Doelgroep Godsdienstleraren secundair onderwijs
Datum Woensdag 8 februari 2012 van 9.00 u. tot 15.30 u. (onthaal vanaf 8.30 u.)
Plaats K.U.Leuven Kulak Kortrijk, E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk - onthaal Hal A Wegbeschrijving op http://www.eekhoutcentrum.be
Prijs € 75 (inclusief broodjeslunch, soep en dessertje)
Inschrijven
Dag van godsdienst
Online inschrijven via http://www.eekhoutcentrum.be Cursuscode: S12/112/A
Mozaïek van de ethiek
Helpdesk: 056 24 61 82
Evaluaties en attesten Het evalueren van de nascholingen en de attestering gebeurt enkel online en binnen een termijn van 30 dagen.
Betaling en annulatie ♦
Pas betalen ná ontvangst van de factuur.
♦
Annulatievoorwaarden: zie www.eekhoutcentrum.be
Bevestiging Je ontvangt een elektronische bevestiging.
woensdag 8 februari 2012 K.U.Leuven Kulak Kortrijk
Inhoud In deze werkwinkel schetsen we verschillende ethische visies over omgaan met de pluraliteit van gezinnen en lichten we het begrip ‘resilience’ (doorgroeivermogen) toe. Aan de hand van enkele casussen reflecteren we over het omgaan met gezinnen op school: feit en wenselijkheid. Docent Hilde Pex is coördinator van de Interdiocesane Dienst voor Gezinspastoraal.
8.30 u.
- onthaal met koffie, thee en frisdrank - leermiddelenbeurs
9.00 u.
welkom en bezinning
9.15 u.
plenumreferaat
10.45 u.
- pauze met koffie, thee en frisdrank - leermiddelenbeurs
11.15 u.
werkwinkels en minireferaten
12.45 u.
broodjesmaaltijd en tijd voor ontmoeting
14.00 u.
werkwinkels en minireferaten
15.30 u.
gezellige babbel bij een drankje
WERKWINKEL 11 ECONOMISCHE ETHIEK EN BEDRIJFSETHIEK Doelstelling De zinvolheid en de plaats van economische ethiek en bedrijfsethiek in het lessenpakket van het middelbaar onderwijs en in het bijzonder in de les godsdienst toelichten. Werkvormen Individuele opdracht Toelichting Discussie Werkmoment
Inhoud
Ethische checklist: in welk ander vak, denk je, komen aspecten uit bedrijfsethiek/economische ethiek voor? Waar zouden die thema’s zeker aan bod moeten komen? Individuele invuloefening en toelichting in deelgroepjes. Welke plaats krijgt economische ethiek/bedrijfsethiek in de lessen godsdienst? Voorstelling van wat Katho-Hantal doet m.b.t. (bedrijfs-/economische) ethiek (werkwijze + inhoud). Toelichting en belang van het stakeholdersmodel a.d.h.v. een casus. Docent Johan Cottyn is docent bedrijfsethiek en internationaliseringsverantwoordelijke in KATHO Departement HANTAL.
2
11
WERKWINKEL 9 ‘ETHIEKET’ EN SPELENCARROUSEL
PLENUMREFERAAT ALS
JE IN HET LEVEN WIL STAPPEN
Doelstelling ‘Ethieket’ leert de spelers zinvol omgaan met morele vraagstukken en dilemma’s.
Doelstelling Geïnspireerd door het eerste deel van het verhaal van de rijke jongeling schetsen we de betekenis van de ethiek als weg naar het volle leven.
Werkvormen Informatief spel
Werkvormen Uiteenzetting aan de hand van een PowerPointpresentatie.
Inhoud Het nieuws confronteert ons regelmatig met morele kwesties: het verbod van hoofddoeken in openbare instellingen, de release van een gewelddadig videospelletje, de publicatie van de gegevens van veroordeelde pedofielen op het internet … Het spel stimuleert de dialoog over waarden en normen door de spelers te confronteren met vraagstukken over abortus, euthanasie, diefstal, plastische chirurgie, macht, invloed, adoptie, burgerplicht en diversiteit. Zo geeft ‘Ethieket’ de spelers inzicht in hun persoonlijk waardesysteem en leert het hen om de standpunten van anderen te respecteren.
Inhoud Aan de hand van de tweede tafel van de tien geboden schetsen we de krachtlijnen van een menselijke en christelijke ethiek. Aandachtspunten daarbij zijn: de hunker naar het volle leven en de verleiding tot idolatrie; Jezus’ weigering een ‘ethisch idool’ te zijn: appel tot vrijheid en verantwoordelijkheid; de paradox van het verbod als ondergrens: enkel voorwaarde tot liefde; positieve keerzijde van verboden: deugden en gezindheidsnormen, met het oog op ‘liefde-vol’ leven en handelen; verhouding tussen verbod, verlangen en smaak: esthetiek van de ethiek en de nood aan participatiegemeenschappen (cf. idee van ‘broederschappen’); concrete toepassingen: beloftevolle kostbaarheden; één implicatie: het idee van een consistente relationele ethiek. Tot slot: verboden zijn enkel inbedding voor een stroom, die vertrekt uit een bron en zijn weg zoekt naar de zee, zijn doel.
Docent Een medewerker van het Centrum Informatieve Spelen vzw.
WERKWINKEL 10 ETHIEK EN OMGAAN MET RELATIE- EN GEZINSVORMEN
Docent Roger Burggraeve SDB is emeritus hoogleraar moraaltheologie in de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen aan de K.U.Leuven. Hij is Levinasonderzoeker en bijbelfilosoof. Hij is ook medeoprichter en erevoorzitter van het Centrum voor Vredesethiek van de K.U.Leuven. Als ‘emeritus met opdracht’ is hij gasthoogleraar o.m. aan het internationaal instituut ‘Lumen Vitae’ (Brussel) en Dharmaram College (Bangalore, India).
Doelstelling Deelnemers reflecteren over hun omgang met gezinnen als leerkracht, medewerker of beleidsverantwoordelijke in een school. We schetsen verschillende ethische visies over het omgaan met de pluraliteit van gezinnen en toetsen deze aan de praktijk. Werkvormen
PowerPointpresentatie Videofragment Discussie
10
3
MINIREFERAAT 1 DE
HEILIGE WOEDE VAN
JOB
Doelstelling Geïnspireerd door het boek Job onderzoeken we het lijden als menselijke en religieuze zinvraag. Werkvormen Uiteenzetting aan de hand van een PowerPointpresentatie. Inhoud Aan de hand van het boek Job (raamverhaal en poëtisch gedeelte) schetsen we de ervaring van het menselijk lijden als levensvraag en ‘tegendraadse uitdaging’ zowel op menselijk en ethisch als op religieus vlak: De krachtlijnen van deze ‘door-denking’ zijn: als ‘welgestelde’ en ‘goede’ mensen door lijden aangetast worden; de vele gezichten van het lijden; het lijden als ‘toets’ van ethisch en religieus leven; heeft de mens zelf schuld aan zijn lijden, zoals Jobs vrienden beweren? (of is er verband tussen lijden en ethiek?); van klacht naar aanklacht: Job stelt God onder beschuldiging (of over de vrijmoedigheid van de mens); Jobs woede brengt hem ‘naar-God-toe’ (en de theofanie als antwoord); “Jullie [de vrienden] gaven van Mij niet zo’n zuiver beeld als Job”: uitzuivering van het godsbeeld; voorbij het verhaal: “Waar was je …?” (of de ingeschapen solidariteit en verantwoordelijkheid voor de schepping). Docent Roger Burggraeve
Inhoud In het Vlaamse godsdienstonderwijs is de Thomas-website een belangrijke speler. Thomas (Theologie, Onderwijs en Multimedia: Actieve Samenwerking) wil een actieve en interactieve samenwerking creëren tussen alle leerkrachten (r.-k.) godsdienst van alle onderwijsnetten en allen die met geloofsopvoeding bij jongeren begaan zijn. Binnen het kader van Thomas worden zogenaamde ‘In de Kijkers’ ontworpen. Dit zijn uitgebreide lessenpakketten rond een welbepaald onderwerp, die worden opgebouwd vanuit een specifieke, hermeneutisch-communicatieve didactiek en die in overeenstemming zijn met de leerplannen godsdienst. In deze workshop leggen we het concept en de didactiek van enkele ‘In de Kijkers’ uit. We leggen de klemtoon op ‘In de Kijkers’ binnen het veld van de ethiek. Docent Eline De Bruyne is werkzaam aan de K.U.Leuven als inhoudelijk medewerker van de Thomaswebsite en als auteur bij de leermiddelenreeks Caleidoscoop.
WERKWINKEL 8 ER MAG AL WEL EENS GELACHEN WORDEN ZEKER! Doelstelling Humor ontdekken als middel tot bevraging van normen en waarden en als instrument om de dialoog aan te wakkeren. Werkvormen Discussie Beginsituatie Gezonde lachspieren hebben en een open geest hebben. Inhoud Aan de hand van furieuze en jolige filmpjes op YouTube gaan we op zoek naar wat aan de onderlaag van onze maatschappij leeft en woekert. Humor komt overal voor en heeft meestal weerhaakjes. Humor legt onze tekortkomingen maar ook onze grootsheid bloot. Humor roept op tot actie en dialoog maar kan ook de grenzen van de bestaande ethiek onderzoeken, al dan niet op een geweldige manier. Er kan al wel eens gelachen worden, maar werkelijk met alles? En als we niet meer lachen, is dat dan een grens die we collectief (of net niet) aanvoelen? Het kan een aanzet zijn om het onderwerp 'ethiek' luchtig, kluchtig maar zeker duchtig aan te brengen en aan te pakken. Docent Filip Vandenberghe is leraar godsdienst in het Dominiek Savio Instituut.
4
9
Inhoud Aan de hand van een aantal concrete casussen gaan we na hoe het handelen gestuurd wordt door een onderliggende overtuiging. Bv. een leerkracht wordt in vertrouwen genomen door een leerling die zwaar depressief is. Die leerling wil hier met niemand over praten. De leerkracht respecteert dit. De vertrouwensband neemt toe. De gedrevenheid bij de leerkracht om te helpen is zodanig groot dat de leerling geregeld in het gezin van de leerkracht verblijft … Door gezamenlijke reflectie gaan we op zoek naar de achterliggende drijfveren van ons handelen. Welke waarden willen wij als leerkracht realiseren? Welke is de positieve overtuiging? Zitten hier ook belemmerende overtuigingen in verborgen? Positieve overtuigingen beïnvloeden ons handelen positief. Belemmerende overtuigingen creëren een vastgeroest ideeënpatroon waarbij een positieve ontwikkeling kan afgeremd worden. Dit heeft negatieve effecten zowel op onszelf als bij de andere(n). Beginsituatie Bereidheid om in kleine groep open te communiceren. Docent Jan Verschaeve geeft nascholingen over communicatievaardigheden, het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap en over Supervisor.
MINIREFERAAT 2 DIEREN
HEBBEN DEZELFDE GEVOELENS ALS MENSEN
EN TOCH BEHANDELEN WE ZE ANDERS
Doelstelling Stilstaan bij hoe we als mens omgaan met dieren. Werkvormen Lezing met kans tot vraagstelling Inhoud Mensen hebben ambigue relaties met dieren. Cultuurverschillen verklaren waarom mensen fundamenteel anders denken over dieren en de wijze waarop we er best mee omgaan. Doorheen de eeuwen zien we dat sommige dieren overal ter wereld beschermd worden, maar het idee om ook dieren rechten te geven is een recent westers gegeven. Dierenwelzijn gaat over wat voor het dier van belang is. We overlopen de recente welzijnsstromingen en onze eigen positie daartegenover. Docent Professor Dirk Lips is voorzitter van de Raad voor Dierenwelzijn en tevens medeauteur van Dier en welzijn.
WERKWINKEL 7 GODSDIENSTONDERWIJS ‘IN DE KIJKER’ Doelstelling Leerkrachten nog beter vertrouwd maken met de Thomaswebsite en in het bijzonder met de methode ‘In de Kijker’. Werkvormen Een theoretische toelichting van het concept ‘In de Kijker’. De Thomaswebsite en enkele ‘In de Kijkers’ online van dichtbij bekijken. Beginsituatie Leerkrachten die geïnteresseerd zijn in een hermeneutisch-communicatieve manier van godsdienstonderwijs.
MINIREFERAAT 3 ETHIEK
EN MULTICULTURELE VERSCHILLEN
Doelstelling Kennismaking met een referentiekader inzake ethische kwesties en taboes bij allochtone jongeren met een islamitische achtergrond. Beginsituatie Een open geest en bereidheid om van elkaar te leren.
8
5
Inhoud Waar dient men als leerkracht rekening mee te houden bij het ter sprake brengen van ethische kwesties in een klas met moslimjongeren? Zijn er gevoeligheden, aandachtspunten of zijn er meer gelijkenissen met de autochtone klasgenoten? Hoe kan men als leerkracht rekening houden met de diversiteit in de klas zonder de eigen ‘identiteit’ van de les te verzwakken? Welke werkvormen zijn in de klas aan te raden en wat kan men beter niet doen? Vanuit welk referentiekader bepalen de meeste jongeren hun houding inzake ethische kwesties en taboes? We gaan samen op zoek naar wegen die bewandeld kunnen worden en waarbij de klas in totaliteit wordt betrokken in specifieke eigenheid en respect van elke leerling en het gegeven vak. Docent Saliha Berhili is leerkracht islamitische godsdienst in het lager onderwijs en gezinsbegeleidster bij Ozon-Borgerhout.
MINIREFERAAT 4 BEDRIJFSETHIEK IN 7 SE-N-SE Doelstelling Het belang van ethische reflectie in het 7de jaar TSO toelichten. Inhoud Wij willen bijdragen aan de vorming van jongvolwassenen die binnenkort in een heel concrete werksituatie terechtkomen. Niet alleen willen we dat zij technisch gesproken goede werknemers worden die hun taken goed en professioneel uitvoeren, maar ook dat zij verantwoordelijke medewerkers worden die kritisch, zelfstandig en menswaardig hun bijdrage leveren aan de samenleving. Bedrijfsethiek exploreert precies hoe verantwoordelijkheid in de concrete praktijk van het bedrijfsleven kan gerealiseerd worden. Beginsituatie Lesgeven (of gegeven hebben) in een 7de jaar TSO. Docent Bart Uytterhoeven is leraar in de Sint-Jozefshandelsschool van Blankenberge
WERKWINKEL 5 DE ZELFONTPLOOIING UITGEDAAGD: OVER GENERATIES EN WAARDEN Doelstelling Een analyse maken van de postmoderne waarden- en normenbeleving en (interactief) wegen zoeken om, voorbij mogelijke wederzijdse ergernis of onverschilligheid, zinvol en goed samen te werken Werkvormen Lezing met kans tot vraagstelling Inhoud De hedendaagse jongeren lijken het geloof in de 'grote verhalen en tradities' definitief kwijt te zijn. Wat rest is enkel het autonome individu dat voor zichzelf uitmaakt wat hij het beste vindt. De vraag naar wat 'waarde' heeft en zinvol is, wordt gedelegeerd naar het privéterrein. Alles lijkt te kunnen en te mogen: van iedere keuze wordt ook de keerzijde als legitiem erkend. Stabiliteit heeft plaats gemaakt voor onzekerheid. Oudere en jongere generaties lijken, te midden van deze context, een andere taal te spreken. Ieder zijn zin of doen wat je moet doen? Hoe wijd is de kloof en … hoe valt ze te overbruggen? Docent Noël Selis is docent Toegepaste Ethiek, docent Human Resource Management en docent Religie, Zingeving en Levensbeschouwing in KATHO Campus Kortrijk. Daarnaast is hij lid van de stuurgroep Levensbeschouwelijk Profiel en van het Platform voor Levensbeschouwelijk Onderwijs en Onderzoek van de associatie K.U.Leuven.
WERKWINKEL 6 POSITIEVE OVERTUIGINGEN EN BELEMMERENDE OVERTUIGINGEN ALS ONDERLIGGENDE DRIJFVEREN VOOR AL OF NIET ETHISCH HANDELEN
Doelstelling Tot het inzicht komen dat overtuigingen grotendeels onbewust ons gedrag beïnvloeden; op het spoor komen van deze onderliggende overtuigingen is werken aan ethisch handelen. Werkvormen Eerst geven we een korte inleiding over belemmerende en positieve overtuigingen. In groepjes van vier bespreken we enkele casussen aan de hand van gerichte vragen. Op het einde brengen we dit in een plenum bijeen, gelinkt aan het thema ‘Mozaïek van de ethiek’.
6
7
