judge the consequences an innovation could have on the economy, the authority should block the innovation. This is a completely different philosophy about the composition of the economy than the liberal economic one. Currently, the policy is that everything that is innovative should not be monitored and not judged, because they are essential for our progress. In the system I’m proposing, popular in France and Japan, what is best for the system and the prevention of a system breakdown is the guiding principle for authorities.”

Professor John Groenewegen (Photo: Sam Rentmeester/FMAX)

But this economic model posses a threat to innovation. “That’s right. Every kind of configuration of the economy comes at a price. Before allowing a particular innovation, authorities should ask themselves specifically: should I, by allowing this innovation, risk a system breakdown? In the real world you obviously try to go for the best of both worlds: promote innovation and prevent a system breakdown.” In a global economy, organizations like the IMF and World Bank could best prevent a system crash? “Yes, but first these organizations must become more democratic than they currently are, and get more authority subsequently. However, this won’t be easy. The European integration process is exemplary in this regard: nobody wants to transfer too much power to Brussels. In the system that I’m proposing, the IMF could demand the USA to reduce its national deficit or that it should spend less, or else there will be sanctions. The latter would

be the most preferable solution, but a powerful upper and lower house or congress and senate in countries around the world are also good candidates for this role.” Do you agree that the current merger and acquisitions regulatory framework has made it impossible for authorities to do anything else but to save, in effect, failing banks? “This is indeed a big problem, but we have possibilities to intervene. The Europe Union’s commissioner for competition, Neelie Kroes, can take appropriate measures. However, the problem is that she judges such initiatives on whether they do or do not restrict competition. In the economic system I’m proposing, she would also judge whether the resulting organization becomes so important for the economy that government oversight is imperative.” Many have blamed the ‘greed is good’ mentality among bankers for fuelling the global credit crisis. Do you agree?

DELTA. 02 15-01-2009 achterkant

00 20

twaalf-uurtje

de buren Wonen naast studenten, hoe is dat? Gaat dat gepaard met een hoop overlast of vallen ze eigenlijk helemaal niet op? Mevr. Ten Hoope, Warmoezierstraat 50. Buurvrouw van het studentenhuis op nummer 54. Mevrouw Ten Hoope woont al zo’n zestig jaar aan de Warmoezierstraat. Ze trok ooit in bij haar man en schoonouders, die oorspronkelijk in het huis ernaast woonden. Haar - inmiddels overleden - man werd er geboren, op zolder in 1918. Nu is dat een van de studentenkamers van het vijf man tellende studentenhuis. Voordat nummer 54 een studentenhuis werd, deed mevrouw Ten Hoope af en toe huishoudelijk werk bij de echtparen die er in de loop der jaren woonden. “Vanaf de jaren tachtig kwamen er studenten wonen”, herinnert ze zich. “Nee, ik heb geen last van ze. Een enkele keer komt een student wat lenen. Bestek voor een feestje, of een schroevendraaier, zoals laatst. Dat krijg ik altijd netjes terug, met een flesje wijn of een bosje bloemen.” Een paar van de huidige bewoners zijn eens op haar dak geklommen, om zo via hun eigen dakraam naar binnen te klimmen. Met toestemming, verklaart mevrouw Ten Hoope. “Ze konden niet meer naar binnen, omdat ze geen sleutels bij zich hadden.” Af en toe dreunt een harde beat het huis binnen, maar blijkbaar zijn een paar tikken op de muur voldoende om dat te laten veranderen. “Misschien komen die jongens uit een villa, maar hier is het de bebouwde kom. Daar moet je rekening houden met de buren. Er wordt nooit over gezeurd hoor, het zijn beleefde jongens. Ik heb ook een kerstkaart van ze gekregen.” (DL)

Kriep

(Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Roy Mulder, 23, student industrieel ontwerpen “Ik lunch een of twee keer per week op de faculteit. Ik varieer zo veel mogelijk, maar ik houd het meest van een oerHollandse lunch: bruin brood, kaas, melk. Af en toe trakteer ik mezelf op een kroketje. In de winter heb ik ook graag iets warms. Een soepje. Als ik thuis alleen eet, maak ik ook altijd Hollandse pot. Aardappels, groenten, vlees. Dat is wel het makkelijkst. En gezond.” (AN) (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

Afanasajev

Belangrijkste gebeurtenis De belangrijkste gebeurtenis van 2008 was de Bouwkundebrand, zo werd vrijdag verteld op de dies natalis. Ik neem wel aan dat hiermee de belangrijkste gebeurtenis op de TU Delft bedoeld is en niet wereldwijd. Want hoe je het wendt of keert, de verkiezing van Obama en de financiële crisis, om maar een paar zaken te noemen, zijn een stuk groter dan een uitgebrand gebouw en de redding van een collectie stoelen. Dichter bij huis zijn in 2008 de harde knip en het bindend studieadvies geïntroduceerd. Vanuit mijn studentikoze kijkhoek lijken ze een stuk ingrijpender dan de verhuizing van een faculteit, hoe noodgedwongen die ook mag zijn. Ik denk dat de gevolgen van de brand een stuk luchtiger opgevat moeten worden. De verwoesting van oude ideeën en gebouwen zijn altijd al geliefd geweest onder architecten en stedenbouwkundigen. Nu hebben ze een koekje van eigen deeg te proeven. Als ze het goed aanpakken zullen ze een schat aan nieuwe ideeën en ervaringen opdoen, wat ze eigenlijk al doen met de verbouwing van het oude hoofdgebouw. De spectaculaire beelden van de instorting lijken Bouwkunde zelfs een onverwachte meevaller te heb-

ben opgeleverd in de vorm van een stormloop aan vooraanmeldingen. Eigenlijk ben ik stomverbaasd dat iedereen het zo’n ramp vindt. Niemand heeft een schrammetje opgelopen tijdens de evacuatie. Zelfs die lelijke stoelen zijn gered. En was iedereen niet altijd aan het zeiken over hoe lelijk het gebouw was, hoe ongeschikt het was voor zoveel studenten, hoe onhandig het gepland was en hoe je uren moest wachten op de liften? Een van de aspecten van de wet van Parkinson is dat instellingen het beste functioneren als ze in een zo ongeschikt mogelijk gebouw zitten. Ik denk dat tijdens haar huisvesting op de Julianalaan Bouwkunde het beste project ooit zal produceren. Misschien moeten ze daar blijven. Het is ook goed voor het hergebruik van gebouwen, super duurzaam om zo’n oud statig pand een nieuw leven te geven. Maar helaas, Plasterk heeft al geld beloofd. Er zal een nieuw gebouw komen, mooi en efficiënt, waarin je met plezier kan studeren en werken. Als de architecten er vanaf blijven, tenminste. Zij hebben het oude gebouw namelijk zo lelijk, onhandig en brandgevaarlijk gemaakt.