Dagdeel 1 Infrax KCOV Dirk Van Kerckhoven
Johan T’Jonck – Infrax West 16 Januari 2014
Agenda
16 01 2014
Dagdeel 1 - ABC van Openbare Verlichting Wat is licht Fotometrische grootheden Installaties voor Openbare Verlichting
(Nathan O. - Eandis)
Lichthinder
(Friedel P. – Prev. LH vzw)
Het energielandschap
Wetgeving en Normering Opdracht DNB op vlak van OV
(Johan T. - Infrax)
Vragen
(Kennisplatform OV)
Energielandschap Cfr. Demofilmpje 16 Januari 2014
Titel van de presentatie
Missie DNB Infrax Als Vlaams multi-utilitybedrijf met sterke lokale verankering, is het onze missie om te zorgen voor: Betrouwbare en veilige nutsleidingen, digitale en analoge netten en rioleringsstelsels aan marktconforme tarieven. Een duurzaam en innovatief energie- en waterbeheer. Een kwalitatieve en sociale dienstverlening aan onze klanten. Meerwaarde voor onze aandeelhouders door flexibel in te spelen op hun behoeften. Een aangename werkomgeving met ontplooiingskansen en respect voor het welzijn van onze medewerkers.
Structuur Infrax Opdrachthoudende verenigingen Gemeenten treden toe Bestuursorganen beslissen over
57%
19%
12%
8%
4%
Budgetten Tarieven Investeringen Algemeen beleid
Infrax is de operationele maatschappij Voert beslissingen uit Bereidt dossiers voor Verzorgt administratie, boekhouding
Werkingsgebied Infrax
(123 gemeenten)
Werkingsgebied elektriciteit inclusief de openbare verlichting
(92 gemeenten)
Kenniscentrum Openbare Verlichting - Infrax Dirk Van Kerckhoven – Infrax Afdelingshoofd KCE Technologie OV 011 / 26 66 29 0495 / 58 63 29
[email protected]
Johan T’Jonck – Infrax-West Kennisbeheerder Openbare Verlichting (Exploitatiegebied Infrax Torhout en Infrax Hoboken) 050 / 67 11 26 0475 / 38 38 16 johan.t’
[email protected]
Meldingen & Info
Infolijn: 078 35 30 20 Storingslijn: 078 35 34 33 Gasreuk: 0800 60 888 Defecte straatlamp: 0800 60 777 Of via onze website: www.infrax.be
Wetgeving en normering 16 Januari 2014
Wettelijk kader De energiemarkt in België is geregeld door federale wetten of koninklijke/ministriële besluiten en gewestelijke decreten of ordonnanties en besluiten van de gewestregeringen, evenals door besluiten van de regulatoren.
De Federale Overheid is bevoegd voor o.a. :
De bevoorrading van elektriciteit en aardgas De transmissie van elektriciteit over het hoogspanningsnet (hoger dan 70 kV) De opslag en het vervoer van aardgas Het beheer van de LNG terminal De klassieke en nucleaire productie van elektriciteit De maximumprijzen elektriciteit en aardgas voor eindafnemers De nettarieven
Wettelijk kader De Gewesten zijn bevoegd voor o.a.: De lokale transmissie en de distributie van elektriciteit (V
6 NOVEMBRE 2008 - Arrêté du Gouvernement wallon relatif à l’obligation de service public imposée aux gestionnaires de réseaux de distribution en termes d’entretien et d’amélioration de l’efficacité énergétique des installations d’éclairage public 26 MAART 2004 - Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de openbaredienst- verplichting, opgelegd aan de netbeheerders met betrekking tot de openbare verlichting
14 DECEMBER 2006 - Ordonnantie tot wijziging van de ordonnanties van 19 juli 2001 en van 1 april 2004 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt en de gasmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en tot opheffing van de ordonnantie van 11 juli 1991 met betrekking tot het recht op een minimumlevering van elektriciteit en de ordonnantie van 11 maart 1999 tot vaststelling van de maatregelen ter voorkoming van de schorsingen van de gaslevering voor huishoudelijk gebruik 14 DECEMBRE 2006 - Ordonnance modifiant les ordonnances du 19 juillet 2001 et du 1er avril 2004 relatives à l'organisation du marché de l'électricité et du gaz en Région de Bruxelles-Capitale et abrogeant l'ordonnance du 11 juillet 1991 relative au droit à la fourniture minimale d'électricité et l'ordonnance du 11 mars 1999 établissant des mesures de prévention des coupures de gaz à usage domestique
Geliberaliseerde markt Vóór de markt werd opengesteld was de energie-intercommunale de enige gesprekspartner van de klant op een distributienet en had een dubbele rol. Energie verkopen én beheren van het distributienet onder toezicht van het CCEG (Controle Comité voor Elektriciteit en Gas), dat instond voor o.a. het toezicht, de vaststelling van de maximale tarieven en de transparantie van de boekhouding. Directieven van de Europese Unie: 'energie verkopen' en ‘produceren’ loskoppelen van de activiteit 'netten beheren' om in de geliberaliseerde markt identieke concurrentievoorwaarden tussen de verschillende leveranciers van energie te waarborgen. De voormalige energie-intercommunales werden aangeduid als distributienetbeheerders (DNB’s) in een bepaald gebied. Opdracht DNB’s: het distributienet ter beschikking stellen van alle leveranciers en andere netgebruikers tegen een tarief dat goedgekeurd is door de CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas). Op die manier wordt voorkomen dat meerdere elektriciteits- of gasnetwerken naast elkaar worden aangelegd. Elke klant, elk bedrijf in België kan hierdoor zijn energieleverancier vrij kiezen.
Verdeling van elektriciteit sinds liberalisering van de markt (zie demofilmpje) PRODUCTIE
TRANSPORT
Centrale
150 - 70 kV
LEVERANCIERS 15 - 10 kV
DISTRIBUTIE
Onderstation
400 - 230 V Distributie cabine Woningen
Marktspelers Invoerders/producenten van elektriciteit Transmissienet beheerder Elia (elektriciteit) Distributienetbeheerders en netoperatoren (elektriciteit en aardgas) Leveranciers (elektriciteit en aardgas) Regulatoren
Regulatoren De door de overheid opgerichte regulatoren zien erop toe dat alle marktspelers in de vrije energiemarkt de vastgelegde werkingsregels naleven. Ze hebben een controlerende en adviserende taak. CREG - Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas VREG - Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt CWAPE - Commission wallonne pour l'Energie BIM - Brussels Instituut voor Milieubeheer
Regulatoren De CREG heeft: Een raadgevende taak ten behoeve van de overheid inzake de organisatie en werking van de elektriciteit- en gasmarkt. Een algemene taak van toezicht en controle op de toepassing van de betreffende wetten en reglementen. De tarieven van de netbeheerders goedkeuren. Een netbeheerder moet de betaling van deze tarieven vragen aan wie gebruik maakt van zijn elektriciteit- of aardgasnet.
De VREG heeft onder meer als taak: Leveringsvergunningen afleveren aan de leveranciers. De distributienetbeheerders erkennen en aanstellen. Het technisch reglement voor de distributie opstellen. (voor de toegang tot het elektriciteit- en aardgasnet en het beheren ervan) Groenestroomcertificaten uitgeven. Controle uitoefenen op de uitvoering van de openbare dienstverplichtingen . (zowel sociale, ecologische als technische).
Distributienetbeheerders (DNB’s) De voormalige energie-intercommunales werden aangeduid als distributienetbeheerders elektriciteit en aardgas in een welomschreven gebied. Een klant kan zijn distributienetbeheerder niet kiezen. De distributienetbeheerders werken bijgevolg in een door de overheid gereguleerde en gecontroleerde context en moeten alle netgebruikers (voornamelijk leveranciers) op voet van gelijkheid behandelen. De tarieven die de distributienetbeheerders aanrekenen om gebruik te maken van hun net, moeten worden goedgekeurd door het ‘Comité voor de regulering van de elektriciteit en het gas’ in België (CREG).
Distributienetbeheerders (DNB’s) De distributienetbeheerders hebben als taken: Het bouwen, onderhouden en beheren van de distributienetten voor elektriciteit en aardgas Het verdelen van elektriciteit die zij ontvangen van de transmissienetbeheerder Elia en/of lokale producent, naar de eindafnemers (midden- of laagspanning) Het uitvoeren van Openbare Dienstverplichtingen "ODV" (Sociale verplichtingen, REG, netuitbreidingen, enz.)
Netoperatoren Netoperatoren hebben als doel een optimale dienstverlening aan de klanten van de aangesloten DNB’s aan te bieden, de efficiëntie te versterken en tevens de kosten te reduceren.
Vlaanderen: Het onafhankelijk dienstverlenend distributienetbedrijf EANDIS voor de gemengde sector (GASELWEST, IMEA, IMEWO, INTERGEM, IVEKA, IVERLEK en SIBELGAS). De coöperatieve vennootschap INFRAX in de zuivere sector (INTERELECTRA, IVEG, Infrax-West (ex-WVEM), PBE, GHA, ETIZ en AGEM).
Wallonië: ORES (IEH, IGH, Interest/ost, Interlux, Intermosane, Sedilec et Simogel) in de gemengde sector.
Synergrid De distributienetbeerders (DNB's) zijn samen met de transmissienetbeheerder (Elia) en de vervoeronderneming (Fluxys) gegroepeerd in de federatie SYNERGRID.
Synergrid : taken De gemeenschappelijke belangen van de beheerders van netten in België, van transmissie van elektriciteit (Elia), van vervoer van aardgas (Fluxys) en van de distributie van elektriciteit en aardgas te behartigen (Distributienetbeheerders - DNB's). Het bevorderen van contacten om de efficiëntie van de dienstverlening te verbeteren, gemeenschappelijke standpunten te formuleren en de dienstverlening aan de netgebruikers te verbeteren. Het opvolgen en begeleiden van de evolutie van de wetgeving en normering op het vlak van techniek, leefmilieu en veiligheid die een invloed kan hebben op de Belgische netbeheerders. De vertegenwoordiging van de netbeheerders bij overheden, adviesorganen of andere instanties en groeperingen. Het opvolgen en begeleiden van de technische en administratieve evoluties, en het verzamelen van statistieken over de sector. Het beschermen en bevorderen van het imago van elektriciteit en aardgas en van de netinfrastructuur in het bijzonder.
Synergrid Commissies en werkgroepen Om haar opdrachten te vervullen dient Synergrid de expertise en de ervaring van de netbeheerders elektriciteit en aardgas te bundelen, om consensus na te streven, en indien nodig, bepaalde acties te ontwikkelen. Om deze doelen te bereiken, zijn comités, commissies en werkgroepen bestaande uit experts van de leden van Synergrid noodzakelijk. Comités: Technisch Comité Elektriciteit (TCE) Technisch Comité Gas (TCG) Gemengde commissies
Technisch comité elektriciteit (TCE) Het TCE vormt een platform van informatie-uitwisseling tussen technische verantwoordelijken van de netoperatoren elektriciteit. Missie: Opvolgen van de vragen en de initiatieven van de regulatoren en van de overheden in de mate waarin een overleg nodig is om een gemeenschappelijk standpunt te bepalen. Uitwisseling van technische ervaring en overleg tussen de netbeheerders over de gemeenschappelijke kwesties en problemen. Opstellen van voorschriften, aanbevelingen of procedures teneinde gemeenschappelijke basisregels voor te stellen. Actieve follow-up van de internationale (IEC, ICI) , Europese (CENELEC, CEN) en Belgische (BEC, BIV) normalisatie, wetgeving en regelgeving voor zover deze een invloed hebben op het technisch beheer van de netten, om erover te waken dat rekening gehouden wordt met de specificaties van de Belgische Transmissie- en distributienetten van elektriciteit. Uitvoeren en/of organiseren van studies, onderzoeken en werken van algemeen belang (veiligheid, prestaties van materialen, technisch controle van meters, …)
Technisch comité elektriciteit (TCE) Organisatie Het TCE geeft verslag aan de Raad van Bestuur van Synergrid. Om zijn opdrachten te vervullen, wordt het TCE bijgestaan door zes permanente commissies gespecialiseerd in de hieronder beschreven activiteitsdomeinen:
CE1: Beheer en Exploitatie van netten CE2: Elektrisch materiaal CE3: Tellers en metrologie CE4: Openbare verlichting CE6: Technisch reglement elektriciteit CE10: Power quality en gedecentralisleerde productie.
Het TCE bepaalt het werkprogramma van deze commissies en staat in voor de goedkeuring van de documenten. Hij richt indien noodzakelijk ad hoc werkgroepen op om bijzondere thematiek te behandelen, die niet direct onder één van de permanente commissies vallen.
CE4: Openbare verlichting Samengesteld uit experts van DNB’s experts van onafhankelijk onderzoekslaboratorium secretariaat door Synergrid
Maandelijkse vergadering Taken: Opvolging normering en wetgeving Opstellen van technische voorschriften (005-lastenboeken) Uitvoeren en organiseren van onderzoeken en studies
Ad hoc werkgroepen:
WG WG WG WG WG
Lampen Toestellen Masten Voorschakelapparatuur LED-toestellen
Normalisatie
d.d. Januari 2011
Normalisatie instellingen CIE - Internationale Commissie voor Verlichtingskunde De CIE heeft als doelstelling het voorbereiden en publiceren van de internationale normen inzake verlichting. Deze Commissie is samengesteld uit een 40-tal Nationale Comités (waaronder het BNCV voor België), die het merendeel van de geïndustrialiseerde landen van de wereld vertegenwoordigen.
IEC - International Electrotechnical Commission Samengesteld uit meer dan 60 Nationale Comités (waaronder het BEC voor België) van de geïndustrialiseerde landen van de wereld, heeft het IEC tot taak de internationale samenwerking te bevorderen op het gebied van normalisatie en aanverwante aspecten. Ondermeer conformiteit met de normen, op het gebied van de elektrotechniek, elektronica en aanverwante technologieën. Het IEC zorgt voor de opstelling en de publicatie van de internationale normen in deze domeinen. Dit gebeurt in het bijzonder in samenwerking met de ISO (International Organisation for Standardization), de ITU (International Telecommunication Union) en CENELEC.
Normalisatie instellingen CEN - European Committee for Standardization CEN werd opgericht in 1961 door de nationale organen voor normalisatie in de Europese Economische Gemeenschap en de EFTA-landen. Vandaag draagt CEN bij tot de objectieven van de Europese Unie via vrijwillige technische normalisatie die leidt tot de vrije handel, de veiligheid van werknemers en consumenten, de interconnectiviteit van netwerken, bescherming van het milieu, uitvoering van onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma’s, enz.
CENELEC - European Committee for Electrotechnical Standardization CENELEC is het organisme dat de Europese normen op het gebied van de elektrotechniek en elektronica opstelt en publiceert. De nationale elektrotechnische comités van de 25 lidstaten van de Europese Unie (waaronder het BEC voor België) plus IJsland, Noorwegen en Zwitserland, zijn lid van dit Comité. Naast CENELEC wordt de normalisatie op Europees niveau behartigd door ETSI (European Telecommunications Standards Institute) voor het domein telecommunicatie en door CEN (European Committee for Standardization) voor de andere domeinen.
Normalisatie instellingen BEC -
Belgisch Elektrotechnisch Comité Het BEC zorgt op Belgisch niveau voor de voorbereiding en opstelling van normen, regels en aanbevelingen waaraan producten en toestellen, inzonderheid elektrotechnisch en elektronisch materiaal dienen te beantwoorden (kwaliteitslabels en technische normen). Het BEC neemt deel aan de normalisatiewerkzaamheden op Europees niveau in het kader van CENELEC en op wereldniveau in het kader van het IEC.
BIV -
Belgisch Instituut voor de Verlichtingskunde Het BIV staat in voor de voorbereiding en opstelling van de normen, regels en aanbevelingen op het gebied van de verlichtingskunde. Het BIV neemt deel aan de normalisatiewerkzaamheden op Europees niveau in het kader van het CEN (Europees Comité voor Normalisatie) en op wereldniveau in het kader van de CIE (Internationale Commissie voor Verlichtingskunde). Het zorgt ook voor een betere kennis van de verlichtingstechnieken en bevordert de informatie-uitwisseling tussen zijn leden, o.m. via studiedagen.
Belangrijkste normen / wetten Technische normen: Verlichting:
Toestellen: NBN EN 60598-reeks Wegtypering: NBN L 18-004 Wegverlichting: (NBN) EN 13201-reeks Berekeningen: volgens CIE 30.2
Masten: Sterkte-eisen: NBN EN 40-reeks Passieve veiligheid: NBN EN 12767
Elektriciteit: Spanningskwaliteit in openbare elektriciteitsnetten: NBN EN 50160 Harmonische storingen: NBN EN 55015
Lampen Toebehoren
Belangrijkste normen / wetten Milieu:
Eco-design Vlarem Richtlijn 2002/96/EC WEEE Richtlijn 2002/95/EC RoHS
Allerlei: ARAB CODEX AREI
CE4: Openbare verlichting
Visie
005
CE4: Openbare verlichting 005… : waarom?
CE4: Openbare verlichting
http://www.synergrid.be/index.cfm?PageID=16832&language_code=NED
Opdracht DNB op vlak van OV 16 Januari 2014
DNB : Elektriciteit Aansluitingen Storingen Openbare verlichting Netuitbreidingen Slimme meters en slimme netten
Basisopdracht Basisopdracht als DNB Installeren en onderhouden van OV-installaties langs gemeentelijk openbaar domein in opdracht van en voor rekening van de aangesloten steden en gemeenten. Bevorderen van rationeel energiegebruik Sensibiliseren op het vlak van lichthinder Uitvoeren van een 5-jaarlijkse OV-audit (een openbare dienstverplichting)
Hoe realiseren? Kostenefficiëntie verhogen (standaardisatie, aanbesteden volgens TCO - ‘Total Cost of Ownership’ ) Steeds rekening houden met de wensen van de opdrachtgever m.b.v. duidelijke communicatie
Extra dienstverlening Aanstralen van gebouwen en monumenten. Verlichten van publiek toegankelijke zones in eigendom van de gemeente (parkings, parken, pleinen, …). Plaatsen en aansluiten van verkeerssignalisatie. Aanleggen en aansluiten van sfeerverlichtingnetten (WD). Verlichting van gemeentelijke sportvelden (advies en realisatie). Activiteit i.v.m. deelname aan de nacht der duisternis. Introduceren van nieuwe technologieën d.m.v. pilootprojecten (dimming, LED, naderingsdetectie,…) Relighting van openbare verlichting: Opmaken van OV-footprint (Quick scan) Voorstellen van aanpassingen (Quick wins) Berekenen van impact op financieel en ecologisch vlak (terugverdientijd, CO2-reductie,..)
Advies verlenen bij opmaak van gemeentelijke lichtplannen
Strategie Standaardisatie. Technische en financiële efficiëntie Verlichtingstoestellen Lichtmasten Gebruikte technologieën en materialen
Omschakeling naar energiebesparende VSA en lampen. Duurzaamheid, milieu Van HgHP (HPL) naar NaHP, MHHP, LED
Opvolging van nieuwe technologieën d.m.v. pilootprojecten. Innovatie
Hoe standaardiseren ? Eénduidige technische eisen vastleggen 005-gekeurde producten www.synergrid.be Producten die voldoen aan technische specificaties van Infrax
Aankopen d.m.v. aanbesteding
(TCO-principe)
Opm: keuze uit diverse modellen mogelijk laten
OV-catalogus
Standaardisatie : OV-catalogus Een beperkte lijst van alle goedgekeurde toestellen die we bundelen in een catalogus. Alleen de toestellen uit deze catalogus worden aangeboden aan de klant; Steden/Gemeenten. (doelstelling: 95% van alle projecten) Toestellen hebben echter een sterk uiteenlopend toepassingsgebied en bezitten een gedifferentieerde vorm, lamptype, vermogen, prijs,…. Daarom opdeling in verschillende categorieën. De cataloog is een ‘levend’ instrument: verwijderen of toevoegen van toestellen is mogelijk. Daarom wordt er geen afgedrukte versie overgemaakt aan de klant.
Innovatie d.m.v. pilootprojecten Doelstelling Testen van nieuwe technologieën of materialen met het oog op kennis opdoen over: De betrouwbaarheid De prestaties op middellange en lange termijn
Na gunstig resultaat kunnen deze nieuwe technologieën en materialen opgenomen worden in de standaard catalogus
Pilootprojecten Welke materialen of technologieën komen in aanmerking voor pilootprojecten? 1. LED-technologie: Toestellen voor straatverlichting (geen signalisatie), waarvan de karakteristieken en de constructie goedgekeurd zijn door het kenniscentrum openbare verlichting.
2. Dimming-technologie: Individuele dimming systemen voor toestellen met elektronische ballasten, eventueel met monitoring of telemanagement. (PLC, RF of via stuurdraad)
Pilootprojecten Infrax zal na installatie van de materialen het betreffende project technisch opvolgen. Een nauwkeurige monitoring van de storingen en van de evolutie van de technische en lichttechnische performantie. Jaarlijks, gedurende 3 jaar, een luminantie meting ter plekke en voor proefproject LED een fotometrische meting van 1 toestel per pilootproject, door een onafhankelijk labo. De extra onderhouds- en inspectiekosten worden ten laste genomen door Infrax. Gezien de onbekende betrouwbaarheid van nieuwe technologieën kunnen we geen garanties geven over de herstellingsduur noch over het aantal uit te voeren herstellingen.
Dank. Eventuele vragen ?
