De attractiveness surveys van EY Barometer Nederlands vestigingsklimaat Nederland stabiel sterk

De attractiveness surveys van EY

Barometer Nederlands vestigingsklimaat 2014 Nederland stabiel sterk

Attractiveness

Realiteit section title section heading

2

De attractiveness surveys van EY De attractiveness surveys van EY worden door onze cliënten, de media en belangrijke publieke stakeholders breed gewaardeerd als een van de belangrijkste bronnen van inzicht in directe buitenlandse investeringen. De surveys onderzoeken de aantrekkelijkheid van een bepaalde regio of land als bestemming voor investeringen. Als zodanig zijn zij erop gericht om ondernemingen te helpen bij het nemen van investeringsbeslissingen en om overheden bij te staan bij het slechten van de hindernissen die toekomstige groei in de weg kunnen staan. Met behulp van een methodologie die uit twee stappen bestaat, worden zowel de werkelijkheid als de beeldvorming aangaande directe buitenlandse investeringen in het betreffende land of de betreffende regio geanalyseerd. De bevindingen zijn gebaseerd op de opvattingen van representatieve panels bestaande uit internationale en lokale opinieleiders en beslissers.

EY’s attractiveness survey Barometer Nederlands vestigingsklimaat 2014

Nederland stabiel sterk

Inhoudsopgave 04

Voorwoord

06

Managementsamenvatting

08

Realiteit

12

Perceptie

16

Acties

www.ey.com/attractiveness

Buitenlandse investeringen in Nederland en Europa

Nederland in de ogen van buitenlandse investeerders

Hoe kan Nederland de volgende stap zetten?


3

Voorwoord Nederland blijft een veilige investeringshaven

Nederland blijft een veilige investeringshaven

Caroline Rodenburg Senior Manager EY

Marcel van Loo Country Managing Partner EY

Europa is door een aantal moeilijke jaren gegaan. Recessie, werkloosheid, bezuinigingen, zwak consumentenvertrouwen en onzekerheid hebben de economie uit het lood geslagen. Het beëindigen van de recessie in de tweede helft van 2013 lijkt een keerpunt te zijn geweest. De meeste economieën zijn weer gaan groeien, consumentenbestedingen zijn toegenomen, de inkoopmanagersindex is gestegen en er zijn tekenen van toenemende concurrentiekracht in meer perifere economieën. Daarnaast hebben bedrijven weer groeien winstcijfers laten zien en geven raden van bestuur weer groen licht voor investeringsvoorstellen. EY’s European Attractiveness Survey 2014 laat deze positieve tendens duidelijk zien. Met 3955 projecten in 2013 waren er meer directe buitenlandse investeringsprojecten in Europa dan ooit tevoren; 4% meer dan vorig jaar en 17% meer dan het precrisis gemiddelde. Respondenten zien West-Europa als de meest aantrekkelijke wereldregio om bedrijfsonderdelen op te

4


zetten. Daarmee wordt China voor het eerst sinds 2009 gepasseerd. Ook de overige BRIC-landen lijken iets van hun glans te hebben verloren. Nederland wordt nog altijd als een veilige investeringshaven beschouwd. Het aantal directe buitenlandse investeringsprojecten is met 161 gelijk gebleven aan vorig jaar. Het zijn vooral hoofdkantoren, internetdatacenters en R&D-vestigingen die in toenemende mate de weg naar ons land gevonden hebben. Dit ging ten koste van vestigingen op het gebied van sales en marketing, logistiek en productie. Slechts 40% van de respondenten van deze EY Barometer Nederlands vestigingsklimaat verwacht dat de aantrekkelijkheid van Nederland de komende jaren zal verbeteren. Voor Europa is dit 54%. Toch blijkt ons land nog altijd sterke troeven in huis te hebben om investeerders aan te trekken. De belangrijkste troeven zijn het opleidingsniveau van lokale werknemers, de transport-, logistieke en telecommunicatie-


infrastructuur en de kwaliteit van leven. Minder aantrekkelijke locatiefactoren van Nederland hebben vooral te maken met kosten (zoals arbeidskosten, vennootschapsbelasting, subsidies en incentives) en regelgeving (zoals flexibiliteit van arbeidswetgeving). De respondenten op Europees niveau beschouwen het economische herstel niet als een uitnodiging om achterover te leunen. Ze menen dat concurrentiekracht een voorwaarde blijft voor duurzame groei en een aantrekkelijker Europa. Een van de elementen die bijdragen aan duurzame groei is het toenemende belang dat men hecht aan corporate social responsibility. 86% van de respondenten van deze uitgave geeft aan dat dit onderdeel uitmaakt van hun investeringsbeleid. Voor 65% geldt dit zowel ten aanzien van sociale als ecologische duurzaamheid. De vraag is dan ook: hoe kan Nederland haar aantrekkelijkheid op dit terrein vergroten? Hebben we de juiste instituties en beleid op het gebied van sociale en ecologische

duurzaamheid die kunnen helpen om bedrijven op de lange termijn concurrerend te houden? In deze EY Barometer Nederlands vestigingsklimaat 2014 komen enkele buitenlandse investeerders aan het woord die in het recente verleden in Nederland hebben geïnvesteerd. Ook delen specialisten op het gebied van het Nederlandse vestigingsklimaat hun visie. Met dit rapport willen wij een bijdrage leveren aan de discussie over de aantrekkelijkheid van Nederland. Wij hopen dat onze onderzoeksresultaten en de visies van specialisten nieuwe inspiratie voor effectief beleid op dit terrein bieden.


5

Managementsamenvatting 1

2013: een recordjaar voor Buitenlandse investeringsprojecten in Europa

3,758

Europa heeft de stijgende lijn in het aantal investeringsprojecten, die vorig jaar werd onderbroken, weer opgepakt en stijgt naar 3955 investeringsprojecten.

3,909

3,797

2011

2012

3,955

Investeringsprojecten 2010

Bron: EY’s European Investment Monitor 2014

2

3

Verenigde Staten blijft de grootste investeerder

Stabiel sterk

Nederland heeft met een score van 161 het aantal buitenlandse investeringsprojecten van vorig jaar exact geëvenaard.

Bedrijven uit de Verenigde Staten zijn en blijven de grootste buitenlandse investeerders in Nederland. Het aantal investeringsprojecten uit de overige landen uit de top 6 van grootste investeerders is gestegen. Opvallend is de daling van het aantal investeringsprojecten uit Japan naar slechts 2 projecten.

2010

2011

2012

2013

180

180

180

180

Verenigde Staten

62 67 67

175

175

175

175

Verenigd Koninkrijk

21 15 19

170

170

170

170

Duitsland

12 12 15

165

165

165

165

Frankrijk

8 5 7

160

160

161 160

161 160

China

5 5 6

155

155

155

155

Zweden

2 4 6

150

150

150

150

India

5 5 5

145

145

145

145

1 2 4

140

140

140

140

Zuid-Korea

135

135

135

135

2

Singapore

3

130

130

130

130

Zwitserland

4 3 3

125

125

125

125

Oostenrijk

1 2 2

120

120

120

120

Canada

5 3 2

115

115

115

115

13 7 2

110

110 27 28

110

110

18 105

105

105

100

100

100

Japan

2 3 1

Spanje 4 6

weden

2013

5 5 5

Overig

India

2011

6

4 1 2

2

Zuid-Korea 2012

3

4 3 3

2 2

1 27 28 Singapore18Zwitserland Oostenrijk

2013

105

13

5 3 2

7

Canada

Japan



2 100

2 3 1

Spanje

Overig Bron: EY’s European Investment Monitor 2014


4

5

Verandering in het type faciliteiten waarin geïnvesteerd wordt 2011

2012

2013

84

81

71

Hoofdkantoren

15

21

25

Logistiek

29

23

18

Productie

23

20

17

Internet Data Center

5

8

13

Research & Development

6

2

11

5

2

5

0

0

1

Sales & Marketing

€

Testing & Servicing

Shared Services Center


6

Nederland wordt door 50% gezien als een land met de juiste instituties en beleid op het gebied van sociale en ecologische duurzaamheid.

50%

Vooruitzichten nieuwe investeringsprojecten positief

De vooruitzichten voor nieuwe investeringsprojecten zien er rooskleuriger uit dan vorig jaar. Het betreft voornamelijk investeringen in sales & marketingkantoren en logistieke faciliteiten. Opvallend is dat met name reeds in Nederland gevestigde ondernemingen verwachten in ons land te investeren.

+5%

21%

26%

2012

2013 Bron: EY’s European Investment Monitor 2014

van lokale werknemers 7 Opleidingsniveau en transport en logistieke infrastructuur aantrekkelijkste locatiefactoren. Nederland beschikt over een aantal sterke punten. Over het algemeen kijken al in Nederland gevestigde bedrijven positiever tegen de verschillende locatiefactoren aan dan ondernemingen die (nog) niet in Nederland gevestigd zijn.

Opleidingsniveau van lokale werknemers

76%

Transport- en logistieke infrastructuur

74%

32%

42%

Telecommunicatie -infrastructuur

73%

34%

39%

Kwaliteit van leven

72%

Ondernemerscultuur en ondernemerschap

72%

Zeer aantrekkelijk

29%

47%

30%

42%

45%

27%

Redelijk aantrekkelijk




7

Realiteit Realiteit section title section heading

Buitenlandse investeringen in Nederland en Europa

Belangrijkste bevindingen 161

buitenlandse investeringsprojecten in Nederland in 2013; een gelijke score met 2012.

Het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk zijn de

belangrijkste Europese bestemmingen voor buitenlandse investeringen.

8

Nederland

staat op plaats 6 in de top 10 van landen met de meeste buitenlandse investeringsprojecten.

sales& marketingfaciliteiten.

Meeste investeringen in

Verenigde Staten

is de belangrijkste investeerder in Nederland.



Europese investeringen Totaal aantal buitenlandse investeringsprojecten in Europa In 2013 heeft Europa 3955 buitenlandse investeringsprojecten aangetrokken; een stijging van ruim 4% ten opzichte van 2012 en Investeringsprojecten het allerhoogste aantal investeringen tot nu toe. Daarmee heeft Europa de stijgende lijn in het aantal investeringsprojecten, die vorig jaar werd onderbroken, weer opgepakt.

3,758

2010

3,909

3,797

2011

2012

3,955

2013


Aantal buitenlandse investeringsprojecten in Europa De top 6 van landen met de meeste investeringsprojecten is dit jaar ongewijzigd. Opvallende veranderingen in de top 20 zijn Finland (+44%), Zwitserland (+25%), Polen (-28%) en Spanje en Servië (-19%). Van de Oost-Europese landen heeft Rusland de koppositie overgenomen van Polen. Aantal projecten

Aantal projecten

Ranglijst

Ranglijst

Verenigd Koninkrijk

1

1

779

697

+15%

Duitsland

2

2

701

624

+12%

Frankrijk

3

3

514

471

+9%

Spanje

4

4

221

274

België

5

5

175

169

+4%

Nederland

6

6

161

161

0%

Rusland

7

8

114

128

Ierland

8

9

111

123

Finland

9

12

108

75

Polen

10

7

107

148

Turkije

11

10

98

95

+3%

Zwitserland

12

14

76

61

+25%

Servië

13

11

63

78

Tsjechië

14

13

60

64

Denemarken

15

16

58

57

+2%

Zweden

16

17

54

54

0%

Italië

17

15

53

60

Roemenië

18

19

52

50

Hongarije

19

18

38

51

Portugal

20

20

38

46

Overig

354

311

+14%

Totaal

3955

3797

+4.2%

Land

2013 2012

2013

2012

Verschil

2012-2013

-19%

-11% -10% +44% -28%

-19% -6%

+4% -25% -17%

“Andere landen proberen het geheim van de Nederlandse succesformule te achterhalen” Nederland springt er uit als het gaat om de innovatieve cultuur, heel belangrijk voor een technologiebedrijf als het onze. Ik zou Nederland willen adviseren om te blijven investeren in het concept gateway to Europe. Er is weliswaar nog een voorsprong, maar andere landen doen enorm hun best het geheim van de Nederlandse succesformule te achterhalen. Wonder Wang, CEO van Huawei Technologies Nederland Lees het volledige interview op www.ey.nl/vestigingsklimaat


9

Realiteit

Investeringtrends in Nederland Met een score van 161 buitenlandse investeringsprojecten in 2013 heeft Nederland het aantal van vorig jaar exact geëvenaard. Het gaat hierbij om het opzetten van specifieke faciliteiten, zoals een hoofdkantoor, een verkooporganisatie of een logistiek centrum. Nederland staat op de zesde plaats in de top 10 van Europese landen die de meeste buitenlandse investeringsprojecten aantrokken. Ook dit jaar staan we net achter België, waarbij de onderlinge afstand wel is vergroot (België is van 169 naar 175 investeringen gegaan). Ondanks de hogere score wordt België als een minder grote concurrent gezien dan vorig jaar. Toen gaf nog 13% van de respondenten aan België als de grootste concurrent van Nederland te zien, tegenover 7% dit jaar. Hoewel het aantal investeringsprojecten stabiel is gebleven, zien we wel een aantal veranderingen in het type faciliteiten waarin geïnvesteerd is. Zo is het aantal buitenlandse investeringen in sales & marketing-, logistieke en productiefaciliteiten gedaald. Het aantal investeringen in hoofdkantoren, internetdatacenters, R&D- en testing & servicingfaciliteiten is daarentegen toegenomen.

Buitenlandse investeringen in Nederland naar type faciliteit 2011

2012

2013

84

81

71

Hoofdkantoren

15

21

25

Logistiek

29

23

18

Productie

23

20

17

Internet Data Center

5

8

13

Research & Development

6

2

11

5

2

5

0

0

1

Sales & Marketing

€

Testing & Servicing

62 67 67

Verenigde Staten Shared Services Center

21 15 19

Verenigd Koninkrijk


Herkomst van investeringen Bedrijven uit de Verenigde Staten zijn en blijven de grootste buitenlandse investeerders in Nederland. Het aantal investeringen uit de Verenigde Staten (67) is dit jaar stabiel gebleven en maakt daarmee bijna 42% uit van het totaal aantal buitenlandse investeringsprojecten in Nederland. Het aantal investeringsprojecten uit de overige landen uit de top 6 van grootste investeerders is gestegen. Dit in tegenstelling tot een land als Japan. Het hoge aantal investeringsprojecten van de afgelopen

12 12 15 omgeslagen

Duitsland

jaren is sinds vorig jaar in een daling en dit jaar zelfs teruggevallen naar slechts 2 projecten. 8 Frankrijk

5 7

Het aantal investeringsprojecten uit de BRIC-landen nam dit jaar 5 af van 12 naar 11. Daarmee daalde5ook het relatieve aandeel: van China 6 7,0% in 2010, 6,5% in 2011 en 7,5% in 2012, naar 6,8% in 2013. 2 Europees gemiddelde (7,9%). Nederland scoort daarmee onder het 4 Zweden

6 5 5 5

India

Buitenlandse investeringen in Nederland naar herkomstland

1 2 4

Zuid-Korea

2

Verenigde Staten

62 67 67

Singapore

Verenigd Koninkrijk

21 15 19

Zwitserland

4 3 3

12 12 15

Oostenrijk

1 2 2

8 5 7

Canada

5 3 2

5 5 6

Japan

80

Duitsland

70

62

67 67

60 Frankrijk 50

China 40 30

21

Zweden

15

20 10

12 12

0

Verenigde Staten Zuid-Korea

Singapore

Verenigd Koninkrijk

Duitsland 1

8

5 7

Frankrijk

5 5 6

China

6 2 4

Zweden

2 4 2 3


Zwitserland

4 3 3

13 7 2 2 3 1

Spanje

15 6 5 5 5

India

10

2 4

19

3

5 5 5

Overig India 2011

4 1 2

2

3

27 4 3 3 28 18

13 1 2 2

Zuid-Korea Singapore Zwitserland Oostenrijk 2012

2013

5 3 2

7

Canada

Japan


2


“Duurzaam ondernemen is winstgevender” Ondernemen zonder duurzaamheid mee te nemen in je strategie en werkwijze, is uiteindelijk onhoudbaar. Duidelijk is inmiddels ook dat duurzaam ondernemen winstgevend kan zijn –sterker nog: niet-duurzaam ondernemen is uiteindelijk niet winstgevend. Maarten Camps, Secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken

Lees het volledige interview op www.ey.nl/vestigingsklimaat

Steden en provincies Amsterdam is verreweg de populairste bestemming voor buitenlandse investeerders; 29% van de buitenlandse bedrijven die in 2013 naar Nederland kwamen koos voor Amsterdam. Ondanks het hoge aantal investeringsprojecten (46) is het totaal wel een stuk lager dan vorig jaar (59). Rotterdam staat ook nu op de tweede plaats met 13 projecten, een stijging ten opzichte van vorig jaar (8). Den Haag en Eindhoven staan gedeeld derde met ieder 8 projecten. Op provincieniveau heeft vooral Noord-Holland veel buitenlandse investeringsprojecten aan zich gebonden (60); zo’n 37% van het totaal (42% in 2012). De afname in het aantal projecten is voornamelijk ten gunste gekomen van Zuid-Holland (2012: 22 projecten en 2013: 34 projecten). Noord-Brabant laat dit jaar een verdere daling in het aantal buitenlandse investeringen zien: van 40 (2011), naar 31 (2012) naar 24 (2013).

‘Greenfield operations’ per sector Buitenlandse ondernemingen investeren in Nederland vooral in ‘greenfield operations’ (80% in 2013). Deze tendens zien we al enkele jaren. Hierbij gaat het om het opzetten van nieuwe faciliteiten. De greenfield buitenlandse investeringsprojecten vinden vooral plaats in de zakelijke dienstverlening en de

softwareontwikkeling. Ten opzichte van landen als België, Duitsland en Frankrijk is het aantal uitbreidingsprojecten van al in Nederland gevestigde buitenlandse investeerders relatief laag (gemiddeld 18,1% over de afgelopen drie jaar tegenover gemiddeld 33,0%, 19,9% en 38,6% in respectievelijk België, Duitsland en Frankrijk).

Vooruitzichten De vooruitzichten voor nieuwe investeringsprojecten zien er rooskleuriger uit dan vorig jaar. Toen zei 21% van de topbestuurders van buitenlandse bedrijven komend jaar (mogelijk) in Nederland te investeren, terwijl nu 26% dit zegt. Het betreft dan voornamelijk investeringen in sales & marketingkantoren en logistieke faciliteiten. Opvallend is dat vooral reeds in Nederland gevestigde ondernemingen verwachten mogelijk in ons land te investeren. De geïnterviewden verwachten dat Nederland de komende jaren met name logistieke (32%) en R&D-faciliteiten (26%) zal aantrekken, alsmede hoofdkantoren (22%). Het is positief om te zien dat R&D-faciliteiten hoog scoren (met name onder bedrijven die al in Nederland gevestigd zijn en Aziatische bedrijven). Wanneer dit de komende jaren bewaarheid wordt en de ingezette stijging van het aantal investeringen in R&D-faciliteiten doorzet, lijkt de ambitie van Nederland om kennisintensieve activiteiten aan te trekken zich in absolute cijfers te vertalen.


11

Perceptie Realiteit section title section heading

Nederland in de ogen van buitenlandse investeerders Belangrijkste bevindingen Het opleidingsniveau van lokale werknemers wordt gezien als de meest aantrekkelijke factor van het Nederlandse vestigingsklimaat.

Duitsland

wordt gezien als de grootste concurrent van Nederland.

Amsterdam

wordt gezien als de aantrekkelijkste Nederlandse stad.

Arbeidskosten zijn nog altijd hoog in de perceptie van buitenlandse investeerders.

12



Waarom kiezen bedrijven voor Nederland? Het is belangrijk om te weten waarom bedrijven voor Nederland kiezen. Onder de huidige economische omstandigheden misschien nog wel meer dan anders. Welke locatiefactoren zijn voor buitenlandse ondernemingen aantrekkelijk? En welke locatiefactoren spreken juist minder aan? In de ogen van buitenlandse investeerders beschikt Nederland over een aantal sterke punten. Het betreft onder andere het opleidingsniveau van lokale werknemers, de transport-, logistieke en telecommunicatieinfrastructuur en de kwaliteit van leven. De scores van de vijf meest genoemde aantrekkelijke factoren liggen dicht bij elkaar (72% tot 76%). De overige locatiefactoren scoren tussen de 35% en 58% en daarmee een stuk lager. Wel zien we een duidelijke tendens: in het algemeen kijken al in Nederland gevestigde bedrijven positiever tegen de verschillende locatiefactoren aan dan ondernemingen die (nog) niet in Nederland gevestigd zijn.

Al in Nederland gevestigde bedrijven zijn positiever gestemd

Verbeterpunten ten aanzien van het Nederlandse vestigingsklimaat Arbeidskosten

42%

Flexibiliteit van arbeidswetgeving

39%

Belastingvoordelen, subsidies, incentives

22%

19%

3%

Duidelijke en stabiele politieke,wetgevende en administratieve omgeving

22%

18%

4%

Vennootschapsbelasting

21%

Weinig aantrekkelijk

6%

36%

29%

15%

10%

6%

Niet aantrekkelijk

Minder aantrekkelijke locatiefactoren in Nederland hebben vooral te maken met kosten (zoals arbeidskosten, vennootschapsbelasting, subsidies en incentives) en regelgeving (zoals flexibiliteit van arbeidswetgeving). We zien een verschil van opvatting tussen bedrijven die wel en niet in Nederland gevestigd zijn. Al in Nederland gevestigde ondernemingen zijn een stuk positiever over bijvoorbeeld belastingvoordelen, subsidies en incentives. Het lijkt erop dat deze aspecten pas bekend worden bij buitenlandse bedrijven als men zich in Nederland wil vestigen.

Sterke punten aanzien van het Nederlandse vestigingsklimaat Opleidingsniveau van lokale werknemers

76%

Transport- en logistieke infrastructuur

74%

Telecommunicatieinfrastructuur

73%

Kwaliteit van leven

72%

Ondernemerscultuur en ondernemerschap

72%

29%

47%

32%

42%

34%

39%

30%

42%

45%

27% Zeer aantrekkelijk

Redelijk aantrekkelijk


13

Perceptie

Concurrentie vertrekken zelfs. Sinds jaar en dag wordt Duitsland gezien als de grootste concurrent van Nederland. Het Verenigd Koninkrijk en België hebben dit jaar van plaats gewisseld. Hoewel België in de ogen van investeerders een minder grote concurrent is geworden, hebben onze zuiderburen dit jaar relatief meer investeringsprojecten aangetrokken dan Nederland.

De aantrekkelijkheid van Nederland is mede afhankelijk van het vestigingsklimaat van andere landen. Wanneer andere (Europese) landen hun vestigingsklimaat op onderdelen verbeteren, kan dat voor Nederland gevolgen hebben. Ons land trekt bijvoorbeeld minder buitenlandse investeringsprojecten aan, of bedrijven

Belangrijkste concurrenten voor Nederland 9%

5%

Verenigd Koninkrijk 4%

1%

Verenigde Staten

3% 2% Denemarken 44% 42%

13% 7% België

3%

1%

Zwitserland

Duitsland

3% 3% China

2014

Bron: EY’s European Attractiveness Survey 2013

14


2013


”Met ons belastingstelsel behoren we tot de wereldtop”

Ratna Kroneman, Partner bij EY Belastingadviseurs

Lees het volledige interview op www.ey.nl/ vestigingsklimaat

Nederlandse steden De meeste buitenlandse ondernemingen beginnen hun zoektocht naar een nieuwe locatie met een landenvergelijking. Een stedenvergelijking is vaak een logische vervolgstap. Steden spelen daarop in: ze promoten zichzelf om zo eerder op het netvlies van zoekende bedrijven te belanden. In Nederland wordt Amsterdam als aantrekkelijkste stad gezien, gevolgd door Rotterdam. De onderlinge afstand tussen deze steden is dit jaar sterk afgenomen: van 33 procentpunt naar 14 procentpunt 64% 49% (64% tegenover 50%). Deze verhouding is veel schever wanneer we kijken naar de perceptie van bedrijven die nog niet in Nederland zijn gevestigd. Bij hen scoort Amsterdam 59% en Rotterdam 33%.

Amsterdam

Ons land kent een solide belastingstelsel, waarmee we wereldwijd tot de top behoren. Nederland kwam als eerste land met een deelnemingsvrijstelling en is altijd een voorloper geweest in het afsluiten van internationale belastingverdragen. Ons huidige verdragennetwerk is daardoor in omvang en kwaliteit van een uitzonderlijk hoog niveau.

De meest aantrekkelijke steden in Nederland

11%

Als we kijken naar de eerste keus van respondenten zien we dat 64% 49% 9% 14%voorsprong op Rotterdam Amsterdam een groot deel van haar verloren heeft. Scoorden Amsterdam en 4%Rotterdam vorig jaar nog Utrecht respectievelijk 73% en 9%, dit jaar is dat 49% en 18%. In de top 5 Den Haag van genoemde steden staan de vier grote steden en Eindhoven. Amsterdam Deze steden zijn er dus goed in geslaagd zichzelf in de kijker te 14% spelen bij buitenlandse ondernemingen. Van deze steden heeft 10% 50% 4% Den Haag haar positie versterkt (van 6% naar 14%) en zijn 3% 18% Utrecht en Eindhoven vrijwel gelijk gebleven. Den Haag De transport- en logistieke infrastructuurRotterdam (41%), de kwaliteit van leven (25%) en het opleidingsniveau van lokale werknemers en de binnenlandse markt (beide 22%) noemen bedrijven als belangrijkste redenen voor de aantrekkelijkheid van Amsterdam. Voor Rotterdam spelen de transport- en logistieke infrastructuur (49%), het opleidingsniveau van lokale werknemers (26%) en de cultuur van ondernemerschap en kwaliteit van leven (beide 20%) de grootste rol.

11% 9% Utrecht

Eindhoven

10%

50%

3%

18%

Eindhoven Rotterdam

Totaal

Eerste keuze


Totaal

Eerste keuze



15

Acties Realiteit section title section heading

Hoe kan Nederland de volgende stap zetten? Belangrijkste bevindingen 40%

verwacht dat het Nederlandse vestigingsklimaat de komende drie jaar verbetert.

28%

ziet logistiek en distributie als de motor achter de groei van de Nederlandse economie voor de komende jaren.

16

22%

ziet het verbeteren van onderwijs en training in nieuwe technologieën als noodzaak om Nederland innovatiever te maken.

30%

ziet het verlagen van de belastingdruk als aandachtspunt om op mondiaal niveau competitief te blijven.



Vertrouwen in het Nederlandse vestigingsklimaat Buitenlandse bedrijven hebben vertrouwen in het Nederlandse vestigingsklimaat. Ze verwachten dat het de komende drie jaar verbetert (40%) of stabiel blijft (35%). Zo’n 14% verwacht een verslechtering. Dit is in lijn met hun verwachting voor Europa: 54% verwacht een verbetering, 33% denkt dat de situatie stabiel blijft en 12% gaat van een verslechtering uit. Opvallend is dat voor Nederland 11% van de respondenten aangeeft het niet te weten, terwijl dat percentage meestal lager ligt en voor Europa slechts 1% is.

“Nederland zou startups meer incentives kunnen bieden” In Nederland zien we dat de samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen en het bedrijfsleven, de zogenoemde triple helix, veel beter uit de verf komt dan elders. Dat neemt niet weg dat ons land meer werk zou kunnen maken van het aantrekken van startups door ze aantrekkelijke incentives te bieden. Patrick Gabriels, Partner bij EY Accountants en medeoprichter van Startupbootcamp HighTechXL Lees het volledige interview op www.ey.nl/vestigingsklimaat

Motoren achter de Nederlandse economie De Nederlandse overheid voert al enkele jaren beleid om de topsectoren, waarin Nederland wereldwijd uitblinkt, nog sterker te maken. Om dat te bereiken werken overheid, bedrijfsleven, universiteiten en onderzoekscentra samen op het gebied van kennis en innovatie. De topsectoren zijn: Agri & Food, Creatieve industrie, Energie, Tuinbouw en uitgangsmaterialen, Life Sciences & Health, Water, Hightech, Logistiek, Chemie en Hoofdkantoren.

We hebben de beslissers van buitenlandse bedrijven gevraagd welke Nederlandse sectoren voor groei kunnen zorgen. Ze zien vooral kansen voor logistiek en distributie en ICT. Voor de overige sectoren verschilt de potentie onderling weinig. De hoge score van logistiek en distributie sluit goed aan op het topsectorenbeleid. Opvallend is dat het vooral in Nederland gevestigde ondernemingen zijn die logistiek en ICT op één hebben staan. Bedrijven in het buitenland zetten hun kaarten met name op transport en automotive en het bank- en verzekeringswezen.

Welke bedrijfssectoren zullen zorgen voor groei in Nederland de komende jaren? Logistiek en distributiekanalen

28% 22%

ICT Transport en automotive

15%

BtoB services (excl. ﬁnanciële instellingen)

15%

Bank- en verzekeringswezen

14%

Clean tech

14%

Pharmacie en biotechnologie

12%

Green tech

12%

Energie and nutsbedrijven Consumptiegoederen

10% 9%


17

Acties

Nederland als leider in innovatie Het is goed om te weten wat volgens buitenlandse bedrijven nodig is om Nederland tot een leider in innovatie te maken. Zeker omdat de Nederlandse overheid veel belang aan innovatie hecht. Kijk alleen al naar haar ambitie om de Nederlandse R&D-inspanningen te laten stijgen naar 2,5% van het BBP in 2020. Innovatie is tevens belangrijk om te komen tot een duurzame groei van de economie.

ecologische duurzaamheid die kunnen helpen ondernemingen op de lange termijn concurrerend te houden. 29% van de respondenten geeft aan dat enkel op het gebied van sociale duurzaamheid is.

Als belangrijkste speerpunt zien bedrijven het verbeteren van onderwijs en training in nieuwe technologieën (40%), naast het verhogen van belastingincentives voor innovatieve ondernemingen (34%) en het ontwikkelen van een cultuur van innovatie en creativiteit (27%). Opvallend is dat met name Aziatische bedrijven veel belang hechten aan het ontwikkelen van een cultuur in groene en sociale innovatie (36%).

Perceptie ten aanzien van het bestaan van instellingen en beleid in Nederland op het gebied van sociale en ecologische duurzaamheid die bedrijven op de lange termijn concurrerend kunnen houden 12%

Op de vraag of bedrijven corporate social responsibility in hun investeringsbeleid meenemen, antwoordt 86% van de respondenten dat dit het geval is. Dit geldt met name voor West-Europese en Noord-Amerikaanse ondernemingen. Tevens blijkt dat hoe groter een onderneming is, hoe vaker corporate social responsibility onderdeel van het investeringsbeleid is. Dit is het geval voor 98% van de ondernemingen met meer dan € 1,5 miljard omzet tegenover 78% van de ondernemingen met minder dan € 150 miljoen omzet. 65% van de bedrijven die corporate social responsibility in hun investeringsbeleid meenemen doet dit zowel ten aanzien van sociale als ecologische duurzaamheid. Van de bedrijven die zich slechts op één element concentreren is het aandeel min of meer evenwichtig verdeeld (19% tegenover 14%). Nederland wordt door 50% van de respondenten gezien als een land met de juiste instituties en beleid op het gebied van sociale en

18


29% 28%

29%

9%

9%

22% 22%

12%

Bestaan enkel op gebied van sociale duurzaamheid Bestaan enkel op28% gebied van ecologische duurzaamheid Bestaan zowel op gebied van sociale als ecologische duurzaamheid Nee, bestaan Bestaan zowelniet op gebied van sociale als ecologische duurzaamheid Weet niet

Bestaan enkel op gebied van sociale duurzaamheid Bestaan enkel op gebied van ecologische duurzaamheid Nee, bestaan niet Weet niet


Hoe blijft mondiaal competitief? Volgens de beslissers van buitenlandse bedrijven moet Nederland zich vooral concentreren op het verlagen van de belastingdruk, het verbeteren van onderwijs, het stimuleren van R&D en het verhogen van incentives voor buitenlandse bedrijven. Zo blijft Nederland meespelen op het mondiale competitieve speelveld van landen en steden. Op het gebied van de ICT biedt de nieuwe btw-regelgeving in de EU per 2015 een unieke mogelijkheid voor Nederland om zich op te werpen als een zeer competitief vestigingsland voor bedrijven die actief zijn in de telecom, radio- en televisie en digitale diensten sector. Die nieuwe btw-regels houden in dat dergelijke bedrijven btw moeten gaan betalen in het land waar de consument gevestigd is in plaats van waar de aanbieder gevestigd is. De meeste van aanbieders van dergelijke diensten zijn momenteel gevestigd in Luxemburg vanwege het lage btw-tarief. Nu het vanaf 2015 voor de btw niet meer uitmaakt waar de aanbieder is gevestigd, zullen andere criteria een rol spelen en beraden deze aanbieders zich op een mogelijke verhuizing. Nederland kan zich met een aantrekkelijke propositie als ideale bestemming etaleren.

Nederland “Klimaat voor startups is ijzersterk punt van Nederland”

Een ijzersterk punt van Nederland is wat mij betreft het aantrekkelijke klimaat voor startups. Met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk heb je in andere Europese landen vaak te maken met omslachtige en trage procedures. In vergelijking met de situatie in IJsland hebben we hier makkelijker toegang tot kapitaal van Europese investeerders. Mede daarom verhuizen we ons hoofdkantoor op korte termijn definitief naar Nederland. Gauti Reynisson, oprichter en CEO van Mint Solutions Holland BV

Lees het volledige interview op www.ey.nl/vestigingsklimaat

Te nemen stappen Nederland bewijst dit jaar opnieuw een goede uitgangspositie te hebben voor het aantrekken van buitenlandse investeringsprojecten. Een zesde plaats op de ranglijst van alle Europese landen is een mooie prestatie. Maar het feit dat we dit jaar niet hebben kunnen meeprofiteren van de groei van het totale aantal investeringsprojecten in Europa geeft aan dat we dit resultaat niet als vanzelfsprekend moeten zien. We zullen moeten blijven investeren in de aantrekkelijkheid van het Nederlandse vestigingsklimaat. Het geloof in de heropleving van de Europese markten en de sterke punten van Nederland bieden daartoe kansen en maken dat ons land zich op een kantelpunt bevindt. Met enkele structurele maatregelen moet Nederland dan ook in staat zijn dit groeiend optimisme te vertalen naar een nog aantrekkelijker investeringsklimaat. Daarbij moeten we kijken naar de klassieke pijnpunten van ons land. De vraag naar lagere kosten (zoals arbeidskosten, vennootschapsbelasting, subsidies en incentives) en duidelijke regelgeving (zoals flexibiliteit van arbeidswetgeving) dringt zich in toenemende mate op en moet daarom hoog op de

agenda van Nederlandse besluitvormers staan. Tevens dient de aantrekkelijkheid van het Nederlandse vestigingsklimaat beter over het voetlicht gebracht te worden in het buitenland. Het lijkt erop dat de mogelijkheden ten aanzien van bijvoorbeeld belastingvoordelen, subsidies en incentives bij buitenlandse ondernemingen minder bekend zijn. Om dit te bereiken, moeten Nederlandse overheden, bedrijven en kennisinstellingen nauw samenwerken om internationaal een eenduidig beeld van de kwaliteiten van het Nederlandse vestigingsklimaat neer te zetten. Het toenemende belang van corporate social responsibility maakt daar onderdeel van uit. Het sluit aan op de tendens dat duurzaamheid een steeds belangrijkere factor in de aantrekkelijkheid van het vestigingsklimaat wordt. Het is dan ook zaak om te kijken of Nederland de juiste instituties en beleid op het gebied van sociale en ecologische duurzaamheid heeft. Dergelijke onderscheidende maatregelen zal Nederland nodig hebben om het kantelpunt waarop we ons momenteel bevinden naar de juiste kant door te laten slaan.


19

Methodologie

Methodologie

De Barometer Nederlands vestigingsklimaat 2014 is gebaseerd op twee belangrijke bronnen:

1

De werkelijke aantrekkelijkheid van Nederland voor buitenlandse investeerders

Actuele investeringsprojecten binnen Europa volgens EY’s European Investment Monitor (EIM). De EIM is in 1997 opgezet door EY en registreert permanent daadwerkelijke grensoverschrijdende investeringen en expansies van internationale bedrijven in Europa. Door portfolio-investeringen, fusies en overnames uit te sluiten geeft de EIM een reëel beeld van investeringen in productie- en servicefaciliteiten door buitenlandse bedrijven. De database wordt bijgehouden door Oxford Intelligence en registreert aankondigingen van investeringen en – wanneer beschikbaar – het aantal gecreëerde banen en de hiermee samenhangende kapitaalinvestering. Projecten worden geïdentificeerd door het dagelijks monitoren en analyseren van meer dan 10.000 nieuwsbronnen. Het onderzoeksteam heeft zich tot doel gesteld om met 70% van de investerende bedrijven direct contact op te nemen. Dit verificatieproces zorgt ervoor dat de data correct worden weergegeven.

2

De perceptie van buitenlandse investeerders over de aantrekkelijkheid van Nederland en haar concurrenten

De percepties en verwachtingen van internationale beslissers over Nederland als potentieel investeringsland. Deze informatie is verkregen door interviews met 202 beslissers van internationale ondernemingen. De interviews vonden plaats in januari 2014 en zijn uitgevoerd door het CSA-instituut. Ongeveer 50% van de geïnterviewde personen is gevestigd in Nederland en de andere 50% is buiten Nederland gevestigd. Van deze laatste groep bevindt 28% zich buiten Europa (Noord Amerika: 18%, Azië: 9%, Oceanië: 1%). In totaal zijn 808 internationale beslissers gevraagd naar hun mening over de aantrekkelijkheid van Europa.

De EIM sluit de volgende activiteiten uit: Fusies en overnames of joint ventures. Licentieovereenkomsten. Retail- en leisure-activiteiten, hotels en vastgoedinvesteringen. Investeringen in nutsvoorzieningen, waaronder telecommunicatienetwerken, vliegvelden en havens. Extractie-activiteiten (mineralen, ertsen en brandstoffen). Portfolio-investeringen. Vervangingsinvesteringen van productiefaciliteiten.

Informatie over de steekproef Bij de ondervraagde ondernemingen is gelet op representativiteit voor de bedrijven die ook daadwerkelijk in Nederland investeren. Dit is gewaarborgd door te kijken naar de nationaliteit van de moederonderneming, de grootte van het bedrijf en hun verwant-schap met sectoren. In onderstaande figuren geven we de verschillende aandelen weer.

Nationaliteiten van de ondervraagden Om zeker te stellen dat de geografische afstand tussen de ondervraagden en hun vestiging in acht werd genomen, zijn de bedrijven per nationaliteit verdeeld in twee groepen: Eén helft van de beslissers is werkzaam bij dochterondernemingen in Nederland en is in Nederland geïnterviewd. e andere helft van de beslissers is geïnterviewd in het D land van herkomst.

20



Ondervraagde bedrijven naar nationaliteit

Omvang ondernemingen en sectoren Om de representativiteit van diversiteit en internationale strategieën verder te waarborgen, zijn in het onderzoek ook de meningen van de volgende doelgroepen meegenomen:

Centraal- en Oost-Europa

3%

Noord-Europa

• Mkb (midden- en kleinbedrijf) • Multinationals • Industriële bedrijven • Dienstverlenende bedrijven

Oceanië

2%

8%

Noord-Amerika

41%

Azië

Meer dan 1,5 miljard euro

19%

25%

Minder dan 150 miljoen euro

35%

27%

West-Europa

40%

150 miljoen tot 1,5 miljard euro

Functie van de ondervraagde personen

Bedrijfssectoren

De interviews zijn gehouden met beslissers met ervaring in of met Nederland. Financial directors vormen het grootste deel van de geïnterviewden.

De vijf ondervraagde bedrijfssectoren zijn representatief voor de buitenlandse bedrijven die in Nederland zijn gevestigd (gebaseerd op EY’s European Investment Monitor).

Chemie en farmacie Overig

Overig

Telecom en High-tech

20%

4% 2%

11% Financial Director

Director of Development

51%

5%

Industrie, automotive en energie

34%

15%

Consumentengoederen

6%

Managing Director / Senior Vice President / COO

18%

Marketing and Commercial Director

34%

Dienstverlening


21

Naam Achternaam, Functie

“Hier is plaats voor een quote.”

22



EY International Location Advisory Services EY International Location Advisory Services (ILAS) is onderdeel van Real Estate Advisory Services (REAS), werkzaam op het gebied van transactiebegeleiding en -ondersteuning, strategisch vastgoedadvies en projectfinanciering. Wij bieden diensten aan op het gebied van vastgoedportefeuille-optimalisaties, due-diligenceonderzoek, waarderingen, grondexploitaties en risicomanagement, haalbaarheidsstudies en gebiedsontwikkeling en publiek-private samenwerking. Wij ondersteunen bedrijven wereldwijd bij hun strategische besluitvorming over internationale investeringen en (re)locatiekeuzes. Wij helpen overheden bij het formuleren van beleid gericht op het maximaliseren van zowel het volume als de kwaliteit van investeringen. Hierbij is het bepalen van een doelgroep-, acquisitieen nazorgstrategie van belang. In toenemende mate overwegen bedrijven nieuwe locaties en grensoverschrijdende investeringsstrategieën. Daarnaast proberen steeds meer landen buitenlandse investeerders aan zich te binden. Deze nieuwe mogelijkheden vereisen een verscherpte focus op de balans tussen de risico’s en voordelen van economieën en sectoren wereldwijd. Voordat ze een besluit nemen over hun strategische vestigingslocaties kijken bedrijven meer dan ooit naar kosten, kwaliteit en risicofactoren. De vraag ‘Waar gaan we een vestiging opzetten?’ speelt een steeds belangrijkere rol in de algehele bedrijfsstrategie. EY ILAS helpt het hoe, waar en wanneer van dit soort beslissingen te bepalen. Wij bieden oplossingen voor klanten met vragen over hun locatiestrategie, de locatie van hun faciliteiten en het investeren in en afstoten van vastgoed. Na een analyse van de specifieke kenmerken van het investeringsproject bepaalt ons team wat de beste langetermijnopties zijn. Dit doen we samen met het management van de klant, met aandacht voor onder andere kostenbesparingen, de beschikbaarheid van personeel en een betrouwbare infrastructuur.


23

EY | Assurance | Tax | Transactions | Advisory Over EY EY is wereldwijd toonaangevend op de gebieden assurance, tax, transaction en advisory services. Met de inzichten en de hoogwaardige diensten die wij bieden, dragen wij bij aan het versterken van het vertrouwen in de kapitaalmarkten en economieën overal ter wereld. Wij brengen toonaangevende leiders voort die door samen te werken onze beloften aan al onze stakeholders waarmaken. Daarmee spelen wij een cruciale rol bij het creëren van een beter functionerende wereld voor onze mensen, onze cliënten en de maatschappij.

Contactpersonen:

De aanduiding EY verwijst naar de wereldwijde organisatie en mogelijk naar een of meer lidfirma’s van Ernst & Young Global Limited (EYG), die elk een afzonderlijke rechtspersoon zijn. EYG is een UK company limited by guarantee en verleent zelf geen diensten aan cliënten. Voor meer informatie over onze organisatie, kijk op ey.com.

Caroline Rodenburg Senior Manager / International Location Advisory Services Tel.: +31 88 4070809 E-mail: [email protected]

© 2014 EY Nederland LLP Alle rechten voorbehouden 140036 ED none

Deze publicatie bevat informatie in samengevatte vorm en is daarom enkel bedoeld als algemene leidraad. Ze is niet bedoeld om te dienen als een substituut voor gedetailleerd onderzoek of voor het aanwenden van een professioneel oordeel. Noch EYGM Limited noch enig ander lid van de wereldwijde EY organisatie kan aansprakelijk worden gesteld voor het verlies van iemand die handelde of die ervan afzag te handelen ten gevolge van enige informatie in deze publicatie. Bij elke specifieke aangelegenheid, dient steeds een geschikte adviseur geraadpleegd te worden.

ey.com/nl

Tristan Dhondt Partner / Real Estate Advisory Services Tel.: +31 88 4071006 E-mail: [email protected]

De attractiveness surveys van EY Barometer Nederlands vestigingsklimaat Nederland stabiel sterk

Recommend Documents