De angst voor de meertalige homo sapiens

Gent, 25/02/2011

De angst voor de meertalige homo sapiens

Piet Van Avermaet Universiteit Gent Sint-Pietersnieuwstraat 49 9000 Gent

Integratie/inburgering en meertaligheid Onderwijs en meertaligheid

Integratie/inburgering en meertaligheid Onderwijs en meertaligheid

Een omslag in beleid Wonen, werk en onderwijs

Gelijke kansen en integratie

Gelijke kansen en integratie

Wonen, werk en onderwijs TAAL

Striktere taalvoorwaarden in Europa •Op basis van verschillende diachrone surveys kunnen we niet ontkennen dat een toename van integratieprogramma‟s en testen kan worden vastgesteld. Er zijn ook sterke aanwijzingen dat landen elkaar beleid overnemen (zie ook Foblets, Himmet, Wets & Yanasmayan, 2008)‫‏‬ •Op basis van een eerste ALTE survey in 2002 hadden 4 (29%) of 14 landen die in de survey waren betrokken een taaltest voor naturalisatie

•Uit een tweede survey van ALTE in 2007 ALTE hadden reeds 11 van 18 landen – i.e. 61% - een taalvereiste als deel van hun integratiebeleid •Volgens een survey van COE/ALTE/DGLFLF in 2008 blijkt dat in reeds 77% van de landen taalvaardigheid een onderdeel is van integratievereisten In 62% van de landen istaal een voorwaarde om een permanente verblijfsvergunning te verwerven, voor familiehereniging of voor naturalisatie.

Waarom? Taalkennis (i.e. kennis van dominante ST) wordt als teken van integratie gezien; maakt communicatie gemakkelijker; verhoogt veiligheid in buurten;... Sociale cohesie versterken: wederzijds begrip en solidariteit

Waarom? Wat is integratie? Wat is taal?

Sociale hypochondrie “Bezorgdheid om „integratie‟ is meest algemene vorm van sociale hypochondrie” (Schinkel, 2007) 6 „hallmarks‟ van integratiediscours (Schinkel, 2008) 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Deïndividualiserende individualisering Eenzijdigheden Dispensatie van etniciteit en integratie De genealogisering van integratie Virtualisering van burgerschap Culturisme

TAAL Systeem om betekenis te geven; om retrospectief te oordelen over bepaalde ervaringen

Andere semiotische systemen  Meervoudige geletterdheid  Multimodaliteit  als vorm van meervoudige geletterdheid  Om te leren, om kennis te ontsluiten

TAAL Niet zomaar een vehikel, maar een sociaal geconstrueerd systeem    

Meerdere variëteiten Variëteiten zijn contextrelevant Meervoudige repertoires hybriditeit

Verschillende codes  Sociaal cultureel bepaald  Match/mismatch met school

Waarom? Verborgen agenda‟s:  Mechanisme voor exclusie  Mechanisme voor gecontroleerde migratie

Integratie: talige assimilatie

Eén linguïstische gemeenschap Eentaligheid als de norm:  ideologisch i.p.v. sociaal feitelijk

Een samenleving waar dezelfde waarden en normen worden gedeeld

Dubbele standaard?

”goede” en “slechte” meertaligheid “selectieve meertaligheid”

Europese ruimte: “Goede” meertaligheid Een meerwaarde, surplus Extra kwalificaties Is noodzakelijk in een globaliserende wereld  Wordt gepromoot    

”goede” en “slechte” meertaligheid “selectieve meertaligheid” Meertalige ruimtes in Europese steden: “slechte” meertaligheid Is problematisch Niet (h)erkend Geen waarde voor werk, school ,straat Wordt gezien als een obstakel in een proces van T2verwerving, participatie en integratie  Aanpassen aan eentalig beleid  Promotie van eentaligheid als norm  En vanaf bepaald moment wordt meertaligheid weer belangrijk     

De realiteit van “slechte” meertaligheid Het Rabot in Gent en “migranten hebben een taalachterstand”  In de buurt functionele en complexe meertaligheid  „Taakspecifieke‟ competenties in meerdere „talen‟: onmiddellijk relevant in specifieke contexten en belangrijk voor sociale netwerken in de buurt  Tekort in „andere‟ specifieke competenties  Migranten kennen vaak de meerderheidstaal: vaardig in een specifiek repertoire dat wordt verwacht voor specifieke taken en niet vaardig in andere  Identiek aan leerders van vreemde talen of bvb. Erasmus-studenten

Taal en integratie Moet/kan taal een voorwaarde voor integratie zijn of voor het verwerven van de nationaliteit? Dit lijkt redelijk:  Kennis van de taal verhoogt kansen op werk, onderwijs en opwaartse mobiliteit  Alleen de ST verzekert deze mogelijkheden en de ST is het enige efficiënte en noodzakelijke communicatiemiddel  We gaan ervan uit dat (bepaalde) immigranten GEEN talig repertoire hebben om succesvol in een land, regio of buurt te functioneren.

Integratie/inburgering en meertaligheid

Onderwijs en meertaligheid

Taal en leren Interactie, interactie, interactie, …  Thuis en school: verschillende repertoires

Krachtige leeromgeving  Positief, veilig klasklimaat  Betekenisvolle activiteiten/taken  Ondersteuning door interactie

Gecontextualiseerd

Talige diversiteit

DILEMMA’S en SPANNINGEN Meertalige en multiculturele context van school/klas Spanning tussen meertalige en multiculturele realiteit en onderwijs Standaard Nederlands Promotie van vreemde talen en meertaligheid als troef in Europa versus meertaligheid als handicap, als nadeel VT als middel voor cognitieve ontwikkeling versus thuistaal als belemmering.

Hoe ga ik om met de meertalige realiteit in de klas?  verbieden?  Functioneel benutten?  Onderwijzen? Wat betekent verbieden/benutten voor kinderen: cognitief, socioemotioneel? Hoe communiceer ik met anderstalige ouders? Wat adviseer ik aan anderstalige ouders thuis? Wat doe ik in de kinder- en buitenschoolse opvang met de meertalige realiteit? Moet het Nederlands een doel of een bijproduct van een ander doel zijn? Veel vragen? Antwoorden op de website.

http://www.meertaligheid.be

Taal en realiteit Meertaligheid is een werkelijkheid in de sociale ruimte: e.g. grootstedelijke context Meertaligheid is een realiteit in elke persoon: meertalige repertoires Meertaligheid is contextgebonden georganiseerd en SN heeft daar een specifieke plaats in Meertaligheid hoeft niet full proficiency van elke taal of variëteit te betekenen

TAAL EN IDENTITEIT

Taal als feitelijk markeerder van identiteit  e.g. jongeren in grootsteden

Taal als symbolisch markeerder van identiteit

Taal en onderwijs Heersende paradigma = eentaligheid, submersie in de dominante taal In sommige gevallen verbieden, bestraffen Meertaligheid: twee maten en gewichten Empirische evidentie voor:  meertalig onderwijs;  interdependentie T1-T2;  leren T1 staat succes in T2 niet in de weg (Cummins, Garcia-Kleifgen)

Taal en onderwijs Indien tweetalig model:  scheiding van taalgroepen en compartimentalisering van talen = contraproductief en tegennatuurlijk

Meertaligheid is meer dan talen als discrete onafhankelijk van elkaar functionerende entiteiten Realiteit van jongeren is „translanguaging‟ (Canagarajah; Creese & Blackledge)

Taal en onderwijs Pleidooi voor „functioneel veeltalig leren‟ op school  Meertalige repertoires van leerlingen benutten, in de mainstream klas, om de kansen tot ontsluiten van kennis, om kansen om kennis te construeren te vergroten  Repertoires van kinderen benutten als didactisch kapitaal

Positieve impact op:  Zelfbeeld, welbevinden van leerlingen (psychosociaal)  Beeldvorming en verwachtingen van leerkrachten  T2 leren

TAAL EN OUDERS Misvatting dat ouders niet bezorgd zouden zijn om:  Schoolsucces van hun kinderen  Kennis van het Nederlands voor schoolsucces

Ouders hebben een functioneel/rationeel perspectief EN een emotioneel/identificatie perspectief

TAAL EN OUDERS COMMUNICATIE staat centraal  Motivatie  Betrokkenheid

Samen kinderen ondersteunen  Ook positieve boodschappen  Niet altijd in een hiërarchische relatie  Niet in een register dat mensen niet begrijpen

De variëteit is dan in principe ondergeschikt

TAAL EN OUDERS Niet verplichten tot Nederlands aan schoolpoort of thuis  Schrikt af, duwt weg  Maakt onzeker  Leidt tot minder communicatie  Met kinderen thuis  Met school

Wel stimuleren  Bvb. „ouders in interactie‟  Maar ook dat vanuit een meertalig perspectief

Gent, 25/02/2011

De angst voor de meertalige homo sapiens

Piet Van Avermaet Universiteit Gent Sint-Pietersnieuwstraat 49 9000 Gent