Daltonwerkboek. Openbare Daltonbasisschool Jan Ligthart Zutphen

Daltonwerkboek Openbare Daltonbasisschool Jan Ligthart Zutphen

Openbare Daltonbasisschool Jan Ligthart Zutphen | Daltonwerkboek | Pagina 1

Inhoudsopgave 1.

VOORWOORD .......................................................................................................................................... 2

2.

VISIE EN MISSIE........................................................................................................................................ 3

3.

DALTONONDERWIJS OP DE JAN LIGTHART .............................................................................................. 4 Dalton en passend onderwijs ............................................................................................................................ 4 Kernwaarden op de Jan Ligthart ....................................................................................................................... 4

4.

TAAKOMSCHRIJVING DALTONCOÖRDINATOR ......................................................................................... 6 Daltoncoördinator............................................................................................................................................ 6

DALTONONTWIKKELPUNTEN OP DE JAN LIGTHART 2015 - 2017 ...................................................................... 7 21th century skills ............................................................................................................................................ 7 Eigenaarschap -> portfolio ................................................................................................................................ 7 Krachtige leeromgeving .................................................................................................................................... 8

5.

ORGANISATIE VAN ONS DALTONONDERWIJS .......................................................................................... 9 Dagindeling ...................................................................................................................................................... 9 Dagkleuren ...................................................................................................................................................... 9 Takenkaart ....................................................................................................................................................... 9 Halpas............................................................................................................................................................ 11 Hulpmiddelen ................................................................................................................................................ 11 Kanjertraining ................................................................................................................................................ 12

6.

LEERLIJNEN ............................................................................................................................................ 13 Leerlijn Verantwoordelijkheid......................................................................................................................... 13 Leerlijn Zelfstandigheid .................................................................................................................................. 13 Leerlijn Samenwerken .................................................................................................................................... 13 Leerlijn Effectiviteit ........................................................................................................................................ 13 Leerlijn Reflectie ............................................................................................................................................ 14

7.

DALTONONDERWIJS IN DE KLEUTERGROEPEN ....................................................................................... 15 Planbord ........................................................................................................................................................ 15 Halpas............................................................................................................................................................ 15 Verantwoordelijkheid voor omgeving en materiaal ......................................................................................... 15 Samenwerken ................................................................................................................................................ 15

8.

COÖPERATIEF LEREN .............................................................................................................................. 16

9.

KEUZEWERK ........................................................................................................................................... 17

10.

HET IGDI MODEL OP DE JAN LIGTHART .............................................................................................. 18

11.

GROEPSDOORBREKEND WERKEN ...................................................................................................... 20

12.

INFORMATIE EN RAPPORTAGE .......................................................................................................... 21

13.

AANBEVELINGEN VISITATIE ............................................................................................................... 22

14.

PARELS............................................................................................................................................... 23


1. Voorwoord Hoe meer de leerkracht de leerling vol propt met kennis, hoe minder hij geneigd zal zijn die kennis op te pakken door eigen inspanning. Hoe meer de leerkracht onderwijst, des te minder leert de leerling (Helen Parkhurst 1922). Wat we nodig hebben zijn mensen zonder vrees (Helen Parkhurst). Deze twee uitspraken deed Helen Parkhurst rond 1920. Bijna 100 jaar geleden had Helen Parkhurst al een totaal andere denkwijze over onderwijs dan wat gangbaar was in die tijd. Voor u ligt het Daltonwerkboek van de Jan Ligthartschool uit Zutphen. In het Daltonwerkboek kunt u lezen hoe de Jan Ligthartschool dagelijks vorm geeft aan het Daltononderwijs, maar ook aan het passend onderwijs. Het werkboek is geschreven voor alle (nieuwe) teamleden, stagiaires, schoolbestuur, visiteurs van de Nederlandse Daltonvereniging, onderwijsinspectie en collega Daltonscholen. Het werkboek is een levend document omdat het Daltononderwijs ook steeds in beweging is, zoals ook de maatschappij in beweging is. Dit document is een naslagwerk en borgingsdocument met daarin de meest voorkomende Daltonafspraken. Op deze manier willen we uniform kunnen werken en de afspraken levend houden binnen de school. Omdat dit een werkdocument is, zullen wij afspraken en literatuur wijzigen wanneer dat nodig is. Dit document staat tevens op de website. Team Daltonbassischool Jan Ligthart Januari 2016


2. Visie en missie De Jan Ligthart is een Daltonschool waar kinderen middels een rijk aanbod zelfstandig leren (zelfstandigheid), hierbij gebruik makend van de kennis en ervaringen van anderen (samenwerken). Het kind zal gedurende zijn/ haar schoolloopbaan op de Jan Ligthart steeds meer verantwoording krijgen over zijn of haar eigen ontwikkeling (verantwoordelijkheid). Vanzelfsprekend aansluitend bij de mogelijkheden van het kind. Op de Jan Ligthart werken wij met een ambitieus team, een team dat met veel enthousiasme en nieuwsgierigheid elke dag de leerlingen en zichzelf uitdaagt. Met het team willen wij ons ideale Daltononderwijs vorm geven op een manier die de leerlingen en ons past. Omdat onze samenleving veranderd naar een kennissamenleving willen wij de leerlingen hierop goed voorbereiden. In deze tijd vraagt de maatschappij andere vaardigheden van leerlingen. Als school verdiepen wij ons in 21th Century Skills, onderzoekend leren (W&T) en eigenaarschap. Wij richten ons de laatste 2 jaar op het reflecteren met kinderen, in dit proces betrekken wij de ouders. Om de betrokkenheid van de leerling en ouders in het leerproces te vergroten willen wij in het schooljaar 2016 een plan schrijven voor het werken met portfolio’s. Hiervoor is er een DOP groep samengesteld. Met het team hebben wij ontwikkelingslijnen voor eind groep 2, eind groep 4, eind groep 6 en eind groep 8 geformuleerd. In een portfolio wordt de Daltonontwikkeling van het kind zichtbaar door middel van ingevulde lijsten van de leerling en leerkracht. Wij zijn hiervoor een app aan het ontwikkelen. Doordat de doelen helder zijn, kan het kind die verantwoordelijkheid dragen. Ook willen wij nadenken over de invulling van het 10 minutengesprek en de bijdrage van de app en de leerling tijdens dit gesprek Om onze krachtige leeromgeving compleet te maken, is ons streven om de leerlingen nog meer bij hun leerproces te betrekken door met hen in gesprek te blijven over uitdaging in het leren. Hierin willen wij meer eigenaarschap bereiken door samen periodetaken en/of groepsdoelen te realiseren. Welke materialen zijn hiervoor nodig? Tijdens het ‘Open Podium’ worden presentaties gegeven over wat een groep heeft geleerd. Op dit moment is er een zeer sterke samenwerking gerealiseerd tussen de peuterspeelzaal en onze school. De leerkrachten van groep 1/2 en de leidsters van de PSZ hebben afspraken gemaakt. Denk hierbij aan warme overdracht voor nieuwe leerlingen en ontwikkelingslijnen voor samenwerken, zelfstandig werken, verantwoordelijkheid en reflectie op peuterniveau. Een deel van het team heeft onlangs een basisopleiding 21th Century Skills gevolgd. Hierin zien wij veel aanknopingspunten met het Daltononderwijs. Het streven is om in de toekomst deze manier van projectmatig onderwijs meer in te gaan zetten en dat alle teamleden de basisopleiding volgen. Daarnaast hopen wij het onderzoekend leren (W&T) in deze projecten mee te nemen.


3. Daltononderwijs op de Jan Ligthart Het Daltononderwijs is ontstaan in het Amerikaanse plaatsje Dalton. Helen Parkhurst was hier onderwijzeres aan een ‘eenmansschool’. Ze gaf les aan 40 kinderen van zeer verschillende leeftijden. Hoe moest zij al die verschillende kinderen tot hun recht laten komen? Het verschil van aanleg, interesse en leeftijd was namelijk groot en klassikaal onderwijs was praktisch onmogelijk. Om een bepaalde groep kinderen iets uit te leggen en andere kinderen aan zichzelf over te laten moest ze kinderen leren zelfstandig bezig te zijn en elkaar te helpen. Ze ontwikkelde geen strakke methode met voorgeschreven regels, maar paste het onderwijs aan op de kinderen die ze had. Zo ontstonden de drie beginselen van het Daltononderwijs: samenwerking, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid/vrijheid.

Dalton en passend onderwijs De Jan Ligthartschool biedt nu zorg op basisondersteuningsniveau. Ons doel is om te werken naar een brede zorg basisschool. In het aanbieden van brede zorg zien wij de meerwaarde van Daltononderwijs. Denk hierbij aan de vrijheid in gebondenheid; je mag zijn wie je bent, en daarom laat je zien wat je kan. De lesprogramma’s worden aangepast en de leerling krijgt zoveel mogelijk instructie op niveau.

Kernwaarden op de Jan Ligthart Samenwerking Als leerlingen een opdracht niet kunnen uitvoeren, kunnen ze hulp vragen aan elkaar. Door leerlingen goed te laten samenwerken, vullen ze elkaar aan, helpen ze elkaar op basis van sterke en zwakke punten, proberen ze samen naar een oplossing te zoeken én stimuleren ze elkaar. Dit stimuleert hun zelfstandigheid en door Samenwerkend Leren kunnen we nog meer resultaten halen, zowel op sociaal- als leergebied. Wij vinden het belangrijk dat leerlingen ten opzichte van elkaar meelevend, belangstellend en verdraagzaam zijn. Daarbij maken wij gebruik van de principes vanuit het Coöperatief Leren. In de lokalen zitten de kinderen daarom in tafelgroepen van twee of meer leerlingen. Zelfstandigheid Stilzitten, luisteren, oefenen en veel herhalen: ruimte om een eigen weg in te slaan was er vroeger niet bij. Wij stimuleren zelfwerkzaamheid door de kinderen zelfstandig en zelfontdekkend te laten werken. De taken die een kind aangeboden krijgt zijn aangepast aan zijn of haar ontwikkeling en individuele leermogelijkheden. De taken zijn zo aan iedere leerling aangepast dat hij of zij er zelfstandig aan kan werken en problemen kan oplossen. Naarmate het kind zelfstandiger wordt, leert het meer gerichte keuzes te maken. De zelfwerkzaamheid komt vooral tot uiting in ons takensysteem, waarmee leerlingen zelf keuzes kunnen maken in bijvoorbeeld de volgorde van de verwerking van de vakken, de dag waarop een taak wordt afgemaakt, de plaats van werken en het wel of niet samenwerken met andere leerlingen. De leerkrachten begeleiden de kinderen daarbij in hun ontwikkeling. De nadruk ligt dan op de controle van het proces, naast de beoordeling van kwaliteit en kwantiteit van de geleverde prestaties. Door een goede organisatie van deze begeleiding van alle leerlingen geven wij ieder kind zoveel mogelijk onderwijs op maat.


Verantwoordelijkheid/vrijheid Vrijheid betekent niet dat een kind kan doen en laten wat het wil; het gaat gepaard met een groot verantwoordelijkheidsbesef. Kleuters en 12-jarigen ervaren vrijheid in verschillende mate op hun eigen manier. In taken vinden leerlingen vrijheid en verantwoordelijkheid. Hun keuze ligt in:  het tempo en de volgorde waarin een kind wil werken;  het al of niet raadplegen en de keuze van hulpbronnen;  alleen werken of samenwerken met anderen;  de tijd die aan de verschillende onderdelen wordt besteed. De leerkracht kent en begeleidt de kinderen individueel goed. De ruimte voor ieders vrijheid en verantwoordelijkheid wordt afgestemd op wat de leerling aankan. Effectiviteit Het Daltononderwijs is gericht op een effectieve inzet van tijd, menskracht en middelen. Parkhurst wil omwille van de efficiency leerlingen juist verantwoordelijkheid in handen geven. Zij stelt dat als leerlingen een taak krijgen, waar zij verantwoordelijkheid voor dragen en die ze in vrijheid zelf plannen en uitvoeren, het onderwijs dan veel effectiever is dan het stilzit- en luisteronderwijs dat zij zelf doorlopen heeft. Parkhurst maakt in haar Dalton Plan van kinderen als het ware kleine ondernemers, die verantwoordelijkheid leren dragen voor het schoolwerk, hun eigen werk, dat ze in vrijheid uitvoeren. Onderwijs behoort kinderen en jeugdigen ook cultureel en moreel te vormen, zodat ze zelfredzaam en sociaal verantwoordelijk worden: geoefend in, gewend aan en voorbereid op leven, werken en samenleven. Reflectie Reflexiviteit, nadenken over je eigen gedrag en je eigen werk, is op Daltonscholen belangrijk. Op veel Daltonscholen maken leerlingen vooraf een inschatting van de moeilijkheidsgraad en de tijd van de opdrachten. Achteraf wordt hierover ook een feitelijke beoordeling gegeven en worden in gesprekjes regelmatig de inschattingen vooraf en de feitelijke beoordelingen achteraf met elkaar vergeleken. In zulke gesprekjes kan er dan bijvoorbeeld aandacht geschonken worden aan het feit waarom een kind steeds de rekenopgaven in de weektaak vooraf moeilijker inschat dan ze (achteraf) blijken te zijn. Op andere aspecten van het werken in de klas wordt op een soortgelijke wijze gereflecteerd. Zo wordt geleidelijk de vaardigheid in het zelfstandig werken en het samenwerken opgebouwd. Het kritisch benaderen van onderwijskundige ontwikkelingen en inzichten is op een Daltonschool vanzelfsprekend. Iedere docent die werkt op een Daltonschool reflecteert op zijn/haar onderwijspraktijk en professioneel handelen. Ook op schoolniveau vindt reflectie over de kwaliteit van het Daltononderwijs voortdurend plaats.


4. Taakomschrijving Daltoncoördinator Taken van de Daltoncoördinator:  Coacht en begeleidt collega's.  Houdt collega’s en ouders op de hoogte van Daltonontwikkelingen vanuit de Nederlandse Dalton Vereniging.  Coördineert de DOP groepen.  Brengt nieuwe kennis en ideeën in het team.  Volgt de Daltonstudiedagen in Deventer.  Doet klassenconsultatie d.m.v de kijkwijzer (2 keer per jaar) en koppelt dit terug aan het team.  Waarborgt doorgaande lijn / kwaliteit.  Zet visitatieadvies om in ontwikkeling.  Houdt Daltonwerkboek actueel en betrekt hierbij het team.

Daltoncoördinator Binnen de Jan Ligthartschool is een Daltoncoördinator actief. Deze coördinator bereidt vergaderingen voor, houdt de rode draad in de gaten, werkt voorstellen en besluiten uit en fungeert in het team algemeen als een stimulator voor het ontwikkelen van verder Daltonbeleid op de school. De Daltoncoördinator neemt ook deel aan intervisiebijeenkomsten met andere Daltoncoördinatoren uit de regio (Dalton Oost Nederland).


Daltonontwikkelpunten op de Jan Ligthart 2015 2017 21th century skills We kunnen ons nu al nauwelijks een voorstelling maken hoe de maatschappij er over 10 jaar uitziet, laat staan over 50 jaar. De Jan Ligthart wil de leerlingen voorbereiden op de kennismaatschappij. Welke vaardigheden heeft de leerling nodig eind groep 8? En op welke manier van onderwijs geven kan de school aan deze vaardigheden werken? Het antwoord daarop zijn de 21th century skills. Deze skills (vaardigheden) zijn nodig om goed te kunnen functioneren in de 21e eeuw. De Engelse term wordt bewust aangehouden, omdat die overal ter wereld wordt gebruikt. Wij als Daltonschool, maar ook de NDV en onze stichting Archipel hebben ons al verdiept in deze vaardigheden.  Samenwerking  Kennisconstructie  ICTgebruik voor leren  Probleemoplossend denken en creativiteit  Planmatig werken Op de Jan Ligthartschool zijn wij ervan overtuigd dat veel vaardigheden overeenkomen met de kernwaarden uit het Daltononderwijs. De ‘soft skills’, gericht op persoonlijke, emotionele, sociale en intellectuele vaardigheden zijn binnen ons Daltononderwijs goed uitgedacht en wordt dus ook al toegepast in de klas. Om ook de overige vaardigheden te trainen is het mogelijk om leerarrangementen in te zetten. Dit kan bijvoorbeeld voor de zaakvakken, later zouden we dit kunnen uitbreiden in de andere vakken.

Eigenaarschap -> portfolio De ontwikkelingslijnen zijn geformuleerd en in februari en juni wordt de Daltonontwikkeling met ouders besproken. Wij willen graag met portfolio’s werken zodat de leerlingen meer betrokken zijn bij hun leer/ontwikkelingsproces. Hierdoor ontstaat er bij de leerling verantwoordelijkheid en motivatie t.a.v. het proces. In het portfolio laat de leerling zien wat hij wil leren, waar hij trots op is. Ons uiteindelijke doel is om een app te maken waar de leerkracht en leerling apart van elkaar de ontwikkelingslijnen kan beoordelen. Vanuit deze app kunnen dan de overeenkomsten maar ook de verschillen worden gezien. Hierop volgt dan het portfoliogesprek met kind, ouder en leerkracht. Zeer interessant is ook om te onderzoeken wat de leerlingen nodig hebben om zelfgestuurd te kunnen leren. Juist omdat de leerling dan nog meer eigenaar wordt van zijn eigen leerproces. Voorwaarde is wel dat het zelfgestuurd leren in alle vakken wordt geïntegreerd. In het zelfgestuurd leren wordt uitgegaan van een drietal fases: 1. Voorbereidingsfase 2. Uitvoeringsfase 3. Afrondingsfase Komend schooljaar ‘15/’16 gaat de DOP groep ‘Doorgaande lijn IGDI model’ zich bezig houden met onderzoek naar opbrengsten van deze manier van leren bij leerlingen. Ook gaat de DOP groep verder met het ontwikkelen van de integratie van leerdoelen vanaf groep 1 tot 8. Daarnaast gaan zij uitwerken hoe wij het IGDI model het best kunnen koppelen aan de 3 instructieniveaus die wij hanteren in de groepen.


Krachtige leeromgeving Voor het realiseren van een krachtige leeromgeving zijn wij al op de goede weg. Er wordt in de lokalen veel gevisualiseerd, leerlingen en leerkrachten benoemen de lesdoelen, leerkrachten coachen de leerlingen. Ook zijn instructies kort, en kan een leerling zelf bepalen wel of niet deel te nemen aan een instructie. Deze gegevens creëren voor een kind een omgeving die van hem verantwoordelijkheid en zelfstandigheid verlangt. De excellente leerlingen op school werken met MY POD! Gedurende een traject van ongeveer zes weken werkt de leerling aan zijn eigen onderzoek en gaat samen met andere excellente leerlingen en de IB’er op verschillende momenten en manieren in gesprek. De voorwaarden voor een optimale krachtige leeromgeving zijn aanwezig. Door middel van scholing (Wetenschap & Techniek) gaan wij de leerlingen meer uitdagen door ook denkvaardigheden te trainen. Denk hierbij aan; creatief denken, Taxonomi van Bloom (analyseren, samenvoegen en evalueren).


5. Organisatie van ons Daltononderwijs Dagindeling In elke klas hangt de dagindeling met tijdsplanning op het whiteboard. Op deze manier kunnen de leerlingen zelf zien wanneer de instructiemomenten en groepsmomenten gepland zijn voor de dag. Ook hangen er soms nummer 1,2 en 3 bij zodat leerlingen ook kunnen zien wanneer verlengde of individuele hulp geboden wordt. Zo motiveren wij leerlingen optimaal gebruik te maken van het Daltononderwijs, want bij ons op school is de hele schooldag Daltontijd.

Dagkleuren Onderstaand schema geeft de kleuren van de schooldagen aan. Wij zijn uitgegaan van de kleuren die bij de kleuters aangeboden worden vanuit de methode Schatkist. Kleuren van de dagen maandag geel dinsdag rood woensdag roze donderdag paars vrijdag blauw

Takenkaart Het werken met de takenkaart is wellicht de duidelijkste vorm van het Daltononderwijs. De opbouw van de takenkaart betreft onder andere:  omvang: Hoeveel activiteiten in de taak zijn opgenomen;  onderdelen: Welke vakken er in de taak zijn opgenomen;  planning: Wat en hoeveel mogen de leerlingen zelfstandig plannen. Opbouw takenkaart Groep 3

4

5

Werkwijze Groep 3 gebruikt het takenbord van “Veilig Leren Lezen”. Introductie takenkaart, de takenkaart is voor de hele week ingevuld. Klassikaal wordt de takenkaart bijgehouden en geëvalueerd. Er wordt overgegaan op een takenkaart. Het werk van de hele week staat op de takenkaart de taken worden voor de hele week ingepland. Het werk voor de hele week staat op de takenkaart de taken worden voor de hele week ingepland.

6

Het werk voor de hele week staat op de takenkaart de taken worden voor de hele week ingepland.

7

Het werk voor de hele week staat op de takenkaart de taken worden voor de hele week ingepland.

8

Deze groep gebruikt een agenda ter voorbereiding op het voortgezet onderwijs. Bij de start van de week plannen leerlingen zelf hun werk in, daarbij staat leerdoelenkaart centraal.

Klaar met taak, dan … Als de leerlingen klaar zijn met hun verplichte taken, mogen ze verdiepings-/pluswerk of keuzewerk doen.

Wanneer de leerlingen klaar zijn mogen ze verdiepings-/pluswerk of keuzewerk doen wat op de takenkaart staat. Wanneer de leerlingen klaar zijn mogen ze verdiepings-/pluswerk of keuzewerk doen wat op de takenkaart staat. Wanneer de leerlingen klaar zijn mogen ze verdiepings-/pluswerk of keuzewerk doen wat op de takenkaart staat. Wanneer de leerlingen klaar zijn mogen ze verdiepings-/pluswerk of keuzewerk doen wat op de takenkaart staat. Wanneer de leerlingen klaar zijn mogen ze verdiepings-/pluswerk of keuzewerk doen.


Schoolbreed begint de week op maandag en eindigt de week op vrijdag. De takenkaart vormt een overzicht van wat de leerlingen allemaal gaan leren en maken. Door het keuzewerk op de takenkaart, worden leerlingen gestimuleerd om naast de basistaak ook verplichte verdiepings- en trainingstaken te maken. Hier kunt u denken aan:  Computergebruik  Automatiseren/trainingstaken  Verdiepen in taal en rekenen  Verdiepen in zaakvakken Van groep 4 tot 7 maken de leerkrachten de takenkaart op www.klasseplan.nl. Deze website vermeldt bij elke les het lesdoel. Tijdens het plannen van de takenkaart op maandag, lezen de leerlingen de lesdoelen voor die week. Ze maken een inschatting van de te volgen instructies. Ook maken zij van te voren een inschatting van hun voorkennis, ze geven het doel een kleur door een bolletje of kruisje voor het doel te noteren. Hierdoor worden leerlingen eigenaar van hun eigen leerproces.   Groen = ik kan/ken deze lesstof en hoef de instructie niet te volgen.   Oranje = ik kan deze lesstof, na een korte instructie, zelfstandig maken.   Rood = ik ken deze lesstof niet en volg de gehele instructie. Reflectie Een belangrijke vaardigheid is het kritisch kijken naar jezelf en naar je geleverde werk. Op de takenkaart is ruimte voor de leerlingen om een eigen inbreng te hebben. De eigen inbreng bestaat uit de volgende items:  Vooraf: leerlingen stellen zichzelf een doel, dit doel staat de hele week centraal. We willen ernaar toe werken dat de leerling ook zijn tafelgenoten hiervan op de hoogte.  Tijdens: gedurende de week houdt de leerling het doel voor ogen en kan op de takenkaart noteren hoe het proces verloopt. Dit kan voor de leerkracht een aanleiding zijn om in gesprek te gaan met de leerling. De leerling kan feedback vragen van zijn tafelgenoten.  Achteraf: op de takenkaart is er de mogelijkheid om namens de leerling, leerkracht of ouder iets te noteren over het doel. Er kan door de groep en/of leerkracht ook gekozen worden voor een groepsdoel. Dit is een gezamenlijk doel dat de groep samen met de leerkracht SMART formuleert. Dit doel komt in de klas te hangen, en ook op de takenkaart te staan. Inbreng ouders en leerkracht De leerkracht kan een opmerking plaatsen op de takenkaart over de leerling. De takenkaart gaat mee naar huis en komt vanaf groep 5 getekend weer terug op school. Ook ouders hebben de mogelijkheid een opmerking op de takenkaart te zetten. Hier kan de leerkracht dan op reageren. In groep 7 en 8 zijn ouders welkom tijdens de inloop met vragen over het agendagebruik. In groep 3 krijgen de leerlingen een takenkaart zodra alle letters aan bod zijn geweest. De leerlingen krijgen een takenkaart met het werk voor de hele week erop. Per dag wordt er bekeken en bijgehouden wat ze gaan maken en af hebben. In groep 8 leren de leerlingen, ter voorbereiding op het voortgezet onderwijs, plannen in een schoolagenda. De overgang van takenkaart naar agenda heeft tot doel de leerlingen beter voor te bereiden op het agendagebruik in het voortgezet onderwijs. In de bijlage zijn enkele takenkaarten toegevoegd van de verschillende groepen.


Halpas Op onze school werken wij vanaf groep 1 met een halpas. Op deze manier maken wij de leerlingen bewust van hun eigen verantwoordelijkheidsgevoel en omgaan met vrijheid in gebondenheid. Leerlingen die gebruik willen maken van de ruimtes in de hal kunnen solliciteren voor een aspirantpas (gele pas). Deze pas leggen ze op tafel in de klas als zij aan hun juf/meester willen laten zien dat zij zich aan de regels voor het werken in de hal kunnen houden. Als de juf/meester is overtuigd, krijgt de leerling een rode halpas, hierop zet de leerling een handtekening en de halpas wordt gelamineerd. De leerling neemt de halpas mee als hij/zij in de hal wil werken. In de klas overlegt en/of kijkt de leerling eerst op de lijst of hij/zij op de hal kan werken. In de hal hangen de regels per ruimte:  Stilteruimte  Samenwerkruimte  Computerruimte Mocht de leerling deze regels overtreden, dan kan een juf of meester de halpas voorzien van een perforatiegaatje en de leerling terug sturen naar de klas. Bij drie perforaties wordt de halpas ingenomen. En zal de leerling in de klas zich bewust moeten worden van zijn leerproces t.a.v. het omgaan met vrijheid in gebondenheid en verantwoordelijkheidsgevoel.

Hulpmiddelen Stiltesignaal Binnen de hele school geldt het stiltesignaal, dat de leerkracht laat zien als teken voor rust. 1 hand omhoog en je wijsvinger van je andere hand voor je mond. Leerlingen laten dit teken ook zien, op deze manier attenderen zij hun klasgenoten op het stilteteken. Stoplicht In alle klassen wordt het stoplicht gebruikt om het zelfstandig werken en werken met uitgestelde aandacht te bevorderen. De verschillende kleuren van het stoplicht geven de werksituatie aan. Rood betekent dat de leerkracht geen hulp kan bieden en dat de leerlingen zelfstandig en in stilte moeten werken. Oranje geeft aan dat de leerkracht geen hulp kan bieden maar dat de leerlingen de vrijheid hebben om tijdens het zelfstandig werken elkaar hulp te bieden. Groen betekent dat de leerkracht hulprondes loopt en dat er samengewerkt mag worden. Dobbelsteen De leerlingen van groep 3 t/m 8 hebben allemaal een eigen dobbelsteen. De dobbelsteen wordt gebruikt tijdens het zelfstandig werken. De dobbelsteen is voorzien van een rood vlak, een groen vlak en een vraagteken. Rood betekent dat de leerling alleen wil werken, groen betekent dat een medeleerling een vraag mag stellen en het vraagteken is om de leerkracht te laten zien dat hij/zij hulp nodig heeft. De dobbelsteen is dus in gebruik bij een oranje en groen stoplicht en alleen in de klas. Naar de wc In de kleutergroepen is er een ketting die leerlingen meenemen als ze naar de wc gaan, is de ketting weg dan is de wc bezet. In groep 3 is er een kaartje voor de jongens en voor de meisjes. Is het kaartje omgedraaid dan is de wc bezet. In de groepen 4 t/m 7 hangt een symbool met een groene en een rode kant, groen betekent vrij en rood betekent bezet.


Niet storen Tijdens belangrijke toetsen kan er een bordje op de deur hangen met ‘niet storen’. Dit bordje zit in de toetsmap. Leerlingen, leerkrachten, ouders en bezoekers weten dan dat ze niet naar binnen mogen komen.

Instructietafel In de groepen 3 t/m 8 staat in het lokaal een instructietafel. Hier worden vaste groepjes en/of leerlingen die dit zelf willen geholpen via een verlengde instructie. Nakijktafel In de groepen 3 t/m 8 staat in elk lokaal een nakijktafel. Hieraan kunnen de leerlingen zelf hun werk corrigeren met als doel; directe feedback op hun gemaakte taak. Op de tafel zijn groene nakijkpennen en nakijkboekjes aanwezig. Per groep zijn er afspraken gemaakt welke vakken zelfstandig nagekeken dienen te worden en wanneer er werk verbeterd dient te worden. Inleverbakken De leerlingen leveren hun taken zelf in, in de daarvoor bestemde bakken. Open kasten In de klas staan zoveel mogelijk open kasten. De schriften, boeken, hulpmiddelen en materialen zoals vullingen, potloden, lijm en papier ligt allemaal binnen handbereik van de leerlingen. De kasten zijn ook gelabeld, zodat de leerlingen de materialen zelfstandig kunnen vinden en ook weer netjes kunnen opruimen. Deze open kasten hebben als doel het zelfstandig werken en de vrijheid van leerlingen te vergroten. Maar ook het efficiënt werken wordt vergroot.

Kanjertraining Op de Jan Ligthart gaan wij met elkaar om en werken wij met elkaar samen vanuit de Kanjermethode. Deze heeft als doel leerlingen positief over zichzelf en een ander leert denken. Als gevolg hiervan heeft de leerling minder sociale stress, dit kan op de langere termijn leiden tot betere concentratie en leerresultaten. Wij leren de leerlingen handvatten aan om te gebruiken in sociale situaties. Op de Jan Ligthart staan vijf afspraken centraal ter bevordering van het pedagogisch klimaat - We helpen elkaar. - We vertrouwen elkaar. - Niemand speelt de baas. - Niemand lacht uit. - Niemand doet zielig.


6. Leerlijnen Het team van de Jan Ligthart heeft voor elke kernwaarde van het Daltononderwijs doorlopende lijnen beschreven. Jaarlijks wordt de ontwikkeling van de leerlingen in beeld gebracht op het rapport. Hierbij worden de leerlijnen van dit document gebruikt. Leerlingen vanaf groep 5 houden hun eigen ontwikkeling ook bij. Over de ontwikkeling kan een ontwikkelgesprek gevoerd worden door leerkracht en leerling (zie bijlage rapport).

Leerlijn Verantwoordelijkheid In de leerlijn verantwoordelijkheid staan in elke groep de volgende drie onderdelen centraal:  ik ben verantwoordelijk voor de taak;  ik ben verantwoordelijk voor de materialen;  ik ben verantwoordelijk voor mijn omgeving. Deze onderdelen worden per groep uitgebreid. Leerlingen ervaren steeds meer vrijheid in gebondenheid en de mate van verantwoordelijkheid wordt opgebouwd.

Leerlijn Zelfstandigheid In de leerlijn zelfstandigheid staan in elke groep de volgende drie onderdelen centraal:  ik kan mijn werk inplannen;  ik weet zelf oplossingen te vinden;  ik kan omgaan met uitgestelde aandacht. In deze leerlijn is vooral de opbouw van tijd: eind groep 2 minimaal 20 minuten, eind groep 8 minimaal 2 x 45 minuten zelfstandig werken een lijn die mooi te volgen is. Ook leren leerlingen zelfstandig kleine ‘probleempjes’ tot conflicten oplossen.

Leerlijn Samenwerken In de leerlijn samenwerken staan in elke groep de volgende drie onderdelen centraal:  ik kan op verschillende manieren samenwerken;  ik kan met een ander een probleem oplossen (ik vraag en bied hulp);  ik sta open voor ideeën van anderen en toon belangstelling voor wat er gezegd wordt (kan goed overleggen). Leerlingen leren elkaar uitleggen, tips geven en zich in te leven in de ander. Ook hulp vragen, en met meerdere klasgenoten samenwerken, staat in deze leerlijn centraal. Verderop in het boek wordt beschreven hoe wij op de Jan Ligthartschool invulling geven aan Coöperatief Leren.

Leerlijn Effectiviteit In de leerlijn effectiviteit staan in elke groep de volgende drie onderdelen centraal:  ik kan de leertijd goed benutten;  ik kan de keuzemogelijkheden goed benutten;  ik maak keuzes die gemaakt zijn op het behalen van het doel. Leerlingen leren in deze leerlijn hun leertijd effectief te benutten. Dat houdt in dat leerlingen moeten leren wat hun sterke en zwakke punten zijn. Dan kunnen ze hun taken inplannen op moeilijkheidsgraad.


Leerlijn Reflectie In de leerlijn reflectie staan in elke groep de volgende drie onderdelen centraal:  voor het werk;  tijdens het werk;  na het werk. Voor het werk kan de leerling een inschatting maken hoeveel tijd de taak in beslag zal nemen, ook leert de leerling zichzelf een doel te stellen. Tijdens het werk kan de leerling op tijd hulp vragen voor de taak of wanneer de planning niet verloopt zoals gedacht. Na het werk kan de leerling zelf nakijken en vertellen wat hij/zij geleerd heeft.


7. Daltononderwijs in de kleutergroepen Planbord Het planbord wordt bij de kleuters gebruikt voor het plannen van werkjes, materiaal uit de kasten en hoeken. Kinderen geven door middel van een gekleurde knop (kleur van de dag) aan, welk moet-werkje zij, op welke dag, gaan doen die week. Hierdoor leren zij te plannen en zijn zij verantwoordelijk voor het uitvoeren van een verplichte taak op de desbetreffende dag. Moet-werkjes hebben een rode rand, dit kan bijvoorbeeld tijdens een thema ook de huishoek zijn. Na het spelen/werken moeten de kinderen achter hun knop een witte knop plaatsen. Op deze manier is goed te zien of het af is. Ze plannen, voeren uit en reflecteren hier op. De vrije keuze heeft een blauwe rand, deze kunnen kinderen twee keer in de week kiezen. Hier zijn namelijk twee gaatjes. Kinderen leren op deze manier bewust te kiezen voor een taak. Daarnaast worden ze gestimuleerd gevarieerd te kiezen. In het schooljaar 2015/2016 wordt er een experiment uitgevoerd met het digitaal planbord. Acitiviteiten uit de kast, zoals klei, tekenen, spelletjes moeten vrij kiesbaar zijn voor de hele week. Daarom worden deze knoppen er aan het einde van de dag er wel uitgehaald. Op deze manier blijft er een vrijheid bestaan en staat niet alles vast.Per activiteit is er wel de beperking dat er maar een bepaald aantal kinderen mogen spelen.

Halpas Kinderen krijgen vanaf groep 1 een aspirant halpas. Wanneer zij zich aan de afspraken omtrent de halpas houden krijgen zij een rode halpas. De kleuters krijgen het stuk vrijheid en verantwoordelijkheid buiten de klas in een afgesproken deel van de hal. Kinderen leren op die manier een pinkstem te gebruiken en zelfstandig te werken buiten de klas.

Verantwoordelijkheid voor omgeving en materiaal Kinderen worden allemaal voor iets verantwoordelijk, bijvoorbeeld voor de bouwhoek of voor de leeshoek. Zij controleren op de laatste dag van de week of hun onderdeel netjes en correct is achter gelaten.

Samenwerken Naast dat kinderen veel samenwerken en spelen in de klas, zijn kinderen soms ook maatje van een nieuwe leerling. Zij helpen de leerling wegwijs te worden in de klas. Op deze manier wordt ook de verantwoordelijkheid aangesproken.


8. Coöperatief Leren Coöperatief leren heet ook wel samenwerkend leren. Coöperatief leren wil de samenwerking tussen de leerlingen bevorderen. Dit wordt gestimuleerd door coöperatieve werkvormen, waarbij kinderen in heterogene tweetallen of groepjes werken. De kinderen discussiëren samen over de leerstof, ze geven elkaar uitleg en informatie en vullen elkaar aan. Zij zoeken samen naar een oplossing en helpen elkaar. Bij coöperatief leren is dus niet alleen de lesstof belangrijk, maar ook de samenwerking. Er is dus sprake van een cognitief en een sociaal doel. De achterliggende gedachte van coöperatief leren is dat kinderen niet alleen leren van de interactie met de leerkracht, maar ook van de interactie met elkaar. Op de Jan Ligthartschool leren wij 13 werkvormen aan vanaf groep 1 (zie bijlage). Hierin is gekozen voor een opbouw die past bij de leeftijdsgroepen. Met het team is afgesproken om elke bouw- en teamvergadering een (nieuwe) werkvorm in te zetten bij een van de agendapunten. De DOP groep ‘samenwerken’ zorgt voor het aanbieden van de werkvorm. Daarnaast wisselen de leerkrachten eigen ervaringen uit. Op deze manier blijven de werkvormen actief in onze school.


9. Keuzewerk Helen Parkhurst vroeg zich af wat de juiste verhouding tussen initiatief en verantwoordelijkheid was tussen leerkracht en leerling. Haar antwoord hierop was dat de leerling een natuurlijke houding t.o.v. leren, zijn inzicht in zijn eigen behoeften en zijn wilskracht om die te bevredigen. Keuzewerk op de Jan Ligthartschool gaat uit van bovenstaande uitspraak. Het keuzewerk is bedoeld voor iedere leerling die zichzelf doelen heeft gesteld. Omdat leerlingen inspraak hebben over de activiteiten die ze gaan ondernemen, zal de motivatie voor het leren toenemen. Zo zorgt keuzewerk voor een ontwikkeling van leerkracht-gestuurd naar leerling-gestuurd leren. Drie belangrijke doelen voor keuzewerk: 1. Het herhalen en inoefenen van stof uit de reguliere leerlijnen van de verschillende vakken. Dit kan een thema uit de wereldoriëntatie betreffen, maar ook spellingregels of een onderwerp van het rekenen. 2. Belangstelling opwekken voor andere vakgebieden. Speerpunt hierbij is het vergroten van kennis over onderwerpen als het heelal, kunst, flora en geschiedenis, etc. 3. Het oefenen van een persoonlijk gesteld doel per week of over een langere periode. De nadruk wordt hierbij niet gelegd op wat de leerling precies gaan doen, maar op het proces daarvan. De leerkracht zorgt voor keuzewerk op de takenkaart. Ook zorgt hij/zij dat de materialen hiervoor in de klas aanwezig zijn. Het keuzewerk zal op de takenkaart worden gewijzigd voor variatie en omdat de lesdoelen per periode verschillen.


10. Het IGDI model op de Jan Ligthart Op school werken wij tijdens onze instructies met het IGDI model. Het IGDI model is een instructiedidactiek die gebaseerd is op twee principes:  de leerkracht demonstreert doelgericht en geeft uitleg;  de leerlingen leren door oefening en herhaling. Als team hebben wij ondervonden dat het een uitdaging is om een manier te vinden in het geven van Daltononderwijs en werken met het IGDI model. Dit kwam naar voren in het geven van drie korte instructies achter elkaar en verantwoordelijkheid en vrijheid in gebondenheid die wij onze leerlingen aanleren. Het IGDI model verlangt van de leerkracht dat hij/zij de leiding neemt en dus vooral gericht is op klassikaal onderwijs. Met het team hebben wij eigen ervaringen en experimenten besproken over het werken met IGDI en Dalton. Ook hebben wij overleg met docenten van Dalton Deventer gehad over onze vragen. Samen zijn wij tot de volgende afspraken gekomen over het gebruikt van het IDGI model in samenhang met het Daltononderwijs; Vanaf groep 4 geven wij maximaal 3 korte instructies (taal, spelling en rekenen) na elkaar. Tijdens deze korte instructies worden de stappen 1, 2, 3 en 4 aangeboden uit onderstaand model. Voor de vakken rekenen/spelling/taal zijn 3 niveaugroepen gemaakt n.a.v. de laatste Citoresultaten. Leerlingen kunnen zelf zien in welke instructiegroep zij zitten. Het overzicht van de niveaugroepen hangt naast het bord.  1 = instructie meedoen en verlengde instructie volgen wanneer de leerkracht dat aangeeft.  2 = instructie meedoen, op eigen initiatief verlengde instructie volgen.  3 = de leerling mag zelf inschatten of hij/zij de instructie nodig heeft. Omdat wij de ‘hele dag Dalton’ hebben op de Jan Ligthartschool, is het mogelijk op bijna elk moment een verlengde instructie aan te bieden. Wij willen dat leerlingen eigenaar worden van hun eigen leerproces. Daarom laten wij de leerlingen vanaf groep 4 de lesdoelen die per week aangeleerd worden zelf lezen en kleuren. Op deze manier weten leerlingen wat er die week aangeboden wordt en welke instructie zij zeker wel of niet hoeven volgen. De doelen worden met groen/oranje/rood gekleurd. De lesdoelen van taal en spelling staan ook in de lesboeken op de instapkaartjes. De lesdoelen van rekenen staan niet vermeld in de lesboeken van de leerlingen. Daarom is het zeer belangrijk dat de leerkracht dit doel benoemt tijdens de introductie van de les.



11. Groepsdoorbrekend werken Op de Jan Ligthartschool werken de leerlingen van groep 3 t/m 8, een keer in de maand samen. Dat betekent dat de kinderen van verschillende groepen in kleine groepen worden verdeeld. Op deze middag gaan de leerlingen aan de slag met creatieve vakken en techniek. De kinderen leren werken met verschillende materialen, verschillende leerkrachten en verschillende leerlingen. Ze werken in een inspirerende leeromgeving. Denk hierbij aan:  Knutselen  Handvaardigheid  Schilderen  Muziek  Dans  Toneel  Koken  Techniek  Science (proefjes) Elke leerkracht krijgt een leerlijn, hij/zij werkt een les uit. Na afloop van de middag sluit de leerkracht de les af en kunnen de leerlingen het eindresultaat mee naar huis nemen (wanneer dat van toepassing is). Voor het hele jaar staan de data vast en zijn de leerlingen ingedeeld, zodat elk vak een keer aan bod komt. Op deze manier krijgen de creatieve- en technieklessen op de Jan Ligthartschool meer diepgang. Dat komt omdat wij de hele middag tijd hebben ingeroosterd en de lessen zorgvuldig zijn voorbereid. Ook is er voor de leerling, aanbod en tijd voor talentontwikkeling. De leerkracht kan de hulp van ouders inzetten middels de Talentengids.


12. Informatie en rapportage Graag houden wij ouders, leerlingen, nieuwe collega’s, Nederlandse Dalton Vereniging en andere belangstellenden op de hoogte van de ontwikkelingen en borging van Daltonzaken. Ook over de voortgang van de leerlingen en team op Daltongebied zullen wij u op de volgende manieren informeren. Op de volgende momenten wordt er informatie gegeven over ons Daltononderwijs:  Rondleiding nieuwe ouders  Schoolgids  Schoolplan  Informatieavond begin van het schooljaar  Daltonwerkboek  Website  Klassenmap  Peuterproefles De leerlingen maken ontwikkeling door op het gebied van Daltonvaardigheden. Op onderstaande manieren worden ouders u hiervan op de hoogte gebracht:  leerling rapport  10 minutenavonden (november/februari/juni) In de bijlage vindt u een voorbeeld van het leerling rapport. Hierin zijn de Daltonindicatoren opgenomen en uitgewerkt in vaardigheden die onder de indicatoren vallen.


13. Aanbevelingen visitatie In 2006 en 2011 is onze school gevisiteerd door de Nederlandse Dalton Vereniging. De volgende drie aanbevelingen hebben wij meegekregen voor de komende vijf jaar: 1. Creëer een uitdagende, prikkelende leeromgeving. 2. Door de taak meer ruimte en inbreng te geven, appelleer je op meer eigen verantwoordelijkheid van de leerling. Zo wordt de leerling eigenaar van zijn/haar leerproces. 3. Op de reeds goede grondhouding van leerkrachten en kinderen reflecteren. Door reflectie haal je het beste uit de kinderen en uit jezelf. Wij hebben op de volgende manieren gewerkt en vorm gegeven aan de aanbevelingen; - Daltonstudie met het team (2012-2014). - Met het team het 16 veld ingevuld. - Lees onze parels op de volgende pagina. - Werken met DOP groepen. - Elkaar inspireren met experimenten. - Nieuw rapport.


14. Parels Wij zijn trots op de volgende Daltonontwikkelingen binnen onze school:  Halpas: deze moet je verdienen door je verantwoordelijk en zelfstandig op te stellen. De leerkrachten en leerlingen houden zich aan de afspraken die verbonden zijn aan de halpas. Dit zorgt voor duidelijkheid en rust.  Verschillende werkruimtes in de hal: leerlingen kunnen zelf kiezen aan welke werkplek zij behoefte hebben.  Leerdoelen benoemen/lezen en vooraf inschatten d.m.v. kleuren en achteraf evalueren d.m.v. kleuren.  Daltonexperimenten met elkaar delen om elkaar te inspireren en met elkaar in gesprek te blijven.  Open podium: tijdens deze maandafsluiting laat elke groep zien wat zij de afgelopen tijd hebben geleerd.  Ouderbetrokkenheid: aanleg schoolplein, huiswerk, open podium en drie contactmomenten per jaar.  Daltonontwikkelingslijnen zichtbaar gemaakt in de klassen voor de leerlingen, ouders en leerkrachten d.m.v. de ‘talentenboom’.  In samenwerking met de peuterspeelzaal ‘De kleine Jan’ de daltonleerlijnen op peuterniveau vastgesteld.  Evaluatiegesprek voeren met oud groep 8 leerlingen over de overstap naar het VO. Welke daltonvaardigheden hebben zij als zinvol ervaren?

Daltonwerkboek. Openbare Daltonbasisschool Jan Ligthart Zutphen

Recommend Documents