Grafisch vormgever | illustrator
-FHFOEBUFLFOT Valkenburg Waterwandeling Valkenburg
a/d #PFLKF/BUVVSLSPFHFOUPDIU Geul naar Schin op Geul en terug
17
1 = Startpunt Route
7 = Koffie/Café
Valkenburg a/d Geul
8 = Kapel/Kruis
xn
9 = Treinstation
Fietsrichting
2 = Parkeerplaats 3 = Groen aandachtspunt 4
>
10 = Steile helling (he
>>
11 = Steile helling (fie Schin op Geul
>>>
12 = Steile helling (afs
= Uitzichtpunt
5 = IVN Home
88
Begin- en eindpunt: Franse Molen, Lindenlaan 32,
= Bijzonder gebouw HB Valkenburg. 66301
13 = Station DB 14 = Station België (NMBS)
Waypoint: 186293-319597. Lengte: ongeveer 9 km Duur: 2,5 uur Bereikbaarheid De Franse molen ligt op slechts 5 minuten loopafstand van het NS-station van Valkenburg. Voor autoreizigers is hier voldoende parkeergelegenheid. Met de rug naar het station staand, lopen we linksaf. Op de kruising gaan we rechtsaf richting Gulpen en bij de stoplichten even links en meteen weer POOM is de Lindenlaan. De Franse molen bevindt zich iets ,BSUPDat 3JN#FDLFST rechts. verder halverwege de laan aan uw rechterhand. 1BTUPPS4DIJQQFSTTUSBBU 7-8FFSU JOGP!LBSUPPOOM
142
W.K WW
(SBmTDIWPSNHFWFS JMMVTUSBUP
143
valkenburg a/d geul
Begaanbaarheid De wandeling is deels verhard, en voert ons over hellingen en bospaadjes die afhankelijk van het weer behoorlijk drassig kunnen zijn. Goede stevige wandelschoenen zijn onontbeerlijk. De wandeling is niet geschikt voor kinderwagens. Inleiding Voor deze bijzonder mooie, ± 9 km lange wandeling - met vele ontdekkingen - vertrekken we in het centrum van het historische mergel- en kastelenstadje Valkenburg a/d Geul. Dit stadje wordt door midden gesneden door de Geul, het snelst stromende riviertje van Nederland. Een gedeelte van Valkenburg ligt zelfs op een eiland in de Geul. Begrijpelijk dat Valkenburg, dat beneden in het Geuldal ligt, beschermd moet zijn tegen woeste uitvallen (overstromingen) van de Geul bij langdurige en hevige regenbuien. In samenwerking met de gemeente Valkenburg is het Waterschap Roer en Overmaas om die wateroverlast te voorkomen al vanaf het jaar 2000 bezig met het vernieuwen en versterken van de karakteristieke mergelkademuren. Daarnaast worden ook verschillende barrières (hoogteverschillen) verwijderd die het vrij optrekken van vissen belemmeren. Een aantal bijzondere en beschermde plantjes zijn toen tijdelijk uit de kademuren gehaald, bij een speciale kwekerij ondergebracht en later weer teruggeplaatst. Meer informatie hierover is te vinden op www.kademurenvalkenburg.nl. Buiten het centrum van Valkenburg mag de Geul meanderen en daar gaan we vandaag van genieten tijdens onze wandeling.
- schin op geul
Na ± 20m gaan we naar links door de Passage die uitmondt op het Th. Dorrenplein waar we naar rechts gaan. • Voor ons ligt het mooie, oude, uit mergel gebouwde Spaans Leenhof dat dateert uit 1668. Thans is hier de VVV-Heuvelland in gevestigd. • Voorbij de Geulbrug gaan we naar links door de Bogaardlaan, langs de Geul, en kruisen even verder het Walramplein.
We gaan lopen vanaf de Franse molen [foto] in de Lindenlaan in Valkenburg en passeren terstond het bruggetje over de molentak of molenbeek
Tussen het Walramplein en de Nieuwe Kerk heeft het Waterschap Roer en Overmaas, in samenwerking met de Gemeente Valkenburg a/d Geul, de kademuren van de Geul en de Sluis stevig en bijzonder mooi hersteld. Ook is er bij de Walramstuw een vistrap aangelegd zodat de vissen in de Geul, weer ongestoord, in de richting van het bronnengebied kunnen zwemmen. De Geul kent namelijk vele bijzondere vissoorten zoals de barbeel, de gestippelde alver en de rivierdonderpad [foto]. Speciaal in Valkenburg heeft het Waterschap vóór de betonwanden mergelwanden gemetseld, omdat mergel in Valkenburg thuis hoort. • Wij blijven het voetpad langs de Geul volgen en steken even verder de Burg. Henssingel over. Na ± 200 m gaan we op de T-splitsing van het pad naar links, over het Geulbruggetje. Dit pad voert ons, in de richting van Kasteel Oost, naar de Oosterweg (volgt het rode paaltje). Rechts van ons ligt hier ligt het Kasteelpark, links zijn de sportvelden.
De Franse Molen De Franse Molen werd reeds in 1700 vermeld en wordt zo genoemd omdat hij ooit in bezit was van de uit Frankrijk afkomstige Bertrand Loisel. In het verleden draaiden hier twee schoepenraderen, een voor het aandrijven van de graanmolen en een voor het aandrijven van de oliemolen. Geruime tijd was het molengebouw in een zeer slechte staat. Gelukkig is de molen nu mooi gerestaureerd en straalt ze weer haar oude glorie uit.
Kasteel Oost Kasteel Oost werd in 1563 voor het eerst als landhuis vermeld en in 1587 was er sprake van een kasteel. In 1661 is in dit kasteel het voor deze streken belangrijke Partagetraktaat (een grondverdelingsovereenkomst) tot stand gekomen. Hierin werd bepaald dat het stadje Valkenburg en het kasteel (thans de ruïne) staats (dat wil zeggen bezit van het Huis van Oranje) zouden worden. Terwijl Schin op Geul, Oud-Valkenburg en Strucht
Routebeschrijving
144
145
valkenburg a/d geul
- schin op geul
Spaans zouden blijven. Thans worden de zalen van Kasteel Oost [foto] voor feestelijke activiteiten gebruikt. Het park aan de achterzijde van het kasteel is meermalen gerenoveerd en er is zelfs een klein dierenparkje. Hier gaan we naar rechts en na ± 40m gaan we links onder de gemetselde tunnel van de spoorlijn Maastricht-Heerlen en Kerkrade door. Na de tunnel gaat ons onverhard voetpad naar rechts omhoog, parallel aan de spoorlijn. De Regenwaterbuffer Het loont de moeite om achter de tunnel ± 25m naar links te lopen en de mooie en grote waterbuffer [foto] te bekijken die door het Waterschap Roer en Overmaas aangelegd is om het omlaag stromende hemelwater tijdelijk vast te houden en vervolgens gedoseerd door te laten. Hierdoor kan het water ter plekke in de bodem zakken en wordt Valkenburg van wateroverlast gevrijwaard. In deze buffer blijft regelmatig een laag water staan. Hiervan kunnen de in het wild levende dieren drinken en hierin kunnen amfibieën en waterinsecten hun eitjes afzetten. Het is bijzonder om te zien hoe deze buffer in het gehele terrein geïntegreerd is. Het pad slingert eerst omhoog tussen het akkerland en even verder door het hellingbos. Dit hellingbos heet Schaelsberg.
Vanaf de rand van dit bos hebben we een fraai uitzicht over het Geuldal en in het bijzonder over Valkenburg. Soms kunnen we zelfs de puffende stoomtrein zien passeren in de richting van Schin op Geul, Simpelveld en Kerkrade. Het pad met het groene paaltje dat rechtdoor loopt, heeft zich plaatselijk in de bodem van het bos ingesneden. Als we bijna boven zijn, verlaten we dit bos en lopen we rechtdoor. We gaan nu tussen de akkers door over het Oosterbergvoetpad naar de volgende bosrand (deze
146
weg is gemarkeerd door groene en blauwe paaltjes). • Vanaf hier hebben we een mooi uitzicht op de Hoeve Euverem, die wat dieper ligt, en de erachter gelegen Goudsberg waar ooit een Romeinse wachttoren heeft gestaan. Op de kruising van paden achter de bosrand, gaan we naar rechts in de richting van de Kluis (het bord van Natuurmonumenten vermeld hier: ‘Genhoes’). • Links op het grasveldje liggen hier 14 kruiswegstaties, die onlangs gerestaureerd zijn. Deze kluis is een oud kapelletje met een woonhuisje waar ooit kluizenaars hebben geleefd en gebeden . Zij leefden van hetgeen ze zelf verbouwden en van wat ze van de mensen uit de omgeving kregen. Een van deze kluizenaars is zelfs te voet op bedevaart naar Rome getrokken . Dit historische gebouwtje wordt onderhouden door de mensen van de ‘Schaelsbergergank’. Deze stichting verzorgt ook in een weekeinde in juni een prachtige openluchtmis, waarin mooie liederen te beluisteren zijn en een ouderwetse kermis die hier boven in deze natuurlijke omgeving plaatsvindt. • Van hierboven hebben we, tussen de begroeiing door, weer bijzondere uitzichten op het lager gelegen Geuldal, bij Oud Valkenburg. Wij vervolgen ons pad, om de kluis heen (foto 18 -1485 de Kluis) en dalen via het trappenpad (rode paaltjes), het Schaelsbergervoetpad, naar beneden. • Net voor de onbewaakte spoorwegovergang ligt links - tegen de helling in het bos - nog een restant van een oude kalkoven, die hier vroeger gebruikt is om kalk te branden. De hier te branden kalk werd iets hogerop in een groeve gedolven. • We steken de onbewaakte overweg over en volgen het pad achter de spoorlijn naar rechts, met het gele
147
valkenburg a/d geul
- schin op geul
mooi veldkruis met het opschrift: “voel jij je alleen staan, graag wil ik met je mee gaan”. Links ligt de lagere school. • Waar het grindpad aan de Geul eindigt, gaan we naar links, via twee ‘stegelkes’ (weidemolentjes) over het bruggetje. We lopen nu door de weilanden en bereiken verderop via een tweetal andere weidemolentjes het smalle Beemdenvoetpad.
paaltje. Beneden aan de Geul lopen we op de Y-splitsing naar links en blijven het pad met gele paaltjes volgen, dat langs de Geul loopt tot in Schin op Geul. Langs deze route staan op bepaalde plekken palen waarop een plaquette zit met een pakkend gedicht. De Geul meandert hier prachtig door de groene natuur en in de verte zien we het plaatsje Oud-Valkenburg liggen. Het witte gebouw in het Geuldal is de tot appartementen verbouwde boerderij naast Kasteel Genhoes. Net voorbij het Genhoeske zien we een poel bedekt met kroosvaren dat in de herfst groen-rood kleurt. Ons pad mondt uit in de geasfalteerde Graafstraat die we rechts in slaan, we passeren een kleurrijke boerderij en verderop arriveren we op het Kerkpein. • Links ligt de Mauritiuskerk van Schin op Geul. Het oude gedeelte daarvan is een van de oudste kerken in de omgeving. Via het Kerkewegje kan men een wijngaard en het Station bereiken.
Op de T-splitsing gaan we naar rechts en we lopen nu over de iets bredere Veeweg, die na een ruime bocht eindigt op de Oud-Valkenburgerweg. We gaan nu naar rechts en blijven op deze Oud-Valkenburgerweg. Na ± 120m nemen we bij huisnummer 64 het smalle Struchtervoetpad naar links. Dit pad draait even verder naar rechts achter de huizen door. Het eindigt - na een viersprong die we rechtdoor nemen - op de St. Jansbosweg waar we op de T-splitsing naar rechts gaan. • Links van deze T-splitsing (en dat zien we eigenlijk het beste op de viersprong) ligt weer een grote regenwaterbuffer van het Waterschap Roer en Overmaas om Oud-Valkenburg tegen wateroverlast te beschermen. De buffer is in het landschap ingepast en herkennen we eigenlijk alleen aan de uitstroomconstructie die met natuursteen is verstevigd, met onderin de uitstroomopening. • Aan de rand van deze buffer ligt het St. Janskapelletje en verderop naar links ligt het prachtige droogdal ’Gerendal’. Richting Valkenburg gaat het Gerendal over in de
We zijn nu ongeveer halverwege de route. Als er misschien behoefte is om iets te eten of te drinken dan kunnen we in deze omgeving (Kerkplein) even pauzeren. Wij gaan op de kruising naar rechts en naderen via de Tolhuistraat de Geulbrug, met een golvend kunstwerk als leuning. Bij deze brug is aan de verstevigde oevers goed te zien hoe deze met stapelwerk van Ardenner gressteen worden beschermd. Dit type oeverbescherming is kenmerkend voor het werk van het Waterschap Roer en Overmaas. Direct achter deze brug gaan we naar rechts en lopen over de Mauritiussingel, die een bocht naar links maakt. Ongeveer 30 m na deze bocht (bij wegkruis) nemen we het eerste pad naar rechts. • Op deze hoek staat een
148
149
valkenburg a/d geul
- schin op geul
Voor ons ligt hier Kasteel Schaloen [foto pagina 149], dat een van de mooiste kastelen van Valkenburg is. Dit kasteel is omstreeks 1900- onder leiding van bouwmeester Cuijpers - totaal van aanzicht veranderd. Het is thans particulier bezit. Links van het bruggetje over de molentak ligt de ’Sjloens molen’, een oude watermolen. Voorbij de bocht zien we’Kasteel Genhoes’ liggen. Kasteel Genhoes is het oudst vermelde kasteel van Valkenburg. Naast dit kasteel ligt een oude, voormalige boerenhoeve, die verbouwd is tot 6 woonappartementen.
gels te bewonderen. Links van dit gebied ligt het Geulstrand van Valkenburg dat een bezoek meer dan waard is. • Het pad langs de Geul passeert het bruggetje dat we eerder zijn overgestoken naar de Oosterweg, wij blijven nu aan de linkerover lopen; dit pad eindigt aan de brede Burg. Henssingel . Hier gaan we over de Geulbrug naar rechts en nemen dan vervolgens de eerste weg naar links, de Dr. Hermanstraat. Bijna aan het einde van de straat gaan we weer over een bruggetje naar links en lopen daarna naar rechts door de Molenstraat. • Als we op het bruggetje staan zien we ± 40 m links van het bruggetje de Walramstuw liggen, die de waterverdeling regelt tussen de Geul en de Molentak of Molenbeek. Daarnaast ligt de door het Waterschap Roer en Overmaas nieuw aangelegde vistrap [foto]. Deze zorgt ervoor dat vissen een tot nu toe onneembare barrière (het hoogteverschil) kunnen passeren.
We blijven deze beukenlaan volgen tot voorbij de brug over de Geul. • Tegenover het Geulbrugje staan de ’Drie beeldjes’ (Maria, Christus aan het kruis en Johannes de Doper). Beneden in de nis staat een afbeelding van St. Rochis. Achter deze Drie Beeldjes zien we een krijtrots die ontstaan is door het afgraven van krijt of mergel. In deze omgeving kunnen we ook al de overgang waarnemen van Maastrichts Krijt naar Kunrader Steen of Krijt. • We gaan hier op de T-splitsing naar links en volgen het pad (Oosterweg) langs de Geul in de richting van kasteel Oost. We nemen niet het pad dat de helling op loopt naar de Kluis maar blijven dus langs de Geul lopen. • Halfweg zien we links van het pad een bord met het opschrift St. Jansbron. Op deze plek aan de Geul kwamen vroeger de kluizenaars water halen die boven op de Schaelsberg in de Kluis leefden. • Kort voor Kasteel Oost staat een afsluitboom over het pad om het verkeer te weren. Direct hierachter gaan we naar links over de parkeerplaats. Aan het einde van deze parkeerplaats gaan we naar links en lopen via het bruggetje over de Geul. Direct achter het bruggetje nemen we het pad naar rechts dat de stroom van de Geul blijft volgen. • De Geul maak hier enkele grote en opmerkelijke bochten en stroomt nu achter Kasteel Oost door. Op de oever van de Geul zijn hier regelmatig watervo-
Op de T-splitsing met de St. Pieterstraat gaan we naar rechts. • Net voor de rechtsaf gaan zien we voor ons een imposant wit gebouw. Dit is de grote en oude watermolen Óp St. Pieter. Ook deze pas gerestaureerde voormalige watermolen was tot na de oorlogsjaren een graanmolen die door het Geulwater aangedreven werd. • Na ± 40 m gaan we naar links (84) door de Dr. Erensstraat. • Het gebouw rechts, nu een winkel van de Hema, was ooit de Schouwburg van Valkenburg. • We steken het plein recht over (85) en lopen nu door de Poststraat. Aan het eind van de Poststraat (86) gaan we naar links en zijn weer terug bij de Franse Molen aan de Lindelaan vanwaar we voor deze mooie, waterrijke wandeling vertrokken zijn.
St. Jansbosch en verder in de Biebosch. • Na ± 25 m steken we de Oud-Valkenburgerweg weer over en lopen vervolgens door de mooi gesnoeide laan met lindebomen; vlak voor het kasteel nemen we rechtsaf de beukenlaan, die met een bocht naar de Geul leidt.
150
151
