Dakloos in Leiden 2013
Colofon: Opdrachtgever: Gemeente Leiden Uitvoering: GGD Hollands Midden Onderzoekers: M. van Veldhuizen, onderzoeker H. Tielen, epidemioloog Omvangschatting: Prof. Dr. PGM van der Heijden, Universiteit Utrecht Publicatienummer U14002
Februari 2014
2
Inhoud
Samenvatting ............................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 1 Inleiding, doelstelling, vraagstellingen ............................................................ 7 Hoofdstuk 2 Onderzoekspopulatie en methode .................................................................... 9 Hoofdstuk 3 Resultaat telling en schatting ......................................................................... 13 3.1 Omvangschatting feitelijk daklozen ............................................................................. 13 3.2 Trend aantal daklozen .................................................................................................. 14 3.3 Trend kenmerken daklozen .......................................................................................... 16 3.4 Herkomst daklozen Nieuwe Energie ............................................................................ 17 Hoofdstuk 4 Bezoekers Het SPIL....................................................................................... 19 Literatuur ................................................................................................................................. 21
3
4
Samenvatting In het najaar van 2013 heeft de GGD Hollands Midden in opdracht van de gemeente Leiden de vijfde omvangschatting gemaakt van het aantal dakloze mensen in Leiden. De vorige omvangschattingen dateren uit 2005, 2006, 2009 en 2011. De gemeente Leiden wenst het aantal daklozen nauwlettend te monitoren om het effect van haar beleid te toetsen in het kader van het beperken van de instroom in de maatschappelijke opvang en bevorderen van de uitstroom. Doel van het onderzoek is om een schatting te maken van de daklozenpopulatie in Leiden en de omvang te vergelijken met de omvangschatting uit 2011. Uit de bezoekersregistratie van Nieuwe Energie zijn de bezoekers geselecteerd, die in de periode van 11 tot en met 24 november 2013 de dagopvang hebben bezocht. In De Schuilplaats zijn in dezelfde periode door twee tellers alle bezoekers geregistreerd. Hierbij is gevraagd naar persoonsgegevens om de bezoekfrequentie en overlap van personen tussen de twee locaties te kunnen vaststellen. Op beide locaties hebben bezoekers antwoord gegeven op vragen om vast te stellen of zij feitelijk dakloos zijn of gehuisvest. De daklozenpopulatie wordt geschat op 212 ± 80 personen. In 2011 is de omvang geschat op 294 ± 58 daklozen. De omvangschatting in 2013 is 82 lager dan in 2011. De ondergrens van het verschil tussen 2013 en 2011 is –16, de bovengrens 186. Het verschil tussen 2013 en 2011 is net niet significant. Daardoor is het niet mogelijk om uitsluitsel te geven over een daadwerkelijke afname van het aantal daklozen over de afgelopen twee jaar. Wel lijkt er sprake te zijn van een dalende trend. Negen van de tien bezoekers van Nieuwe Energie en De Schuilplaats zijn mannen en de gemiddelde leeftijd is tussen de 40 en 50 jaar. De daklozen in Nieuwe Energie komen voor 60% uit Leiden of de regio Zuid-Holland Noord en 40% komt van buiten de regio. Op verzoek van de gemeente Leiden is dit jaar ook bij Het Spil geteld. Deze locatie is niet meegenomen met de schatting omdat de schatting van 2013 dan niet vergelijkbaar is met 2011. Bovendien is Het Spil, net als Nieuwe Energie, een voorziening van Stichting De Binnenvest en daarmee dus niet onafhankelijk. Onafhankelijkheid van locaties is een voorwaarde voor de gehanteerde schattingsmethode. In Het Spil zijn 91 dakloze bezoekers geteld. Bijna negen van de tien dakloze bezoekers zijn mannen. De gemiddelde leeftijd is 34 jaar. Twaalf bezoekers zijn jonger dan 23 jaar, de jongste is 18 jaar. Ongeveer 40% is korter dan een jaar dakloos en 11% is 5 jaar of langer dakloos. Driekwart van de bezoekers komt uit Leiden, 18% uit de regio Zuid-Holland Noord en ongeveer 10% van buiten de regio.
5
6
Hoofdstuk 1 Inleiding, doelstelling, vraagstellingen In augustus 2005, februari 2006, oktober/november 2009 en november 2011 zijn in opdracht van de gemeente Leiden vier omvangschattingen gemaakt van het aantal feitelijk dakloze mensen in Leiden. 1 De eerste schatting is gemaakt door het Trimbos-instituut , de tweede tot en met vierde door de GGD 2, 3, 4 Hollands Midden . In 2013 heeft de gemeente Leiden aangegeven wederom een omvangschatting van feitelijk daklozen te wensen. Uitvoering van het veldwerk en de beschrijving van de resultaten liggen in handen van de GGD. De omvangschatting is gemaakt door Prof. Dr. P.G.M. van der Heijden, hoogleraar Statistiek t.b.v. de Sociale Wetenschappen in Utrecht. Doelstelling De gemeente Leiden is bezig met het uitvoeren van haar plannen ten aanzien van het terugdringen 5 van dakloosheid zoals beschreven in het Regionaal Kompas Volle kracht vooruit Zuid-Holland Noord 2008-2013. Tot welke resultaten dit tot nu toe heeft geleid staat in de voortgangsrapportage van het Regionaal Kompas met als titel Tussenevaluatie Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord 2008 – 6 2013 . Aandachtspunten voor de komende periode zijn onder andere het versterken van de onderlinge samenwerking, het realiseren van een sluitende keten in schuldhulpverleningstrajecten in alle gemeenten ten behoeve van het voorkomen van huisuitzetting, het toepassen van een persoonsgerichte aanpak, het realiseren van uitstroom van cliënten uit de maatschappelijke opvang en het activeren van de doelgroep. De gemeente Leiden wenst het aantal daklozen nauwlettend te monitoren om het effect van haar beleid te toetsen. Vraagstellingen a Wat is de omvang van de populatie feitelijk daklozen in Leiden najaar 2013? b Is het aantal daklozen sinds de vorige schatting in 2011 gelijk gebleven, toe- of afgenomen?
7
8
Hoofdstuk 2 Onderzoekspopulatie en methode Onderzoekspopulatie De omvangschatting wordt gemaakt van de zogenaamd ‘feitelijk daklozen’ in Leiden. De volgende definitie wordt gehanteerd. 7
Feitelijk daklozen Dit zijn personen die de maand voorafgaand aan het interview niet beschikten over een eigen woonruimte en voor een slaapplek gedurende de nacht waren aangewezen op: - buiten slapen, ofwel overnachten in de open lucht en in overdekte openbare ruimten, zoals portieken, fietsenstallingen, stations, winkelcentra of een auto, en/of: - binnen slapen in passantenverblijven van de maatschappelijke opvang, inclusief eendaagse noodopvang, en/of: - binnen slapen bij vrienden, kennissen of familie, zonder vooruitzichten op een slaapplek voor de daaropvolgende nacht. Bewoners van het Sociaal Pension en andere woonvoorzieningen worden niet meegeteld. Zij zijn stabiel gehuisvest en behoren volgens de definitie niet tot de feitelijk daklozen. Omvangschatting feitelijk daklozen Ten behoeve van de omvangschatting wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde vangst-hervangst8 methode . Deze methode wordt vaak toegepast ten aanzien van moeilijk bereikbare groepen die meestal niet of slechts beperkt in registraties voorkomen. De methode is oorspronkelijk ontwikkeld in de biologie voor het schatten van bijvoorbeeld vispopulaties in een meer. Vissen, bijvoorbeeld karpers, worden gevangen, gemerkt en weer losgelaten. Twee vissers vangen tegelijkertijd onafhankelijk van elkaar karpers. Op basis van het aantal karpers dat is gevangen en de overlap tussen de twee vangsten wordt geschat hoeveel karpers niet zijn gevangen en daarmee hoe groot de totale karperpopulatie is. Zo is op basis van het aantal keer dat feitelijk daklozen zijn gesignaleerd op twee locaties en het aantal daklozen dat op beide locaties is gesignaleerd (de overlap), een schatting gemaakt van het aantal feitelijk daklozen dat niet is gesignaleerd. De daklozen kunnen worden ingedeeld in vier groepen: 1. gesignaleerd in locatie 1, niet in locatie 2 2. gesignaleerd in locatie 2, niet in locatie 1 3. gesignaleerd in locatie 1 en in locatie 2 4. niet gesignaleerd in locatie 1 en niet gesignaleerd in locatie 2 Het werkelijke aantal feitelijk daklozen is de som van de vier bovenstaande groepen. Na telling is de omvang van de eerste drie groepen bekend. De omvang van de vierde groep zal altijd onbekend blijven. Het is de vierde groep die we willen schatten op basis van de aantallen van de eerste drie groepen. 8
Om deze methode te kunnen toepassen moet aan vier voorwaarden zijn voldaan: 1. Onafhankelijkheid: Iedereen van de doelgroep moet vrij gebruik kunnen maken van de bij het onderzoek betrokken voorzieningen. 2. Homogeniteit: De kans om te worden geteld is voor iedereen uit de doelgroep even groot.
9
3. Geslotenheid: De omvang van de populatie is niet onderhevig aan gevolgen van geboorte, sterfte of migratie. 4. ‘Perfect record linkage’: Personen moeten uniek kunnen worden geïdentificeerd zodat de bezoekfrequentie en overlap tussen de locaties kan worden vastgesteld. Omdat in de praktijk vaak niet helemaal aan de voorwaarde van onafhankelijkheid wordt voldaan, is bij dit onderzoek een schattingsmethode gehanteerd die hiervoor corrigeert. De gebruikte schatter is 9 voorgesteld door Chao . Deze methode maakt slechts gebruik van de aantallen mensen die één of twee keer zijn gesignaleerd. De rechtvaardiging hiervoor is dat het aannemelijk is dat de mensen die nul keer zijn gezien (en die we dus willen schatten) het meest lijken op de personen die één of twee keer zijn gezien. Deze schatter levert een onderschatting op van de populatieomvang. Naarmate de a personen meer afwijken van een homogene Poissonverdeling , ligt de populatiewaarde verder af van de schatting. Om de populatie ten tijde van de telling zoveel mogelijk ‘gesloten’ te houden, wordt de periode waarin wordt geteld beperkt tot twee weken. Dit is lang genoeg om zoveel mogelijk daklozen te zien en kort genoeg om uitval door bijvoorbeeld migratie te beperken. Tellocaties Ten behoeve van de schatting is geteld op twee locaties: Nieuwe Energie (Stichting De Binnenvest) en de Schuilplaats. Zij voldoen goed aan de eerste twee voorwaarden: het zijn twee onafhankelijke, drempelloze voorzieningen voor maatschappelijke opvang. Nieuwe Energie is een publieke voorziening voor de regio Zuid-Holland Noord gefinancierd door de centrumgemeente Leiden. In Nieuwe Energie kunnen daklozen zeven dagen per week terecht. De Schuilplaats is een vrijwilligersorganisatie die elke vrijdag een warme maaltijd aanbiedt en elke zondag een lunch. Financiering is door middel van giften en subsidie van de gemeente Leiden. Op verzoek van de gemeente Leiden is ook geteld bij Het Spil. Het Spil is een aparte locatie van Stichting de Binnenvest, waar cliënten toegang hebben tot internet en kunnen worden geholpen met allerlei regelingen. Het Spil is, net als Nieuwe Energie, een voorziening van De Binnenvest. Voor de schatting van het totaal aantal daklozen zijn alleen de tellingen bij Nieuwe Energie en De Schuilplaats gebruikt. De reden hiervoor is dat de schatting vergelijkbaar moet zijn met die uit voorgaande jaren. In voorgaande jaren is Het Spil bewust niet meegenomen omdat het afhankelijk is van Nieuwe Energie, en daarmee niet voldoet aan één van de voorwaarden voor de vangst- hervangstmethode. De bevindingen in Het Spil worden in een apart hoofdstuk beschreven. Telling Het aantal unieke personen dat in een periode van twee weken twee locaties bezoekt, is geteld. Met behulp van de bezoekfrequentie en de overlap tussen deze groepen is het aantal ‘onzichtbare’ daklozen geschat, namelijk de daklozen die in deze periode op geen van de twee locaties zijn geweest. De telling vindt plaats gedurende twee weken van 11 tot en met 24 november 2013. In Nieuwe Energie is gebruik gemaakt van de bezoekersregistratie die wordt bijgehouden door de beveiliging. In de Schuilplaats is geteld op twee vrijdagen van 18:00 uur tot ongeveer 20:00 uur en twee zondagen van 12:30 uur tot ongeveer 14:00 uur. In De Schuilplaats zijn steeds twee tellers
a
de Poissonverdeling is een kansverdeling die met name van toepassing is voor variabelen die het vóórkomen van bepaalde situaties tellen gedurende een gegeven periode
10
tegelijk aanwezig geweest. De deur gaat na een half uur inlooptijd dicht. Iedereen die vanaf het sluiten van de deur aanwezig is wordt geregistreerd op een turflijst. In Het Spil hebben vijf cliënten van Stichting De Binnenvest de telling uitgevoerd. De tellers zijn begeleid door vrijwilligers. Elke dag is één teller met een vrijwilliger aanwezig van 09:00 – 13:00 uur. Hij of zij wordt om 13:00 uur afgelost. De tweede teller blijft in Het Spil tot 17:00 uur. Elke bezoeker die in de loop van de dag binnenkomt, wordt geregistreerd op een turflijst. Werkwijze Schuilplaats In De Schuilplaats zijn vier aparte turflijsten gemaakt en zijn de dubbelen er achteraf uit gehaald op basis van de persoonsgegevens (eerste letter voornaam, eerste letter achternaam, geslacht en geboortedatum). In De Schuilplaats is alleen gevraagd naar persoonsgegevens en is gescreend op feitelijke dakloosheid. Duur van de dakloosheid en woonplaats is vanwege de drukte niet nagevraagd. Het aantal keer dat iemand is geregistreerd is minimaal 1 en maximaal 4 keer. Werkwijze Het Spil De eerste keer dat een bezoeker wordt gezien, wordt gevraagd naar de eerste letter van de voornaam, de eerste letter van de achternaam en geboortedatum. Ook het geslacht wordt genoteerd. Om vast te stellen of de bezoeker feitelijk dakloos is, is gevraagd waar de bezoeker in de afgelopen maand heeft geslapen. Als hij of zij één of meer nachten in de open lucht of in een publieke ruimte of in de Nachtopvang heeft geslapen, is de bezoeker feitelijk dakloos. Als hij of zij in het Sociaal Pension of in een andere stabiele woonvoorziening verblijft, is hij of zij niet feitelijk dakloos. Vervolgens is gevraagd hoe lang de bezoeker dakloos is en de woonplaats voordat hij of zij dakloos werd. Deze gegevens worden op een turflijst geregistreerd. Elke volgende keer wordt de bezoeker gevraagd of hij of zij al op de lijst staat. Zo ja, dan wordt gevraagd om zichzelf op de lijst aan te wijzen. Op deze wijze wordt voorkomen dat bezoekers dubbel worden geteld. Bij iedere bezoeker worden één of meerdere kruisjes bij de dagen gezet waarop hij/zij de Dagopvang heeft bezocht. Het aantal kruisjes is minimaal 1 (dag) en maximaal 10 (dagen). Omrekening niet-meewerkende bezoekers De persoonsgegevens zijn nodig om de bezoekfrequentie per locatie te bepalen en om de overlap tussen de twee locaties vast te stellen. De bezoekfrequentie en overlap zijn nodig voor het maken van de omvangschatting. Alle bezoekers die niet wilden meewerken hebben de Schuilplaats één keer bezocht. De niet-meewerkende bezoekers zijn verdeeld in dezelfde verhouding als de meewerkende niet-daklozen / wel-daklozen die de Schuilplaats één keer hebben bezocht. Het op deze wijze aantal geschatte dakloze bezoekers is opgeteld bij het aantal meewerkende feitelijk daklozen.
11
12
Hoofdstuk 3 Resultaat telling en schatting Nieuwe Energie In Nieuwe Energie zijn 84 feitelijk daklozen geregistreerd (tabel 1). Dit is 81% van het totaal aantal geregistreerde bezoekers. Het zijn 73 mannen en 11 vrouwen. Bijna de helft van de daklozen is tussen de 23 en 44 jaar, ruim 40% is tussen de 45 en 64 jaar. Er zijn 4 daklozen boven de 65 jaar. De jongste geregistreerde dakloze is 19 en de oudste 80. Mannen en vrouwen zijn gemiddeld even oud (niet in tabel). De Schuilplaats In De Schuilplaats zijn 40 mensen geteld die feitelijk dakloos zijn. Dit is 23% van het totaal aantal meewerkende bezoekers. Van de niet-meewerkende bezoekers zijn naar schatting nog eens vijf personen dakloos. We gaan uit van totaal 40 + 5 = 45 feitelijk daklozen in De Schuilplaats (tabel 2). Negen van de tien daklozen in De Schuilplaats zijn mannen. Ruim 40% is 23-44 jaar oud en de helft is 45-64 jaar oud. De jongste is 25 jaar en de oudste 72.
Tabel 1 Geregistreerde feitelijk daklozen in Nieuwe Energie en De Schuilplaats Nieuwe Energie Aantal feitelijk daklozen
Schuilplaats
Aantal
%
Aantal
%
84
100%
45*
100%
73 11
87% 13%
36 4
90% 10%
Geslacht mannen vrouwen Leeftijd < 23 jaar
4
5%
0
0%
23-44 jaar 45-64 jaar
39 37
46% 44%
16 20
42% 53%
> 64 jaar gemiddelde leeftijd
4 44,2 jaar
5%
2 46,5 jaar
5%
min - max leeftijd
19–80 jaar
25–72 jaar
*aantal meewerkende personen plus geschat aantal niet-meewerkende personen
3.1 Omvangschatting feitelijk daklozen Bij Nieuwe Energie en De Schuilplaats zijn totaal 122 daklozen geteld, waarvan 84 in Nieuwe Energie en 45 in De Schuilplaats. Zeven personen zijn op beide locaties geregistreerd; de overlap tussen de beide locaties is 6%. In tabel 2 staan de aantallen geregistreerde daklozen in Nieuwe Energie en De Schuilplaats. In Nieuwe Energie zijn 77 daklozen geregistreerd die niet in De Schuilplaats zijn geteld. In De Schuilplaats zijn 38 daklozen geteld die niet in Nieuwe Energie zijn geregistreerd. In tabel 4 is de
13
kleine letter n het onbekend aantal daklozen dat niet is gesignaleerd en dat moet worden geschat. Hoofdletter N is het totaal aantal daklozen. Als n bekend is, kan N worden berekend. Tabel 2 Aantal daklozen geteld per locatie Schuilplaats
niet in Schuilplaats
Totaal
7
77
84
niet in Nieuwe Energie
38*
n
Totaal
45*
Nieuwe Energie
N
*aantal meewerkende personen plus geschat aantal niet-meewerkende personen
In tabel 3 staan de aantallen daklozen per locatie naar aantal dagen dat zij zijn geregistreerd. In Nieuwe Energie is gedurende 14 dagen geregistreerd, dus het maximum is 14 keer en in De Schuilplaats is het maximum 4 keer (vier keer open in twee weken). Veertien procent van de daklozen die in Nieuwe Energie zijn geregistreerd, hebben Nieuwe Energie één keer bezocht; ruim de helft heeft Nieuwe Energie op meer dan tien dagen bezocht. De meeste dakloze bezoekers van De Schuilplaats (80%) hebben deze locatie één keer een bezoek gebracht.
Tabel 3 Aantal dagen dat daklozen zijn geregistreerd per locatie Nieuwe Energie Aantal dagen
Schuilplaats
Aantal Percentage Aantal dagen
Aantal
Percentage
geteld
daklozen
daklozen
geteld
daklozen
daklozen
1 2 t/m 5
12 14 13 45
14% 17% 15% 54%
1 2 3 4
36* 3 5 1
80% 6% 11% 2%
45*
100%
6 t/m 10 11 t/m 14 Totaal aantal daklozen
Totaal aantal 84
geteld
100%
daklozen geteld
*aantal meewerkende personen plus geschat aantal niet-meewerkende personen
Schatting totaal aantal feitelijk daklozen in Leiden Resultaat van de telling: 84 daklozen bij Nieuwe Energie en 45 daklozen bij De Schuilplaats met een overlap van 7 personen (6%). Het totaal aantal getelde feitelijk dakloze personen is 122. Schatting aantal feitelijk daklozen in Leiden: Totaal geschat aantal feitelijk daklozen = 212 met 95% betrouwbaarheidsinterval 132 – 291
3.2 Trend aantal daklozen In 2013 is voor de vijfde keer een omvangschatting gemaakt van het aantal feitelijk dakloze mensen in Leiden. De vorige tellingen waren in de nazomer van 2005, in de winter in 2006, eind oktober 2009 en in november 2011.
14
Het totaal aantal unieke dakloze personen dat is geteld, is 268 in 2005, 276 in 2006, 180 in 2009, 198 in 2011 en 117 in 2013 (tabel 4). In 2005 en 2006 is de schatting tussen de 450 en 500 daklozen. In 2009 en 2011 ligt de schatting rond de 300 daklozen. De onder – en bovengrens van de schatting wordt bepaald door het 95%-betrouwbaarheidsinterval. Dit is een statistische foutenmarge waarmee wordt aangegeven dat met 95% zekerheid kan worden gesteld dat het werkelijk aantal daklozen ligt tussen de onder- en bovengrens. Trend geschat aantal daklozen In tabel 5 is te zien dat het verschil tussen de schattingen in 2011 en 2013 gelijk is aan 82 personen. Het 95%-betrouwbaarheidsinterval van dit verschil ligt tussen -16 en 186. Het interval omvat de waarde nul en daarmee kunnen we concluderen dat het verschil in aantal geschatte daklozen in 2011 en 2013 net niet significant is. In Figuur 1 is de trend van het geschat aantal daklozen weergegeven vanaf de eerste telling in 2005. Bij de eerste twee tellingen (2005 en 2006) was de schatting van het aantal daklozen ongeveer even groot. In 2009 was het aantal daklozen ten opzichte van 2006 gedaald. In 2011 is het geschatte aantal daklozen ten opzichte van 2009 weer gelijk gebleven en in 2013 lijkt het geschatte aantal daklozen weer gedaald.
Tabel 4 Geschat aantal feitelijk daklozen Sep 2005
Feb 2006
Okt 2009
Nov 2011
Nov 2013
Nieuwe Energie
268 -
276 -
180 144
198 158
117 84
De Schuilplaats Dienstencentrum
244
253
65 -
76 -
45 -
Slaaphuis
27
40
-
-
-
De Zaak
23
20
-
-
-
Overlap tussen locaties
8%
11%
16%
18%
6%
493
454
313
294
212
Ondergrens
461
377
210
236
132
Bovengrens
525
531
416
352
291
Totaal aantal geregistreerd
Geschat aantal daklozen
Tabel 5 Verschil tussen 2011 en 2013 2011 Geschat aantal daklozen Verschil 2011 - 2013 ondergrens bovengrens
2013
294
212 82 -16 186
15
Figuur 1 Trend omvangschatting daklozen 2005 - 2013
Conclusie 8 De vangst- hervangstmethode is een vrij grove schattingsmethode . De foutenmarges zijn breed. Het gevolg is dat er vaak geen statistisch significant verschil wordt gemeten tussen twee schattingen. In 2009 was de geschatte afname van het aantal daklozen ten opzichte van 2007 wel significant. Hoewel in 2013 op het eerste gezicht sprake lijkt te zijn van een afname van het aantal daklozen, is dit statistisch gezien niet het geval. Dit komt omdat het betrouwbaarheidsinterval van het verschil tussen de twee schattingen de waarde nul omvat. Daardoor is het niet mogelijk om uitsluitsel te geven over een daadwerkelijke verandering in het aantal daklozen over de afgelopen twee jaar. Wel lijkt er sprake te zijn van een dalende trend.
3.3 Trend kenmerken daklozen In 2009 was 57% van de meewerkende bezoekers van Nieuwe Energie feitelijk dakloos, in 2011 is dit 62% en in 2013 81%. In De Schuilplaats ging het in 2009 om 38% van de bezoekers, in 2011 om 46% en in 2013 23%. Het percentage dakloze bezoekers is bij Nieuwe Energie gestegen. Dit is het gevolg van het toelatingsbeleid. Het percentage daklozen van de bezoekers van de Schuilplaats is gedaald. De samenstelling van de groep daklozen in de Dagopvang is in 2005, 2009 en 2011 voor wat betreft geslacht en leeftijd vrijwel gelijk; in alle drie de jaren zijn bijna negen op de tien daklozen man en ligt de gemiddelde leeftijd rond de 40 jaar (tabel 6). In De Schuilplaats zijn in 2011 en 2013 relatief iets meer mannen dan in 2009: negen op de tien in 2013 tegenover acht op de tien in 2009. De gemiddelde leeftijd is in 2013 iets hoger dan in beide voorgaande jaren.
16
Tabel 6 Kenmerken daklozen in 2009, 2011 en 2013 Nieuwe Energie
Schuilplaats
2009
2011
2013
2009
2011
2013
144
158
117
65
76
45
man
89%
86%
87%
80%
89%
90%
vrouw
11%
14%
13%
20%
11%
10%
gemiddelde leeftijd
41 jaar
41 jaar
44 jaar
42 jaar
43 jaar
47 jaar
min – max leeftijd
21-61 jaar
21-63 jaar
19-80 jaar
21-59 jaar
13-59 jaar
25-72 jaar
Aantal daklozen Geslacht
Leeftijd
*aantal meewerkende personen plus geschat aantal niet-meewerkende personen
Over de jaren heen worden niet steeds dezelfde personen gezien. Van alle feitelijk daklozen die in 2009 en 2011 zijn geteld, is 7% in beide jaren geteld. De overlap tussen 2005 en 2006 is 17%. De daklozen die in 2013 zijn geteld, zijn allemaal andere personen dan die uit 2011. Uiteraard wordt de mate van overlap beperkt door de korte telperiode van twee weken die in dit onderzoek wordt gehanteerd.
3.4 Herkomst daklozen Nieuwe Energie Van 73 daklozen is bekend waar zij woonden voordat ze dakloos werden. Bijna een derde van de daklozen komt uit Leiden (tabel 7) en eveneens een derde komt uit één van de gemeenten in ZuidHolland Noord. Veertig procent van de daklozen komt van buiten de regio. Dit is een verschuiving ten opzichte van 2011. Toen kwam ruim de helft uit Leiden en één van de vijf kwam van buiten de regio.
Tabel 7 Herkomst daklozen Nieuwe Energie 2013 Woonplaats Leiden Regio ZHN totaal
2011
Aantal Percentage Aantal Percentage 21 22
29% 30%
57 27
54% 26%
Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiderdorp
6 2 1 6 1
3 1 10 4
Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Buiten regio ZHN
1 1 2 1 1 30
41%
1 1 2 1 1 1 2 21
20%
Totaal
73
100%
105
100%
17
18
Hoofdstuk 4 Bezoekers Het SPIL Op verzoek van de gemeente Leiden heeft de GGD naast Nieuwe Energie en De Schuilplaats, ook bij de locatie Het Spil geteld. De telling bij deze locatie is niet meegenomen voor de schatting van het totaal aantal daklozen omwille van de vergelijkbaarheid met 2011. Bij het Spil komen ook veel cliënten van De Binnenvest die niet dakloos zijn. Het aantal niet-dakloze bezoekers is niet geteld. In Het Spil zijn 91 feitelijk daklozen geteld, van wie 86% mannen en 14% vrouwen (tabel 8). De jongste is 18 jaar, de oudste 80. De gemiddelde leeftijd is 34 jaar (mannen 34 jaar en vrouwen 37 jaar). Twaalf daklozen zijn jonger dan 23 jaar. Er zijn geen minderjarige daklozen geteld. De helft van het aantal daklozen is tussen de 23 en 50 jaar. Slechts één bezoeker is ouder dan 64. De jongste bezoeker is 18 jaar, de oudste 80. Het Spil is open van maandag tot en met vrijdag. Gedurende twee weken is op 10 dagen geteld. Bijna driekwart van de daklozen heeft Het Spil maar 1 dag bezocht, 14% op 2 dagen en nog eens 14% 3 dagen of vaker. Eén persoon heeft het Spil op 8 dagen bezocht. Tabel 8 Kenmerken daklozen in Het Spil Aantal
%
91
100%
mannen
74
86%
vrouwen
12
14%
< 23 jaar
12
19%
23-44 jaar 45-64 jaar
32 19
49% 30%
> 64 jaar gemiddelde leeftijd
1 34 jaar
2%
min - max leeftijd
18 - 80 jaar
1 dag
65
71%
2 dagen 3-8 dagen
13 13
14% 14%
korter dan 1 jaar
24
38%
1-2 jaar 3-4 jaar
26 7
40% 11%
langer dan 4 jaar
7
11%
onbekend min – max duur
27 1 mnd – 15 jaar
-
Leiden
49
73%
regio ZHN buiten regio ZHN
12 6
18% 9%
onbekend
24
-
Feitelijk daklozen Geslacht
Leeftijd
Bezoekfrequentie
Duur dakloosheid
Herkomst
19
Ongeveer 40% van de daklozen is korter dan een jaar dakloos, nog eens 40% is 1-2 jaar dakloos; 11% is 3-4 jaar dakloos en nog eens 11% langer dan 4 jaar. Van 27 daklozen is de duur van de dakloosheid niet bekend. De kortste duur van de dakloosheid is een maand, de langste 15 jaar. Driekwart van de dakloze bezoekers van Het Spil komt uit Leiden, 18% uit de regio Zuid-Holland Noord en 9% van buiten de regio. Van 24 daklozen is niet bekend waar ze vandaan komen. De bezoekers uit de regio komen uit Alphen aan den Rijn, Katwijk, Leiderdorp, Noordwijk, Oegstgeest, Rijnwoude, Teylingen en Voorschoten. De bezoekers van buiten de regio komen uit Den Haag, Rotterdam en het buitenland. Vergeleken met de bezoekers van Nieuwe Energie (tabel 7), komen bij het Spil in verhouding meer daklozen uit Leiden en minder van buiten de regio.
20
Literatuur 1
Hulsbosch L, Nicholas S, Wolf J, Dakloos in Leiden, Onderzoek naar omvang en kenmerken van de daklozenpopulatie, Trimbos-instituut, Utrecht, oktober 2005
2
Tielen H, Hulsbosch L en Nicholas S, Dakloos in Leiden: tweede telling, Leiden, GGD Hollands Midden, mei 2006
3
Tielen H, Dakloos in Leiden, telling en omvangschatting van de volwassen populatie 2009, Leiden, GGD Hollands Midden, februari 2010 4
Rijkelijkhuizen JM en Tielen JT, Dakloos in Leiden, telling en omvangschatting van de volwassen populatie 2011, Leiden, GGD Hollands Midden, maart 2012 5
Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord, Volle kracht vooruit Zuid-Holland Noord 2008-2013, afdeling Sociaal en Economisch Beleid gemeente Leiden, mei 2008
6
Tussenevaluatie Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord 2008 – 2013, gemeente Leiden, november 2011 7
Reinking D, Nicholas S, Leiden I van, Bakel H van, Zwikker M, Wolf J, Daklozen in Den Haag, Onderzoek naar de omvang en kenmerken van de daklozenpopulatie , Trimbos-instituut 2001 8
Smit, F, Brunenberg, W, & Heijden, P van de, Het schatten van populatiegroottes: toepassingen en een voorbeeld. Tijdschrift voor sociale gezondheidszorg, 74, 171-176, 1996 9
Chao A, Estimating population size for sparse data in capture-recapture experiments. Biometrics, 45, 427-438, 1989.
21
