DAFTAR ISI KATA PENGANTAR............................................................................................i UCAPAN TERIMA KASIH.................................................................................ii ABSTRAK..............................................................................................................v DAFTAR ISI.........................................................................................................vii DAFTAR TABEL................................................................................................xii DAFTAR GAMBAR...........................................................................................xv DAFTAR GRAFIK.............................................................................................xvi DAFTAR LAMPIRAN......................................................................................xvii BAB I PENDAHULUAN ...................................................................................... 1 A. Latar Belakang Masalah ..................................................................................... 1
B. Identifikasi Masalah ........................................................................................... 8 C. Rumusan Masalah ....................................................................................................... 9 D. Batasan Masalah. ................................................................................................ 9 E. Tujuan Penelitian ................................................................................................ 9 F. Manfaat Penelitian ............................................................................................ 10 G. Kerangka Pemikiran ................................................................................................. 13 1. Asumsi........................................................................................................13 2. Hipotesis Penelitian....................................................................................14 H. Definisi Oprasional...........................................................................................14 I. Struktur Organisasi Skripsi.................................................................................15
vii
BAB II KAJIAN TEORETIS..............................................................................17 A. Kajian Teori ..................................................................................................... .17 1. Hakikat Belajar dan Pembelajaran Pendidikan..........................................17 a. Pengertian Belajar.. ............................................................................... 17 b. Ciri-Ciri Belajar......................................................................................18 c. Pengertian Pembelajaran ........................................................................20 d. Ciri-Ciri Pembelajaran............................................................................21
2. Hakikat Pembelajaran IPS..........................................................................22 a. Pengertian Pendidikan IPS................................. ..................................22 b. Tujuan Pembelajaran IPS......................................................................23 c. Karakteristik Pembelajaran IPS.............................................................24 3. keaktifan Belajar.........................................................................................25 a. Pengertian Keaktifan Belajar..................................................................25 b. Ciri-Ciri keaktifan..................................................................................28 4. Hasil Belajar...............................................................................................28 a. Pengertian Hasil Belajar........................................................................28 b. Faktor Yang Mempengaruhi Hasil Belajar............................................30 5. Model Pembelajaran...................................................................................32 a. Pengertian Model Pembelajaran............................................................32 b. Dasar Pertimbangan Model Pemilihan Model Pembelajaran................34 c. Model Pembelajaran SOBRY................................................................34
viii
6. Penyusunan RPP dan Pelaksanaan Pembelajaran Berdasarkan Permendiknas No. 41 Tahun 2007.............................................................36 a. Rencana Pelaksanaan pembelajaran (RPP)...........................................36 b. Komponen Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP)........................37 c. Prinsip-Prinsip Penyusunan rencana Pelaksanaan pembelajaran..........40 B. Analisis dan Pengembangan Materi Pelajaran Yang Di Teliti..........................45 A. Keluasan dan Kedalaman Materi.........................................................45 B. Karakteristik Materi.............................................................................53 a. Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar..................................53 b. Abstrak konkret Materi...................................................................53 c. Perubahan prilaku Hasil Belajar.....................................................54 C. Bahan Dan Media Pembelajaran..........................................................55 a. Bahan Pembelajaran (Bahan Ajar).................................................55 b. Hakikat Media Pembelajaran..........................................................56 D. Strategi Pembelajaran...........................................................................57 a. Pengertian Strategi pembelajaran...................................................57 b. Jenis-Jenis Strategi Pembelajaran...................................................58 E. Sistem Evaluasi pembelajaran..............................................................60 a. Pengertian Evaluasi........................................................................60 b. Tujuan Evaluasi..............................................................................61 c. Alat Evaluasi..................................................................................62 BAB III METODE PENELITIAN .................................................................... 63 A. Setting Penelitian ................................................................................ 63
ix
1. Lokasi penelitian............................................................................63 2. Waktu Penelitian............................................................................63 a. Keadaan Sekolah.....................................................................63 b. Keadaan gambaran Siswa........................................................64 c. Keadaan Guru..........................................................................66 3. Jadwal Penelitian............................................................................67 B. Subjek dan Objek penelitian................................................................68 C. Metode penelitian.................................................................................69 D. Desain Penelitian..................................................................................71 E. Rancangan Pengumpulan Data.............................................................73 F. Pengembangan Instrumen Penelitian...................................................76 G. Rancangan Analisis Data.....................................................................82 H. Indikator Keberhasilan.........................................................................85 BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN....................................88 A. Hasil Penelitian...................................... ...........................................................88 1. Deskripsi Hasil Penelitian Sebelum Tindakan...............................................88
a. Data Awal Kinerja Guru..........................................................................91 b. Data Awal Keaktifan Peserta Didik.........................................................93 c. Data Awal Hasil Belajar Peserta Didik....................................................95 2. Deskripsi Data Tindakan Siklus I .................................................................96 a. Perencanaan Siklus I................................................................................96 b. Pelaksanaan Siklus I................................................................................98 c. Hasil Observasi Siklus I.........................................................................117
x
d. Refleksi Siklus I.....................................................................................127 3. Deskripsi Data Tindakan Siklus II..............................................................130 a. Perencanaan Siklus II .............................................................................130 b.Pelaksanaan Siklus II ..............................................................................131 c. Hasil Observasi Siklus II........................................................................149 d. Refleksi Siklus II...................................................................................159 B. Pembahasan Penelitian...................................................................................162 1. Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP).................................................162 2. Kegiatan Belajar Mengajar KBM ...............................................................163 3. Keaktifan Belajar Peserta Didik..................................................................164 4. Hasil Belajar Peserta Didik.........................................................................165 5. Analisis Observasi Siswa............................................................................167 BAB V SIMPULAN DAN SARAN...................................................................168 A. Simpulan..........................................................................................................168 B. Saran................................................................................................................170 DAFTAR PUSTAKA.........................................................................................174 LAMPIRAN-LAMPIRAN DAFTAR RIWAYAT HIDUP
xi
DAFTAR TABEL
Halaman Tabel 1.1
Data Awal Hasil Belajar Peserta Didik............
4
Tabel 3.1
Keadaan Siswa SDN Tarajusari........................
64
Tabel 3.2
Daftar Nama Kepala Sekolah, Guru dan TU SDN Tarajusari............................................
66
Tabel 3.3
Jadwal Penelitian...............................................
67
Tabel 3.4
Kisi-kisi Lembar Observasi Aktivitas Guru Pada kegiatan Pembelajaran Dengan Penggunaan Model SOBRY............................
Tabel 3.5
Kisi-Kisi Lembar Observasi Aktivitas Belajar Siswa...............................................................
Tabel 3.6
79
Kisi-kisi Angket Kegiatan pembelajaran Dengan Menggunakan Modl SOBRY............
Tabel 4.1
78
81
Daftar Nama Siswa kelas VA SDN Tarajusari.................................................
89
Tabel 4.2
Data Awal Hasil Observasi Kinerja Guru.......
92
Tabel 4.3
Data Awal Keaktifan Peserta Didik Kelas VA SDN Tarajusari................................................
93
Tabel 4.4
Data Awal Hasil Belajar Peserta Didik...........
95
Tabel 4.5
Penilaian Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Siklis I Pertemuan 1..............................
Tabel 4.6
117
Penilaian Pelaksanaan Pembelajaran Siklus I Pertemuan 1...................................................... xii
118
Tabel 4.7
Penilaian Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Siklus I Pertemuan II............................
Tabel 4.8
Penilaian Pelaksanaan Pembelajaran Siklus I Pertemuan II.....................................................
Tabel 4.9
120
Penilaian Rencana Pelaksanaan pembelajaran (RPP) Siklus I Pertemuan III...........................
Tabel 4.10
119
121
Penilaian Pelaksanaan pembelajaran Siklus I Pertemuan III.....................................................
122
Tabel 4.11
Data Keaktifan Peserta Didik kelas VA Siklus I
123
Tabel 4.12
Data Penilaian Hasil Belajar Peserta Didik Siklus I................................................................
124
Tabel 4.13
Hasil Observasi Peserta Didik VA Siklus I........
126
Tabel 4.14
Hasil Penilaian RPP............................................
127
Tabel 4.15
Hasil Penilaian Pelaksanaan Pembelajaran.........
128
Tabel 4.16
Penilaian Rencana pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Siklus II Pertemuan I...............................
Tabel 4.17
Penilaian Pelaksanaan Pembelajaran Siklus II Pertemuan I........................................................
Tabel 4.18
151
Penilaian Pelaksanaan Pembelajaran Siklus II Pertemuan II.......................................................
Tabel 4.20
150
Penilaian Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Siklus II Pertemuan II.............................
Tabel 4.19
149
152
Penilaian Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Siklus II pertemuan III.............................
xiii
153
Tabel 4.21
Penilaian Pelaksanaan Pembelajaran Siklus II Pertemuan III.......................................................
154
Tabel 4.22
Data Keaktifan Peserta Didik Kelas VA Siklus II
155
Tabel 4.23
Data penilaian Hasil Belajar Peserta Didik Siklus II................................................................
156
Tabel 4.24
Hasil Observasi Peserta didik VA Siklus II.........
158
Tabel 4.25
Hasil Penilaian RPP..............................................
159
Tabel 4.26
Hasil Penilaian Pelaksanaan Pembelajaran...........
160
Tabel 4.27
Peningkatan Tes Hasil Belajar..............................
166
xiv
DAFTAR GAMBAR
Halaman Gambar 1.1
Kerangka Pemikiran......................................
13
Gambar 3.1
Rancangan Pelaksanaan PTK........................
71
xv
DAFTAR GRAFIK
Halaman Grafik 4.1
Peningkatan Nilai RPP..................................
163
Grafik 4.2
Peningkatan Nilai KBM................................
164
Grafik 4.3
Peningkatan Keaktifan Belajar.......................
165
Grafik 4.4
Peningkatan Tes hasil belajar.........................
166
xvi
DAFTAR LAMPIRAN
Lampiran A 1. Surat Keputusan Dekan FKIP UNPAS Pengangkatan Dosen Pembimbing dalam Pembuatan Skripsi Mahasiswa S-1 Program Studi Pendidikan Guru Sekolah Dasar. 2. Surat Permohonan Izin untuk Mengadakan Penelitian dari FKIP UNPAS. 3. Surat Keterangan Izin Penelitian dari Kepala Badan Kesatuan Bangsa dan Politik Pemerintah Kabupaten Bandung. 4. Surat Ijin Penelitian dari Kepala Dinas Pendidikan Kabupaten Bandung. 5. Surat Keterangan Ijin Melaksanakan Penelitian di SDN Tarajusari Kecamatan Banjaran Kabupaten Bandung. 6. Berita Acara Bimbingan Skripsi. Lampiran B 1. Silabus Siklus I Pertemuan 1, 2 dan 3 2. RPP Siklus I Pertemuan 1, 2 dan 3 3. Silabus Siklus II Pertemuan 1,2 dan 3 4. RPP Siklus II Pertemuan 1, 2 dan 3 5. Media Pembelajaran 6. Bahan Ajar Pembelajaran Lampiran C
xvii
1. Hasil Wawancara Dengan Guru Sebelum Pembelajaran Dilaksanakan 2. Hasil Wawancara Dengan Guru Setelah Selesai Pembelajaran 3. Hasil penilaian Observasi Pelaksanaan Pembelajaran Siklus I dan II 4. Lembar Observasi Keaktifan Siklus I dan II 5. Angket Respon Siswa terhadap pembelajaran Siklus I dan II 6. Dokumentasi 7. Riwayat Hidup Penulis
xviii
