De asielinstroom in Nederland Facts & Figures november 2015
19 November 2015, ministerie van Veiligheid en Justitie
1
Creëren van voldoende opvang; een gezamenlijke opgave Het ministerie van Veiligheid en Justitie en het ministerie van Binnenlandse Zaken werken nauw samen om met de gemeenten, de provincies en de veiligheidsregio’s voldoende adequate opvang te organiseren voor de opvang van asielzoekers. Het aantal asielzoekers is sinds het voorjaar van 2015 explosief gestegen. Dat legt een grote druk op het Centraal Orgaan opvang asielzoekers en de gemeenten. In dat kader is het van het grootste belang dat de opgave waarvoor we ons gesteld zien bij alle betrokkenen helder op het netvlies staan en dat de verantwoordelijkheden van de verschillende partijen volstrekt helder zijn.
Ontwikkelingen in de instroom De instroom heeft zich dit jaar, afgezet tegen de twee voorgaande jaren, als volgt ontwikkeld.
prognose 2015 De prognoses voor 2016 laten zien dat er zeker ook volgend jaar een behoorlijke instroom van asielzoekers te verwachten is. We gaan momenteel uit van een gelijk aantal als in 2015. Uiteraard is dit sterk afhankelijk van vele factoren, waar onder de situatie in andere landen.
2
Opvangcapaciteit & bijbehorende verantwoordelijkheden
Er zijn verschillende typen opvang: Crisisnoodopvang: Hierbij gaat het om locaties, zoals sporthallen, die ook voor incidenten, rampen of crisis worden gebruikt door bevolkingszorg. Deze opvang is in beginsel bedoeld voor 72 uur, waarna asielzoekers kunnen doorstromen naar de andere vormen van opvang. Ook komt het voor dat aan gemeenten wordt gevraagd de periode van 72 uur te verlengen, totdat er een nieuwe plek is gevonden voor de betreffende groep. Soms volgt er na 72 uur een volgende groep, die dan ook voor 72 uur wordt opgevangen. De gemeente is verantwoordelijk voor de inrichting van - en de dagelijkse gang van zaken rondom de crisisnoodopvang. COA is systeemverantwoordelijk. Noodopvang: Bij de noodopvang betreft het sobere opvanglocaties met veelal minder voorzieningen die, bij voorkeur, zes tot twaalf maanden opvang kunnen bieden aan grote groepen asielzoekers. Hierbij valt te denken aan hallen (zoals in Goes of Zwolle), locaties voor paviljoens (Heumensoord 3.000 plaatsen, Zaandam 500 plaatsen), voormalige penitentiaire inrichtingen (Alphen aan de Rijn 1.100 plaatsen, de Koepel in Haarlem 400 plaatsen), etc. Bij voorkeur gaat het om locaties in de directe nabijheid van een potentiële tijdelijke of reguliere opvanglocatie. Reguliere opvang (AZC): In de regulier opvang gaat het om een asielzoekerscentrum (AZC) dat door het COA wordt geëxploiteerd voor een termijn vanaf twee jaar met een opvangcapaciteit tot 1500+ personen. Het kan gaan om langdurige opvanglocaties (tot 30 jaar) en tijdelijke opvanglocaties (tot 5 jaar). Er wordt hard gewerkt om nieuwe AZC’s mogelijk te maken. De mogelijkheid wordt onderzocht om flexibel om te gaan met 500+, bijvoorbeeld door kleinere vestigingen van in ieder geval 100+ als onderdeel te zien van een grote vestiging (het satellietmodel). Incidenteel worden ook recreatieparken, migrantenhuisvesting of vergelijkbare accommodaties benut. De exploitatie wordt deels door de verhurende eigenaar gevoerd (voor circa 300 – 800 of meer personen). Het COA opent pas een locatie, nadat het gemeentebestuur hier mee heeft ingestemd en er onderlinge afspraken zijn gemaakt. Bestuurlijke instemming is essentieel voor het creëren van draagvlak voor een asielopvanglocatie. Het COA faciliteert de gemeente met informatie en ervaring opgedaan bij andere 3
trajecten. Er is nog nimmer een opvanglocatie afgedwongen via de rechterlijke weg, maar altijd op basis van een professionele bestuurlijke samenwerking. De verantwoordelijkheidsverdeling van de verschillende betrokken partijen is hierbij (op hoofdlijnen geschetst) als volgt: Burgemeester De burgemeester is de verantwoordelijke bestuurder voor de handhaving van de openbare orde en de hulpverlenende taak van de politie. De burgemeester heeft in dat kader het gezag over de politie (artikel 172, eerste lid, Gemeentewet en artikel 11 Politiewet 2012). De burgemeester is verantwoordelijk voor de tolerantiegrenzen met betrekking tot de openbare orde. Hij of zij stelt deze vast in afstemming met de officier van justitie. Gemeente De gemeente verzorgt op verzoek van het COA de crisisnoodopvang, maar ook de huisvesting van statushouders. Tevens is de gemeente een belangrijke partner in het realiseren van reguliere en noodopvanglocaties. Het gemeentebestuur heeft een belangrijke rol in de communicatie over opvang. Dit in nauwe samenwerking met het COA en andere partners. De gemeente heeft tevens een rol in zowel de maatschappelijke begeleiding als arbeidsmarkttoeleiding van vergunninghouders. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) Het COA is verantwoordelijk voor de opvang, begeleiding en uitstroom (uit de opvang) van asielzoekers in Nederland. In opvanglocaties is het COA verantwoordelijk voor de begeleiding, leefbaarheid en veiligheid. Het schakelt daarvoor ook andere organisaties in, zoals Vluchtelingenwerk Nederland, particuliere beveiligingsbedrijven, etc. Veiligheidsregio De veiligheidsregio kan met haar crisisstructuur en organisatie een rol spelen in het organiseren en in goede banen leiden van de opvang. Hierbij kunnen de voorbereidingen in het kader van Bevolkingszorg vanuit de crisisbeheersing worden benut. Meer concreet gaat het dan om het in samenspraak met de gemeenten organiseren van crisisnoodopvanglocaties als dat op een gegeven moment noodzakelijk is. Provincie Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het huisvesten van vluchtelingen die een vergunning hebben gekregen om (tijdelijk) in Nederland te mogen verblijven (‘vergunninghouders’). Op basis van het inwoneraantal krijgt elke gemeente een taakstelling, die halfjaarlijks door het Rijk wordt vastgesteld. De provincies houden daarop toezicht.
Inzet van de overheid De nu noodzakelijke capaciteit wordt gevonden door crisisnoodopvang en noodopvang te creëren in de gemeenten. Er zijn op dit moment (begin november 2015) een 60-tal asielzoekerscentra met een totale capaciteit van 31.500, 35-tal noodopvang met een totale capaciteit van 13.000 en een wisselend aantal locaties voor crissinoodopvang. Een totale lijst van de asielzoekerscentra en de noodopvanglocaties vindt u aan het einde van dit document. 4
Het is de intentie van de overheid om de inzet van de crisisnoodopvang plaatsen zoveel als mogelijk te beperken. Deze opvang heeft immers als nadeel dat deze zeer tijdelijk is en de asielzoekers regelmatig moeten verhuizen naar andere opvanglocaties. Om die reden wordt nu vooral ingezet op het creëren van noodopvangcapaciteit en op een zogenaamde sluitende aanpak, waarbij naar oplossingen voor de hoge instroom wordt gekeken door de keten –van binnenkomst tot huisvestingals geheel te bezien in plaats van op de verschillende onderdelen van de keten te focussen. Coördinatie van de inspanningen van de verschillende partijen is hierbij van groot belang.
Casus “sluitende aanpak”
In Noord Brabant heeft de CdK, mede op verzoek van de Veiligheidsregio’s binnen de provincie, het Platform Opvang Vluchtelingen ingesteld (POV). Dat platform heeft als doel om als één Brabantse overheid te streven naar voldoende opvangplekken voor asielzoekers en statushouders. Dit platform bestaat uit vertegenwoordigers van de drie veiligheidsregio’s namens de gemeenten, het COA, medewerkers van het Kabinet van de commissaris van de Koning, en van betrokken afdelingen in het provinciaal apparaat waaronder communicatie en Ruimte (statushouders). Het platform werkt vanuit het besef dat de opvang van asielzoekers een voortdurend proces is dat vooralsnog geen einde kent. De vraag naar opvang wordt beïnvloed door de sterk variërende getallen, mensen die zich melden en het gegeven dat er nieuwe locaties nodig zijn omdat het gebruik van bestaande locaties in een aantal gevallen beëindigd wordt. Noodopvang heeft de eerste prioriteit op dit moment. Een tweede Brabants spoor is het onderzoeken van mogelijkheden voor het versneld huisvesten van vergunninghouders waardoor plaatsen vrijkomen in de AZC’s. Noord Brabant neemt in de aanpak de gehele keten van opvang mee. Door de Brabantse aanpak is het mogelijk om opvanglocaties in een breder perspectief te zien. Hierdoor is een betere spreiding te realiseren in de provincie over de politiedistricten.
Huisvesting in gemeenten
5
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het huisvesten van vluchtelingen die een vergunning hebben gekregen om (tijdelijk) in Nederland te mogen verblijven (‘vergunninghouders’). Dit is geregeld in de Huisvestingswet. Op basis van het inwoneraantal krijgt elke gemeente een taakstelling, die halfjaarlijks door het Rijk wordt vastgesteld. De provincies houden daarop toezicht. In de praktijk spelen woningcorporaties een belangrijke rol bij de huisvesting van vergunninghouders. Gemeenten en corporaties doen hun best om aan de forse toename van de vraag te kunnen voldoen. In oktober zijn er meer dan 2700 vergunninghouders gehuisvest. In de afgelopen jaren was dat aantal niet eerder zo hoog. Tegelijkertijd weten we dat om achterstanden te voorkomen eigenlijk maandelijks 3400 vergunninghouders gehuisvest moeten worden. De achterstand loopt dus nog steeds verder op. Tot 1 jan 2016 zijn er nog ruim 10.000 te huisvesten vergunninghouders.
Versneld huisvestingscapaciteit realiseren Op dit moment (november 2015) verblijven 16.000 vergunninghouders in de reguliere opvang die door zouden kunnen stromen naar een woning, zoals hiervoor bedoeld, in de gemeente. Doordat de uitstroom achterblijft bij de instroom houden deze personen opvangplekken bezet die we hard nodig hebben voor asielzoekers die zich nu melden voor een asielaanvraag. Om de druk op de reguliere woningmarkt te ontlasten is het aldus van belang dat versneld extra huisvestingscapaciteit wordt gerealiseerd, bijvoorbeeld door leegstaand vastgoed (kantoren of zorgvastgoed) te transformeren tot wooneenheden. Dit kunnen sobere – niet zelfstandige - woonvoorzieningen zijn. Een andere vorm van huisvesting betreft de zogenaamde gzza’s,oftewel de gemeentelijke zelf zorg arrangementen. Bij een zelfzorgarrangement gaat het niet om de reguliere huisvestingsprocedure die al bekend is bij de gemeenten. Het gaat om tijdelijke huisvesting in gemeenten voor vergunninghouders die nog niet zijn uitgeplaatst naar een gemeente. Het COA levert vergunninghouders aan de gemeente en de gemeente stelt tijdelijke huisvesting beschikbaar. Hierbij kan gedacht worden aan vakantiehuizen op een camping. De gemeente kan ook gebruikmaken van het aanbod van gastgezinnen.
Hoe verder? Naar het zich laat aanzien zal het tekort aan plekken voor de opvang van asielzoekers aan het eind van het jaar oplopen tot rond de 9.000. Het vergt dus nog een behoorlijke inspanning van velen wil de overheid voorkomen dat er dagelijks gezocht moet worden naar plaatsen en we genoodzaakt zijn crisisnoodopvangplaatsen te creëren om eenieder die recht heeft op opvang die ook te kunnen bieden. Ook voor volgend jaar zal de druk op de noodzakelijke capaciteit aanzienlijk zijn. Het aantal asielzoekers dat zich meldt blijft hoog en ook de nareis van gezinsleden van asielzoekers die (tijdelijk) mogen blijven vereist een inspanning van de gemeente.
6
Opvanglocatie COA d.d. 19 november 2015
Locatie
Gemeente
Veiligheidsregio
Aalden
Coevorden
Drenthe
Alkmaar
Alkmaar
Almelo Almere
Provincie
Reguliere opvang COA
Noodopvang COA
Aantal
x
30
Noord-Holland Noord
Drenthe NoordHolland
x
500
Almelo
Twente
Overijssel
x
383
Flevoland
Flevoland
x
816
Alphen ad Rijn DJI
Almere Alphen aan den Rijn
Hollands Midden
Zuid-Holland
Amersfoort
Amersfoort
Utrecht
Amsterdam GNO
Amsterdam
Apeldoorn
Apeldoorn
Amsterdam-Amstelland Noord- en OostGelderland
Utrecht NoordHolland
Arnhem De Berg
Arnhem
Gelderland Midden
Arnhem-Vreeden
Arnhem
Gelderland Midden
Gelderland
x
329
Azelo
Hof van Twente
Twente
Overijssel
x
340
Baexem
Leudal
Limburg
x
425
Beekbergen
Apeldoorn
Limburg-Noord Noord- en OostGelderland
Bellingwolde 'De Grenshof'
Bellingwedde
Groningen
Bergen aan Zee
Bergen
Borculo
Berkelland
Breda
Breda
Noord-Holland Noord Noord- en OostGelderland Midden- en WestBrabant
Groningen NoordHolland
Budel
Cranendonck
Brabant-Zuidoost
Budel Cranendonk
Cranendonck
Brabant-Zuidoost
Gelderland NoordBrabant NoordBrabant NoordBrabant
Burgum
Tytsjerksteradiel
Fryslân
Fryslân
Delfzijl
Delfzijl
Groningen
Groningen
Den Haag
Den Haag
Haaglanden
Zuid-Holland
x
40
Den Haag
Den Haag
Haaglanden
x
400
Den Helder Doggershoek
Den Helder
Noord-Holland Noord
x
640
Den Helder MK
Den Helder
Noord-Holland Noord
Zuid-Holland NoordHolland NoordHolland
x
268
Deventer
Deventer
Overijssel
x
50
Doetinchem
Doetinchem
IJsselland Noord- en OostGelderland
Gelderland
x
576
Drachten
Smallingerland
Fryslân
Fryslân
x
337
Dronten
Dronten
Flevoland
Flevoland
x
1356
Duinrell
Wassenaar
Haaglanden
Zuid-Holland
x
750
Echt
Echt-Susteren
Limburg-Noord
Limburg
x
412
Ede
Ede
Gelderland
x
300
Eerbeek
Brummen
Gelderland Midden Noord- en OostGelderland
x
30
Eindhoven
Eindhoven
Brabant-Zuidoost
Gelderland NoordBrabant
x
700
Emmen
Emmen
Drenthe
Drenthe
x
650
Geeuwenbrug
Westerveld
124
Gilze en Rijen
Drenthe NoordBrabant
x
Gilze en Rijen
Drenthe Midden- en WestBrabant
x
1192
Goes
Goes
Zeeland
x
302
Grave
Grave
Brabant-Noord
Zeeland NoordBrabant
Groningen
Groningen
Groningen
Groningen
Gulpen Landsrade
Gulpen-Wittem
Zuid-Limburg
Limburg
7
x x
960 293
x
1133
Gelderland
x
480
Gelderland
x
400
Gelderland
x
30
x
253
x
100 x
130
x
400
x
235
x
1500
x
520
x
430
x
672 x
x
375 250
Noord-Holland Noord
NoordHolland NoordBrabant NoordHolland
x
590
Heerlen
Zuid-Limburg
Limburg
x
348
Hengelo
Hengelo
Overijssel
x
135
Hoenderloo
Apeldoorn
Twente Noord- en OostGelderland
Holten
Rijssen-Holten
Twente
Overijssel
Hoogeveen
Hoogeveen
Drenthe
Drenthe
x
Katwijk
Katwijk
Hollands Midden
Zuid-Holland
x
Kolham
Slochteren Utrechtse Heuvelrug
Groningen
Groningen
Utrecht
Utrecht
Haarlem de Koepel
Haarlem
Kennemerland
Hapert
Bladel
Brabant-Zuidoost
Heerhugowaard
Heerhugowaard
Heerlen
Leersum
Gelderland
x
393
x
30
x x
30 30 1000 1170
x x
144 675
Leeuwarden Leeuwarden Maagdepalm 116 +120
Leeuwarden
Fryslân
Fryslân
Leiden
Leiden
Hollands Midden
Zuid-Holland
Luttelgeest
Noordoostpolder
Flevoland
Flevoland
x
1400
Maastricht
Maastricht
Zuid-Limburg
Limburg
x
610
Middelburg
Middelburg
Zeeland
Zeeland
x
330
Musselkanaal
Stadskanaal
Groningen
x
530
Nieuw Milligen
Apeldoorn
Groningen Noord- en OostGelderland
Nijmegen
Nijmegen
Gelderland-Zuid
Gelderland
Nijmegen Heumensoord
Nijmegen
Oisterwijk
Oisterwijk
Gelderland-Zuid Midden- en WestBrabant
Gelderland NoordBrabant
Ommen
Ommen
IJsselland
Overijssel
Onnen
Haren
Groningen
Groningen
x
480
Ootmarsum
Dinkelland
Twente
Overijssel
x
230
Oranje
Midden-Drenthe
Drenthe
Drenthe
x
700
Oude Pekela
Groningen
Groningen
x
500
Overberg
Pekela Utrechtse Heuvelrug
Utrecht
x
193
Overloon
Boxmeer
Brabant-Noord
Utrecht NoordBrabant
x
800
Pagedal
Stadskanaal
Groningen
x
538
Putten
Putten
Groningen Noord- en OostGelderland
Gelderland
x
30
Reuver
Beesel
Limburg-Noord
x
30
Rosmalen
's-Hertogenbosch
Brabant-Noord
Limburg NoordBrabant
x
500
Schalkhaar
Deventer
IJsselland
Overijssel
Scheerwolde
Steenwijkerland
IJsselland
Overijssel
St. Annaparochie
het Bildt
Fryslân
Fryslân
x
Sweikhuizen
Schinnen
Zuid-Limburg
Limburg
x
242
Ter Apel
Vlagtwedde
1387
Tilburg
Groningen NoordBrabant
x
Tilburg
Groningen Midden- en WestBrabant
Utrecht
Utrecht
Utrecht
Utrecht
x
Vaals
Vaals
Zuid-Limburg
Limburg
Veenhuizen
Noordenveld
Drenthe
Drenthe
x
600
Velp
Rheden
Gelderland Midden
Gelderland
x
250
Venlo
Venlo
Limburg
x
480
Vierhouten
Nunspeet
Limburg-Noord Noord- en OostGelderland
8
560
x
250
x
Gelderland
Gelderland
x
20
x
30
x
2952
x
373
x
451 x
x
362
660 x
35 431
x
225 440
x
x
30
60
Vledder
Westerveld
Drenthe
Drenthe
Wageningen
Wageningen
Gelderland Midden
Gelderland
Weert
Weert
Limburg
Winterswijk
Winterswijk
Limburg-Noord Noord- en OostGelderland
Zaandam
Zaanstad
Zaanstreek-Waterland
Zaandam (Zaanstad)
Zaanstad
Zeist
180
x
1000
x
x
Zaanstreek-Waterland
Gelderland NoordHolland NoordHolland
Zeist
Utrecht
Utrecht
x
Zweeloo
Coevorden
Drenthe
Drenthe
x
Zwolle
Zwolle
IJsselland
Overijssel
9
x
328
501 x
500
x
377 364 450
x
400
