Dat heet dan gelukkig zijn,

Dat heet dan gelukkig zijn,… een bevraging van de kinderen uit het vierde, vijfde en zesde leerjaar van de lagere scholen in Lier over hun voelen, doen en denken op vlak van welzijn en gezondheid

de eerste resultaten

Peter Aertsen, Bernard Bruggeman, Jan Gabriels, Eric Maréchal, Wilfried Mortelmans, Jessie Rotsaert en Guido Van Hal

1

Een toeleiding… We weten dat kinderen, die verstandig omgaan met “hun genotsmiddelen”, namelijk snoepen, frisdrank, computer en tv, later als jongere of volwassene minder problemen zullen krijgen met alcohol- en andere drugs. We waren van plan, in deze veranderende tijden, een onderzoekje op te zetten naar de manier waarop Lierse kinderen met “hun drugs” omgaan. Dit plan is nooit veranderd en in essentie is en blijft dit een onderzoekje dat kadert binnen “drugpreventie”. Alleen, de mogelijkheid bood zich aan om ook wat verder stroomopwaarts te onderzoeken. Wat hangt samen met het “wel in je vel”gevoel, met gelukkig zijn? Geluk is een containerbegrip, iets ongrijpbaars, iets wat uit je hand glipt als je het wil vastgrijpen, iets onwetenschappelijks, onmogelijk te vatten in cijfers, iets voor geitenwollensokken of hoogbejaarde 68-ers… En toch… We weten dat negatieve vroegkinderlijke ervaringen de beste voorspellers zijn van een negatieve fysieke en geestelijke gezondheidstoestand een halve eeuw later. (Felliti en Ganda) We weten dat politiek (lees inkomensverschillen) in westerse landen een enorme impact heeft op tal van fysieke en geestelijke parameters, waaronder depressie, zelfmoord en alcoholisme (Wilkinson). We weten dat Borremans een boek heeft geschreven met een stuk of honderd wetenschappelijke studies over geluk. We weten dat Seligman met zijn positieve psychologie baanbrekend werk heeft geleverd in de zoektocht naar meetbare componenten van geluk. Kort door de bocht zijn dit “fun”, “flow” en “zin”. Een gelukkig mens combineert plezier met een soort passie en een soort betekenis. Dit laatste is het verschil zien tussen er zijn en er niet zijn, een steen verleggen in de rivier, de wereld verbeteren of er nodig zijn voor je hond. We geloven dat geluk geen gelul meer is, maar moet meegenomen worden in een onderbouwd verhaal van welzijn. We geloven dat gelukkig leven de meest preventieve factor is voor heel wat miserie, zoals suïcide, verslaving, depressie en zelfs fysieke ongezondheid. Want waarom zou je moeite doen om lang te leven, als dit alleen een verlenging van armoede of andere ellende is? Daarom probeert onze taskforce zijn steentje bij te dragen tot een beter begrip van “geluk” en wat hiermee samenhangt, in de hoop vroeg of laat, elk op zijn eigen manier, ook effectief bij te dragen aan een verhoging van het geluk bij kinderen. Niet dat we willen trappen in de val van het geluksfascisme. Moeten gelukkig zijn klinkt niet al te gezond, maar mogen en kunnen gelukkig zijn? Laten we met z’n allen hiervoor gaan.

2

De antwoorden op de vragen… Een vragenlijst (zie bijlage)werd schriftelijk afgenomen in alle 4de, 5de en 6de klassen in Lier. Alle scholen participeerden, met in totaal 873 leerlingen. We overlopen in dit eerste deel alle vragen en krijgen dus onmiddellijk een zicht op de situatie van Lierse schoolgaande jeugd. Voor we aan de eerste vraag beginnen, bekijken we meer in detail wie er allemaal deelnam. koepel

school

klas

aantal

VGO

GVLS St-Ursula Klimop

4A 4B 5A 5B 6A 6B 4A 5A 5B 6A 4A 5A 6A 4R 4T 5C 6E 4 5 6 5 geel 5 rood 6 blauw 6 geel 6 rood 4A 4B 5A 6A 4 5 6 4 5 6 4B 4C 5B 5C 6B L10 4 5 6

24 24 23 23 19 17 23 16 16 24 24 19 17 19 20 17 19 21 19 15 23 23 16 16 16 17 15 23 20 20 21 21 9 11 6 18 16 13 14 24 14 16 19 15

H. Familie

H.Hartschool

Het Spoor

Pullaar

St Gummaruscollege

St. Ursula Lisp

GO!

BS Stadspark

Dagpauwoog

Het molentje

FOPEM

Eindtotaal

t Vestje Steinerschool

totaal

totaal

130

79

60

75

55

162

75

636

62

26

85 14

50

187

50 873

3

Ik ben ……… jaar. Ik zit in klas ……..

We missen één waarde van leeftijd bij een kind in de 5de klas, van dit kind weten we ook niet of het een jongen of een meisje is. klas de 4 de 5 de 6 totaal

aantal 316 298 259 873

leeftijd 7 8 9 10 11 12 13

gemiddelde leeftijd 9.1 10.1 11.1 10.0

4de

5de 1 35 227 43 9 1 0

Stdev van leeftijd 0.6 0.6 0.6 1.0

6de 0 0 29 211 49 8 0

0 0 0 27 181 49 2

4

Ik ben een

jongen. meisje.

In totaal hebben we 422 meisjes bevraagd en 450 jongens. Van eentje kennen we het geslacht niet. geslacht & klas/leeftijd meisje 4de jongen 4de meisje 5de jongen 5de meisje 6de jongen 6de totaal

7 jaar 0 1 0 0 0 0

8 jaar 18 17 0 0 0 0

9 jaar 110 117 14 15 0 0

10 jaar 20 23 99 112 13 14

11 jaar 4 5 32 17 85 96

12 jaar 0 1 4 4 22 27

13 jaar 0 0 0 0 1 1

totaal

1

35

256

281

239

58

2

872

152 164 149 148 121 138

5

1. Als ik mezelf punten mag geven op tien over hoe gelukkig ik me meestal voel, dan geef ik mezelf (0= heel ongelukkig, 10=heel gelukkig, kruis hier één vakje aan) 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Bij de geluksscore missen we 4 data op 873. De gemiddelde geluksscore is 8.0. De mediaan is 8. Drie op vier kinderen geven zichzelf een acht of meer voor geluk. 10% geeft zichzelf een 5 of minder. Het gaat hier toch om 88 kinderen. 2. Ik vind dat ik veel vrienden/vriendinnen heb. weinig vrienden/vriendinnen heb. geen vrienden/vriendinnen heb. aantal vrienden/vriendinnen geen vrienden/vriendinnen weinig vrienden/vriendinnen veel vrienden/vriendinnen missing data totaal

3. Ik word

aantal 5 140 706 22 873

% 1 16 83 100

nooit gepest. soms gepest. vaak gepest.

gepest? nooit gepest soms gepest vaak gepest missing data totaal

aantal 375 441 53 4 873

% 43 51 6 100

6

4. Als ik problemen heb, kan ik terecht bij: (je mag er meerdere aankruisen) mijn papa/mama. mijn broer of zus. mijn grootouders. andere familie (meter, tante…). mijn juf of meester. mijn vriend/vriendin. anderen zoals …………………………………………………………………. niemand.

mijn papa/mama.

wel aangevinkt 775

mijn broer of zus.

279

mijn grootouders.

303

andere familie (meter, tante…).

257

mijn juf of meester.

441

mijn vriend/vriendin.

531

89 32 35 29 51 61

niemand.

25

3

anderen zoals alleen mijn mama buren buurvrouw cavia's computer D. Van Nuffel danslesgeefster de psycholoog de voetbal de zorgjuf dieren directeur Frederik & Kristof het CGG Hilde hond en cavia hondjes huisdier ik jeugdleider

aantal 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1 1 1 2

anderen zoals juf Inge, juf Katrien kat kinesist knuffel konijn konijnen Margaux meester Tim meester walter mezelf mij mijn bed mijn BFF Colette mijn buren mijn cavia mijn dieren mijn engele zusje + mijn ex-schoonzus mijn hond en kat mijn huisdier

%

aantal 1 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 2

niet aangevinkt 98

totaal 873

594

873

570

873

616

873

432

873

342

873

848

873

anderen zoals mijn huisdieren mijn konijn mijn poezen mijn pony muziekschooljuf neven en nichten om te troosten: konijn ouders van vrienden poes poes en hond poesjes pony poppen Rebecca Romy stiefpapa vrienden van facebook vrienden van het basket vrienden van mama zorgcoördinator (leeg) totaal

aantal 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 802 873

Gehergroepeerd1 geeft dit: 1

Zie bijlage

7

nieuwe labels aangepast andere volwassene(n) dier(en) speciaal antwoord na(a)m(en) (leeg) totaal

aantal 7 23 27 8 6 802 873

Ten eerste hebben we de informatie die de kinderen gaven onder het nieuwe label “aangepast” gebruikt om de databank aan te passen indien nodig: zo heeft het kind dat “stiefpapa” ingevuld heeft in de open vraag “anderen zoals….” en geen kruisje had geplaatst bij “andere familie” er daar eentje bijgekregen. Ten tweede hebben we in de databank twee categorieën toegevoegd: “andere volwassene(n)” en “dier(en)”. Dit wordt van belang bij de nieuwe variabele “aantal mogelijkheden waarbij een kind terecht kan met problemen”. Het telwerk van deze variabele vind je in onderstaande tabel. Met de "speciale antwoorden” en met de “na(a)m(en)” hebben we geen rekening gehouden. We weten hoegenaamd niet wie Rebecca zou kunnen zijn. De zorgleerkracht, een buurvrouw, een konijn, een pop of een pony. Ook met de meer creatieve antwoorden zoals “mijn bed” of “mezelf” wisten we geen weg en hebben ook hier in de onderstaande tabel geen rekening gehouden. De categorie “niemand” hebben we uiteraard niet meegeteld in onderstaande tabel.

aantal bij wie terecht 0 1 2 3 4 5 6 7 totaal

aantal 20 108 222 229 139 97 49 9 873

% 2 12 25 26 16 11 6 1

100

8

5. Ik ga

helemaal niet graag naar school. niet zo graag naar school. graag naar school. heel graag naar school. Graag naar school? helemaal niet graag naar school niet zo graag naar school graag naar school heel graag naar school (leeg) totaal

6. Ik vind onze meester/juf

aantal 27 211 425 206 4 873

% 3 24 49 24 100

heel leuk. leuk. een beetje leuk. niet leuk.

Onze meester/juf leuk? niet leuk een beetje leuk leuk heel leuk (leeg) totaal

aantal 7 54 273 536 3 873

% 1 6 31 62 100

7. Op een gewone dag duurt mijn huiswerk minder dan een half uur tussen een half uur en een uur tussen een uur en twee uur meer dan twee uur huiswerk minder dan een half uur tussen een half uur en een uur tussen een uur en twee uur meer dan twee uur (leeg) totaal

aantal 419 369 66 12 7 873

% 48 43 8 1 100

9

8. Ik ga regelmatig naar: (je mag er meerdere aankruisen) de muziekschool. de tekenschool. de dansles of ballet. de sportclub. de jeugdbeweging. andere: ………………………………………………… Misschien hebben we in het kader van georganiseerde vrije tijd een balangrijke tijdsbesteding over het hoofd gezien: de buitenschoolse kinderopvang!

de muziekschool

wel aangevinkt 165

% 19

niet aangevinkt 708

totaal 873

de tekenschool

78

9

795

873

de dansles of ballet

143

16

730

873

de sportclub

461

53

412

873

de jeugdbeweging

272

31

601

873

De open antwoordmogelijkheid “andere” gaf ons wat kopbrekens. Ten eerste hebben we deze antwoorden gebruikt om de databank aan te zuiveren. Bijvoorbeeld waren er wat kinderen die “sportclub” niet aanvinkten, maar “voetbalclub” schreven in de open antwoordmogelijkheid bij “andere”. Wij hebben dan dit werk in hun plaats gedaan2. Hier volgt de gecorrigeerde tabel:

de muziekschool

wel aangevinkt 169

% 19

niet aangevinkt 704

totaal 873

de tekenschool

78

9

795

873

de dansles of ballet

144

16

729

873

de sportclub

482

55

391

873

de jeugdbeweging

272

31

601

873

Ten tweede hebben we de antwoorden, die volgens ons verwezen naar niet-georganiseerde vrije tijd, bij de antwoorden op vraag 9 toegevoegd. Ten derde beginnen we, op basis van het soort open antwoorden, te beseffen dat onze vraagstelling niet zo eenduidig was. Behoort “turnen” bij sportclub? In elk geval niet bij “dansles”. En wat doen we met “paardrijlessen” en de schaak- of schermclub? Omdat het toch onze bedoeling was met deze vraag een beeld te krijgen van de hoeveelheid georganiseerde vrije tijd, hebben we beslist enkele nieuwe antwoordmogelijkheden post factum aan te maken: “moskee/catechese”, “toneel, woord”, “gevechtssport”, “paardrijden”, “circus”, “turnen” en “varia”. Uiteraard zijn deze waarden onderschat. Bij “gevechtssport” horen aikido, jiujitsu, judo, karate, kickbox, Kung Fu, Thai boksen en schermen. Bij “varia” horen carnaval, ezelrijden, hip-hop-walkiers, hondenschool, kadee, playing for succes,

2

De aard van deze beslissingen waarvan we ons bewust zijn dat ze nogal arbitrair zijn, vind je als bijlage.

10

postzegelclub, processie in Lier elke zondag, schaken, tumbling, typles, Urania, visclub, volksdans, yoga en fotografieles.

de muziekschool de tekenschool de dansles of ballet de sportclub de jeugdbeweging moskee/catechese toneel, woord gevechtssport paardrijden circus turnen varia

wel aangevinkt 169 78 144 482 272 12 22 18 45 11 24 20

% 19 9 16 55 31 1 3 2 5 1 3 2

niet aangevinkt 704 795 729 391 601 861 851 855 828 862 849 853

totaal 873 873 873 873 873 873 873 873 873 873 873 873

De bijkomende categorieën worden wel in rekening gebracht bij de nieuwe variabele “aantal georganiseerde activiteiten”. aantal georganiseerde activiteiten

aantal

%

0

123

14

1

356

41

2

267

31

3

105

12

4

18

2

5

4

0

totaal

873

9. Doe je (nog) andere dingen in je vrije tijd? ……………………………………………………………………………………………………………………….. Hier beperken we ons tot een analyse van de meest voorkomende antwoorden. We hebben ze eerst geüniformiseerd, 381 verschillende antwoorden werden gereduceerd tot 131. Zo kwamen “spelen met nicht” en “buiten spelen” in dezelfde categorie terecht, evenals “cello spelen” en “zingen”. Hier zie je de top-10. Gezien het hier over open antwoorden gaat betekenen de resultaten een onderschatting van de realiteit. activiteiten

aantal

%

spelen

301

34

sporten

169

19

computeren

141

16

tv

77

9

tekenen

68

8

lezen

59

7

fietsen

57

7

dieren

53

6

muziek

45

5

knutselen

38

4

…

277 1285

32

totaal

11

10. Ik speel dikwijls op straat.

ja

Ik speel dikwijls op straat neen ja (leeg) totaal

11. Ik verveel me dikwijls.

ja

neen aantal 590 273 10 873

% 68 32 100

neen

Ik verveel me dikwijls neen ja (leeg) totaal

aantal 619 242 12 873

% 72 28 100

12. Thuis spreek ik met mama/papa meestal Nederlands een andere taal; welke?……………………………………………………... Deze vraag werd niet eenduidig begrepen. Soms antwoordt een kind met een andere taal: Vlaams. Of met Frans (om te oefenen)… Of Nederlands en soms Engels, en met mama een andere taal… We zullen roeien met de riemen die we hebben. Hier hebben we een variabele “andere cultuur?” aangemaakt: alle kinderen die als thuistaal “Nederlands” niet hebben aangevinkt, maar een andere taal scoren hier. Ook de kinderen die thuis “Nederlands” wel hebben aangevinkt, maar ook een andere taal vermelden die geen Vlaams, Frans, Engels of Duits is, maar bijvoorbeeld Perzisch of Grieks, hebben we hier ook toegevoegd. Eén kind heeft niets aangeduid bij deze vraag.

geen andere cultuur andere cultuur totaal

geen Nederlands 0 86 86

wel Nederlands 734 52 786

totaal 734 138 872

12

De 138 leerlingen die een label hebben gekregen van wellicht “andere cultuur” hebben volgende vermeld bij “andere taal”: andere taal Afghaans Albanees Amerikaans, Hollands andere taal Arabisch Armeens Armeens, Frans Bangla Bangladesh Banla Berbers Chinees Cubaans Duits Egyptisch Engels Frans Frans en Spaans Georgisch Grieks Hongaars Indonesisch Ingurski, Russisch Iraans

aantal 2 8 1 1 2 1 2 1 1 1 8 2 1 1 1 5 3 1 2 1 1 1 1 1

andere taal Irakees Italiaans Kinyarwanda Kosovaars Lingala mama andere taal Marokkaans Perzisch Perzisch, Arabisch Pools Portugees Portugees, Engels Roemeens Rwandees, Frans, Engels Servisch Somalisch Spaans Thais Tjechisch Tsjetsjeens Tsjetsjeens, Russisch Turks Turks, Frans Vietnamees totaal

13. Mijn mama en mijn papa wonen samen in hetzelfde huis. mama/papa zelfde huis neen ja (leeg) totaal

aantal 192 667 14 873

aantal 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 4 2 1 8 2 51 1 1 138

ja

neen

% 22 78 100

14. Ik krijg zakgeld (geld waarmee ik kan doen wat ik wil) ja neen (ga dan naar vraag 16) zakgeld neen ja (leeg) totaal

aantal 449 417 7 873

% 52 48 100

13

15. Mijn zakgeld is (ongeveer) ……… euro.per week. Moeilijke vraag! Soms krijgen ze geen zakgeld maar wel ongeveer 10 € per week! Eentje krijgt 63,27 €, een ander krijgt zakgeld namelijk 0 €… Van diegenen die een getal invulden (424) krijgen de meesten een rond getal. €

aantal 1

38

2

77

2.5

32

3

18

5

96

10

51

20

20

ander

92

totaal

424

16. Ik moet op een gewone schooldag op een vast uur naar bed. ja neen (ga dan naar vraag 18) vast uur naar bed neen ja (leeg) totaal

aantal 162 708 3 873

% 19 81 100

17. Ik moet op een gewone schooldag naar bed om ……… uur. Heel wat kinderen geven aan niet op een vast uur naar bed te moeten, maar vullen toch een uur in. uur 19:00 19:30 19:45 20:00 20:10 20:15 20:20 20:30 20:35 20:40 20:45 20:50 (leeg)

aantal 12 15 2 113 1 19 1 126 2 2 25 1 110

uur 21:00 21:10 21:15 21:20 21:21 21:30 21:45 22:00 22:30 23:00 23:30 0:00 totaal

aantal 274 4 26 2 1 84 9 38 1 2 1 2 873

14

18. Ik sta op een gewone schooldag op om ……… uur. uur 5:00 5:30 5:45 5:55 6:00 6:10 6:15 6:30 6:35 6:40 6:45 6:50 6:55 7:00 7:05 7:07 7:10 (leeg)

aantal 3 1 2 1 46 1 3 62 2 3 27 5 3 358 3 1 21 17

uur 7:12 7:15 7:20 7:23 7:25 7:30 7:35 7:37 7:40 7:45 7:50 7:57 8:00 8:30 8:50 10:00 totaal

aantal 1 44 9 1 1 158 1 1 3 24 5 1 61 2 1 1 873

Vraag 16 en 17 geven ons de mogelijkheid om het aantal uren ‘slaap’ te berekenen. uren 6:30 7:00 7:45 8:00 8:15 8:30 8:40 8:45 8:50 9:00 9:09 9:10

aantal 1 2 1 4 2 4 1 1 1 40 1 2

uren 9:15 9:25 9:30 9:35 9:40 9:45 9:50 9:55 10:00 10:05 10:10 10:12

aantal 8 1 73 1 3 25 2 5 164 1 6 1

uren 10:15 10:20 10:25 10:30 10:35 10:37 10:40 10:45 10:50 10:55 10:57 11:00

aantal 33 7 3 138 1 1 7 26 3 2 1 110

uren 11:02 11:05 11:10 11:15 11:20 11:30 11:35 11:40 11:50 12:00 12:30 13:00 (leeg) totaal

aantal 1 1 3 18 3 25 1 2 2 12 1 5 117 873

De gemiddelde tijd in bed is 10.17 uur.

15

19. We hebben thuis

geen computer. (ga dan naar vraag 29) een computer zonder internet. (ga dan naar vraag 23) een computer met internet. computer geen computer een computer zonder internet een computer met internet (leeg) totaal

20. Ik gebruik het internet.

aantal 2 8 863

% 0 1 99

873

100

ja neen (ga dan naar vraag 23)

Ik gebruik het internet neen ja (leeg) totaal

aantal 36 828 9 873

21. Ik gebruik Facebook, MSN of Netlog.

ja

eigen e-mailadres neen ja (leeg) totaal

4 96 100

ja

Facebook, MSN of Netlog neen ja (leeg) totaal

22. Ik heb een eigen e-mailadres.

%

neen

aantal 498 367 8 873

% 58 42 100

neen aantal 279 586 8 873

23. Ik speel thuis spelletjes op de computer. spelletjes op de computer neen ja (leeg) totaal

% 32 68 100

ja aantal 90 781 2 873

neen % 10 90 100

16

24. Ik gebruik soms een computer op mijn slaapkamer. computer op mijn slaapkamer neen ja (leeg) totaal

25. Ik gebruik de computer

ja

aantal 578 288 7 873

neen

% 67 33 100

(bijna) elke dag. een paar keer per week. enkel in het weekend. (bijna) nooit.

gebruik computer (dagen) (bijna) nooit enkel in het weekend een paar keer per week (bijna) elke dag (leeg) totaal

26. Als ik de computer gebruik is het

School of ontspanning vooral voor ontspanning vooral voor school voor beide* (leeg) totaal

aantal 105 101 346 320 1 873

% 12 12 40 37 100

vooral voor school vooral voor ontspanning aantal 614 160 98 1 873

% 70 18 11 100

*Omdat veel kinderen beide antwoordmogelijkheden aangekruist hebben, dachten we dat het nuttig was hier een nieuwe categorie toe te voegen.

27. Als ik de computer gebruik, is dat meestal

gebruik computer (uren) minder dan één uur per dag ongeveer één uur per dag ongeveer twee uur per dag ongeveer drie uur per dag meer dan drie uur per dag (leeg) totaal

minder dan één uur per dag ongeveer één uur per dag ongeveer twee uur per dag ongeveer drie uur per dag meer dan drie uur per dag aantal 319 338 124 32 55 5 873

% 37 39 14 4 6 100

17

28. Mijn ouders weten meestal wat ik op de computer doe. ouders weten van computer neen ja (leeg) totaal

29. We hebben thuis een tv.

ja

neen

% 12 88 100

neen (ga dan naar vraag 35)

tv neen ja

Totaal 8 865

(leeg) Eindtotaal

30. Ik kijk tv

aantal 107 762 4 873

ja

873

% 1 99 100

(bijna) elke dag een paar keer per week enkel in het weekend (bijna) nooit tv (dagen) (bijna) nooit enkel in het weekend een paar keer per week (bijna) elke dag (leeg) totaal

31. Als ik tv kijk, is dat meestal

aantal 28 51 142 648 4 873

% 3 6 16 75 100

minder dan één uur per dag. ongeveer één uur per dag. ongeveer twee uur per dag. ongeveer drie uur per dag. meer dan drie uur per dag.

tv (uren) minder dan één uur per dag ongeveer één uur per dag ongeveer twee uur per dag ongeveer drie uur per dag meer dan drie uur per dag (leeg) totaal

aantal 188 294 209 67 104 11 873

% 22 34 24 8 12 100

18

32. Mijn ouders weten meestal naar welke programma’s ik op tv kijk. neen ouders weten van tv neen ja (leeg) totaal

33. Ik heb een tv op mijn slaapkamer.

34. Ik speel thuis Playstation, Wii, Xbox…. Playstation, Wii, Xbox… neen ja (leeg) totaal

ja

% 10 90 100

ja

tv op mijn slaapkamer neen ja (leeg) totaal

35. Ik heb een gsm.

aantal 88 765 20 873

ja

neen

aantal 637 228 8 873

% 74 26 100

ja

neen

aantal 211 659 3 873

% 24 76 100

neen

Ik heb een gsm neen ja (leeg) totaal

aantal 437 431 5 873

% 50 50 100

36. Ik drink frisdranken (cola, fanta, sprite, ice tea,…) (bijna) elke dag. een paar keer per week. enkel in het weekend. (bijna) nooit. frisdranken (bijna) nooit enkel in het weekend een paar keer per week (bijna) elke dag (leeg) totaal

aantal 223 151 282 210 7 873

% 26 17 33 24 100

19

37. Ik snoep

(bijna) elke dag. een paar keer per week. enkel in het weekend. (bijna) nooit. Ik snoep (bijna) nooit enkel in het weekend een paar keer per week (bijna) elke dag (leeg) totaal

38. Ik eet vers fruit

aantal 226 132 354 156 5 873

% 26 15 41 18 100

(bijna) elke dag. een paar keer per week. enkel in het weekend. (bijna) nooit. Ik eet vers fruit (bijna) nooit enkel in het weekend een paar keer per week (bijna) elke dag (leeg) totaal

aantal 38 19 239 575 2 873

39. Ik heb al alcohol (bier, wijn…) geproefd. Ik heb al alcohol geproefd neen ja (leeg) totaal

% 4 2 27 66 100

ja aantal 490 381 2 873

neen % 56 44 100

40. Ik denk dat ik later alcohol (bier, wijn…) ga drinken.

later alcohol drinken neen misschien ja (leeg) Eindtotaal

Totaal 259 446 157 11 873

ja neen misschien

% 30 52 18 100

20

41. Ik heb al tabak (sigaret, sigaar…) geproefd. al tabak geproefd neen ja (leeg) totaal

aantal 844 25 4 873

ja % 97 3 100

42. Ik denk dat ik later tabak (sigaret, sigaar…) ga roken.

later tabak

aantal 775 94 3 1 873

neen misschien ja (leeg) totaal

neen

ja neen misschien

% 89 11 0 100

43. Ik heb al gehoord over: cannabis cocaïne heroïne xtc meltazine speed

cannabis cocaïne heroïne xtc meltazine speed

wel 247 521 235 112 108 283

% 28 60 27 13 12 32

niet 626 352 638 761 765 590

totaal 873 873 873 873 873 873

We hebben ook de variabele ‘aantal producten’ dat het kind meent te herkennen, als aparte maat in de database opgenomen. aantal producten 0 1 2 3 4 5 6 totaal

aantal 218 284 135 104 60 32 40 873

% 25 33 15 12 7 4 5 100

21

Een ‘statistisch’ intermezzo In het tweede deel van dit rapport wordt getracht om na te gaan of bepaalde verbanden ‘echt’ zijn of aan toeval kunnen worden toegeschreven. Daarom wordt een statistische toets uitgevoerd, meestal de Chi-kwadraat. Afhankelijk van de “df” (aantal vrijheidsgraden, gerelateerd aan het aantal cellen in een tabel) wordt deze Chi² vertaald in een zogenaamde p-waarde. De p staat voor probabiliteit of kans. Dit is de enige waarde onderaan de tabel met betekenis voor niet-statistici. We gaan ervan uit dat de kans op toeval minder dan 5% (α = 0.05) moet zijn, voordat we van een ‘echt’ verband spreken. Dat betekent dus dat we nog altijd niet 100% zeker zijn maar toch veel vertrouwen mogen hebben in het feit dat het om een echt verband gaat. Dit kun je onderaan de tabellen genoteerd zien. Als p kleiner is dan 0.05, spreken we dus van een verband. Dit wordt dan een statistisch significant verband genoemd. Als een verband niet statistisch significant is, betekent dat echter niet altijd dat er géén verband is of dat de verschillen die we zien, niet belangrijk kunnen zijn. Door het onderzoek in een grotere groep te doen, zou het verband bijvoorbeeld wel statistisch significant kunnen worden. Bij de tabellen, worden eerst de absolute aantallen weergegeven en in een tweede, bijhorende tabel, worden de ‘verwachte frequenties’ weergegeven. Dat zijn de aantallen die men zou mogen verwachten op basis van de totalen van de rijen en de kolommen, als er dus totaal geen verband zou zijn. Als de waarden die uit het onderzoek komen (de geobserveerde frequenties) te veel afwijken van de verwachte frequenties, dan zal p kleiner zijn dan 0.05. Door te kijken naar het verschil tussen de geobserveerde en de verwachte frequenties, kan men zien in welke richting het verband gaat. Het is belangrijk om te beseffen dat deze studie een zogenaamde ‘cross-sectionele’ studie is. Dit wil zeggen, een dwarsdoorsnede, een foto, momentopname van de situatie van de ogenblik. Het is dus niet mogelijk om oorzakelijke verbanden vast te stellen: wat is de oorzaak en wat is het gevolg. Soms zal dit vrij logisch zijn maar soms ook niet. Bijvoorbeeld: als we een verband vaststellen tussen ‘op straat spelen’ en ‘veel vrienden hebben’, kan dat zijn omdat men door veel op straat te spelen, veel vrienden maakt. Maar het kan ook zijn dat omdat men veel vrienden heeft, de kans ook groter is dat er vrienden bij zijn die ook op straat spelen, waardoor men zelf ook vaker op straat gaat spelen. We hebben ons in dit onderzoek beperkt tot enkelfrequenties (het weergeven van hoeveel kinderen er welk antwoord hebben gegeven op een bepaalde vraag) en verbanden tussen twee variabelen. We zullen ook nog verder onderzoek doen op deze gegevens door drie en meer variabelen met elkaar in verband te brengen. Zo kunnen we nog specifieker ingaan op bepaalde verbanden die we nu al hebben gevonden. Dat zal echter voor een volgend rapport zijn, als we ooit eens vijf minuten tijd hebben...

22

Zijn er verbanden tussen de antwoorden?

In plaats van alle variabelen in een computer te stoppen en alle verbanden te berekenen om dan te kijken welke er statistisch significant zijn, gaan we op een wetenschappelijk verantwoorde manier tewerk: eerst formuleren we hypothesen, die we dan zullen toetsen. In theorie hebben we 84 variabelen en kunnen we dus 84 x 84 = 7056 mogelijke verbanden berekenen. En dan spreken we nog maar van één-op-één-relaties… Laten we dus de meest voor de hand liggende relaties in hypothesen of vragen formuleren. 1. Is er een verband tussen ‘gelukkig zijn’ en geslacht? geluk/geslacht

meisje

jongen

totaal

0

3

1

4

1

2

2

4

2

1

8

9

3

6

5

11

4

7

7

14

5

21

25

46

6

16

23

39

7

54

45

99

8

115

131

246

9

96

118

214

10

99 420

83 448

182

totaal

868

Omdat de celwaarden bij lage geluksscores laag zijn, hebben we de waarden gehergroepeerd om een Chi²-toetsing mogelijk te maken.

0-4

meisje (verwacht) 20.32

jongen (verwacht) 21.68

5

22.26

23.74

46

39

6

18.87

20.13

39

45

99

7

47.90

51.10

99

115

131

246

8

119.03

126.97

246

9

96

118

214

9

103.55

110.45

214

10

99 420

83 448

182

10

88.06

93.94

182

868

totaal

420

448

868

meisje

jongen

0-4

19

23

42

5

21

25

46

6

16

23

7

54

8

totaal

•

totaal

geluk

geluk

totaal 42

df = 6; α = 0.05; Chi² = 6.6160; p = 0.3579

Er is dus geen enkele reden om de nulhypothese, dat er geen verband is tussen de geluksscore en het geslacht, te verwerpen. (p > α) Er is dus geen verband tussen gelukkig zijn en geslacht.

23

2. Is er een verband tussen ‘gelukkig zijn’ en leeftijd? De pearson-rang-correlatie tussen ‘gelukkig zijn’ en leeftijd bedraagt 0.00548. We vinden dus geen verband tussen ‘gelukkig zijn’ en leeftijd. 3. Is er een verband tussen gelukkig zijn en het leerjaar? 4de lj

5de lj

0_1_2_3_4

19

15

5_6_7

62

63

8_9_10

233

219

totaal

314

297

geluksscore/lj

totaal

geluksscore/lj

4de lj (verwacht)

5de lj (verwacht)

6de lj (verwacht)

8

42

0_1_2_3_4

15.18

14.35

12.47

42

59

184

5_6_7

66.49

62.89

54.63

184

191

643

8_9_10

232.34

219.76

190.90

643

258

869

totaal

314

297

258

869

6de lj

totaal

df = 4; α = 0.05; Chi² = 3.2848; p = 0.5166

Geen enkele reden dus om niet aan te nemen dat er geen verband is tussen ‘gelukkig zijn’ en het leerjaar. (p > α) Makkelijker gezegd: er is geen relatie tussen de geluksscore en het leerjaar. 4. Is er een verband tussen ‘gelukkig zijn’ en de onderwijskoepel waaronder de kinderen naar school gaan? geluksscore/koepel

FOPEM

GO!

VGO

totaal

0_1_2_3_4

4

4

34

42

5_6_7

14

42

128

184

8_9_10

32

139

472

643

totaal

50

185

634

869

Sommige celwaarden zijn te klein om een Chi²-toets uit te voeren. Daarom hergroeperen we de geluksscores.

geluk /koepel

FOPEM

GO!

VGO

totaal

geluk /koepel

FOPEM

GO! (verwacht)

VGO (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

7

17

64

88

0_1_2_3_4_5

5.06

18.73

64.20

88

6_7

11

29

98

138

6_7

7.94

29.38

100.68

138

8

11

42

194

247

8

14.21

52.58

180.20

247

22.78

84.30

288.91

396

50

185

634

869

9_10

21

97

278

396

9_10

totaal

50

185

634

869

totaal

df = 6; α = 0.05; Chi² = 8.5334; p = 0.2016

Weerom geen reden om niet aan te nemen dat er geen verband is tussen de koepel van de school en de geluksscore. (p > α) Een hele opluchting voor de onderzoekers!

24

5. Hangt ‘gelukkig zijn’ samen met ‘veel vrienden hebben? geluk/vrienden

geen

weinig

veel

totaal

0_1_2_3_4

3

21

18

42

5_6_7

0

54

126

180

8_9_10

2

65

558

625

totaal

5

140

702

847

Omdat de celwaarden bij ‘geen vrienden’ laag zijn, hebben we de waarden gehergroepeerd om een Chi²-toetsing mogelijk te maken. geluk/ vrienden

geen/weinig

veel

totaal

geluk/vrienden

0_1_2_3_4

24

18

42

0_1_2_3_4

7.66

37.08

42

5_6_7

54

126

180

5_6_7

30.63

148.31

180

8_9_10

67

558

625

8_9_10

106.71

516.61

625

totaal

145

702

847

totaal

145

702

847

geen/weinig (verwacht)

veel (verwacht)

totaal

df = 2; α = 0.05; Chi² = 83.9558; p = 0.0000

Er is een zonneklaar verband tussen ‘gelukkig zijn’ en ‘veel vrienden/vriendinnen hebben’.(p < α) 6. Hangt ‘ongelukkig zijn’ samen met ‘gepest worden’? geluk/ gepest

nooit

soms

vaak

totaal

geluk/ gepest

nooit (verwacht)

soms (verwacht)

vaak (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4

17.68

20.81

2.51

41

0_1_2_3_4

6

20

15

41

5_6_7

55

114

15

184

5_6_7

79.34

93.38

11.27

184

8_9_10

312

305

23

640

8_9_10

275.98

324.81

39.21

640

totaal

373

439

53

865

totaal

373

439

53

865

df = 4; α = 0.05; Chi² = 95.6910; p = 0.0000

Er is een zonneklaar verband tussen ‘gelukkig zijn’ en ‘gepest worden’. (p < α) 7. Hangt ‘gelukkig zijn’ samen met ‘bij problemen terecht kunnen bij veel mensen’? geluk/bij hoeveel terecht

0

1

2

3

4

5

6

7

totaal

0_1_2_3_4

3

11

9

7

4

6

2

0

42

5_6_7

5

29

55

51

22

17

4

1

184

8_9_10

12

67

157

171

111

74

43

8

643

totaal

20

107

221

229

137

97

49

9

869

Omdat de enkele celwaarden laag zijn, hebben we de waarden gehergroepeerd om een Chi²-toetsing mogelijk te maken.

25

geluk/ bij hoeveel terecht

0_1

2_3

4+

totaal

geluk/ bij hoeveel terecht

0_1 (verw)

2_3 (verw)

4+ (verw)

totaal

0_1_2_3_4

14

16

12

42

0_1_2_3_4

6.14

21.75

14.11

42

5_6_7

34

106

44

184

5_6_7

26.89

95.28

61.83

184

8_9_10

79

328

236

643

8_9_10

93.97

332.97

216.06

643

totaal

127

450

292

869

totaal

127

450

292

869

df = 4; α = 0.05; Chi² = 24.4310; p = 0.0001

Ook hier moeten we de onafhankelijkheidshypothese verwerpen. (α > p) Kinderen die zichzelf gelukkig noemen, hebben meer kans om bij meerdere personen terecht te kunnen bij problemen. 8. Bepaalt het ‘terecht kunnen bij je mama/papa’ de mate van geluk? totaal

geluk /terecht bij papa/mama

niet (verwacht)

wel (verwacht)

totaal

67

88

0_1_2_3_4_5

9.92

78.08

88

124

138

6_7

15.56

122.44

138

215

247

8

27.86

219.14

247

31

365

396

9_10

44.66

351.34

396

98

771

869

totaal

98

771

869

geluk /terecht bij papa/mama

niet

0_1_2_3_4_5

21

6_7

14

8

32

9_10 totaal

wel

df = 3; α = 0.05; Chi² = 19.5130; p = 0.0002

Kinderen die zichzelf ongelukkig noemen kunnen minder vaak bij hun mama/papa terecht bij problemen. 9. Bepaalt het ‘terecht kunnen bij je vriend/vriendin’ de mate van geluk? geluk /terecht bij vriend(in)

niet

wel

totaal

geluk /terecht bij vriend(in)

niet (verwacht)

wel (verwacht)

0_1_2_3_4_5

45

43

88

0_1_2_3_4_5

34.13

53.87

88

6_7

56

82

138

6_7

53.52

84.48

138

8

90

157

247

8

95.79

151.21

247

9_10

146

250

396

9_10

153.57

242.43

396

totaal

337

532

869

totaal

337

532

869

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 7.0279; p = 0.0710

Hier is de p niet klein genoeg om de onafhankelijkheidshypothese te verwerpen. We kunnen met andere woorden niet zeggen dat het ‘terecht kunnen bij vriend/vriendin’ samenhangt met de geluksscore! Toch is de gevonden waarde van p niet zo ver verwijderd van onze alfa. In het vakjargon van de statistici wordt dit een ‘borderline’ genoemd. Inderdaad, als we alleen de ‘ongelukkige kinderen’ (0_1_2_3_4_5) vergelijken met de ‘zeer gelukkigen’ (9_10) vinden we een p-waarde van 0.0133.

26

10. Bepaalt het ‘terecht kunnen bij de juf/meester’ de mate van geluk? geluk /terecht bij juf/meester

niet

wel

totaal

geluk /terecht bij juf/meester

niet (verwacht)

wel (verwacht)

0_1_2_3_4_5

45

43

88

0_1_2_3_4_5

34.13

53.87

88

6_7

56

82

138

6_7

53.52

84.48

138

8

90

157

247

8

95.79

151.21

247

153.57

242.43

396

337

532

869

9_10

146

250

396

9_10

totaal

337

532

869

totaal

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 10.8526; p = 0.0126

Ook hier kunnen we van een verband spreken. 11. Bepaalt het ‘terecht kunnen bij mijn grootouders’ de mate van geluk? geluk/ terecht bij grootouders

totaal

geluk/ terecht bij grootouders

17

42

45

184

404

239

568

301

niet

wel

0_1_2_3_4

25

5_6_7

139

8_9_10 totaal

niet (verwacht)

wel (verwacht)

0_1_2_3_4

27.45

14.55

42

5_6_7

120.27

63.73

184

643

8_9_10

420.28

222.72

643

869

totaal

568

301

869

totaal

df = 2; α = 0.05; Chi² = 10.8773; p = 0.0043

totaal

geluk /terecht bij grootouders

niet (verwacht)

wel (verwacht)

totaal

32

88

0_1_2_3_4_5

57.52

30.48

88

30

138

6_7

90.20

47.80

138

162

85

247

8

161.45

85.55

247

9_10

242

154

396

9_10

258.84

137.16

396

totaal

568

301

869

totaal

568

301

869

geluk /terecht bij grootouders

niet

wel

0_1_2_3_4_5

56

6_7

108

8

df = 3; α = 0.05; Chi² = 13.4236; p = 0.0038

Hier vinden we een significant verband. Als we naar de cijfers kijken, zien we dat bij de relatief kleine groep ongelukkige kinderen het ‘terecht kunnen bij grootouders’ geen verband houdt met ‘geluk’. Bij de resterende groep echter wel (p = 0.0013). 12. Zijn kinderen die ‘bij niemand terecht kunnen’ ongelukkiger? Omdat zeer weinig kinderen ‘niemand’ hebben aangevinkt (25), hebben we de geluksscores gehergroepeerd om een toets te kunnen uitvoeren.

geluk /terecht bij niemand

niet

wel

totaal

geluk /terecht bij niemand

niet (verwacht)

wel (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

81

7

88

0_1_2_3_4_5

85.47

2.53

88

6_7_8_9_10

763

18

781

6_7_8_9_10

758.53

22.47

781

totaal

844

25

869

totaal

844

25

869

df = 1; α = 0.05; Ficher’s Exact Test: p = 0.0091

27

‘Bij niemand terecht kunnen’ hangt inderdaad samen met ‘ongelukkig zijn’. We moeten hier wel vertellen dat wat kinderen ‘niemand’ hebben aangevinkt, samen met andere vakjes. Misschien was hier de vraagstelling wat ongelukkig. 13. Zijn kinderen die graag naar school gaan gelukkiger dan de andere? geluk/ naar school

helemaal niet graag

niet zo graag

graag

heel graag

totaal

0_1_2_3_4

9

23

6

4

42

5_6_7

6

68

85

24

183

8_9_10

12

119

333

176

640

totaal

27

210

424

204

865

Omdat enkele celwaarden laag zijn, hebben we de waarden gehergroepeerd om een Chi²toetsing mogelijk te maken. geluk /graag naar school

niet graag

wel graag

totaal

geluk / graag naar school

niet graag (verwacht)

wel graag (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

55

33

88

0_1_2_3_4_5

24.11

63.89

88

6_7

51

86

137

6_7

37.54

99.46

137

8

67

179

246

8

67.40

178.60

246

9_10

64

330

394

9_10

107.95

286.05

394

totaal

237

628

865

totaal

237

628

865

df = 3; α = 0.05; Chi² = 85.8091; p = 0.0000

Er is een zeer duidelijk verband tussen ‘gelukkig zijn’ en ‘graag naar school gaan’. 14. Zijn kinderen die de leerkracht leuk vinden, zijn ook gelukkiger? geluk/ leerkracht leuk

niet leuk

een beetje leuk

leuk

heel leuk

totaal

0_1_2_3_4

2

9

17

14

42

5_6_7

1

18

74

91

184

8_9_10

4

25

182

429

640

totaal

7

52

273

534

866

Omdat de enkele celwaarden laag zijn, hebben we de waarden gehergroepeerd om een Chi²-toetsing mogelijk te maken. geluk/ leerkracht leuk

niet/ een beetje leuk

leuk

heel leuk

totaal

geluk/ leerkracht leuk

niet/ een beetje leuk (verw)

leuk (verw)

heel leuk (verw)

totaal

0_1_2_3_4_5

13

38

37

88

0_1_2_3_4_5

6.00

27.74

54.26

88

6_7

17

53

68

138

6_7

9.40

43.50

85.09

138

8

16

99

130

245

8

16.69

77.23

151.07

245

9_10

13

83

299

395

9_10

26.91

124.52

243.57

395

totaal

59

273

534

866

totaal

59

273

534

866

df = 6; α = 0.05; Chi² = 71.8706; p = 0.0000

Er is een zeer duidelijk verband tussen ‘gelukkig zijn’ en ‘de meester/juf leuk vinden’.

28

15. Zijn kinderen die lang aan hun huiswerk bezig zijn, ongelukkiger? geluk/ huiswerk

minder dan ½ u

ts ½ en 1 u

ts 1 en 2 u

meer dan 2 u

totaal

0_1_2_3_4

22

13

7

0

42

5_6_7

81

80

15

6

182

8_9_10

313

275

44

6

638

totaal

416

368

66

12

862

Omdat de enkele celwaarden laag zijn, hebben we de waarden gehergroepeerd om een Chi²-toetsing mogelijk te maken. geluk/huiswerk

min 1/2 u

ts 1/2 & 1 u

1+ u

totaal

0_1_2_3_4_5

45

30

13

88

6_7

58

63

15

136

8

101

120

24

245

9_10

212

155

26

393

totaal

416

368

78

862

geluk/huiswerk

min 1/2 u (verwacht)

ts 1/2 & 1 u (verwacht)

1+ u (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

42.47

37.57

7.96

88

6_7

65.63

58.06

12.31

136

8

118.24

104.59

22.17

245

9_10

189.66

167.78

35.56

393

totaal

416

368

78

862

df = 6; α = 0.05; Chi² = 17.8678; p = 0.0066

Kinderen die aangeven meer dan één uur per dag aan hun huiswerk te spenderen, hebben minder kans om erg gelukkig te zijn. 16. Zijn kinderen die veel activiteiten hebben in hun vrije tijd, gelukkiger dan andere?. De pearson-rangcorrelatie tussen de geluksscore en het aantal georganiseerde activiteiten bedraagt -0.04956. Niks dus. geluk/aantal activiteiten

0

1

2

3

4

5

totaal

0_1_2_3_4

3

20

14

3

2

0

42

5_6_7

20

73

61

27

3

0

184

8_9_10

99

261

191

75

13

4

643

totaal

122

354

266

105

18

4

869

Omdat enkele celwaarden laag zijn, hebben we de waarden gehergroepeerd om een Chi²-toetsing mogelijk te maken. We hergroeperen de geluksscores zo dat de groepen meer homogeen worden.

geluk/ aantal activiteiten

0

1

2+

totaal

geluk/ aantal activiteiten

0 (verw)

1 (verw)

2+ (verw)

0_1_2_3_4_5

14

41

33

88

0_1_2_3_4_5

12.35

35.85

39.80

88

6_7

9

52

77

138

6_7

19.37

56.22

62.41

138

8

32

103

112

247

8

34.68

100.62

111.70

247

9_10

67

158

171

396

9_10

55.59

161.32

179.09

396

869

totaal

122

354

393

869

totaal

122

354

393

totaal

df = 6; α = 0.05; Chi² = 14.4396; p = 0.0251

29

De kans is reëel dat er een verband bestaat tussen het aantal georganiseerde activiteiten en de mate waarin kinderen zich gelukkig noemen. (α > p) De richting van het verband is anders dan voorspeld: er zijn meer kinderen extreem gelukkig (een score van 9 of 10) dan verwacht bij zij die geen enkele activiteit vernoemen! 17. Zijn kinderen die vaak op straat spelen, gelukkiger dan andere? geluk/ vaak op straat

neen

ja

totaal

geluk/ vaak op straat

neen (verwacht)

ja (verwacht)

0_1_2_3_4_5

66

19

85

0_1_2_3_4_5

58.12

26.88

85

6_7

101

37

138

6_7

94.35

43.65

138

8

159

88

247

8

168.88

78.12

247

9_10

262

128

390

9_10

266.65

123.35

390

totaal

588

272

860

totaal

588

272

860

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 6.9454; p = 0.0737

Omdat de overschrijdingskans (p) groter is dan onze α, moeten we de onafhankelijkheidshypothese behouden. Weer zo’n ‘borderline’. Als we de geluksscores ruw groeperen in twee groepen, (tot 7 en vanaf 8) dan vinden we wel evidentie voor een verband. geluk/ dikwijls op straat

neen

ja

totaal

geluk/ dikwijls op straat

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5_6_7

167

56

223

0_1_2_3_4_5_6_7

152.47

70.53

223

8_9_10

421

216

637

8_9_10

435.53

201.47

637

totaal

588

272

860

totaal

588

272

860

df = 1; α = 0.05; Chi² = 5.9109; p = 0.0150

Kinderen die ‘dikwijls op straat spelen’ hebben meer kans om hoger te scoren op ‘gelukkig zijn’. 18. Zijn kinderen die zich vaak vervelen minder gelukkig dan de andere? geluk/ dikwijls vervelen

neen

ja

totaal

geluk/ dikwijls vervelen

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

37

50

87

0_1_2_3_4_5

62.43

24.57

87

6_7

6_7

83

54

137

98.31

38.69

137

8

186

61

247

8

177.25

69.75

247

9_10

309

77

386

9_10

277.00

109.00

386

totaal

615

242

857

totaal

615

242

857

df = 3; α = 0.05; Chi² = 59.7563; p = 0.0000

Kinderen die aanvinken dat ze zich zelf dikwijls vervelen, hebben duidelijk meer kans om ‘ongelukkig’ te zijn.

30

19. Zijn kinderen die thuis geen Nederlands spreken, ongelukkiger? geluk/spreken thuis Nederlands

neen

0_1_2_3_4_5

10

6_7

8

totaal

geluk/spreken thuis Nederlands

78

88

0_1_2_3_4_5

8.62

79.38

88

130

138

6_7

13.51

124.49

138

ja

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

8

26

220

246

8

24.09

221.91

246

9_10

41

355

396

9_10

38.78

357.22

396

totaal

85

783

868

totaal

85

783

868

df = 3; α = 0.05; Chi² = 3.0487; p = 0.3842

We vinden geen verband (p > α), maar zoals hoger beschreven, twijfelen we aan de betrouwbaarheid van de antwoorden op deze vraag. Laten we kijken naar de variabele ‘andere cultuur’, ook afgeleid uit de antwoorden op deze vraag. 20. Zijn kinderen uit ‘andere culturen’ gelukkiger? geluk/ andere cultuur

neen

ja

totaal

geluk/ andere cultuur

neen (verwacht)

ja (verwacht)

0_1_2_3_4_5

71

17

88

0_1_2_3_4_5

6_7

122

16

74.11

13.89

88

138

6_7

116.22

21.78

138

8

208

38

246

8

207.17

38.83

246

9_10 totaal

330

66

396

9_10

333.50

62.50

396

731

137

868

totaal

731

137

868

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 2.9025; p = 0.4069

Weer een duidelijk niet-verband. In Lier en in onze databank is alleen de Turkse groep kinderen groot genoeg om te tabelleren. geluk/ Turks

ja

neen

totaal

geluk/Turks

ja (verwacht)

neen (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5_6_7

8

218

226

0_1_2_3_4_5_6_7

13.52

212.48

226

38.48

604.52

643

52

817

869

8_9_10

44

599

643

8_9_10

totaal

52

817

869

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 3.2431; p = 0.0717

Nog zo’n ‘borderline’. Als we echter de geluksscores anders groeperen (lager dan 9 en hoger of gelijk aan 9) vinden we wel evidentie om de onafhankelijkheidshypothese te verwerpen. geluk/ Turks

ja

neen

totaal

geluk/ Turks

ja (verwacht)

neen (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5_6_7_8

20

453

473

0_1_2_3_4_5_6_7_8

28.30

444.70

473

9_10

32

364

396

9_10

23.70

372.30

396

869

totaal

52

817

869

totaal

52

817

df = 1; α = 0.05; Chi² = 5.6863; p = 0.0171

Meer Turkse kindjes zijn dus extreem gelukkig dan vanuit toeval verwacht kan worden.

31

21. Zijn kinderen bij wie de papa en de mama niet in hetzelfde huis wonen, ongelukkiger dan de andere? geluk/ouders zelfde huis

neen

ja

0_1_2_3_4_5

25

6_7

38

8 9_10 totaal

totaal

geluk/ouders zelfde huis

neen (verwacht)

61

86

0_1_2_3_4_5

19.21

66.79

86

98

136

6_7

30.38

105.62

136

51

195

246

8

54.95

191.05

246

77

310

387

9_10

86.45

300.55

387

855

totaal

191

664

855

191

664

ja (verwacht)

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 6.4030; p = 0.0936

Ook na andere groeperingen van de geluksscores, vinden we nooit evidentie om de onafhankelijkheidshypothese te verlaten. Misschien, heel misschien, kunnen we dit verklaren door het feit dat, eens de mama en de papa in een ander huis wonen, de grootste miserie in een slechtlopende relatie achter de rug is? Of mama en papa in hetzelfde huis wonen, bepaalt het geluk van de kinderen niet! 22. Maakt zakgeld gelukkig of krijgen gelukkige kindjes meer zakgeld?. geluk/ zakgeld

neen

ja

totaal

geluk/ zakgeld

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

39

48

87

0_1_2_3_4_5

45.11

41.89

87

6_7

70

68

138

6_7

71.56

66.44

138

8

131

114

245

8

127.05

117.95

245

9_10

207

185

392

9_10

203.28

188.72

392

totaal

447

415

862

totaal

447

415

862

df = 3; α = 0.05; Chi² = 2.1894; p = 0.5340

Toch even herhalen dat deze vraag voor vele kinderen niet evident was. We vinden geen enkele evidentie dat er een verband zou bestaan tussen het al dan niet krijgen van zakgeld en gelukkig zijn. 23. Kinderen die extreem veel of extreem weinig zakgeld krijgen zijn ongelukkiger dan de ‘middenmoot’. De Pearson-rangcorrelatiecoefficiënt tussen de geluksscores en de hoeveelheid gekregen zakgeld bedraagt -0,0536, geen enkel lineair verband dus. Als we de kinderen groeperen die wel zakgeld krijgen, maar één euro of minder enerzijds en meer dan 19 euro anderzijds, dan krijgen we volgende tabel. geluk/hoeveel zakgeld

minder dan 1 €

meer dan 19 €

totaal

geluk/hoeveel zakgeld

minder dan 1 €

meer dan 19 €

(verwacht)

(verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5_6

6

7

13

0_1_2_3_4_5_6

7_8

7.24

5.76

86

22

10

32

7_8

17.82

14.18

136

9_10

16

18

34

9_10

18.94

15.06

246

totaal

44

35

79

totaal

191

664

855

df = 2; α = 0.05; Chi² = 3.7175; p = 0.1559

Neen, we vinden geen enkel verband. 32

24. Zijn kinderen die op een vast uur naar bed moeten, gelukkiger dan de andere? geluk/ vast beduur

neen

0_1_2_3_4_5

20

6_7

22

8

48

199

9_10

70

323

totaal

totaal

geluk/ vast beduur

neen (verwacht)

68

88

0_1_2_3_4_5

16.26

71.74

88

116

138

6_7

25.50

112.50

138

247

8

45.64

201.36

247

393

9_10

72.61

320.39

393

866

totaal

160

706

866

ja

160

706

ja (verwacht)

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 1.9096; p = 0.5914

Een vast beduur hangt niet samen met geluk. 25. Voelen kinderen die minder dan 9 uur kunnen slapen, zich slechter in hun vel? Van 756 kinderen hebben we de bedtijd kunnen berekenen. Dit is het verschil tussen ‘naar bed gaan’ en ‘opstaan’. Dit aantal uur varieert van 13 tot 6.5. De Pearson-rangcorrelatie bedraagt 0,0593. We vinden met andere woorden geen verband tussen aantal uren in bed en geluk. Van de 752 kinderen van wie we zowel een geluksscore beschikken, als over het aantal uren in bed, zijn er 17 die minder dan 9 uur slapen. Zij lijken niet ongelukkiger dan de anderen. geluk/ beduren

minder dan 9 uur in bed

9 uur of meer in bed

totaal

0_1_2_3_4_5

1

70

71

6_7

3

117

120

8

3

203

206

9_10

10

345

355

totaal

17

735

752

26. Voelen kinderen die geen internettoegang hebben, zich slechter? geluk/ internet

neen

ja

totaal

internet

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

6

80

86

0_1_2_3_4_5

3.60

82.40

86

6_7

9

127

136

6_7

5.69

130.31

136

8

11

233

244

8

10.21

233.79

244

9_10

10

384

394

9_10

16.49

377.51

394

totaal

36

824

860

totaal

36

824

860

df = 3; α = 0.05; Chi² = 6.4058; p = 0.0935

Bij een ruwere opdeling vinden we wel een significant verband. geluk/ internet

neen

ja

totaal

geluk/internet

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5_6_7

15

207

222

0_1_2_3_4_5_6_7

9.29

212.71

222

8_9_10

26.71

611.29

638

totaal

36

824

860

8_9_10

21

617

638

totaal

36

824

860

df = 1; α = 0.05; Chi² = 4.9307; p = 0.0264

Het al of niet hebben van internettoegang hangt samen met al of niet gelukkig zijn. 33

27. Is er een verband tussen het gebruik van sociale media en gelukkig zijn?

geluk/ sociale media

neen

ja

totaal

geluk/ sociale media

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

47

40

87

0_1_2_3_4_5

50.12

36.88

87

6_7

87

49

136

6_7

78.35

57.65

136

8

140

102

242

8

139.41

102.59

242

9_10

222

174

396

9_10

228.13

167.87

396

totaal

496

365

861

totaal

496

365

861

df = 3; α = 0.05; Chi² = 3.1064; p = 0.3755

Hier geen relatie tussen gebruik van sociale media en geluk. 28. Voelen kinderen die bijna elke dag, vooral voor ontspanning, drie uur of meer per dag op de computer zitten, zich slecht in hun vel? geluk/uren computer

<1

1

2

>3

totaal

geluk/uren computer

<1 (verw)

1 (verw)

2 (verw)

>3 (verw)

totaal

0_1_2_3_4_5

25

27

12

21

85

0_1_2_3_4_5

31.19

33.15

12.20

8.46

85

6_7

48

52

23

15

138

6_7

50.63

53.83

19.81

13.74

138

89.89

95.56

35.16

24.39

245

8

84

98

40

23

245

8

9_10

160

160

49

27

396

9_10

145.29

154.46

56.83

39.42

396

totaal

317

337

124

86

864

totaal

317

337

124

86

864

df = 9; α = 0.05; Chi² = 29.6588; p = 0.0005

Veel op de computer zitten, hangt samen met ongelukkig zijn. Dit effect doet zich voor vanaf 3 uur per dag. 29. Voelen kinderen die per dag drie uur of meer tv-kijken, zich slecht in hun vel? geluk/ uren tv

<1

1

2

>3

totaal

geluk/ uren tv

<1 (verw)

1 (verw)

2 (verw)

>3 (verw)

totaal

0_1_2_3_4_5

26

25

19

17

87

0_1_2_3_4_5

19.06

29.61

21.09

17.24

87

6_7

24

46

40

28

138

6_7

30.24

46.97

33.45

27.34

138

8

45

97

55

47

244

8

53.46

83.04

59.15

48.34

244

9_10

93

124

94

78

389

9_10

85.24

132.39

94.30

77.07

389

858

totaal

188

292

208

170

858

totaal

188

292

208

170

df = 9; α = 0.05; Chi² = 11.3217; p = 0.2543

Het verband tussen computer en geluk herhaalt zich niet bij tv en geluk. De onafhankelijkheidshypothese moeten we hier aanhouden.

34

30. Voelen kinderen van wie de ouders niet weten wat ze op de computer doen, zich slechter in hun vel? geluk/ ouders weten van pc

neen

ja

totaal

geluk/ ouders weten van pc

neen (verwacht)

ja (verwacht)

0_1_2_3_4_5

20

68

88

0_1_2_3_4_5

10.78

77.22

88

6_7

14

124

138

6_7

16.91

121.09

138

8

33

211

244

8

29.90

214.10

244

9_10

39

356

395

9_10

48.40

346.60

395

totaal

106

759

865

totaal

106

759

865

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 11.9961; p = 0.0074

Kinderen met pc-controle door ouders hebben minder kans om ongelukkig te zijn. 31. Voelen kinderen van wie de ouders niet weten naar welke tv-programma’s ze kijken, zich slechter in hun vel? geluk/ ouders weten van tv

neen

ja

totaal

geluk/ ouders weten van tv

neen (verwacht)

ja (verwacht)

0_1_2_3_4_5

12

74

86

0_1_2_3_4_5

8.91

77.09

86

6_7

16

118

134

6_7

13.89

120.11

134

8

23

218

241

8

24.98

216.02

241

9_10

37

351

388

9_10

40.22

347.78

388

totaal

88

761

849

totaal

88

761

849

ja (verwacht)

totaal

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 2.0119; p = 0.5699

Nee dus, tv is iets anders dan pc. 32. Maken Playstation, Wii, Xbox… kinderen ongelukkig? geluk/ gameconsoles

neen

ja

0_1_2_3_4_5

18

6_7

42

8 9_10 totaal

totaal

geluk/ gameconsoles

neen (verwacht)

69

87

0_1_2_3_4_5

21.10

65.90

87

96

138

6_7

33.46

104.54

138

56

191

247

8

59.90

187.10

247

94

300

394

9_10

95.54

298.46

394

866

totaal

210

656

866

210

656

df = 3; α = 0.05; Chi² = 3.8418; p = 0.2791

Game-consoles maken kinderen op het eerste gezicht niet ongelukkig, maar ook niet gelukkig.

35

33. Heeft het al of niet hebben van een gsm iets te maken met gelukkig zijn? geluk/ gsm

neen

ja

0_1_2_3_4_5

37

6_7

72

8 9_10 totaal

totaal

geluk/ gsm

neen (verwacht)

ja (verwacht)

50

87

0_1_2_3_4_5

43.80

43.20

87

65

137

6_7

68.98

68.02

137

126

120

246

8

123.85

122.15

246

200

194

394

9_10

198.37

195.63

394

864

totaal

435

429

864

435

429

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 2.4964; p = 0.4759

Het al of niet hebben van een gsm heeft niets te maken met gelukkig zijn. 34. Zijn kinderen die elke dag frisdrank drinken, ongelukkiger? geluk/ frisdrank

niet elke dag

elke dag

totaal

geluk/ frisdrank

niet elke dag (verwacht)

elke dag (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

59

28

87

0_1_2_3_4_5

66.01

20.99

87

6_7

117

19

136

6_7

103.18

32.82

136

8

191

54

245

8

185.88

59.12

245

298.93

95.07

394

654

208

862

9_10

287

107

394

9_10

totaal

654

208

862

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 13.3065; p = 0.0040

Er is dus ontegensprekelijk een verband tussen elke dag frisdrank drinken en zich ongelukkig voelen. 35. Zijn kinderen die veel snoepen ongelukkiger dan de andere? Bij ‘snoepen’ vinden we dit effect niet terug. geluk/ snoepen

niet elke dag

elke dag

totaal

geluk/ snoepen

niet elke dag (verwacht)

elke dag (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

68

18

86

0_1_2_3_4_5

70.57

15.43

86

6_7

116

21

137

6_7

112.42

24.58

137

8

198

48

246

8

201.87

44.13

246

9_10

327

68

395

9_10

324.14

70.86

395

totaal

709

155

864

totaal

709

155

864

df = 3; α = 0.05; Chi² = 1.7110; p = 0.6345

36. Zijn kinderen die elke dag vers fruit eten ook gelukkiger dan de andere? geluk/ vers fruit

niet elke dag

elke dag

totaal

geluk/ vers fruit

niet elke dag (verwacht)

elke dag (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

33

54

87

0_1_2_3_4_5

29.50

57.50

87

6_7

50

88

138

6_7

46.80

91.20

138

8

94

153

247

8

83.76

163.24

247

9_10

117

278

395

9_10

133.94

261.06

395

totaal

294

573

867

totaal

294

573

867

df = 3; α = 0.05; Chi² = 6.0981; p = 0.1069

36

We kunnen niet besluiten tot een verband. Maar als we in plaats van te kijken naar de kinderen die elke dag vers fruit te eten krijgen, focussen op de kinderen die nooit vers fruit krijgen, dan krijgen we wel significantie. geluk/ vers fruit

nooit

minstens soms

totaal

geluk/ vers fruit

nooit (verwacht)

minstens soms (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5

10

77

87

0_1_2_3_4_5

3.71

83.29

87

6_7

6

132

138

6_7

5.89

132.11

138

8

8

239

247

8

10.54

236.46

247

9_10

13

382

395

9_10

16.86

378.14

395

totaal

37

830

867

totaal

37

830

867

totaal

df = 3; α = 0.05; Chi² = 12.6851; p = 0.0054

37. Zijn kinderen die al alcohol geproefd hebben, ongelukkiger dan andere? geluk/ alcohol geproefd

nee

ja

totaal

geluk/ alcohol geproefd

nee (verwacht)

ja (verwacht)

0_1_2_3_4_5

41

47

88

0_1_2_3_4_5

49.43

38.57

88

6_7

61

76

137

6_7

76.95

60.05

137

8

134

113

247

8

138.74

108.26

247

9_10

251

144

395

9_10

221.87

173.13

395

totaal

487

380

867

totaal

487

380

867

df = 3; α = 0.05; Chi² = 19.9198; p = 0.0002

Klopt als een bus. 38. Zijn kinderen die ongelukkiger zijn, meer van plan later alcohol te drinken? geluk/ later alcohol

nee

misschien

ja

tot

geluk/ later alcohol

nee (verw)

misschien (verw)

ja (verw)

0_1_2_3_4_5

29

34

6_7

35

72

22

85

0_1_2_3_4_5

25.56

43.89

15.55

85

30

137

6_7

41.20

70.74

25.07

137

totaal

8

61

136

46

243

8

73.07

125.47

44.47

243

9_10

133

201

59

393

9_10

118.17

202.91

71.91

393

totaal

258

443

157

858

totaal

258

443

157

858

df = 6; α = 0.05; Chi² = 14.4145; p = 0.0253

Hier p < α, er zal dus een verband zijn. Als we de cijfers bekijken hangt het plan om later alcohol te drinken samen met meer ongelukkig zijn. 39. Zijn kinderen die al van tabak geproefd hebben, ongelukkiger dan andere? geluk/ tabak geproefd

totaal

geluk/ tabak geproefd

nee (verwacht)

ja (verwacht)

6

88

2

137

0_1_2_3_4_5

85.46

2.54

88

6_7

133.04

3.96

137

237

10

247

8

239.86

7.14

247

9_10

386

7

393

9_10

381.64

11.36

393

totaal

840

25

865

totaal

840

25

865

nee

ja

0_1_2_3_4_5

82

6_7

135

8

totaal

De celinhouden zijn te laag voor een Chi²-toets, dus we hergroeperen een beetje:

37

geluk/ tabak geproefd

nee

ja

totaal

geluk/ tabak geproefd

nee (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

0_1_2_3_4_5_6_7

217

8

225

0_1_2_3_4_5

218.50

6.50

225

8

237

10

247

8

239.86

7.14

247

9_10

386

7

393

9_10

381.64

11.36

393

totaal

840

25

865

totaal

840

25

865

df = 2; α = 0.05; Chi² = 3.2580; p = 0.1961

Hier vinden we geen evidentie om de onafhankelijkheidshypothese te verwerpen. 40. Zijn kinderen die ongelukkiger zijn, meer dan andere van plan later te roken? geluk/ later tabak

nee

misschien

ja

tot

0_1_2_3_4_5

71

17

0

88

6_7

116

22

0

138

8

224

22

1

247

9_10

360

33

2

395

totaal

771

94

3

868

Omdat er maar drie kinderen zijn die aangeven later te zullen roken, hergroeperen we deze variabele. geluk/ later tabak

nee

missch/ja

totaal

geluk/ later tabak

nee (verwacht)

missch/ja (verwacht)

0_1_2_3_4_5

71

17

88

0_1_2_3_4_5

78.17

9.83

88

6_7

116

22

138

6_7

122.58

15.42

138

8

224

23

247

8

219.40

27.60

247

9_10

360

35

395

9_10

350.86

44.14

395

totaal

771

97

868

totaal

771

97

868

totaal

df = 2; α = 0.05; Chi² = 12.0331; p = 0.0073

We mogen aannemen dat er een verband bestaat tussen het plan later te roken en minder gelukkig zijn. 41. Zijn kinderen die van veel producten gehoord hebben, ongelukkiger dan andere? Na een hergroepering, moeten we de onafhankelijkheidshypothese aanhouden. geluk/ producten

0

1

2_3

4+

totaal

geluk/ producten

0 (verw)

1 (verw)

2_3 (verw)

4+ (verw)

totaal

0_1_2_3_4_5

20

26

29

13

88

0_1_2_3_4_5

21.97

28.56

24.20

13.27

88

6_7

31

40

45

22

138

6_7

34.46

44.78

37.95

20.80

138

8

55

82

70

40

247

8

61.68

80.15

67.93

37.23

247

9_10

111

134

95

56

396

9_10

98.89

128.51

108.91

59.70

396

totaal

217

282

239

131

869

totaal

217

282

239

131

869

df = 9; α = 0.05; Chi² = 8.3565; p = 0.4987

Geen relatie dus. 38

42. Worden kinderen met veel vrienden/vriendinnen minder gepest? aantal vrienden/gepest

nooit

soms

vaak

totaal

geen

0

3

2

5

weinig

17

98

25

140

veel

345

333

25

703

totaal

362

434

52

848

Om een Chi²- toets mogelijk te maken, groeperen we de kinderen zonder vrienden met de kinderen met weinig vrienden. aantal vrienden/gepest

nooit soms vaak totaal

aantal vrienden/ gepest

nooit (verw)

soms vaak totaal (verw) (verw)

geen/weinig

17

101

27

118

geen/weinig

53.66

64.34

7.71

118

veel

345

333

25

678

veel

308.34

369.66

44.29

678

totaal

362

434

52

796

totaal

362

434

52

796

df = 2; α = 0.05; Chi² = 110.6192; p = 0.0000

Kinderen die aangeven dat ze veel vrienden/vriendinnen hebben, vertellen ons dat ze minder vaak gepest worden. 43. Gaan kinderen met veel vrienden/vriendinnen liever naar school? aantal vrienden/ naar school

helemaal niet graa heel totaal niet graag graag g graag

geen/weinig

10

60

29

145

veel totaal

17

161 356

168

27

207 416

197

46

aantal helemaal vrienden/ niet graag naar (verw) school geen/weinig

4.62

702

veel

22.38

847

totaal

27

niet heel graag graag graag totaal (verw) (verw) (verw) 33.72

145

171.56 344.78 163.28

702

35.44 207

71.22 416

197

847

df = 3; α = 0.05; Chi² = 14.2784; p = 0.0025

Inderdaad, kinderen met veel vrienden hebben meer kans om graag naar school te gaan. 44. Kunnen kinderen met veel vrienden/vriendinnen bij problemen ook meer terecht bij vriend/vriendin? aantal vrienden/ terecht bij vriend

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ terecht bij vriend

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

geen/weinig

167

56

223

geen/weinig

152.47

70.53

223

veel

421

216

637

veel

435.53

201.47

637

totaal

588

272

860

totaal

588

272

860

df = 1; α = 0.05; Chi² = 14.0721; p = 0.0002

Ook hier volgen de cijfers de logica.

39

45. Spelen kinderen met veel vrienden/vriendinnen meer op straat? aantal vrienden/op straat

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ op straat

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

geen/weinig

108

36

144

geen/weinig

97.94

46.06

144

474.06

222.94

697

572

269

841

veel

464

233

697

veel

totaal

572

269

841

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 3.8976; p = 0.0484

Of kinderen die vaak op straat spelen, hebben meer kans op veel vrienden. 46. Hebben kinderen met veel vrienden/vriendinnen meer toegang tot sociale media? aantal vrienden/ Facebook, MSN of Netlog

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ Facebook, MSN of Netlog

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

geen/weinig

94

49

143

geen/weinig

81.59

61.41

143

veel

387

313

700

veel

399.41

300.59

700

totaal

481

362

843

totaal

481

362

843

df = 1; α = 0.05; Chi² = 5.2908; p = 0.0214

Er is een verband tussen het hebben van Facebook, MSN of Netlog en veel vrienden hebben. 47. Vervelen kinderen met veel vrienden/vriendinnen zich minder? aantal vrienden/vervelen

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ vervelen

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

geen/weinig

67

77

144

geen/weinig

103.49

40.51

144

veel

536

159

695

veel

499.51

195.49

695

839

totaal

603

236

839

totaal

603

236

df = 1; α = 0.05; Chi² = 55.2290; p = 0.0000

Kinderen die zich vaak vervelen, hebben meer kans op minder vrienden of kinderen met weinig vrienden vervelen zich vaker. 48. Gebruiken kinderen met veel vrienden/vriendinnen de computer minder? aantal (bijna) enkel in vrienden/ nooit het dagen op weekend pc geen/weinig

27

14

een paar keer per week

(bijna) elke totaa dag l

aantal vrienden/ dagen op pc

55 144

geen/weinig

17.28

16.60

84.72

81.40

102

98

48

veel

75

84

288

259 706

veel

totaal

102

98

336

314 850

totaal

enkel in een paar (bijna) (bijna) het keer per elke nooit totaal weekend week dag (verw) (verw) (verw) (verw) 53.20

144

279.08 260.80

706

56.92 336

314

850

df = 3; α = 0.05; Chi² = 8.8313; p = 0.0316

Er bestaat een verband tussen het computergebruik (dagen) en het aantal vrienden/vriendinnen, maar dit verband is niet zo eenduidig te interpreteren.

40

aantal vrienden/ uren op pc

(bijna) nooit

meer

totaal

aantal vrienden/ uren op pc

(bijna) nooit (verw)

meer (verw)

totaal

geen/weinig

27

117

144

geen/weinig

17.28

126.72

144

veel

75

631

706

veel

84.72

621.28

706

totaal

102

748

850

totaal

102

748

850

df = 1; α = 0.05; Chi² = 7.4803; p = 0.0062

Kinderen die bijna nooit op de computer zitten, hebben meer vrienden dan we zouden verwachten uit de onafhankelijkheidshypothese. Als we nu even naar het aantal uren computer per dag kijken, aantal vrienden/ uren op pc

<1

1

2

3+

totaal

aantal vrienden/ uren op pc

<1 (verw)

1 (verw)

2 (verw)

3+ (verw)

totaal

geen/weinig

53

49

20

21

143

geen/weinig

52.57

55.61

20.45

14.37

143

veel

258

280

101

64

703

veel

258.43

273.39

100.55

70.63

703

totaal

311

329

121

85

846

totaal

311

329

121

85

846

df = 3; α = 0.05; Chi² = 4.6466; p = 0.1996

Hier kunnen we de onafhankelijkheidshypothese niet verwerpen. Als we de kinderen isoleren die 3 uur of meer per dag achter de computer zitten, vinden we wel een verband met het aantal vrienden. aantal vrienden/ uren op pc

2 of minder

3+

totaal

aantal vrienden/ uren op pc

2 of minder (verw)

3+ (verw)

totaal

geen/weinig

122

21

143

geen/weinig

128.63

14.37

143

veel

639

64

703

veel

632.37

70.63

703

totaal

761

85

846

totaal

761

85

846

df = 1; α = 0.05; Chi² = 4.0960; p = 0.0430

Kinderen die drie uur of meer per dag achter de computer zitten, hebben meer kans op minder vrienden. 49. Hebben kinderen met een e-mailadres meer vrienden?. aantal vrienden/ eigen e-mail

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ eigen e-mail

neen (verw)

ja (verw)

totaal

geen/weinig

54

88

142

geen/weinig

45.31

96.69

142

veel

215

486

701

veel

223.69

477.31

701

totaal

269

574

843

totaal

269

574

843

df = 1; α = 0.05; Chi² = 2.9421; p = 0.0863

Bij kinderen met een eigen e-mailadres zijn de verschillen niet groot genoeg om de onafhankelijkheidshypothese te verwerpen.

41

50. Hebben kinderen met een gsm meer vrienden?. aantal vrienden/ eigen gsm

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ eigen gsm

neen (verw)

ja (verw)

totaal

geen/weinig

82

61

143

geen/weinig

72.18

70.82

143

veel

345

358

703

veel

354.82

348.18

703

totaal

427

419

846

totaal

427

419

846

df = 1; α = 0.05; Chi² = 3.2490; p = 0.0715

Bij kinderen met een gsm zijn de verschillen niet groot genoeg om de onafhankelijkheidshypothese te verwerpen. Weer zo’n ‘borderline’. 51. Kijken kinderen met veel vrienden/vriendinnen minder tv? Als we de kinderen die elke dag drie uur of meer tv kijken, vergelijken met de kinderen die niet elke dag en één uur of minder tv kijken op het vlak van het aantal vrienden vinden we toch een zeer sterk verband. aantal vrienden/ tv kijken

niet elke dag en 1 uur of minder

elke dag 3 uur of meer

totaal

aantal vrienden/ tv kijken

niet elke dag en 1 uur of minder (verw)

elke dag 3 uur of meer (verw)

totaal

geen/weinig

37

veel

138

22

59

geen/weinig

50.86

8.14

59

6

144

veel

totaal

175

124.14

19.86

144

28

203

totaal

175

28

203

df = 1; α = 0.05; Chi² = 38.6130; p = 0.0000

Kinderen die extreem veel tv kijken, hebben minder vrienden. 52. Hebben kinderen met veel vrienden/vriendinnen vaker al geproefd van alcohol? aantal vrienden/ alcohol geproefd

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ alcohol geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

geen/weinig

84

60

144

geen/weinig

veel

387

318

705

veel

79.89

64.11

144

391.11

313.89

totaal

471

378

849

705

totaal

471

378

849

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.5728; p = 0.4492

Veel vrienden hebben hangt op deze leeftijd niet samen met de kans al alcohol te hebben geproefd. 53. Hebben kinderen met veel vrienden/vriendinnen vaker al geproefd van tabak? aantal vrienden/ tabak geproefd

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ tabak geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

geen/weinig

142

1

143

geen/weinig

138.78

4.22

143

veel

680

24

704

veel

683.22

20.78

704

totaal

822

25

847

totaal

822

25

847

Fisher's Exact Test p = 0.1024

42

Te weinig kinderen hebben al gerookt om conclusies te kunnen trekken. Toch valt het op dat maar één kind van de rokers weinig vrienden heeft. Misschien is roken een gebeuren onder vriendjes, en alcohol proeven eerder een familieaangelegenheid? 16 van de 25 rokertjes zijn jongens. 54. Hebben kinderen met veel vrienden/vriendinnen vaker Nederlands als thuistaal? aantal vrienden/ Nederlands

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ Nederlands

neen (verw)

ja (verw)

totaal

geen/weinig

20

124

144

geen/weinig

14.06

129.94

144

veel

63

643

706

veel

68.94

637.06

706

totaal

83

767

850

totaal

83

767

850

df = 1; α = 0.05; Chi² = 3.3467; p = 0.0673

Hier is p iets groter dan α, wat betekent dat we hier niet kunnen spreken van een verband. Maar als we enkel de meisjes nemen, zien we wel een significant verband. aantal vrienden/ Nederlands

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ Nederlands

neen (verw)

ja (verw)

totaal

geen/weinig

15

63

78

geen/weinig

8.35

69.65

78

veel

29

304

333

veel

35.65

297.35

333

totaal

44

367

411

totaal

44

367

411

df = 1; α = 0.05; Chi² = 7.3192; p = 0.0068

Meisjes die thuis geen Nederlands spreken, hebben minder vrienden. 55. Hangt het hebben van veel vrienden/vriendinnen samen met het wonen van papa en mama in hetzelfde huis? aantal vrienden/ mama-papa zelfde huis

neen

ja

totaal

aantal vrienden/ mama-papa zelfde huis

geen/weinig

36

107

143

veel

148

547

695

totaal

184

654

838

neen (verw)

ja (verw)

totaal

geen/weinig

31.40

111.60

143

veel

152.60

542.40

695

totaal

184

654

838

df = 1; α = 0.05; Chi² = 1.0418; p = 0.3074

Geen verband dus tussen het aantal vrienden en het samenwonen van papa en mama. 56. Hangt het al dan niet gepest worden samen met het al dan niet ‘terecht kunnen bij niemand’? De celwaarden zijn te klein om te toetsen. We hebben dan maar, puur intuïtief, gekeken naar het verband tussen gepest worden en het aanvinken van ‘terecht kunnen bij grootouders’.

43

gepest/ terecht bij grootouders

neen

ja

totaal

gepest/ terecht bij grootouders

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

540

276

816

nooit of soms

531.48

284.52

816

vaak

26

27

53

vaak

34.52

18.48

53

totaal

566

303

869

totaal

566

303

869

df = 1; α = 0.05; Chi² = 6.4228; p = 0.0113

Toch eigenaardig, gezien we ons herinneren dat kinderen die bij hun grootouders terecht kunnen, gelukkiger zijn dan de andere? Help! Misschien vraagt dit resultaat in de nabije toekomst een regressieanalyse. Hoe dan ook, kinderen die vaak gepest worden, vertellen ons vaker dan verwacht dat ze bij hun grootouders terecht kunnen bij problemen.

57. Gaan kinderen die vaak gepest worden, minder graag naar school? gepest/ graag naar school

neen

ja

totaal

gepest/ graag naar school

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

215

597

812

nooit of soms

222.48

589.52

812

vaak

22

31

53

vaak

14.52

38.48

53

totaal

237

628

865

totaal

237

628

865

df = 1; α = 0.05; Chi² = 5.6513; p = 0.0174

Logisch dat er hier een verband is. 58. Worden meisjes meer gepest dan jongens?. gepest/ geslacht

meisje

jongen

totaal

gepest/ geslacht

meisje (verw)

jongen (verw)

totaal

nooit of soms

392

423

815

nooit of soms

394.35

420.65

815

vaak

25.65

27.35

53

totaal

420

448

868

vaak

28

25

53

totaal

420

448

868

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.4462; p = 0.5041

Nee, geen verband. 59. Hangt het al of niet gepest worden samen met het leerjaar? gepest/klas

4de

5de

6de

totaal

nooit of soms

181

194

375

181

vaak

211

229

440

211

totaal

28

25

53

28

gepest/klas

4de 5de 6de totaal (verwacht) (verwacht) (verwacht)

nooit of soms

181.45

193.55

375 181.45

vaak

212.90

227.10

440 212.90

totaal

25.65

27.35

53 25.65

df = 2; α = 0.05; Chi² = 0.4541; p = 0.7969

Geen enkel verband dus. Er zijn 20 kinderen die 2 jaar ouder zijn dan de gemiddelde klasleeftijd. Geen enkele van hen wordt vaak gepest. De helft van hen spreekt thuis geen Nederlands.

44

60. Hangt het al of niet gepest worden samen met de thuistaal? gepest/ Nederlands

neen

ja

totaal

gepest/ Nederlands

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

81

734

815

nooit of soms

79.81

735.19

815

vaak

4

49

53

vaak

5.19

47.81

53

totaal

85

783

868

totaal

85

783

868

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.3222; p = 0.5703

Kinderen die thuis geen Nederlands spreken, worden niet vaker of minder vaak gepest dan verwacht. Er is geen verband. 61. Hebben kinderen die vaak gepest worden, meer sociale media en vaker een eigen emailadres? gepest/ sociale media

neen

ja

totaal

gepest/ sociale media

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

466

342

808

nooit of soms

465.47

342.53

808

vaak

30

23

53

vaak

30.53

22.47

53

totaal

496

365

861

totaal

496

365

861

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.0233; p = 0.8787

gepest/ emailadres

neen

ja

totaal

gepest/ emailadres

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

261

547

808

nooit of soms

260.89

547.11

808

vaak

17.11

35.89

53

totaal

278

583

861

vaak

17

36

53

totaal

278

583

861

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.0012; p = 0.9727

Geen enkel verband tussen enerzijds sociale media of eigen e-mailadres en anderzijds gepest worden. 62. Hebben kinderen die vaak gepest worden, vaker een gsm? gepest/ gsm

neen

ja

totaal

gepest/ gsm

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

407

404

811

nooit of soms

407.38

403.62

811

vaak

27

26

53

vaak

26.62

26.38

53

totaal

434

430

864

totaal

434

430

864

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.0114; p = 0.9148

Idem dito voor het hebben van een gsm, geen enkel verband.

45

63. Hebben kinderen die gepest worden, vaker een tv of pc op slaapkamer? gepest/ pc op slaapkamer

neen

ja

totaal

gepest/ pc op slaapkamer

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

543

266

809

nooit of soms

539.65

269.35

809

vaak

32

21

53

vaak

35.35

17.65

53

totaal

575

287

862

totaal

575

287

862

df = 1; α = 0.05; Chi² = 1.0182; p = 0.3129 gepest/ tv op slaapkamer

neen

ja

totaal

gepest/ tv op slaapkamer

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

597

213

810

nooit of soms

595.51

214.49

810

vaak

36

15

51

vaak

37.49

13.51

51

totaal

633

228

861

totaal

633

228

861

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.2392; p = 0.6248

Nee dus, niks mee te maken. 64. Worden de kinderen die veel snoepen en frisdrank drinken vaker gepest?. gepest/ snoepen elke dag

neen

ja

totaal

gepest/ snoepen elke dag

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

669

142

811

nooit of soms

664.57

146.43

811

vaak

39

14

53

vaak

43.43

9.57

53

totaal

708

156

864

totaal

708

156

864

df = 1; α = 0.05; Chi² = 2.6669; p = 0.1025

Weeral geen verband. gepest/ frisdrank elke dag

neen

ja

totaal

gepest/ frisdrank elke dag

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

619

188

807

nooit of soms

612.76

194.24

807

vaak

34

19

53

vaak

40.24

12.76

53

totaal

653

207

860

totaal

653

207

860

df = 1; α = 0.05; Chi² = 4.2880; p = 0.0384

Eindelijk terug een verband. Kinderen die elke dag frisdrank drinken, hebben meer kans om vaak gepest te worden, misschien door overgewicht? 65. Hangt het al of niet gepest worden samen met het kennen van veel producten (bv. meltazine), om stoer te doen als compensatie? gepest/ aantal producten

0 of 1

2+

totaal

gepest/ aantal producten

0 of 1 (verw)

2+ (verw)

totaal

nooit of soms

477

339

816

nooit of soms

469.51

346.49

816

vaak

23

30

53

vaak

30.49

22.51

53

totaal

500

369

869

totaal

500

369

869

df = 1; α = 0.05; Chi² = 4.6198; p = 0.0316

46

Er is hier een verband. Kinderen die al gehoord hebben van twee of meer producten, hebben meer kans om gepest te worden. gepest/ meltazine

neen

ja

totaal

gepest/ meltazine

neen (verw)

ja (verw)

totaal

nooit of soms

721

95

816

nooit of soms

714.59

101.41

816

vaak

40

13

53

vaak

46.41

6.59

53

totaal

761

108

869

totaal

761

108

869

df = 1; α = 0.05; Chi² = 7.5932; p = 0.0059

Gek, kinderen die beweren al gehoord te hebben van het onbestaande product ‘meltazine’, hebben meer kans om gepest te worden. Dit geldt ook voor speed, maar niet voor xtc, heroïne, cocaïne of cannabis. 66. Gaan kinderen die bij juf/meester terecht kunnen, liever naar school? terecht bij jufheel tota helemaal niet graa al meester/graag graa niet graag graag g naar school g

niet heel graag graag graag totaal (verw) (verw) (verw)

neen

18

neen

13.36

104.41 210.30 101.93

430

ja

9

83 223 124 439

ja

13.64

106.59 214.70 104.07

439

totaal

27

211 425 206 869

totaal

27

128 202

82 430

terecht bij helemaal juf-meester niet graag /graag naar (verw) school

211

425

206

869

df = 3; α = 0.05; Chi² = 22.1071; p = 0.0001

Kinderen die de juf/meester aanvinken op de vraag bij wie ze terecht kunnen bij problemen, gaan liever naar school. 67. Kunnen kinderen bij wie papa en mama in zelfde huis wonen, meer bij hun ouders terecht? terecht bij mamapapa/ zelfde huis

neen

ja

totaal

gepest/ meltazine

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen

21

76

97

nooit of soms

21.68

75.32

97

ja

171

591

762

vaak

170.32

591.68

762

totaal

192

667

859

totaal

192

667

859

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.0311; p = 0.8601

Geen verband dus. 68. Kunnen kinderen uit andere culturen meer bij familie terecht? terecht bij andere familie/ Nederlands

neen

ja

totaal

terecht bij andere familie/ Nederlands

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen

72

542

614

nooit of soms

60.56

553.44

614

ja

14

244

258

vaak

25.44

232.56

258

totaal

86

786

872

totaal

86

786

872

df = 1; α = 0.05; Chi² = 8.1109; p = 0.0044

Er is een verband, maar omgekeerd: kinderen die thuis geen Nederlands spreken vinken minder ‘terecht bij andere familie aan’. Misschien hebben ze hier geen familie? 47

69. Kunnen kinderen die een eigen e-mailadres hebben, bij meer mensen terecht? e-mailadres/ terecht bij

2-

3+

totaal

e-mailadres/ terecht bij

2(verw)

3+ (verw)

totaal

neen

120

159

279

nooit of soms

111.92

167.08

279

ja

227

359

586

vaak

235.08

350.92

586

totaal

347

518

865

totaal

347

518

865

df = 1; α = 0.05; Chi² = 1.4369; p = 0.2306

Geen verband. 70. Is het bij de juf/meester terecht kunnen typischer voor meisjes? terecht bij jufmeester/geslacht

meisje

jongen

totaal

terecht bij jufmeester/geslacht

meisje (verw)

jongen (verw)

totaal

neen

202

230

432

nooit of soms

60.56

553.44

614

ja

220

220

440

vaak

25.44

232.56

258

totaal

422

450

872

totaal

86

786

872

5de (verw)

6de (verw)

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.9167; p = 0.3383

Geen verband. 71. Kunnen oudere meisjes, meer bij een vriendin terecht dan jongere? 4de (verw)

terecht bij vriendvriendin/klas

4de

5de

6de

totaal

terecht bij vriendvriendin/klas

neen

58

39

28

97

neen

48.98

48.02

38.99

97

ja

94

110

93

204

ja

103.02

100.98

82.01

204

totaal

152

149

121

301

totaal

152

149

121

301

df = 2; α = 0.05; Chi² = 9.5202; p = 0.0086

Inderdaad, hoe ouder hoe belangrijker vrienden/vriendinnen worden? Dit geldt (nog) niet voor jongens. terecht bij vriendvriendin/klas

4de

5de

6de

totaal

terecht bij vriendvriendin/klas

4de (verw)

5de (verw)

6de (verw)

totaal

neen

88

68

60

156

neen

82.00

74.00

69.00

156

82.00

74.00

69.00

156

164

148

138

312

ja

76

80

78

156

ja

totaal

164

148

138

312

totaal

df = 2; α = 0.05; Chi² = 4.1988; p = 0.1225

48

72. Besteden kinderen die graag naar school gaan, minder tijd aan huiswerk? huiswerk/ graag naar school

neen

ja

totaal

huiswerk/ graag naar school

neen (verw)

ja (verw)

totaal

minder dan ½ uur

215

597

812

minder dan ½ uur

222.48

589.52

812

meer dan ½ uur

22

31

53

meer dan ½ uur

14.52

38.48

53

totaal

237

628

865

totaal

237

628

865

df = 1; α = 0.05; Chi² = 5.6513; p = 0.0174

We vinden een relatie tussen tijd besteed aan huiswerk en graag naar school gaan. Kinderen die dagelijks meer dan een half uur aan hun huiswerk besteden hebben minder kans om graag naar school te gaan. 73. Vinden kinderen die graag naar school gaan, de juf/meester leuker? juf-meester leuk/ graag naar school helemaal niet, een beetje

neen (verw)

ja (verw)

totaal

61

juf-meester leuk / graag naar school helemaal niet, een beetje

16.73

44.27

61

610

807

wel en heel

221.27

585.73

807

630

868

totaal

238

630

868

neen

ja

totaal

41

20

wel en heel

197

totaal

238

df = 1; α = 0.05; Chi² = 52.2069; p = 0.0000

Duidelijk, een verband. 74. Kinderen die graag naar school gaan, slapen minstens 10 uur. uren slaap/ graag naar school

neen

ja

totaal

uren slaap / graag naar school

neen (verw)

ja (verw)

totaal

minder dan 10 uur

44

132

176

minder dan 10 uur

48.21

127.79

176

10 uur of meer

162

414

576

10 uur of meer

157.79

418.21

576

totaal

206

546

752

totaal

206

546

752

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.6619; p = 0.4159

Geen verband, maar wat bij de extreme slapers? uren slaap/ graag naar school

neen

ja

totaal

uren slaap / graag naar school

neen (verw)

ja (verw)

totaal

9 uur of minder

12

43

55

9 uur of minder

24.68

30.32

55

11 uur of meer

128

129

257

11 uur of meer

115.32

141.68

257

312

totaal

140

172

312

totaal

140

172

df = 1; α = 0.05; Chi² = 14.3455; p = 0.0002

Merkwaardig, kinderen die 9 uur of minder slapen, hebben meer kans dan kinderen die 11 uur of meer slapen, om graag naar school te gaan. Een kwestie van energie?

49

75. Is graag naar school klasgebonden? Er zijn inderdaad klassen waarvan de helft van de leerlingen graag naar school gaan, en klassen waarin alle leerlingen graag naar school gaan. Maar omdat deze materie nogal delicaat is – je zou uit de leerlingenaantallen kunnen afleiden om welke klas het specifiek gaat – hebben we deze analyse hier weggelaten. 76. Gaan meisjes liever naar school dan jongens? geslacht/ graag naar school

helemaal niet heel graag totaal niet graag graag graag

geslacht/ helemaal graag naar niet graag school (verw)

niet graag graag (verw) (verw)

heel graag (verw)

totaal

meisje

6

73

218

124

421

meisje

13.10

101.85 206.13

99.91

421

jongen

21

137

207

82

447

jongen

13.90

108.15 218.87

106.09

447

totaal

27

210

425

206

868

totaal

27

206

868

210

425

df = 3; α = 0.05; Chi² = 35.9394; p = 0.0000

Er is een duidelijk verband. In het algemeen gaan meisjes liever naar school. Het onderwijs is vrouwelijk? geslacht/ graag naar school

neen

ja

totaal

geslacht/ graag naar school

neen (verw)

ja (verw)

totaal

meisje

79

342

421

meisje

114.95

306.05

421

jongen

122.05

324.95

447

totaal

237

631

868

jongen

158

289

447

totaal

237

631

868

df = 1; α = 0.05; Chi² = 30.0331; p = 0.0000

77. Vinden meisjes de juf/meester vaker heel leuk? geslacht/ juf-meester heel leuk

neen

ja

totaal

geslacht/ jufmeester heel leuk

neen (verw)

ja (verw)

totaal

meisje

120

302

422

meisje

161.71

260.29

422

jongen

213

234

447

jongen

171.29

275.71

447

totaal

333

536

869

totaal

333

536

869

df = 1; α = 0.05; Chi² = 33.9087; p = 0.0000

Meisjes vinken meer aan dat ze de juf/meester heel leuk vinden. 78. Staat graag naar school gaan los van (deze) leeftijd? klas/ graag naar school

helemaal niet

niet

4de lj

11

70

de

5

graag

heel graag

138

96

totaal

klas/ graag naar school

helemaal niet (verw)

niet (verw)

graag (verw)

heel graag (verw)

totaal

315

4de lj

9.79

76.48

154.06

74.67

315

de

lj

5

69

159

62

295

5

lj

9.17

71.63

144.28

69.93

295

6de lj

11

72

128

48

259

6de lj

8.05

62.89

126.67

61.40

259

totaal

27

211

425

206

869

totaal

27

211

425

206

869

df = 6; α = 0.05; Chi² = 18.1986; p = 0.0058

Er is dus een verband, het enthousiasme (heel graag naar school gaan) daalt met de jaren. 50

79. Staat ‘de juf/meester leuk vinden’ los van de leeftijd? klas/de jufmeester leuk

niet en een beetje

leuk

zeer leuk

totaal

klas/de jufmeester leuk

niet en een beetje (verw)

leuk (verw)

zeer leuk (verw)

totaal

4de lj

18

80

217

315

4de lj

22.09

98.84

194.07

315

de

27

95

174

296

5de lj

20.75

92.88

182.36

296

de

18.16

81.27

159.57

259

61

273

536

870

5

de

6

lj lj

16

98

145

259

totaal

61

273

536

870

6

lj

totaal

df = 4; α = 0.05; Chi² = 14.3996; p = 0.0061

Er is dus wel een verband tussen de klas en de juf-meester leuk vinden, maar het verband is niet zo eenduidig. Of is het vijfde leerjaar moeilijker en daarom minder leuk dan verwacht? 80. Gaan kinderen die zich in hun vrije tijd vervelen, liever naar school dan de andere? vervelen/ graag naar school

helemaal niet

niet

neen

14

ja

12

totaal

26

tot.

vervelen/ graag naar school

helemaal niet (verw)

niet (verw)

graag (verw)

heel graag (verw)

totaal

160

617

neen

18.72

151.19

300.22

146.87

617

44

240

ja

7.28

58.81

116.78

57.13

240

204

857

totaal

26

210

417

204

857

graag

heel graag

133

310

77

107

210

417

df = 3; α = 0.05; Chi² = 17.3912; p = 0.0006

Er is een verband, maar in de omgekeerde richting. De kinderen die zich dikwijls vervelen, gaan minder graag naar school. 81. Spenderen kinderen die hun juf/meester leuk vinden, meer tijd aan hun huiswerk? huiswerk/ leerkracht

niet leuk

leuk

totaal

huiswerk/naar school

niet leuk (verw)

leuk (verw)

totaal

minder dan ½ uur

36

382

418

minder dan ½ uur

28.03

389.97

418

29.97

417.03

447

58

807

865

meer dan ½ uur

22

425

447

meer dan ½ uur

totaal

58

807

865

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 4.7035; p = 0.0301

Nog een relatie. De liefde voor de leerkracht doet misschien een tandje bijsteken, of leerkrachten die tussen een half uurtje en een uurtje huiswerk geven worden meer geliefd? 82. Stijgt de hoeveelheid huiswerk met de jaren? huiswerk/ klas

4de

5de

6de

totaal

minder dan ½ uur

203

121

95

419

tussen ½ en 1 uur

101

139

129

369

meer dan 1 uur totaal

10

34

34

78

314

294

258

866

huiswerk/naar school

4de (verw)

5de (verw)

6de (verw)

totaal

minder dan ½ uur

151.92

142.25

124.83

419

tussen ½ en 1 uur

133.79

125.27

109.93

369

meer dan 1 uur

28.28

26.48

23.24

78

totaal

314

294

258

866

df = 4; α = 0.05; Chi² = 59.2600; p = 0.0000

Inderdaad. 51

83. Spenderen meisjes meer tijd aan hun huiswerk dan jongens? huiswerk/ geslacht

meisje

jongen

totaal

huiswerk/ geslacht

meisje (verwacht)

jongen (verwacht)

totaal

minder dan ½ uur

174

245

419

minder dan ½ uur

203.45

215.55

419

tussen ½ en 1 uur

202

166

368

tussen ½ en 1 uur

178.68

189.32

368

meer dan 1 uur

44

34

78

meer dan 1 uur

37.87

40.13

78

totaal

420

445

865

totaal

420

445

865

df = 2; α = 0.05; Chi² = 16.1257; p = 0.0003

Huiswerk is vrouwelijk? 84. Gebruiken kinderen die hun juf/meester leuk vinden, meer sociale media (vind ik leuk)? sociale media/ leerkracht

niet leuk

leuk

totaal

sociale media/ leerkracht

niet leuk (verw)

leuk (verw)

totaal

neen

35

460

495

neen

35.03

459.97

495

ja

26

341

367

ja

25.97

341.03

367

totaal

61

801

862

totaal

61

801

862

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.0001; p = 0.9938

No link at all. 85. Vervelen kinderen die vaak op straat spelen, zich meer? vervelen/ op straat spelen

neen

ja

totaal

vervelen/ op straat spelen

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen

407

207

614

neen

422.53

191.47

614

ja

180

59

239

ja

164.47

74.53

239

totaal

587

266

853

totaal

587

266

853

df = 1; α = 0.05; Chi² = 6.5328; p = 0.0106

Omgekeerd, kinderen die dikwijls op straat spelen, vervelen zich minder. 86. Vervelen de kinderen die thuis geen Nederlands spreken, zich meer? vervelen/ Nederlands

neen

ja

totaal

neen

47

571

618

ja

36

206

242

totaal

83

777

860

vervelen/ Nederlands

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen

59.64

558.36

618

ja

23.36

218.64

242

totaal

83

777

860

df = 1; α = 0.05; Chi² = 10.5432; p = 0.0012

Er is een verband, kinderen die thuis geen Nederlands spreken, vervelen zich vaker.

52

87. Hebben kinderen die vaak op straat spelen hebben meer kans dat mama en papa niet in hetzelfde huis wonen? mama-papa zelfde huis/ op straat spelen

neen

ja

totaal

mama-papa zelfde huis/ op straat spelen

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen

117

72

189

neen

129.56

59.44

189

ja

465

195

660

ja

452.44

207.56

660

totaal

582

267

849

totaal

582

267

849

df = 1; α = 0.05; Chi² = 4.9818; p = 0.0256

Inderdaad, kinderen met mama en papa in een ander huis hebben meer kans om dikwijls op straat te spelen. 88. Kennen kinderen die vaak op straat spelen, meer drugs? aantal producten/op straat spelen

neen

ja

totaal

aantal producten/op straat spelen

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

0

167

47

214

0

146.30

67.70

214

1

185

95

280

1

191.43

88.57

280

2

96

39

135

2

92.29

42.71

135

3+

142

92

234

3+

159.98

74.02

234

863

totaal

590

273

863

totaal

590

273

df = 3; α = 0.05; Chi² = 16.7931; p = 0.0008

Kinderen die vaak op straat spelen hebben meer kans van meer drugs te hebben gehoord. 89. Spelen jongens vaker op straat dan meisjes? geslacht/op straat spelen

neen

ja

totaal

geslacht/op straat spelen

neen (verw)

ja (verw)

totaal

meisje

288

126

414

meisje

282.88

131.12

414

jongen

301

147

448

jongen

306.12

141.88

448

totaal

589

273

862

totaal

589

273

862

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.5621; p = 0.4534

Nee, op straat spelen is niet mannelijk. 90. Krijgen kinderen die vaak op straat spelen, vaker zakgeld? zakgeld/ op straat spelen

neen

ja

totaal

zakgeld/ op straat spelen

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen

332

112

444

neen

304.47

139.53

444

282.53

129.47

412

587

269

856

ja

255

157

412

ja

totaal

587

269

856

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 16.4551; p = 0.0000

Dat is zo.

53

91. Moeten kinderen die vaak op straat spelen, minder vaak op een vast uur naar bed? vast uur naar bed/ op straat spelen

neen

ja

totaal

vast uur naar bed / op straat spelen

neen (verw)

neen

115

45

160

neen

ja

473

227

700

ja

860

totaal

totaal

588

272

ja (verw)

totaal

109.40

50.60

160

478.60

221.40

700

588

272

860

df = 1; α = 0.05; Chi² = 1.1154; p = 0.2909

Nee, hier vinden we geen verband. 92. Kijken kinderen die vaak op straat spelen, minder tv dan de anderen? uren per dag tv/op straat spelen

neen

ja

totaal

uren per dag tv/op straat spelen

neen (verwacht)

ja (verwacht)

totaal

<1 uur

130

55

185

<1 uur

127.09

57.91

185

1 uur

199.91

91.09

291

1 uur

193

98

291

2 uur

148

60

208

2 uur

142.89

65.11

208

3+ uur

115

54

169

3+ uur

116.10

52.90

169

totaal

586

267

853

totaal

586

267

853

df = 3; α = 0.05; Chi² = 1.5926; p = 0.6611

Geen verband dus. 93. Gebruiken kinderen die vaak op straat spelen, de computer minder. We bekijken de uren per dag pc, alleen voor deze kinderen die elke dag de pc gebruiken. uren per dag pc/op straat spelen

neen

ja

totaal

uren per dag pc/op straat spelen

neen (verwacht)

ja (verwacht)

<1 uur

26

25

51

<1 uur

32.87

18.13

51

1 uur

85

39

124

1 uur

79.91

44.09

124

2 uur

54

21

75

2 uur

48.33

26.67

75

totaal

3+ uur

38

27

65

3+ uur

41.89

23.11

65

totaal

203

112

315

totaal

203

112

315

df = 3; α = 0.05; Chi² = 7.8303; p = 0.0497

We kunnen nog net de onafhankelijkheidshypothese verwerpen, en aannemen dat er een verband is. Hoe meer op de pc, hoe minder op straat. 94. Wonen de ouders bij kinderen die thuis Turks, Arabisch, Perzisch en Arabisch, Iraaks, Egyptisch, Marokkaans of Berbers spreken, meer in hetzelfde huis? Turks-Arabische cultuur/ ouders in zelfde huis

neen

ja

totaal

Turks-Arabische cultuur/ ouders in zelfde huis

neen (verw)

ja (verw)

totaal

Turks-Arabisch

2

63

65

Turks-Arabisch

14.53

50.47

65

andere cultuur

190

604

794

andere cultuur

177.47

616.53

794

totaal

192

667

859

totaal

192

667

859

df = 1; α = 0.05; Chi² = 15.0528; p = 0.0001

Ouders van Turkse of Arabische cultuur leven minder gescheiden dan de anderen. 54

95. Is het krijgen van zakgeld is cultureel bepaald? zakgeld/ Nederlands

neen

ja

totaal

zakgeld/ Nederlands

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen

44

404

448

neen

44.02

403.98

448

40.98

376.02

417

85

780

865

ja

41

376

417

ja

totaal

85

780

865

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.0000; p = 0.9958

Een fenomenaal non-verband tussen zakgeld en thuis Nederlands spreken. Zakgeld is blijkbaar een zeer universeel gegeven in Lier. 96. Gebruiken kinderen die de computer vooral voor school gebruiken, de computer in totaal ook minder? We houden hier alleen rekening met kinderen die de pc elke dag gebruiken. pc gebruik/ pc uren vooral voor ontspanning

<1 uur

1 uur

2+ uur

totaal

30

104

116

250

pc gebruik/ pc uren vooral voor ontspanning

<1 uur (verw)

1 uur (verw)

2+ uur (verw)

totaal

39.97

99.53

110.50

250

voor beide

6

16

17

39

voor beide

6.24

15.53

17.24

39

vooral voor school

15

7

8

30

vooral voor school

4.80

11.94

13.26

30

totaal

51

127

141

319

totaal

51

127

141

319

df = 4; α = 0.05; Chi² = 28.8281; p = 0.0000

De kinderen die de computer vooral voor school gebruiken, zijn matiger met dit machien. 97. Gebruiken kinderen van wie de ouders niet weten wat ze op de computer doen, de computer vaker dan de andere? We nemen terug alleen de kinderen die elke dag op de pc zitten. controle/ uren pc

1 of minder

2 of meer

totaal

controle/ uren pc

1 of minder (verw)

2 of meer (verw)

neen

21

30

51

neen

28.46

22.54

51

ja

157

111

268

ja

149.54

118.46

268

totaal

178

141

319

totaal

178

141

319

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 5.2630; p = 0.0218

Er is een significant verband. Kinderen van wie de ouders weten wat ze op de computer doen, spenderen minder tijd op de pc.

55

98. Hebben kinderen die veel computerspelletjes spelen, al meer gehoord over ‘speed’? We dachten dat kinderen die veel op de computer spelletjes spelen, ook veel meer kans hebben om met het woord ‘speed’ in aanraking te komen. uren pc / gehoord over speed

neen

ja

totaal

controle/ uren pc

neen (verw)

ja (verw)

totaal

1 of minder

472

184

656

1 of minder

444.14

211.86

656

142.86

68.14

211

587

280

867

2 of meer

115

96

211

2 of meer

totaal

587

280

867

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 22.2302; p = 0.0000

Deze stelling klopt. 99. Kijken kinderen van wie de ouders niet weten welke programma’s ze bekijken, ook meer tv dan de andere? We nemen terug alleen de kinderen die elke dag voor de tv zitten. controle/ uren tv

1 of minder

2 of meer

totaal

controle/ uren pc

1 of minder (verw)

2 of meer (verw)

neen

29

40

69

neen

32.71

36.29

69

ja

268.29

297.71

566

totaal

301

334

635

ja

272

294

566

totaal

301

334

635

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 0.8962; p = 0.3438

Geen relatie hier. De tv gedraagt zich anders dan de pc. 100.

Hebben kinderen die vaak tv-kijken, al meer over drugs gehoord?

uren tv/aantal producten

0 of 1

2 of meer

totaal

uren tv/aantal producten

0 of 1 (verw)

2 of meer (verw)

totaal

1 of minder

292

190

482

1 of minder

275.11

206.89

482

2 of meer

200

180

380

2 of meer

216.89

163.11

380

862

totaal

492

370

862

totaal

492

370

df = 1; α = 0.05; Chi² = 5.4807; p = 0.0192

De stelling kunnen we dus aanhouden. 101.

Kijken kinderen die veel op de computer zitten, minder tv?

uren tv/uren pc

0 of 1 u pc

2 of meer pc

totaal

uren tv/uren pc

1 of minder (verw)

2 of meer (verw)

totaal

1 u of minder tv

407

72

479

1 of minder

362.05

116.95

479

2 u of meer tv

240

137

377

2 of meer

284.95

92.05

377

totaal

647

209

856

totaal

647

209

856

df = 1; α = 0.05; Chi² = 51.9032; p = 0.0000

56

De kinderen die veel achter de pc zitten hebben ook meer kans om veel achter de tv te zitten! Vinden we dezelfde resultaten als we alleen die kinderen nemen die elke dag tv en elke dag pc gebruiken? uren tv/uren pc

0 of 1 u pc

2 of meer pc

totaal

uren tv/uren pc

1 of minder (verw)

2 of meer (verw)

totaal

1 u of minder tv

85

36

121

1 of minder

67.12

53.88

121

84.88

68.12

153

152

122

274

2 u of meer tv

67

86

153

2 of meer

totaal

152

122

274

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 19.1473; p = 0.0000

Ja dus! 102.

Zien kinderen die veel tv-kijken, zichzelf later ook vaker alcohol drinken?

uren tv/later alcohol niet elke dag en <1 u

misschien

ja

totaal

58

93

26

151

elke dag en >2 u

51

78

34

129

totaal

109

171

60

280

neen

uren tv/later alcohol

neen (verw)

misschien (verw)

ja (verw)

totaal

niet elke dag en <1 u

58.78

92.22

32.36

151

elke dag en >2 u

50.22

78.78

27.64

129

totaal

109

171

60

280

df = 2; α = 0.05; Chi² = 2.7479; p = 0.2531

Zelfs als we de meest extreme groepen bekijken, vinden we geen verband. 103.

Snoepen kinderen die veel tv-kijken, meer dan de andere?

uren tv/snoepen

bijna nooit/ enkel in we

een paar keer per week/ elke dag

tot.

uren tv/snoepen

bijna nooit/ enkel in we (verw)

een paar keer per week/ elke dag (verw)

tot.

1 u of minder

228

250

478

1 u of minder

198.33

279.67

478

2 u of meer

128

252

380

2 u of meer

157.67

222.33

380

totaal

356

502

858

totaal

356

502

858

df = 1; α = 0.05; Chi² = 17.1278; p = 0.0000

De link tussen snoepen en tv-kijken wordt bevestigd. 104.

Drinken kinderen die veel tv-kijken, vaker frisdrank?

uren tv/frisdrank

bijna nooit/ enkel in we

een paar keer per week/ elke dag

tot.

uren tv/frisdrank

bijna nooit/ enkel in we (verw)

een paar keer per week/ elke dag (verw)

tot.

1 u of minder

252

225

477

1 u of minder

207.29

269.71

477

2 u of meer

120

259

379

2 u of meer

164.71

214.29

379

totaal

372

484

856

totaal

372

484

856

df = 1; α = 0.05; Chi² = 38.5123; p = 0.0000

Idem dito voor de frisdranken. Alleen de chips zijn we vergeten. 57

105. Hebben kinderen van wie de ouders niet in hetzelfde huis wonen, vaker een gsm? ouders apart/gsm

neen

ja

tot.

ouders apart/gsm

neen (verw)

ja (verw)

tot.

neen

64

127

191

neen

95.72

95.28

191

332.28

330.72

663

428

426

854

ja

364

299

663

ja

totaal

428

426

854

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 27.1481; p = 0.0000

De hypothese kunnen we aanhouden. 106. Kinderen van wie de ouders niet in hetzelfde huis wonen, gebruiken vaker sociale media. ouders apart/ sociale media

neen

ja

tot.

ouders apart/ sociale media

neen (verw)

neen

91

99

190

neen

ja

400

261

661

ja

851

totaal

totaal

491

360

ja (verw)

tot.

109.62

80.38

190

381.38

279.62

661

491

360

851

df = 1; α = 0.05; Chi² = 9.6293; p = 0.0000

Ook deze hypothese kunnen we aanhouden. 107. Hebben kinderen die sociale netwerken gebruiken, meer kans op het hebben van een eigen e-mailadres? e-mailadres/ sociale media

neen

ja

totaal

e-miladres/sociale media

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen ja

254

25

279

neen

160.81

118.19

279

244

341

585

totaal

ja

337.19

247.81

585

498

366

864

totaal

498

366

864

df = 1; α = 0.05; Chi² = 188.2721; p = 0.0000

Een prachtige match. 108.

Is het kennen van producten mannelijk?

aantal producten/geslacht

meisje

jongen

totaal

aantal producten/geslacht

meisje (verwacht)

jongen (verwacht)

totaal

0

142

76

218

0

105.50

112.50

218

1

138

145

283

1

136.96

146.04

283

2

59

76

135

2

65.33

69.67

135

3+

83

153

236

3+

114.21

121.79

236

totaal

422

450

872

totaal

422

450

872

df = 3; α = 0.05; Chi² = 42.2027; p = 0.0000

Blijkbaar is het al gehoord hebben over drugs een mannelijke zaak.

58

109.

Krijgen jongens vaker zakgeld dan meisjes? geslacht/ zakgeld

neen

ja

totaal

geslacht/ zakgeld

neen (verw)

ja (verw)

totaal

meisje

234

185

419

meisje

217.01

201.99

419

jongen

214

232

446

jongen

230.99

215.01

446

totaal

448

417

865

totaal

448

417

865

df = 1; α = 0.05; Chi² = 5.3527; p = 0.0207

Inderdaad, zakgeld heeft een mannelijk kantje. 110.

Stijgt het percentage kinderen met eigen e-mailadres met het leerjaar? 4de klas (verw)

5de klas (verw)

6de klas (verw)

totaal

neen

100.96

95.47

82.57

279

586

ja

212.04

200.53

173.43

586

865

totaal

313

296

256

865

4de klas

5de klas

6de klas

totaal

e-mailadres/ klas

neen

135

98

46

279

ja

178

198

210

totaal

313

296

256

e-mailadres/ klas

df = 1; α = 0.05; Chi² = 40.9540; p = 0.0000

Zoals verwacht stijgt de kans op het hebben van een eigen e-mailadres sterk met het leerjaar. 111. Hebben kinderen die een pc hebben op hun slaapkamer, meer kans om al alcohol geproefd te hebben? pc op slaapkamer/ al alcohol geproefd

neen

ja

totaal

neen

337

240

577

ja

147

140

287

totaal

484

380

864

pc op slaapkamer/ al alcohol geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

neen

323.23

253.77

577

ja

160.77

126.23

287

totaal

484

380

864

df = 1; α = 0.05; Chi² = 4.0172; p = 0.0450

De kans dat de gevonden verschillen toe te schrijven zijn aan toeval is klein genoeg om aan te nemen dat er een verband bestaat tussen het hebben van een pc op de slaapkamer en het al alcohol geproefd hebben. 112.

Is het al alcohol geproefd hebben typisch voor jongens?.

geslacht/ al alcohol geproefd

neen

ja

totaal

geslacht/ al alcohol geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

meisje

265

156

421

jongen

224

meisje

236.63

184.37

421

225

449

jongen

252.37

196.63

totaal

489

449

381

870

totaal

489

381

870

df = 1; α = 0.05; Chi² = 15.0481; p = 0.0001

Jongens hebben al vaker dan meisjes alcohol geproefd.

59

113.

Is de intentie later alcohol te drinken typisch voor jongens?

geslacht/ later alcohol

neen

misschien

ja

totaal

geslacht/ later alcohol

neen (verw)

misschien (verw)

ja (verw)

totaal

meisje

141

226

52

419

meisje

126.04

216.56

76.40

419

jongen

118

219

105

442

jongen

132.96

228.44

80.60

442

totaal

259

445

157

861

totaal

259

445

157

861

df = 2; α = 0.05; Chi² = 19.4438; p = 0.0001

Ook hier vinden we een significant verband. 114. Hebben kinderen die thuis Turks, Arabisch, Perzisch en Arabisch, Iraaks, Egyptisch, Marokkaans of Berbers spreken, al alcohol geproefd? Turks-Arabische cultuur/ alcohol geproefd

neen

ja

totaal

Turks-Arabische cultuur/ alcohol geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

Turks-Arabisch

67

0

67

Turks-Arabisch

37.69

29.31

67

452.31

351.69

804

490

381

871

andere cultuur

423

381

804

andere cultuur

totaal

490

381

871

totaal

df = 1; α = 0.05; Chi² = 56.4372; p = 0.0000

Geen enkel kind van bovengenoemde culturen heeft al alcohol geproefd. 115.

Hebben kinderen die veel snoepen al vaker alcohol geproefd? snoepen/ alcohol geproefd

neen

ja

totaal

snoepen/ alcohol geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

niet elke dag

421

289

710

niet elke dag

399.27

310.73

710

elke dag

66

90

156

elke dag

87.73

68.27

156

totaal

487

379

866

totaal

487

379

866

df = 1; α = 0.05; Chi² = 14.9976; p = 0.0001

Er is een sprekend verband tussen elke dag snoepen en alcohol geproefd hebben. 116.

Hebben kinderen die veel frisdrank gebruiken, al vaker alcohol geproefd? frisdrank/ alcohol geproefd

neen

ja

totaal

frisdrank/ alcohol geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

niet elke dag

390

264

654

niet elke dag

365.60

288.40

654

elke dag

93

117

210

elke dag

117.40

92.60

210

totaal

483

381

864

totaal

483

381

864

df = 1; α = 0.05; Chi² = 15.1881; p = 0.0001

Er is een sprekend verband tussen elke dag frisdrank en alcohol geproefd hebben.

60

117. Is er een verband tussen de intentie later alcohol te drinken en elke dag snoepen? snoepen/ later alcohol

neen

misschien

ja

totaal

snoepen/ later alcohol

neen (verw)

misschien (verw)

ja (verw)

totaal

niet elke dag

228

356

118

702

niet elke dag

211.34

363.70

126.97

702

elke dag

30

88

37

155

elke dag

46.66

80.30

28.03

155

totaal

258

444

155

857

totaal

258

444

155

857

df = 2; α = 0.05; Chi² = 11.6653; p = 0.0029

Inderdaad, kinderen die elke dag snoepen hebben meer kans op de intentie later alcohol te drinken. 118. Is er een verband tussen de intentie later alcohol te drinken en elke dag frisdrank? frisdrank/ later alcohol

neen

misschien

ja

totaal

frisdrank/ later alcohol

neen (verw)

misschien (verw)

ja (verw)

totaal

niet elke dag

207

333

107

647

niet elke dag

194.25

334.08

118.67

647

elke dag

50

109

50

209

elke dag

62.75

107.92

38.33

209

totaal

257

442

157

856

totaal

257

442

157

856

df = 2; α = 0.05; Chi² = 8.1393; p = 0.0171

Inderdaad, kinderen die elke dag frisdrank drinken, hebben meer kans op de intentie later alcohol te drinken. 119.

Hebben kinderen die veel snoepen al vaker tabak geproefd? snoepen/ alcohol geproefd

neen

ja

totaal

snoepen/ alcohol geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

niet elke dag

692

16

708

niet elke dag

688.33

19.67

708

elke dag

148

8

156

elke dag

151.67

4.33

156

totaal

840

24

864

totaal

840

24

864

df = 1; α = 0.05; Chi² = 3.8944; p = 0.0484

Er is nog net een verband tussen elke dag snoepen en tabak geproefd hebben. 120.

Hebben kinderen die veel frisdrank gebruiken, al vaker tabak geproefd? frisdrank/ tabak geproefd

neen

ja

totaal

frisdrank/ tabak geproefd

neen (verw)

ja (verw)

totaal

niet elke dag

638

15

653

niet elke dag

634.06

18.94

653

elke dag

199

10

209

elke dag

202.94

6.06

209

totaal

837

25

862

totaal

837

25

862

df = 1; α = 0.05; Chi² = 3.4791; p = 0.0622

Er is geen sprekend verband tussen elke dag frisdrank en tabak geproefd hebben. Weer zo’n typische ‘borderline’, wellicht door de lage celwaarden.

61

121. Zijn kinderen die al alcohol geproefd hebben, meer geneigd later alcohol te drinken? alco geproefd/ later alcohol

neen

misschien

ja

totaal

alco geproefd/ later alcohol

neen (verw)

misschien (verw)

ja (verw)

totaal

neen

222

228

35

485

neen

145.50

250.96

88.54

485

ja

36

217

122

375

ja

112.50

194.04

68.46

375

totaal

258

445

157

860

totaal

258

445

157

860

df = 2; α = 0.05; Chi² = 171.3080; p = 0.0000

Een resultaat om in te lijsten! Kinderen die al alcohol geproefd hebben, hebben meer de intentie later alcohol te gebruiken. 122. Zijn kinderen die al tabak geproefd hebben, meer geneigd later tabak te roken? Omdat sommige celwaarden te laag zijn, hebben we de ‘misschien’ en de ‘ja’ moeten samennemen. tabak geproefd/ later tabak neen ja totaal

neen

misschien/ ja

totaal

756

87

843

16 772

9 96

25 868

tabak geproefd/ later tabak neen ja totaal

neen (verw)

misschien/ja (verw)

totaal

749.76

93.24

843

22.24

2.76

25

772

96

868

df = 1; α = 0.05; Fisher's Exact Test p = 0.0091

We krijgen ook hier een duidelijk verband. Blijkbaar heeft het proeven van tabak geen preventief effect.

62

Samenvatting De grote theorieën zullen nog even moeten wachten. Wat we hier wel kunnen doen is een (gedeeltelijke) samenvatting geven van de resultaten. Gewoon om de dingen weer op een rijtje te krijgen. Uit het eerste deel dat enkelfrequenties gaf, hebben we de belangrijkste resultaten opgelijst. Omdat al deze percentages moeilijk verteerbaar zijn en zelfs een overdosis kunnen betekenen, hebben we een personage gecreëerd: Thomas Modaal. Uit het tweede deel, dat de verbanden tussen variabelen toetste, hebben we enkele volgens ons belangrijke hypothesen gelicht, vooral over geluk en genotsmiddelen.

Een saaie opsomming, voor de freaks! Eind oktober 2012 vulden 873 kinderen, namelijk alle kinderen van het vierde, vijfde en zesde leerjaar van alle lagere scholen van Lier, een vragenlijstje in van 43 vragen. Het betreft 43 klassen in 12 scholen van 3 koepels. Alleen de zieke kindjes en de kinderen die niet in staat zijn zo’n vragenlijst in te vullen (in enkele klassen van het bijzonder onderwijs), ontbreken. We hebben de antwoorden van 422 meisjes en 450 jongens. Eentje is geslachtsloos. De meeste kinderen (643) geven zichzelf een 8 of meer op 10 voor “hoe gelukkig ik me meestal voel”. 42 kinderen geven zichzelf minder dan 5/10. 83 % heeft veel vrienden, 43% wordt nooit gepest. 89% kan bij mama/papa terecht bij problemen, ook vriend/vriendin en juf/meester worden vaak aangevinkt. 2% kan bij niemand terecht, de grote meerderheid vermeldt 2à4 personen. 73% gaat graag of heel graag naar school. 93% vindt de juf/meester leuk of zeer leuk. 91% heeft spendeert minder dan een uur per dag aan huiswerk. De top 3 van de georganiseerde vrije tijd bestaat uit sportclub, jeugdbeweging, muziekschool. 14% vermeld geen enkele georganiseerde activiteit. In de niet georganiseerde vrije tijd komt vooral spelen, sporten en computeren aan bod. 32% speelt vaak op straat. 72% verveelt zich niet dikwijls. 86 kinderen vinken Nederlands niet aan als thuistaal. Van 138 kinderen weten we dat ze thuis ook nog een andere taal spreken. Een grote groep hiervan spreekt Turks. Bij 22% van de kinderen wonen papa en mama niet in hetzelfde huis. 48% krijgt zakgeld. De meeste kinderen moeten op een vast uur naar bed,(81%) meestal rond 21 uur. De meeste kinderen staan op rond 7u30. De gemiddelde tijd in bed is 10u17min. Iedereen heeft thuis een computer met internet (99%). 42% zit op Facebook, MSN of Netlog. 68% heeft een eigen e-mailadres. 90% speelt spelletjes op de computer.33% heeft (soms) een computer op de slaapkamer. 37% gebruikt de computer elke dag. 70% meestal voor ontspanning. 10% 3 uur en meer per dag. In 88% van de gevallen weten de ouders waar de kinderen op de pc mee bezig zijn. Iedereen heeft thuis een tv (99%). 75% kijkt (bijna) elke dag. 12% kijkt meer dan 3 uur per dag. 90% van de ouders weten naar welke programma’s. 26% heeft een tv op de slaapkamer. 76% van de kinderen speelt met een console (Playstation, Wii, Xbox). 50% heeft een gsm. 24% drinkt (bijna) elke dag frisdrank. 63

18% snoept (bijna) elke dag. 66% eet (bijna) elke dag vers fruit. 44% heeft al alcohol geproefd. 30% wil later geen alcohol drinken. 3% heeft al tabak geproefd. 0% wil later roken, 11% denkt dat ze misschien later zullen roken. 60% heeft al gehoord over cocaïne, ongeveer 30% over speed, cannabis en heroïne, xtc en meltazine scoren het laagst met rond de 12%.

Ken je Thomas Modaal? Een gemiddelde Lierse leerling bestaat uiteraard niet, maar misschien kunnen we er eentje maken. Het wordt een Thomas. Thomas is een jongen in het St Gummaruscollege van het vijfde studiejaar. Hij is gelukkig en heeft veel vrienden. Hij wordt nooit gepest, wel soms geplaagd. Als er problemen zijn, kan hij terecht bij zijn mama/papa, zijn juf, zijn vriend en zijn hond. Thomas gaat graag naar school en vindt zijn juf heel leuk. Meestal is ie na een half uurtje van zijn huiswerk af, en dan kan hij naar “de voetbal”. Op zondag gaat hij ook naar de scouts. Voor de rest speelt hij vooral met zijn vrienden, maar meestal niet op straat. Thomas heeft geen tijd om zich te vervelen. Thuis spreekt hij Nederlands met papa en mama. Hij krijgt geen zakgeld, maar wel alles wat hij nodig heeft of als hij er lang genoeg om zaagt. Hij moet om 21 uur naar bed en wordt om 7u20 gewekt. Thomas heeft een computer met internet, die hij moet delen met zijn zus. Zij zit met haar vriendinnen op Facebook, maar hij niet, te flauw. Hij heeft wel een eigen e-mailadres: [email protected]. Er zitten wel toffe spelletjes op de computer die hij een paar keer per week gebruikt, maar nooit veel langer dan een uur. Dan begint zijn mama lastig te doen, of zijn zus. Thomas kijkt elke dag tv, zo’n uurtje. Als zijn vriend komt, spelen ze met Playstation. Hij heeft geen gsm, maar zal er eentje vragen voor zijn plechtige communie. Thomas drinkt een paar keer per week ice-tea en snoept ook een paar keer per week. Hij moet ook elke dag een stuk vers fruit eten. Thomas heeft nog nooit alcohol geproefd, maar misschien drinkt hij dat later wel. Sigaretten stinken en je gaat er dood van. Thomas heeft al gehoord van cocaïne, van de rest niet.

Een greep uit vele verbanden en non-verbanden Over geluk

Geluk en … • …geslacht: geen verband • …onderwijskoepel: geen verband • …uit een ‘andere cultuur’ komen: geen verband • …papa en mama die niet in hetzelfde huis wonen: geen verband • …het krijgen van zakgeld: geen verband • …het al of niet hebben van een gsm: geen verband Deze niet-verbanden maken ons echt gelukkig 64

Dingen die jongeren ongelukkiger maken • Gepest worden • Zich vaak vervelen • Drie uur of meer per dag op de computer zitten • Elke dag frisdrank drinken • Van plan zijn om later te roken Opgelet: wij kunnen geen oorzaak en gevolg meten!

Wat maakt de Lierse jongeren dan wél gelukkig? • •

• • • • • •

Veel vrienden/vriendinnen hebben Bij problemen terecht kunnen bij veel mensen o Op de eerste plaats terecht kunnen bij mama en papa o Op de tweede plaats terecht kunnen bij vriend/vriendin o Op de derde plaats terecht kunnen bij juf/meester Bij grootouders terecht kunnen Graag naar school gaan De meester/juf leuk vinden Vaak op straat spelen PC-controle door ouders Vers fruit te eten krijgen

Over vrienden en vriendinnen • • • •

Kinderen met veel vrienden/vriendinnen worden minder vaak gepest. Kinderen met veel vrienden/vriendinnen gaan liever naar school. Kinderen met veel vrienden/vriendinnen kijken minder tv. Meisjes die thuis geen Nederlands spreken, hebben minder vrienden/vriendinnen.

Pesten • • • •

Kinderen die gepest worden, gaan minder graag naar school Kinderen die thuis geen Nederlands spreken, worden niet vaker of minder vaak gepest. Kinderen die elke dag frisdrank drinken, hebben meer kans om vaak gepest te worden, misschien door overgewicht? Gek, kinderen die beweren al gehoord te hebben van het onbestaande product meltazine, hebben meer kans om gepest te worden. Dit geldt ook voor speed, maar niet voor xtc, heroïne, cocaïne of cannabis.

Meisjes • •

In het algemeen gaan meisjes liever naar school. Meisjes vinken meer aan dat ze de juf/meester heel leuk vinden.

Jongens • •

Al gehoord hebben over drugs is meer iets voor jongens. Zakgeld heeft een mannelijk kantje.

Zakgeld • •

Een perfect non-verband tussen zakgeld en thuis Nederlands spreken. Zakgeld is blijkbaar een zeer universeel gegeven in Lier. Het krijgen van zakgeld heeft geen invloed op geluk. 65

Computer • •

Kinderen van wie de ouders weten wat ze op de computer doen, spenderen minder tijd op de pc. De kinderen die veel achter de pc zitten hebben ook meer kans om veel voor de tv te zitten.

• • • •

Kinderen die vaak tv-kijken, hebben al meer over drugs gehoord. Kinderen die veel tv-kijken, drinken meer frisdrank. De kinderen die veel achter de pc zitten hebben ook meer kans om veel voor de tv te zitten. Kinderen die veel tv kijken, snoepen meer.

Tv

Over frisdrank, snoepen, alcohol en ander drugs • • • • • • • • •

Kinderen die veel tv kijken, snoepen meer. Kinderen die veel tv kijken, drinken meer frisdrank. Al gehoord hebben over drugs is meer iets voor jongens. De intentie later alcohol te drinken komt meer bij jongens voor. Er is een sprekend verband tussen elke dag snoepen en alcohol geproefd hebben. Er is een sprekend verband tussen elke dag frisdrank en alcohol geproefd hebben. Kinderen die elke dag snoepen hebben meer kans op de intentie later alcohol te drinken. Kinderen die al alcohol geproefd hebben, hebben meer de intentie later alcohol te gebruiken. Kinderen die al tabak geproefd hebben, zijn meer geneigd later tabak te roken.

66

bijlage 1: de vragenlijst LEERLINGENBEVRAGING LAGERE SCHOOL Ik ben een

jongen. meisje.

Ik ben ……… jaar.

Ik zit in klas …………..

1. Als ik mezelf punten mag geven op tien over hoe gelukkig ik me meestal voel, dan geef ik mezelf (0= heel ongelukkig, 10=heel gelukkig, kruis hier één vakje aan) 0

1

2

2. Ik vind dat ik

3. Ik word

3

4

5

6

7

8

9

10

veel vrienden/vriendinnen heb. weinig vrienden/vriendinnen heb. geen vrienden/vriendinnen heb.

nooit gepest. soms gepest. vaak gepest.

4. Als ik problemen heb, kan ik terecht bij: (je mag er meerdere aankruisen) mijn papa/mama. mijn broer of zus. mijn grootouders. andere familie (meter, tante…). mijn juf of meester. mijn vriend/vriendin. anderen zoals …………………………………………………………………. niemand.

5. Ik ga

helemaal niet graag naar school. niet zo graag naar school. graag naar school. heel graag naar school.

6. Ik vind onze meester/juf

heel leuk. leuk. een beetje leuk. niet leuk.

7. Op een gewone dag duurt mijn huiswerk

minder dan een half uur tussen een half uur en een uur tussen een uur en twee uur meer dan twee uur

8. Ik ga regelmatig naar: (je mag er meerdere aankruisen) de muziekschool. de tekenschool. de dansles of ballet. de sportclub. de jeugdbeweging. andere: …………………………………………………

9. Doe je (nog) andere dingen in je vrije tijd? …………………………………………………………………………………………………………………………

10. Ik speel dikwijls op straat.

ja

neen

67

bijlage 1: de vragenlijst 11. Ik verveel me dikwijls.

ja

neen

12. Thuis spreek ik met mama/papa meestal Nederlands een andere taal; welke?……………………………………………………...

13. Mijn mama en mijn papa wonen samen in hetzelfde huis.

ja

neen

14. Ik krijg zakgeld (geld waarmee ik kan doen wat ik wil) ja neen (ga dan naar vraag 16)

15. Mijn zakgeld is (ongeveer)

……… euro.per week.

16. Ik moet op een gewone schooldag op een vast uur naar bed. ja neen (ga dan naar vraag 18)

17. Ik moet op een gewone schooldag naar bed om ……… uur. 18. Ik sta op een gewone schooldag op om ……… uur. 19. We hebben thuis

geen computer. (ga dan naar vraag 29) een computer zonder internet. (ga dan naar vraag 23) een computer met internet.

20. Ik gebruik het internet.

ja neen (ga dan naar vraag 23)

21. Ik gebruik Facebook, MSN of Netlog. 22. Ik heb een eigen e-mailadres.

ja ja

23. Ik speel thuis spelletjes op de computer.

neen ja

24. Ik gebruik soms een computer op mijn slaapkamer. 25. Ik gebruik de computer

neen

neen ja

neen

(bijna) elke dag. een paar keer per week. enkel in het weekend. (bijna) nooit.

26. Als ik de computer gebruik is het

vooral voor school vooral voor ontspanning

27. Als ik de computer gebruik, is dat meestal

minder dan één uur per dag ongeveer één uur per dag ongeveer twee uur per dag ongeveer drie uur per dag meer dan drie uur per dag

28. Mijn ouders weten meestal wat ik op de computer doe. 29. We hebben thuis een tv. 30. Ik kijk tv

ja

ja

neen

neen (ga dan naar vraag 35)

(bijna) elke dag

68

bijlage 1: de vragenlijst een paar keer per week enkel in het weekend (bijna) nooit

31. Als ik tv kijk, is dat meestal

minder dan één uur per dag. ongeveer één uur per dag. ongeveer twee uur per dag. ongeveer drie uur per dag. meer dan drie uur per dag.

32. Mijn ouders weten meestal naar welke programma’s ik op tv kijk. 33. Ik heb een tv op mijn slaapkamer.

ja

neen

34. Ik speel thuis Playstation, Wii, Xbox….

ja

neen

35. Ik heb een gsm.

ja

ja

neen

neen

36. Ik drink frisdranken (cola, fanta, sprite, ice tea,…)

(bijna) elke dag. een paar keer per week. enkel in het weekend. (bijna) nooit.

37. Ik snoep

(bijna) elke dag. een paar keer per week. enkel in het weekend. (bijna) nooit.

38. Ik eet vers fruit

(bijna) elke dag. een paar keer per week. enkel in het weekend. (bijna) nooit.

39. Ik heb al alcohol (bier, wijn…) geproefd.

ja

neen

40. Ik denk dat ik later alcohol (bier, wijn…) ga drinken.

ja neen misschien

41. Ik heb al tabak (sigaret, sigaar…) geproefd.

ja

42. Ik denk dat ik later tabak (sigaret, sigaar…) ga roken.

neen ja neen misschien

43. Ik heb al gehoord over: cannabis cocaïne heroïne xtc meltazine speed Bedankt voor je medewerking!

69

bijlage 2: hergroepering van open antwoorden

anderen zoals alleen mijn mama buren

aantal 1 1

buurvrouw

2

cavia's computer D. Van Nuffel

1 1 1

danslesgeefster

1

de psycholoog

1

de voetbal de zorgjuf

1 1

dieren directeur

4 1

Frederik & Kristof het CGG

1 1

Hilde hond en cavia hondjes huisdier ik jeugdleider

1 1 1 1 1 2

juf Inge, juf Katrien

1

kat kinesist

1 1

knuffel konijn konijnen Margaux meester Tim

1 1 1 1 1

meester walter

3

mezelf mij mijn bed mijn BFF Colette mijn buren

1 1 1 1 1

nieuw label aangepast andere volwassene(n) andere volwassene(n) dier(en) gek antwoord andere volwassene(n) andere volwassene(n) andere volwassene(n) aangepast andere volwassene(n) dier(en) andere volwassene(n) na(a)m(en) andere volwassene(n) na(a)m(en) dier(en) dier(en) dier(en) gek antwoord andere volwassene(n) andere volwassene(n) dier(en) andere volwassene(n) gek antwoord dier(en) dier(en) na(a)m(en) andere volwassene(n) andere volwassene(n) gek antwoord gek antwoord gek antwoord na(a)m(en) andere

naar mama/papa

vriend/vriendin

70

bijlage 2: hergroepering van open antwoorden

mijn cavia mijn dieren mijn engele zusje + mijn ex-schoonzus mijn hond en kat mijn huisdier mijn huisdieren mijn konijn mijn poezen mijn pony muziekschooljuf

2 1 1 1 1 2 1 1 2 1 1

neven en nichten om te troosten: konijn ouders van vrienden poes poes en hond poesjes pony poppen Rebecca Romy stiefpapa vrienden van facebook vrienden van het basket vrienden van mama

1 1

zorgcoördinator

2

(leeg) Eindtotaal

1

volwassene(n) dier(en) dier(en) gek antwoord aangepast dier(en) dier(en) dier(en) dier(en) dier(en) dier(en) andere volwassene(n) aangepast dier(en)

andere familie

andere familie

1 1 1 1 1 1 1 1 1

andere volwassene(n) dier(en) dier(en) dier(en) dier(en) gek antwoord na(a)m(en) na(a)m(en) aangepast aangepast

andere familie vriend/vriendin

1

aangepast

vriend/vriendin

1

andere volwassene(n) andere volwassene(n) (leeg)

802 873

71

bijlage 2: hergroepering van open antwoorden andere:

uniformisering aikido altvioolles

Totaal

beslissingen

aikido

1

gevechtssport

altvioolles

1

naar muziekschool

atletiek

atletiek

3

naar sportclub

basket

basket

2

naar sportclub

basketbal

basket

1

naar sportclub

boogschietclub

boogschieten

1

naar sportclub

boogschieten

boogschieten

2

naar sportclub

bowling

1

naar sportclub

carnaval

1

varia

carting

1

catechese

6

verplaatst naar ongeorganiseerd moskee/catechese

bowlingbaan carnaval carting catechese circus

circus

8

circus

circusschool

circus

1

circus

cirkus

circus

1

circus

de moskee

moskee

1

moskee/catechese

duikclub

duikclub

1

naar sportclub

eenwielerschool

1

circus

ezelrijden

1

varia

fotografieles

1

varia

gitaar

gitaarles

2

naar muziekschool

gitaarles

gitaarles

1

naar muziekschool

hip-hop-walkiers

1

varia

eenwielerschool ezelrijden fotografieles

hip-hop-walkiers hondenschool

hondenschool

1

varia

Jiju

jiujitsu

1

gevechtssport

jiujitsu

jiujitsu

4

gevechtssport

judo

5

gevechtssport

kadee

kadee

2

varia

karate

karate

2

gevechtssport

kickbox

1

gevechtssport

KJA

KJA

1

naar jeugdbeweging (KAJ?)

koor

koor

3

naar muziekschool

Kung Fu

1

gevechtssport

logopedist

1

lopen

1

manege

paardrijden

3

verplaatst naar ongeorganiseerd verplaatst naar ongeorganiseerd paardrijden

moskee

moskee

3

moskee/catechese

musical

musical

2

naar muziekschool

musicalstage

judo

kickbox

Kung Fu logopedist lopen

musical

1

naar muziekschool

paardclub

paardrijden

1

paardrijden

paardrijden

paardrijden

36

paardrijden

paardrijles

paardrijden

3

paardrijden

piano

1

naar muziekschool

playing for succes

1

varia

postzegelclub

1

varia

processie in Lier elke zondag

1

varia

rope skipping

2

verplaatst naar ongeorganiseerd

piano playing for succes postzegelclub processie in Lier elke zondag ropeskipping

72

bijlage 2: hergroepering van open antwoorden rope-skipping

rope skipping

2

rowskipping

rope skipping

2

schaatsen

1

schaken

2

verplaatst naar ongeorganiseerd verplaatst naar ongeorganiseerd verplaatst naar ongeorganiseerd varia

schermclub

1

gevechtssport

schermen

1

naar sportclub

show academie skiclub

1

naar sportclub

skaten

skaten

2

skiles

skiles

1

verplaatst naar ongeorganiseerd naar sportclub

sport op school

1

verwijderd

sportkamp

sportkamp

1

verwijderd

streetdance

schaatsen schaken schermclub schermen show academie skiclub

sport op school

streetdance

1

naar dans

tafeltennis

tafeltennis

1

naar sportclub

taikwondo

taikwondo

2

naar sportclub

tenissen

tennis

1

naar sportclub

tennis

tennis

8

naar sportclub

tennisclub

tennis

1

naar sportclub

thai boksen

thai boksen

1

gevechtssport

thai-boksen

thai boksen

1

naar sportclub

theater

toneel

1

toneel, woord

toneel

toneel

12

toneel, woord

toneelschool

toneel

2

toneel, woord

trampoline

trampoline

1

trampolinespringen

trampoline

1

tumbling

1

verplaatst naar ongeorganiseerd verplaatst naar ongeorganiseerd varia

3

moskee

tumbling Turkse school

Turkse school

turnen

turnen

21

turnen

turnkring

turnen

2

turnen

turnles

turnen

1

turnen

typles

typles

1

varia

urania

urania

1

varia

viool

1

naar muziekschool

visclub

visclub

1

varia

visput

visclub

1

varia

voetbal

voetbal

6

naar sportclub

voetballen

voetbal

1

naar sportclub

volksdans

volksdans

3

naar dans

viool

volleyball

volley

1

naar sportclub

volleyballen

volley

1

naar sportclub

woord

woord

6

toneel, woord

woordkunst

woord

1

toneel, woord

yoga

yoga

1

varia

zangles

zangles

2

naar muziekschool

zingen

zingen

1

zwemmen

5

verplaatst naar ongeorganiseerd verplaatst naar ongeorganiseerd

zwemmen

73