cyber attacks Kwetsbaar voor In gesprek: PM Special: Uitvoering wil ruimte voor innovatie Pagina pagina 12

hét magazine voor de overheid

PM Special: U i t v o e r i n g w i l r u i m te voor innovatie Pagina 34-37

25 oktober 2007

nr

18

derde jaargang

Kwetsbaar voor

cyber attacks pagina 12

In gesprek:

Arie Slob (ChristenUnie) bevraagt powerfeministe Heleen Mees pagina 24 Rotterdamse haven raakt verstopt pagina 20

De strijd van Weck (ABD) tegen de afrekencultuur pagina 16

Regels dienstreizen zijn diffuus pagina 28

I.M.

Rens de Groot over de fusie van CWI en UWV pagina 7

inhoud

PM nummer 18 25 oktober 2007

12 Geen bommen maar bytes

Is Nederland klaar voor een cyberattack?

16 Ten strijde tegen de afrekencultuur

ABD-baas Jan Willem Weck legt zijn ziel bloot

20 Rotterdamse haven raakt verstopt

16

Betuwelijn biedt geen soelaas

24 Kind of carrière?

Arie Slob en Heleen Mees worden het niet eens

43 De erfenis van Maarten van Traa

PvdA herdenkt de oud-politicus

NIEUWS 6 t/m 11

6 Chaos en hogere kosten in thuiszorg 7 Rens de Groot over de fusie van CWI en UWV 8 Plannen van Koenders ‘weinig schokkend’ 10 Snijden in de schaduwmacht 11 Bewindslieden over het blogverbod

20

SPELERS 28 t/m 33

8 Regels voor buitenlandse reisjes zijn diffuus 2 31 Ambtenaren over de vloer 33 Zeilende EZ’ers winnen race op de Noordzee MENINGEN

7 Column Guikje Roethof: Zuinig 27 Column Jorrit de Jong: Bekocht op de markt SERVICE

38 Et cetera 41 Kameragenda

43

Omslag: Rob Jongbloed

PM 11 / 10

3

lopende zaken > Algemene Zaken

waar ze een convenant ondertekent over de problematiek rondom alcohol en jeugd.

Defensie GEORGIË • De missie in Uruzgan was het voornaamste punt op de infor-

POETIN • In verband met de herfstvakantie is er op vrijdag 26 oktober

geen ministerraad. Op woensdag 31 oktober debatteert de premier met de Tweede Kamer over de uitkomst van de Europese Top die onlangs in Lissabon plaatsvond. Op 1 november is Balkenende in Delft bij een symposium over sustainable solutions. Zaterdag 3 november zal hij aanzitten bij een galadiner van het Rode Kruis in Den Haag. Een groot deel van de week daarop bezoekt premier Balkenende Rusland. Hij spreekt met president Poetin en zal extra gewicht geven aan een handelsmissie onder leiding van staatssecretaris Heemskerk.

mele Navo-top in Noordwijk deze week. Liefst vindt minister Eimert van Middelkoop opvolgers voor de 1650 Nederlandse militairen in Afghanistan bínnen de Navo-kring. Op 1 november ontvangt de vaste Kamercommissie voor Defensie een groep Georgische parlementariërs. ­Georgië is momenteel bezig met een charmeoffensief richting de EU en wil graag 200 militairen naar Afghanistan sturen. TANTE ES • Staatssecretaris Cees van der Knaap heeft volgende week een optreden in het televisieprogramma Raymann is laat op de agenda staan. De defensiewoordvoerders weten niet waarover hij zich door tante Es zal laten ondervragen, maar leuk is het zeker.

Economische Zaken

Buitenlandse Zaken MENSENRECHTEN • Minister Verhagen debatteert op donderdag 1

­ ovember in de Tweede Kamer over China. Daarbij is het vooral van n belang wat hij zegt over de mensenrechten in China. Verhagen heeft steeds benadrukt dat hij deze meer prioriteit wil geven in het buitenlands beleid. Op maandag 5 november presenteert hij zijn Notitie ­Mensenrechtenstrategie. Eerder die dag spreekt hij op de 21e diplomatieke zitting van de Haagse Conferentie in het Vredespaleis. RADIO DARFUR • Minister Koenders is dinsdag 30 oktober aanwezig bij een publieksdebat over zijn beleidsbrief, dat wordt georganiseerd door de Evert Vermeer Stichting in Concordia in Den Haag. Dinsdag 6 ­november spreekt hij met de Tweede Kamer over Suriname. Vrijdagmiddag 9 november woont Koenders in Amsterdam eerst een conferentie van Plan Nederland bij over kinderen en geweld en later op de dag de lancering van Radio Darfur in Club Panama. DGES • Ook staatssecretaris Timmermans is 31 oktober in de Tweede Kamer vanwege de Europese Raad die onlangs in Lissabon plaatsvond. Donderdag 1 november viert Buitenlandse Zaken het vijftigjarig bestaan van het directoraat-generaal Europese Samenwerking (DGES). Tijdens een symposium, dat ter gelegenheid van het jubileum plaatsvindt in de Nieuwe Kerk in Den Haag, spreekt Timmermans over Europa in 2025.

BZK

BOTER • Wéér is minister Van der Hoeven deze week op reis. Ditmaal

brengt ze, vergezeld van topmensen uit het Nederlandse bedrijfsleven, een bezoek aan India. Komende maandag houdt de minister een toespraak voor het printerbedrijf Océ dat zijn 130e verjaardag viert. Het bedrijf van de familie Van der Grinten vond eind 19e eeuw een kleurstof uit voor nepboter (margarine). Het recht op die vinding werd in 1970 overgedragen aan Unilever. Het bedrijf had toen al de naam Océ gekregen en begon naam te maken op het gebied van printers. Ongetwijfeld zal de minister dat stukje bedrijfsgeschiedenis memoreren in haar speech.

Financiën FINANCIEEL TOEZICHT • Minister Bos geeft donderdag 1 november een

toelichting op de jaarverslagen van De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) tijdens een Algemeen Overleg in de Tweede Kamer, waarbij tevens de bekostiging van het financiële toezicht wordt geëvalueerd. Ook presenteert de minister een internationale vergelijking van de kosten en tarieven van financieel toezicht. accountancy • Staatssecretaris De Jager houdt diezelfde dag een ­lezing tijdens de Accountancy Nieuwsdag in Bussum over horizontaal toezicht. Woensdag de 7e geeft hij ’s avonds acte de présence bij het zeventigjarig bestaan van het Belasting- en Douanemuseum in Rotterdam.

Justitie VEILIGHEID • Met de rampenoefening Voyager nog vers in het geheugen,

overlegt minister Ter Horst op 31 oktober met de Tweede Kamer over de strategie Nationale veiligheid. Op donderdag 1 november houdt de ­minister een verhaal tijdens het congres ter gelegenheid van 25 jaar Nationale ombudsman in de oude zaal van de Tweede Kamer. Op 5 ­november reist de minister af voor een werkbezoek aan Enkhuizen,

4

PM 25/10

KINDERPORNO • Minister Hirsch Ballin maakt op 25 oktober zijn opwachting bij een bijeenkomst van de Europese ministers van Justitie op Lanzarote. Onder andere de ondertekening van het Verdrag voor de ­bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik staat op de agenda. Het verdrag zal zeker ter sprake komen tijdens het Algemeen Overleg op 31 oktober in de Tweede Kamer over de bestrijding van kinderporno op het internet. 8 en 9 november is de minister in Brussel voor de JBZ-raad.

lopende zaken < LNV JUBILEUM • Op 1 november spreekt Verburg op het symposium Nieuwe

verhoudingen op het platteland, mede georganiseerd door de stichting Brabants Landschap in het kader van haar 75-jarig jubileum. Op 5 en 6 november brengt Verburg een werkbezoek aan twee Duitse bonds­ staten. Op woensdagavond is ze gastspreker op de jaarlijkse brood- en wijnbijeenkomst van de productschappen Granen, Zaden en Peulvruchten en Wijn. Donderdag geeft de minister het startschot voor het voorlichtingstraject Zien is geloven over de vraag hoe de melkveehouderij een bijdrage kan leveren aan de verwezenlijking van de klimaatdoelstellingen. Later zal ze, met burgemeester Deetman van Den Haag, in het Haagse stadhuis de interactieve tentoonstelling Supermarkt Europa openen, over de evolutie van landbouw- en voedingsproducten in de loop van 50 jaar EU.

OCW

WERELDZAAK • Staatsecretaris Aboutaleb brengt maandag 29 oktober een werkbezoek aan De Wereldzaak in Delft, een restaurant dat gerund wordt door mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking. Donderdag 1 november gaat hij naar de Beurs voor jonge gezinnen in Utrecht, waar hij het over schulden zal hebben.

Verkeer en Waterstaat randstad • De minister en staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat

zijn maandag 29 oktober in de Ridderzaal in Den Haag aanwezig bij de startconferentie van het project Randstad Urgent, dat de concurrentiepositie en de bereikbaarheid van de Randstad moet versterken. Op 1 november zijn beide bewindslieden aanwezig bij de Dag van Maarssen. In het kader van het thema ‘Innovatiedoorbraken voor duurzaamheid’ zal die dag een aantal convenanten ondertekend worden op het gebied van mobiliteit en waterproblematiek, onder meer over de aanleg van de A15.

Vrom

CHINA • Donderdag 25 oktober brengt minister Plasterk een bezoek aan het in Genève gevestigde CERN, ’s werelds grootste laboratorium waar onderzoek wordt gedaan naar elementaire deeltjes. Dinsdag de 30e brainstormt hij bij de Sociaal-Economische Raad over vrouwenemancipatie aan de top. Eind van de week stapt Plasterk op het vliegtuig naar China waar hij Rembrandt and the Golden Age – een reizende tentoonstelling van het Rijksmuseum – opent in het Shanghai Museum. Maandag is hij alweer terug in Den Haag, zodat hij dinsdag met de Kamer in debat kan over ‘spookvakken’ in het hoger onderwijs. Woensdag is hij aanwezig bij het notaoverleg over de emancipatienota. VSV • Staatssecretaris Van Bijsterveldt is dinsdagochtend 30 oktober in Delft bij het project On Stage waar vmbo’ers in contact komen met het bedrijfsleven. ’s Middags spreekt ze tijdens het symposium Werken met competenties in Lelystad, waarna ze doorgaat naar Amsterdam om het boek De nieuwe schoolstrijd in ontvangst te nemen. Vrijdag 2 november ondertekent Van Bijsterveldt met collega’s Van der Knaap (Defensie) en Aboutaleb (SZW) een intentieverklaring om voortijdig schoolverlaten ­tegen te gaan. DANS • Staatssecretaris Dijksma opent dinsdag 30 oktober de 11e editie van het Holland Dance Festival in Den Haag. Op 6 november spreekt ze ’s ochtends op de landelijke topdag voor directeuren in de kinderopvang in het ING House in Amsterdam, waar ze tevens de Managementprijs Kinderopvang 2007 uitreikt. ’s Middags is Dijksma in Amersfoort aanwezig op het jaarlijkse congres van CNV Schoolleiders met de titel Leidinggeven in een lerende school.

SZW WAJONG • Op 30 oktober spreekt minister Donner op het Wajong-

s­ ymposium over het Ser-advies inzake de jonggehandicapten en hun geringe (arbeids)participatie met de optimistische titel Van brekebeen naar baanbreker. Op 5 november gaat Donner naar het jaarcongres van MKB-Nederland in het Haagse Kurhaus. Dinsdag de 6e neemt hij deel aan een congres over het 100-jarig bestaan van de collectieve arbeidsovereenkomst.

INVESTEREN • Minister Vogelaar gaat maandag 29 oktober op wijk­

bezoek in Emmen. Op 5 november is ze aanwezig bij de oplevering van de zeven miljoenste Nederlandse woning, in Arnhem. Op 6 november gaat ze in Utrecht naar het congres Investeren, investeren, investeren van De Vernieuwde Stad, een platform van maatschappelijk betrokken woningcorporaties. Op 7 november staat er een AO op de agenda, over de vereenvoudiging van de huurtoeslagenregeling. energie • Minister Cramer bespreekt maandag 29 oktober de nota Nieuwe energie voor het klimaat in de Tweede Kamer. Dinsdag vertrekt ze naar Luxemburg voor de Milieuraad. Donderdag 1 november staan er een werkbezoek aan Almere en een Agemeen Overleg over legionella op de agenda.

VWS

vrijwilligers • Minister Klink brengt maandag 29 oktober een werkbezoek aan de GGZ Delfland. Zaterdag 3 november, Make a Difference Day, werkt Klink een hele dag als vrijwilliger bij de hulphonden. Staatssecretaris Bussemaker zet zich op vrijwilligersdag in op een manege. Donderdag 25 oktober gaat ze naar Lissabon voor een bijeenkomst van de Europese sportministers. Op 26 oktober is ze aanwezig op het congres Passie voor politiek in Amsterdam, ter gelegenheid van het afscheid van Ed van Thijn.

PM 25/10

5

nieuws >

Indicatienormen WMO zorgen voor onzekerheid bij thuiszorg In een voortgangsrapportage van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) schrijft staatssecretaris Bussemaker van VWS dat thuishulporganisaties veel meer kosten kunnen uitsparen als ze zich houden aan de indicatienormen waaraan alle organisaties per januari 2008 zullen moeten voldoen. Volgens Eric Hisgen, algemeen directeur van Thuiszorg Rotterdam, leidt dat echter tot chaos en hogere kosten. PARLEMENT • De thuiszorg onderscheidt twee niveaus in de huishoudelijke

Thuiszorg Rotterdam kreeg geen vergunning van de gemeente. Hisgen zal zijn mensen nu bij andere organisaties moeten onderbrengen. Door ‘het ondersteuning: de huishoudelijke hulp 1 (HH1), vaak alfahulp genoemd, goede overleg’ tussen de gemeente en de verschillende organisaties is en de huishoudelijke hulp 2 (HH2). De laatste functie kan alleen worden ingevuld door gediplomeerde mensen, de zogeheten thuishulpen A. Met de situatie ‘niet schrikbarend’, vertelt Hisgen, maar er is veel onzekerheid. een contract van de thuiszorgorganisatie gaan zij naar cliënten toe en De staatssecretaris wil een verhouding van 70 tegen 30 procent zien begeleiden of bestieren het huishouden. De alfahulpen daarentegen wortussen HH1 en HH2, terwijl die in sommige steden, zoals Gouda, Den Haag den door de thuiszorgorganisaties alleen aangestuurd. Ze hebben geen en Zoetermeer, eerder andersom is: daar bestaat een groot tekort aan contract, maken zelf afspraken met de cliënten en kunnen tot 6000 euro alfamedewerkers. In Rotterdam bijverdienen zonder dat daar extra ‘Mensen haken af als ze zien dat het een schat Hisgen de situatie op 50 probelasting over betaald hoeft te wornogal rechteloze baan is’ den. De taken van een alfahulp becent alfahulpen en 50 procent thuisstaan voornamelijk uit meehelpen in hulpen A. Hij verwacht dat uiteindehet huishouden. Verschil met HH2 is dat de laatsten getraind zijn in het lijk in heel Nederland de verhouding op circa 60 om 40 komt te liggen. ‘Het was alleen beter geweest als de betrokken partijen drie in plaats van vaststellen welke hulp nodig is voor de cliënt, waardoor deze tijdig de een jaar de tijd hadden gekregen om tot een evenwicht te komen.’ juiste hulp geboden krijgt. Bijna een jaar geleden heeft in de Wmo een herziening plaatsgevonden van de verhouding tussen beide soorten thuisTekort hulp. Er moeten meer alfahulpen komen en minder (duurbetaalde) Woordvoerder Edsco de Heus van Meavita Nederland, waaronder de HaagHH2’s. Eind september heeft staatssecretaris Bussemaker in opdracht van de se thuiszorginstantie valt, zit intussen met een groot probleem. Meavita Kamer een voortgangsrapportage uitgebracht, waarin ze concludeert dat heeft al geprobeerd meer alfahulpen aan te trekken, maar volgens De Heus er te veel gediplomeerde verzorgenden op de plek van alfahulpen weris dit lastig, ‘Mensen willen wel als ze horen van de 6000 euro belastingvrij, maar zodra ze zien dat het een redelijk rechteloze baan is, haken ze ken. Dat zou moeten veranderen en zorginstellingen krijgen daarom met af.’ Een stad als Den Haag, waar minder studenten wonen die willen bijingang van januari geen hogere vergoedingen meer voor gekwalificeerde hulp op een plek waar dat niet nodig is. klussen dan bijvoorbeeld in Amsterdam, heeft grote moeite de nieuwe krachten die Bussemaker wil inzetten te vinden. De bestaande medewerkers krijgen intussen te horen dat hun baan op de tocht staat. De Heus: Verzorghuis Eric Hisgen, algemeen directeur van Thuiszorg Rotterdam, trok een paar ‘Doordat meer taken overgenomen moeten worden door alfahulpen, zal er in Den Haag een tekort aan thuiszorghulpen ontstaan.’ weken geleden samen met Amsterdam Thuiszorg aan de bel. Niet zozeer de grote steden kampen straks met een probleem, meent Hisgen, maar Staatssecretaris Bussemaker verdedigt ondertussen haar omstreden de rest van Nederland. Door kwalitatief mindere hulp te bieden, zullen beleid. Zij zegt maar weinig klachten te horen over de thuiszorg. De meermensen sneller in een verzorghuis belanden, waardoor de kosten juist derheid van de klanten zou ‘tevreden’ zijn over de zorg, stelde ze onlangs zullen stijgen. ‘Op die zorg kan nu eenmaal moeilijk gekort worden,’ in een interview. De PvdA nam zich een jaar geleden voor de thuiszorg voor aldus Hisgen. iedereen toegankelijk te maken. De gevolgen van die plannen overzag de partij blijkbaar niet. De SP, een van de grootste criticasters van het beleid Overigens bevinden de thuiszorginstellingen van Amsterdam en van de staatssecretaris, verzamelde 66.000 handtekeningen en hield een Rotterdam zich onderling ook in een verschillende positie. Amsterdam Thuiszorg zal zeer waarschijnlijk van de gemeente de vergunning krijgen manifestatie op het Plein in Den Haag. De socialisten zijn ‘niet tevreden om door te gaan met het verlenen van thuiszorg in de huidige regio. Boover de houding van de staatssecretaris’. SP-Kamerlid Rosita van Glijswijk: vendien heeft Amsterdam Thuiszorg, volgens algemeen ­directeur Karel ‘Ik zou verwachten dat iemand als Bussemaker het op zou nemen voor de medewerkers in de thuiszorg. Ze zegt wel dat ze een overeenkomst heeft Verheij, de goede verhouding tussen alfahulpen en de thuishulpen A. ‘Het met de bonden, maar de onzekerheid op de werkvloer neemt ze niet weg.’ enige probleem is dat er weinig ruimte is op de arbeidsmarkt door de groeiende economie. Als er meer vraag komt naar alfahulpen zullen wij De SP stelt dat de kwaliteit van de zorg ‘achteruit holt’ sinds de gemeenten dit niet eenvoudig kunnen opvangen.’ verantwoordelijk zijn gemaakt voor de thuiszorg. < [Karsten van Loon]

6

PM 11 / 10

nieuws >

Bezuining CWI funest voor participatiedoelstellingen

zuinig

de conjunctuur ons biedt,’ aldus De Groot. ‘Daarvoor is het essentieel dat we de eerste tijd geen mensen kwijtraken. Anders vrees ik dat die doelstelling van de participatietop in de knel komt.’ Tijdens de moeizame participatietop van afgelopen zomer werden instrumenten gezocht om de doelstellingen te bereiken. De omstreden SZW • ‘Wij hadden het liever in een wat rustiger versoepeling van het ontslagrecht is er daar één tempo gedaan,’ zegt CWI-­bestuursvoorzitter van, al is die kogel nog niet door de kerk. De Rens de Groot in reactie op de voorgenomen Groot: ‘Daar zullen we genoeg menskracht voor fusie van het Centrum voor Werk en Inkomen nodig hebben. Als er, in het kader van de fusie, (CWI) met de Uitvoeringsinstituut Werknemers- op korte termijn bezuinigingen moeten plaatsverzekeringen (UWV). Minister ­Donner van So- vinden, zullen onze beste krachten gaan ciale Zaken bracht het nieuws na de minister- ­lopen.’ Het kabinet verwacht dat betere samenwerraad van vorige week naar buiten. De fusie lijkt een logische stap in de king en minder richting van minder ­doublures in de werk‘mensen aan het werk bureaucratie en meer zaamheden een helpen staat voorop’ ­b esparing van 74 daadkracht. Daar is ook De Groot het mee eens. ­miljoen euro in 2009 ‘Het is voor de klant beter dat we werkzaam- en 190 miljoen euro per jaar na 2011 opleveren. heden in elkaar schuiven. We waren hierover De plannen passen in de Wet Suwi (Structuur – op eigen initiatief – al geruime tijd in gesprek Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen) uit en zijn ver met een concreet plan voor de op- 1999. Door de ‘mogelijke versobering op richting van een gezamenlijk werkbedrijf.’ In ­onderdelen’ denkt minister Donner dat de fusie Amsterdam, Gouda en Maastricht functioneren zorgt voor ‘een meer klantgerichte uitvoering’. de door het kabinet reeds aangekondigde De uitvoering zou ook ‘effectiever en efficiënter’ ‘plaatselijke loketten’ al. worden, getuige de evaluatie van de Suwi De Groots grootste zorg is echter niet de fusie: waarin hij de fusie aankondigt. De minister ‘Dat is een logische stap.’ Het gaat hem vooral verwacht dat tot 2012 ongeveer 1.500 van de om de doelstellingen van de participatietop. 19.675 werknemers van CWI en UWV hun baan ‘Mensen aan het werk helpen staat voorop, wij verliezen. De fusie tussen CWI en UWV is moeten nu gebruik maken van de kansen die ­gepland voor 2009. < [Eefje Rammeloo]

Yvonne Kroese

Als het CWI donderdag zijn officiële persverklaring uitgeeft over de fusie met het UWV, ligt het nieuws inmiddels al een week op straat. Intussen maakt CWI-bestuursvoorzitter De Groot zich zorgen of de doelstellingen van de participatietop nog haalbaar zijn.

Pascal Bruckner, Alain Finkielkraut en Bernard-Henri Lévy, het zijn niet de minsten die een steunbetuiging voor Ayaan Hirsi Ali ondertekenden in de Franse krant Libération afgelopen maandag. Zij roepen hun eigen regering op de beveiliging voor Ayaan te betalen, nu de Nederlandse regering het af laat weten. Het argument van Hirsch Ballin dat Hirsi Ali zich in het buitenland bevindt, snijdt volgens de Franse denkers geen hout: ‘Het miskent de moderne realiteit waarbij terreur, intolerantie en totalitarisme zich niet storen aan grenzen.’ Eerder bood de Deense regering Ayaan ook al een veilig onderkomen aan. Op het laatste valt best wat af te dingen, want het aanbod gold bescherming binnen de landsgrenzen, waar Nederland eventueel ook toe bereid is. Maar het lijkt er wel op dat de regering de buitenlandse politieke dimensie van het probleem weer eens heeft onderschat. Uit de reacties op de site van Libération blijkt dat Nederland in het buitenland vooral wordt gezien als het land waar een cineast op beestachtige wijze is vermoord. Bovendien was de moord op Van Gogh bedoeld als bedreiging aan het adres van Ayaan, zodat het voor buitenlanders vrij onbegrijpelijk is dat de Nederlandse overheid nu de handen van haar aftrekt. Eerlijk gezegd snap ik daar ook niets van. De brief van Hirsch Ballin gaat alleen maar over kosten en ‘principes’ die in het leven zijn geroepen om de kosten binnen de perken te houden. Hier staat het brede gebaar dat de Franse intellectuelen willen maken op gespannen voet met het zuinige calvinisme dat (let op Máxima!) stevig in onze volksaard verankerd zit. Het Kamerdebat over de brief was helemaal een aanfluiting. Omdat Hirsi Ali, die zelf volksvertegenwoordiger is geweest, haar oud-collega’s niet op achterstand van de regering wilde zetten, gaf zij haar documentatie vrij. Fijn voor parlementariërs, dat ze hun oordeel op een volledig dossier kunnen baseren. Het liep even anders. De Kamer, Laetitia Griffith van de VVD voorop, was zo woedend over het rondsturen van vertrouwelijke stukken dat men aan een debat over de kwestie zelf niet is toegekomen. Gelukkig zag ik op de website van Justitie, toen ik zocht naar de bewuste brief, dat de minister zich met velerlei zaken bezighoudt. Op verzoek van Kamerlid Thieme buigt hij zich een dezer dagen over de vernieling van de zeldzame kievitsbloem door de gemeente Zwolle. Als onderwerp natuurlijk veel geschikter voor een debat in onze Tweede Kamer. Guikje Roethof [email protected] PM 11 / 10

7

nieuws >

Milieuvergunning verdwijnt VROM • Vanaf 1 januari 2008 zullen

­ edrijven minder te maken krijgen met b milieuvergunningen en de daarbij horende tijdrovende onderzoeken. Minister Cramer van Vrom heeft in overleg met de Vereniging Nederlandse Gemeenten en het bedrijfsleven besloten de vergunningen in te ruilen voor algemene milieuregels. Deze regels dienen wel door bedrijven nagevolgd te worden, maar kosten minder tijd dan het aanvragen en verkrijgen van vergunningen. De metaalindustrie zal de het meest profijt hebben van de verandering. De hele sector, die voorheen alleen kon produceren met vergunning, zal met de nieuwe regeling onder de milieuregelgeving vallen.

Journalist Femke van Zeijl:

‘Door te vroeg weg te gaan, laat je men leveren voor vredesmissies. Als je ziet hoe ze in Congo, wat een immens land is, al die stembussen op de gekste plaatsen hebben gekregen en weer hebben ingenomen met de stemmen erin: dat was een heel grote operatie.’ Kleven er ook nadelen aan VN-interventies? ‘Een van de hardnekkige problemen is dat je met een grote groep relatief rijke mannelijke soldaten zit, die worden neergeplempt in een gebied waar grote armoede is. Daardoor kun je met excessen te maken krijgen in de sfeer van prostitutie.

Holland Gateway geopend

‘Het blijft riskant om, zoals Koenders voorstelt, meer te doen in zogeheten fragiele staten’

EZ • Buitenlandse zakenlui moeten kiezen

voor Nederland als ‘Gateway to Europe’ vindt staatssecretaris Heemskerk. Een nieuw informatiecentrum op Schiphol, dat de naam Holland Gateway krijgt, moet hen daartoe stimuleren. ‘Zachte vestigingsvoorwaarden’ worden volgens Heemskerk steeds belangrijker. Een investeerder kijkt bij de vestigingsbeslissing bijvoorbeeld naar de gastvrijheid van Nederland en naar het ‘merk Holland’, aldus het ministerie. Het internationaal ­businesscentrum, dat tussen aankomst-, vertrekhal en NS-station komt te liggen, wordt opgezet samen met het ministerie van Justitie, het CWI en de Kamers van Koophandel.

Prijs voor beste fileoplossing VENW • De fietsenwegenwacht en de

‘­dynamische en mobiele bewegwijzering bij wegwerkzaamheden’ zijn twee van de twaalf genomineerden voor de VanAnaarBeter-Prijs 2007. De ruim honderd ideeën ter vermindering van files waren ‘gevarieerd’ en ‘verrassend’, vindt het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Zo is de Aeorider, een overdekte fiets met hulpmotor gericht op de consument, terwijl het ‘Volle container project’ bedoeld is voor de transportsector. Het idee daarbij is dat containers vol heen gaan én vol terug komen. De ­inzendingen worden beoordeeld op effectiviteit, originaliteit en toepasbaarheid. Minister Eurlings zal de prijs, een bronzen beeldje, op 6 november uitreiken.

8

PM 11 / 10

Bovendien verandert de lokale ­economie nogal rigoreus als er een VN-missie neerstrijkt. De huren gaan omhoog en alles wordt duurder. Wat heel nadelig is voor de ­lokale bevolking, omdat de verschillen in welvaart zo groot zijn.’ Deze week vond in De Melkweg in Amsterdam de Nacht van de Verenigde Naties plaats. Femke van Zeijl, schrijfster van ‘Een nacht in een vijzel’, over vrouwen in Afrika, las op ­verzoek van PM de beleidsbrief die minister Koenders onlangs publiceerde en vertelt ­welke indruk zij heeft van de activiteiten van de VN na vijf jaar reizen door Afrika. OS • ‘In landen als Burundi en Oost-Congo heeft de hulp die de VN biedt wel nut,’ antwoordt Van Zeijl op de vraag welke rol de VN speelt in Afrika. ‘Maar mij bekruipt wel vaak de gedachte: wat beklijft ervan? In Oost-Congo zou de VN nog tien jaar moeten blijven, maar je ziet dat de aandacht zich alweer verplaatst naar Darfur. De adem is altijd te kort. En dan kun je je afvragen of je het wel moet doen. Door te vroeg weg te gaan, laat je mensen in de steek.’ Doet de VN veel aan genderprogramma’s in Afrika? ‘Ja, sinds resolutie 1325 over vrouwen, vrede en veiligheid is de aandacht toegenomen. Zo heeft Monuc, de VN-missie in Congo, heel actief vrouwen proberen te betrekken bij de verkiezingen vorig jaar. De VN doet veel meer dan blauwhel-

Jij bent in een vluchtelingenkamp in Dar­fur geweest. De hulpverleners vertrokken daar elke dag om vier uur ’s middags, terwijl het er ’s nachts heel gevaarlijk was. ‘Afschuwelijk was dat. Dat is het eeuwige ­dilemma van hulp. Dat je met opvangkampen het risico loopt tegelijkertijd gevangenissen te creëren. Voor de regering, in dit geval het regime in Khartoum, kan het een uitkomst zijn, dat mensen in kampen bijeen zijn gebracht.’ Je hebt voor je boek veel gewone mensen gesproken. Zijn ze blij met de westerse hulp? ‘Dat hangt ervan af wie je spreekt. In Congo bijvoorbeeld wordt iedere westerling gezien als een potentiële dief. Sinds koning Boudewijn van België Congo heeft leeggeroofd, hebben vele witte mensen zich zo gedragen. In NoordMozambique merkte ik dat er een afhankelijkheidsgevoel kan ontstaan. Mensen die zeggen dat de hulpverleenster uit Europa moet blijven, omdat ze zelf niet in staat zijn haar rol over te nemen. Dan denk ik: waarom niet?’ Ben je zelf een feministe? ‘Ik ben feministe en het viel mij op dat in de meeste reisboeken voornamelijk mannen aan

nieuws >

mensen in de steek’ bod komen. Daarom heb ik juist vrouwen aan het woord gelaten. Bovendien wilde ik onderwerpen als kraamsterfte en verkrachting als oorlogswapen beschrijven op een andere ­manier dan in de onverteerbare rapporten van Amnes­ty International en Human Rights Watch, waar je vanwege een opeenstapeling van ­gruwelen niet doorheen komt.’ Wat vind je van de beleidsbrief die Bert Koenders onlangs heeft gepresenteerd? ‘Ik vind het interessant dat Koenders signaleert dat gender mainstreaming niet goed werkt en dat er dus meer maatwerk moet komen. Het zou overigens wel aardig zijn als dat inzicht ook een vertaling kreeg in ons eigen land, waar het emancipatiebeleid veel te wensen overlaat.’ En verder? ‘Verder vind ik de beleidsbrief niet zo schokkend. Er zijn niet zo heel veel wijzigingen ten opzichte van het voorafgaande. Het blijft riskant om, zoals Koenders voorstelt, meer te doen in zogeheten fragiele staten. De EU en haar lidstaten hebben het verkiezingsproces in Congo met 250 miljoen euro gesteund. De winnaar heeft zich vervolgens zo snel mogelijk van zijn vijanden ontdaan en in Oost-Congo gaat het weer de verkeerde kant op.’ Als jij minister voor Ontwikkelingssamenwerking was, waar zou je het geld dan in de eerste plaats aan uitgeven?

(lacht) ‘Onderwijs en infrastructuur. Als je een ziekenhuis hebt maar geen wegen ernaartoe, komt er niemand en als mensen niet kunnen lezen, kun je niets aan preventie doen. Met inzet van transport kunnen Afrikanen makkelijker een zaak opzetten, omdat er dan een groter afzetgebied is. Vrouwen die in een ­buitenwijk in armoede leven, kunnen vaak ­geen baantje in de stad aannemen omdat er haast geen betaalbaar vervoer is. De Chinezen leggen nu in veel Afrikaanse landen, van ­Angola tot Oeganda, wegen aan omdat ze ijzer en bauxiet willen afvoeren. Die kijken naar hun eigenbelang. Dat is wel heel effectief.’ Wat zijn de grootste prioriteiten voor de Afrikanen? ‘Eten en veiligheid, gewoon de dingen waar wij ook op uit zouden komen als alles ons was afgenomen.’ Je hebt weinig geschreven over ontwikkelingswerkers en hulpverleners. Ben je die niet tegengekomen? ‘Jawel, maar ik wilde over Afrika schrijven ­zoals ik dat ook over een land als Zwitserland zou doen. Een heleboel journalisten reizen mee met hulporganisaties en dan wordt de OS-agenda vanzelf het onderwerp van hun verhaal. Dat is echt een tunnelvisie. Dus ik mijd de hulpverleners niet, maar de journalistiek wordt al zo beïnvloed door hun invalshoek.’ < [Guikje ­Roethof]

advertentie

CV Femke van Zeijl (1971) studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht totdat zij overstapte naar de deeltijdopleiding journalistiek aan de Academie voor Journalistiek en Voorlichting te Tilburg. Na een start op de redactie van de Gelderlander, liep zij in 1998 stage bij het maandblad Opzij. Vanaf het jaar 2000 specialiseert Van Zeijl zich in journalistieke reportages in Afrika. Zij reist onder meer naar Zuid-Afrika, Mozambique, Sudan, Congo, Rwanda en Burundi. Over die reizen publiceert ze in Onze Wereld, Marie Claire, Vrij Nederland, Opzij en NRC Handelsblad. In 2006 ontvangt Van Zeijl de Filip Decock aanmoedigingsprijs voor derdewereldjournalistiek. In september 2007 verschijnt Een nacht in een vijzel, dat is uitgegeven bij Artemis & co.

nieuws >

Snijden in de schaduwmacht

Een aantal adviesraden moet verdwijnen, maar tegelijkertijd is het kabinet voornemens nieuwe instituten op te richten. Politicoloog Rinus van Schendelen kijkt er niet meer van op: ‘Dit is van alle tijden.’ Hij richt zijn pijlen liever op het gesloten circuit waaruit de leden van de adviesraden worden gekozen. ADVIESRADEN • Er zijn te veel adviezen en studies, de verdeling naar

beleidsterreinen is enigszins willekeurig, de kwaliteit is wisselend en het advies is soms te weinig bruikbaar. De kritiek die het kabinet heeft op het adviesstelstel in de Nota Vernieuwing Rijksdienst liegt er niet om. Met als logisch gevolg het opheffen van een aantal strategische adviesraden. ‘De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), de Algemene Energieraad (AER), de Adviesraad voor Gevaarlijke Stoffen (AGS), de Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ), de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) en de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT) komen te vervallen,’ zo is te lezen in de nota. Of al deze clubs daadwerkelijk van het toneel verdwijnen, is zeer de vraag. Zo zullen de RVZ en de RMO samengaan in een nieuw orgaan en wordt de ROB nadat deze is afgeschaft, weer opnieuw opgericht. de eis dat de leden geen belangen mogen vertegenwoordigen.’ ­‘Omslachtig,’ vindt Gerber van Nijendaal, plaatsvervangend secretaris Wat Van Schendelen betreft wordt de rekrutering voor de adviesraden opengegooid. Hij pleit voor de zogeheten Brusselse methode. Van Schenvan de ROB. Het kabinet wil een nieuwe raad voor het openbaar bestuur in het leven roepen die zich ook bezighoudt met vraagstukken op het delen: ‘De Europese Commissie plaatst op haar website geregeld oproepen terrein van veiligheid. ‘Onze huidige taakomschrijving laat advisering voor adviseurs, waarop iedereen kan inschrijven. Vertegenwoordigers van over veiligheid toe, dat hebben we in het verleden dan ook al gedaan,’ authentieke belangenverenigingen nemen vervolgens in de adviesraden licht Nijendaal toe. Wat hem betreft kan de ROB op de huidige voet plaats.’ Vogtländer vindt dit helemaal geen goed idee. ‘We zijn geen verder. ‘Ik begrijp niet waarom de polderclub die bepaalde belangen ‘Rond de departementen circuleren heel veel vertegenwoordigt, dat is niet aan de hele boel overhoop moet.’ Iets soortgelijks speelt bij de satellietjes waarin allemaal dezelfde mensen orde en zelfs ongewenst.’ zitten die advies geven’ ­Algemene Energieraad (AER) en de Dat ook consultants zullen azen op Adviesraad voor het Wetenschapseen plekje in een adviesraad die en Technologiebeleid (AWT). Hoewel het kabinet er in de nota voor pleit volgens de Brusselse methode wordt samengesteld, gelooft Van Schendelen niet. ‘Dat zou broodroof zijn, zij hebben daar echt geen trek in.’ deze raden af te schaffen, speelt het tegelijkertijd met de gedachte een nieuw kennisinstituut op te richten dat zich bezighoudt met energie, Dat een aantal strategische adviesraden op de nominatie staat te worden wetenschap en technologie. Joop Sistermans, voorzitter van de AWT, afgeschaft, heeft wel gevolgen voor de consultancy. ‘Wij worden veeldenkt dan ook niet dat zijn raad verdwijnt. ‘Er zal in het hele stelsel iets vuldig ingehuurd door deze raden,’ zegt Pim Pollen van CBE Consultants, moeten veranderen, maar ik heb van meerdere departementen gehoord dat veel voor de overheid werkt. ‘Wat dat betreft kun je stellen dat er dat ze ons nodig hebben.’ Ook Peter Vogtländer, voorzitter van de AER, een marktvenster dichtgaat.’ Dát adviesraden externe consultants meent dat er behoefte zal blijven aan adviezen inzake energiestrategie ­inhuren, vindt Pollen niet meer dan logisch. ‘In die raden zitten vaak en -beleid. De talloze kennisinstituten op dat terrein hebben volgens mensen die het advieswerk naast hun normale werk doen, zij hebben helemaal geen tijd om zich uitvoerig bezig te houden met allerlei adviehem niet de juiste expertise in huis. ‘Een aantal leden van onze raad zen.’ Sistermans erkent dat zijn adviesraad gebruikmaakt van externe heeft een lange historie op het gebied van energie. Niet alleen in theoonderzoekers. Zo heeft Ernst & Young laatst onderzoek gedaan naar de rie, maar vooral ook in de praktijk,’ aldus Vogtländer, die zelf in de top van Shell figureerde. kosten van universiteiten. ‘Op basis van die feiten hebben wij ons advies over de bekostigingssystematiek gebaseerd,’ aldus Sistermans. ­Vogtländer Gesloten rekrutering van de Energieraad: ‘Soms wordt een bepaald aspect uit het onderzoek Het saneren van adviesraden is van alle tijden, meent Rinus van uitbesteed aan een consultant, maar de raad schrijft het uiteindelijke Schendelen. ‘Het gaat in golven, het ene moment wordt er een aantal advies.’ Van Schendelen weet uit eigen ervaring dat adviesraden consultants afgeschaft en vervolgens zie je er weer een paar verschijnen.’ Wat inhuren. Zo is hij laatst nog gevraagd door een consultant die van ‘een hem vooral een doorn in het oog is, is de gesloten rekrutering van de personen die de adviesraden bemannen. ‘Rond de departementen van de grote prestigieuze raden’ de opdracht had gekregen om een circuleren heel veel satellietjes waarin allemaal dezelfde mensen ­zitten advies over Europa op te stellen, een onderwerp ‘waar ze zelf niets van af wisten’. Welke raad dat is houdt Van Schendelen liever voor zich. De die advies geven.’ Hij doelt daarbij overigens niet alleen op de ­strategische adviesraden, maar ook op het systeem van ad-hoc­ politicoloog heeft de afgelopen jaren aan heel veel adviezen over ­Europa commissies, dat door GroenLinks-Kamerlid Wijnand Duyvendak ook meegewerkt. ‘Ik help ze, maar het zou beter zijn als de authentieke wel de ‘schaduwmacht’ wordt genoemd. Vogtländer voelt zich niet belangengroepen op een bepaald dossier bij elkaar samenkomen om aangesproken. ‘Voor de Energieraad gaat dit zeker niet op.’ De leden over een onderwerp na te denken.’ Volgens Van Schendelen komen daar van de AER worden geselecteerd op basis van kennis en ervaring op betere adviezen uit voort. ‘Het is niet meer nodig al die poppenkast van energie- en milieugebied, laat hij weten. ‘Wel is in praktijk de keuze bovenaf regentesk te regisseren, het kan beter van onderaf worden beperkt, vanwege het feit dat we zoeken naar een bepaald profiel en georganiseerd.’ < [Cindy Castricum]

10

PM 24/10

nieuws <

Nieuwe vuistregels smoren weblogs bewindslieden Premier Balkenende heeft het bloggen aan banden gelegd. Hij wil niet dat leden van zijn team op het internet uit de pas lopen. Ook op de eigen weblogs moeten de bewindslieden wel ‘de eenheid van het kabinetsbeleid’ bewaren. RODE TERM • Het kabinet telt steeds minder bloggende ministers. Niet zo

de Rijksvoorlichtingsdienst. Op verzoek van een aantal ministers heeft de Voorlichtingsraad, de vergadering van alle departementale directeuren voorlichting, op anderhalf kantje een paar regels opgesteld. ‘Overheidscommunicatie wordt gefinancierd uit belastinggeld en hoort te gaan over beleid,’ aldus RVD-woordvoerder Gerard van der Wulp, die ook graag kwijt wil dat de premier het ­vertrouwelijke document ‘ter kennisgeving’ op tafel heeft gelegd tijdens de ministerraad. ‘Vervolgens heeft niemand er een opmerking over gemaakt.’

vreemd, want premier Balkenende heeft het kabinetsleden moeilijker gemaakt om op een eigentijdse manier te communiceren met de geïnteresseerde burger. Zo wil hij voorkomen dat een lid van zijn team uit het gareel loopt. Twee weken geleden legde hij tijdens de ministerraad vuistregels op tafel waarin staat dat er niet meer over partijpolitieke zaken mag worden geblogd, en dat de ministers en staatssecretarissen zich niet mogen uitlaten over het dossier van een van hun collega’s. Lastig, want als minister ben je toch ook partijpoliticus en kan de weblog toch een handig podium zijn om je politieke ideeën uit te dragen? ‘Daar hebt u wel gelijk in. Ik zal het eens navragen bij collega’s,’ zegt minisPersoonlijke stellingen ter Cramer (Vrom, PvdA) bedachtzaam. Ze bekent niet op de hoogte te Waren die regels echt nodig? Wilde de vorige minister van Financiën, zijn van de vuistregels van de premier, laat staan dat ze er iets van vindt: Gerrit Zalm, nog wel eens een nieuwswaardige column schrijven, ­tegenwoordig bloggen de ministers keurig over hun eigen werkterrein. ‘Ik heb er geen mening over, want ik heb geen weblog.’ Wanneer Wouter Bos als PvdA-leider optreedt, doet hij dat netjes op de Bewindslieden zoals Maria van der Hoeven (CDA) en Piet Hein Donner website van de partij. Op het ministerie van Financiën staat een link. (CDA) hadden op hun vorige ministerspost een blog, maar hebben die Minister Donner ontkent zelfs dat er geen partijpolitiek meer mag worden opgedoekt. Tot veler verbazing was Donner als minister van Justitie zelfs bedreven op de weblogs: ‘Dat is een verkeerd het meest up-to-date kabinetslid. De ingespro‘Het ambt staat beeld. Maar het ambt staat natuurlijk wel boken tekst op zijn podcast – die hij nog steeds boven de politiek’ op aandoenlijke wijze verwart met de iPod – ven de politiek,’ verklaart hij schouderophaleek hem op Justitie een adequaat communilend. ‘Er is een heel oud adagium: hoe dichter catiemiddel. ‘Op Sociale Zaken heb ik te maken met andere partijen die bij de Kroon, hoe minder partijman.’ Staatssecretaris Ank Bijleveld (BZK, CDA) beseft dat maar al te goed. niet dagelijks een podcast beluisteren. Bovendien moet ik bekennen dat ‘Ik hád een weblog toen ik nog burgemeester was. Maar ik ben er ik te weinig gedisciplineerd ben om telkens zo’n hele tekst te schrijven ­onmiddellijk mee opgehouden toen ik staatssecretaris werd.’ Ze is het en in te spreken.’ Minister Bert Koenders voor Ontwikkelingssamenwereens met de regels die Balkenende heeft opgesteld. ‘Sommigen zetten king (PvdA) ging niet door op de weg die voorganger Agnes van Arer allemaal persoonlijke stellingen op die lastig van het ambt te scheiden denne met haar ‘weekboek’ was ingeslagen. ‘Ik heb genoeg andere zijn, en dat kunnen veel mensen ook niet.’ Een voorbeeld van zulke manieren om met de burger te communiceren, en er wordt ook genoeg lastige ‘persoonlijke stellingen’ wil de staatssecretaris niet noemen. over mij geschreven op andere weblogs,’ verklaart Koenders. Over de Aangezien de vuistregels beperkt blijven tot de departementale weblogs, vuistregels van de premier heeft hij dan ook geen oordeel, ‘want ik heb geen weblog’. staat het de ministers en staatssecretarissen vrij om er op een eigen website vrolijk op los te bloggen. ‘Dat zou een oplossing zijn,’ denkt De regels van Balkenende zijn alleen van toepassing op een select Bijleveld. Opperwoordvoerder Van der Wulp wijst er voor de volledigheid groepje bloggende bewindslieden onder wie minister en ‘columnist’ nog even op dat ook in dat geval wel ‘de eenheid van het kabinetsbeleid’ Ernst Hirsch Ballin (Justitie, CDA) en staatssecretaris Frans Timmermans moet worden bewaard. < [Eefje Rammeloo] (Buitenlandse Zaken, PvdA). Maar de regels zijn ‘geen oukaze’, relativeert

advertentie

coverstory > Aanpak cybercriminaliteit versnipperd

Geen bommen maar bytes Dit voorjaar waren Estland en Rusland verwikkeld in een virtuele oorlog. Russische hackers zouden websites van overheidsinstanties en bedrijven in Estland hebben aangevallen. Het Nederlandse kabinet trekt volgend jaar meer geld uit ter bestrijding van zogenaamde cybercrime. Maar of we zijn voorbereid op een cyberattack is zeer de vraag.

Tekst guikje roethof en henri van hasselt Beeld Rob Jongbloed

Een overheid die werkt met ordners en kaartenbakken, in plaats van pc’s en servers, is haast niet meer voor te stellen. Toch is het nog niet zo lang geleden dat een brief werd uitgetikt met een paar carbonvellen erachter. Eind jaren tachtig, begin jaren negentig van de ­vorige eeuw begon de digitalisering. Tegenwoordig vormt ict de ruggengraat, het gezicht en het geheugen van het rijk. Daarmee is de afhankelijkheid van de technologie enorm toegenomen. Als de stroom uitvalt, of als er een server crasht, heeft dit directe gevolgen voor het functioneren van de overheid. Hoe goed is Nederland beschermd tegen mogelijke aanvallen op onze elektronische systemen?

12

PM 5 / 7

Volgens Peter Rietveld van het bedrijf Traxion, die als ict-expert ook betrokken was bij het Project Nationale Veiligheid, is de manier

Tegenwoordig vormt ict de ruggengraat, het gezicht en het geheugen van het rijk waarop over preventie wordt nagedacht achterhaald. ‘Er wordt door instanties alleen beveiligd tegen de eigen medewerkers, aan verdediging van de vermeende eigen buitengrenzen wordt nauwelijks aandacht besteed. Na installatie van een paar firewalls en virusscanners wordt er niet meer naar omgekeken.

Maar als je weet hoe netwerken tegenwoordig met elkaar verknoopt zijn, is dat allang niet meer genoeg.’ De systemen die wel soelaas zouden kunnen bieden, zijn volgens Rietveld veel te complex om goed te kunnen bedienen. ‘Specialisten zijn schaars. Sommige departementen, zoals Defensie, hebben die wel in huis, maar de meeste departementen hebben geen idee. Iedereen is koning in zijn eigen hokje en wil niet verder kijken. We leven wat dat betreft in een nachtwakersstaat en de brug wordt vrijdagmiddag na half vier ­bewaakt door een schaaltje 5. We moeten concluderen dat onze eerste lijn van verdediging, observatie, volslagen blind is.’

De harde kritiek van Rietveld sluit naadloos aan op de waarnemingen van Nienke van den Berg, oud-directeur van Govcert en het National High Tech Crime Center (NHTCC). Tegenwoordig is zij directeur van A51, een bedrijf in beveiliging en crisisresponse. ­‘Nederland is zeer gevoelig voor aanvallen op het informatienetwerk, omdat we een bijzonder hoge internetdichtheid hebben en een grote internetafhankelijkheid. Er is vrijwel niets of niemand meer die niet verbonden is met internet. Je ziet ook een sterke verwevenheid tussen de digitale en de fysieke wereld. Interdependency, zoals dat zo mooi heet.’ Van den Berg ­beschouwt aanvallen die gericht zijn op onze

vitale infrastructuren en sectoren als een zeer reële dreiging. Ze vertelt dat Amerika heeft over-

‘Het nieuwste dodelijke wapen is de pc’ wogen cyber warfare in te zetten in Irak in 2003. De mogelijkheid werd toen verworpen vanwege de veronderstelde implicaties voor de private internetverbindingen in de regio. ‘Ik zie al jaren een trend naar information warfare, maar er wordt praktisch nooit aandacht aan besteed.’ ‘Alleen door te oefenen zal duidelijk worden

waar welke expertise beschikbaar is en hoe weerbaar de huidige structuren zijn,’ zegt Van den Berg. En daar zit hem nu juist het probleem. Begin oktober vond in Rotterdam de grootscheepse crisisoefening Voyager plaats. Net als twee jaar geleden bij Bonfire, is bij deze oefening de digitale dreiging niet meegenomen. Tot op de dag van vandaag is er niet meer dan één interdepartementale digitale oefening ­geweest, weet Van den Berg. ‘Deze richtte zich met name op de crisisaanpak van de gevolgen van de cyberaanval en niet zozeer op het tijdig onderkennen van en de respons op een dergelijke aanval.’ Het ministerie van EZ laat in een reactie weten dat dit wel degelijk een PM 5 / 7

13

grootschalige oefening was. ‘Beleidsmakers tot aan ministerieel niveau namen hieraan deel.’ Rietveld van Traxion constateert een ander probleem. ‘Alles is gericht op preventie,’ zegt hij. ‘Organisaties die de taak hebben op te treden als het misgaat, bestaan alleen virtueel, zo ze al bestaan. Bij veel overheden en instanties zijn deze niet eens ingericht. Mensen krijgen verantwoordelijkheden toegewezen zonder dat ze ooit weten welke taken en concrete maatregelen erbij horen.’ Doelwit Waar zou de cyberterrorist zich op kunnen richten? Een elektronische aanval kan tot doel hebben het vliegverkeer rond Schiphol te ontregelen, de energievoorziening te verstoren of

‘Het is niet de vraag of we worden aangevallen, maar wanneer het gebeurt’ de Amsterdamse effectenbeurs plat te leggen. Maar een hacker kan ook proberen strategische gegevens te ontfutselen via het netwerk van het ministerie van Defensie. Inmiddels zijn de Franse, de Duitse en de Amerikaanse overheid slachtoffer geworden van cyberaanvallen uit China. Begin september 2007 meldde Francis Delon, secretaris-generaal van de nationale defensie (SGDN) dat het Franse ministerie van Defensie een doelwit was geweest. ‘We hebben­ het bewijs dat de aanvallen uit China kwamen, maar ik ben voorzichtig. Ik zeg China, ik zeg niet het Chinese Volksbevrijdingsleger.’ China ontkende dat het Chinese leger informatica­ systemen van andere landen aanvalt, maar volgens de Britse krant The Times, die daarbij citeerde uit een rapport van het Pentagon, heeft het Chinese leger een plan opgesteld om, in het geval van een militair conflict, de Amerikaanse vloot van vliegdekschepen uit te schakelen met cyberaanvallen. ‘Het nieuwste dodelijke wapen is de pc,’ schreef het Britse blad Focus onlangs. Een ­c yberoffensief wordt doorgaans uitgevoerd vanuit meerdere, soms miljoenen, gekaapte computers. Zo kwam de aanval op Estland deels van pc’s in de VS en het Verre Oosten, terwijl de politieke context – de Estse overheid had een Russisch oorlogsmonument in Talinn neergehaald – wees op een aanval die geregisseerd was vanuit Rusland. Estse ambtenaren meenden zeker te weten dat het Kremlin ­erachter zat, maar het konden ook hackers met Sovjet-nationalistische voorkeuren zijn geweest. De Amerikanen, in casu de US National Cyber Response Coordination Group hadden al eens te maken met hacktivists die geïnspireerd leken door antiglobalisten. Op 10 februari 2006

wisten ze de golven virussen, wormen en denial of service-responses eindelijk te stoppen. Toen bleek dat het ministerie van Homeland Security de operatie Cyber Storm, een test om te zien of de Amerikaanse overheid tegen een cyberaanval bestand was, had stopgezet. Versnipperd ‘Het is niet de vraag óf we worden aangevallen, maar wanneer het gebeurt en of we daarop voorbereid zijn,’ stelt Van den Berg. Ict-veiligheidsadviseur Rietveld beaamt dat: ‘De kwetsbaarheden zijn talrijk en de benodigde kennis voor een cyberaanval is absoluut beschikbaar.’ Het bestrijden van cybercrime is een van de speerpunten van het kabinet, zo blijkt uit de onlangs gepresenteerde plannen voor volgend jaar. Er zal betere coördinatie voor bedrijven en overheid worden gerealiseerd die Nederland beter moet beschermen tegen computermisdaad rond vitale sectoren als energie, telecommunicatie, banken en water. Ook komt er meer

c­ apaciteit en geld beschikbaar voor de ­bestrijding van cybercrime. Het programma Nationale Infrastructuur Cybercrime (NICC), zoals het gaat heten, moet leiden tot een ­betere opsporing en vervolging en zal onder directe verantwoordelijkheid van EZ komen te vallen. Doel is een betere afstemming tussen alle bij cybercrime betrokken partijen zoals onder meer het KLPD, de NCTb, het Openbaar Ministerie, de Opta en Govcert. Om de snel toenemende criminaliteit met én op het internet het hoofd te bieden, werd in januari 2004 al het National High Tech Crime Center opgericht, een samenwerkingsverband tussen het Korps landelijke ­politiediensten (KLPD), het Openbaar Ministerie, BZK en Economische Zaken. De taak van het NHTCC lag, naast het uitwisselen van kennis en expertise, vooral in het vormgeven van een nieuwe werkwijze voor het opsporen van digitale georganiseerde misdaad en in het aanwijzen van zwakke plekken in vitale

coverstory < voerder overigens heel klein geacht, zowel in het geval dat het internet als wapen wordt gebruikt (tegen vitale sectoren) als een digitale aanval als doel op zich. Waarop dat wordt gebaseerd is onduidelijk, Govcert meldt in het in 2007 gepubliceerde trendrapport dat ‘er geen cijfers over de aard van omvang van het probleem beschikbaar zijn’. En uit een rapport van het Landelijk Project Digitale Opsporing uit 2005 blijkt dat ‘bij de politie is geconstateerd dat er op dit punt onvoldoende kennis en capaciteit is om in het algemeen snel en adequaat op te treden tegen high tech crime’. De dertien departementen, uitvoeringsorganisaties en de hoge colleges van staat zijn aangesloten op de Haagse Ring, een glasvezelnetwerk. Volgens Cees van der Poel, coördinator van de Haagse Ring, is dit netwerk via de beveiliging van de aangesloten organisaties afgesloten van de buitenwereld. ‘Daarmee vindt het onderlinge verkeer onafhankelijk van het internet plaats.’ ­Defensie is verantwoordelijk voor de veiligheid van de Haagse Ring, de organisaties voor de beveiliging van hun eigen netwerk. Een woordvoerder van Economische Zaken laat weten dat zijn departement verantwoordelijk is voor de ict-sector als geheel en het tegengaan van zaken als spyware en spam. ‘EZ richt zich vooral op de preventieve kant van cybercrime.’ BZK heeft de regie waar het de vitale maatschappijontwrichtende zaken betreft – waarbij de NCTb wordt ingeschakeld als evident is dat het om een terroristische aanslag gaat – en Justitie is verantwoordelijk voor de strafrechtelijke kant van opsporing en vervolging. De woordknooppunten en sectoren. Zo werd op Schiphol ontdekt dat 30 procent van de draadloze netwerken niet beveiligd was, waarna het NHTCC adviseerde hoe de lekken gedicht zouden moeten worden. Ondanks een positief eindrapport werd het NHTCC een jaar na oprichting alweer opgeheven, naar verluidt vanwege de dadendrang van een andere club, het Nationaal Platform Criminaliteitsinfrastructuur dat weer aan de wieg heeft gestaan van de NICC. ‘De aanpak van cybercriminaliteit in Nederland is erg versnipperd,’ constateert Van den Berg. Zij bevestigt dat ‘er geen duidelijk beeld is wie waarmee bezig is’. Naast alle organisaties die reeds genoemd zijn, is er ook nog de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb), ondergebracht bij het ministerie van BZK, die zich met cyberterrorisme bezighoudt. Volgens een woordvoerder werkt de NCTb voornamelijk samen met Govcert bij het ­bestrijden van digitale dreigingen. De kans op een dergelijke aanval wordt volgens de woord-

voerder meldt verder dat er op dit ­moment een platform is geformeerd waarin de drie verantwoordelijke directeuren-generaal (Frequin, Schoof en Van der Vlist) zitting hebben ‘om de samenwerking zo soepel mogelijk te laten ­verlopen’. Zowel de NICC als het drie DG­overleg heeft ‘een goed beeld van het totaal’, aldus de woordvoerder. Navraag bij departementen leert dat ze geen inzicht kunnen geven in de uitgaven die ­worden gedaan om de veiligheid te waarborgen. Ook bij de Algemene Rekenkamer is niet bekend hoeveel er precies wordt uitgegeven aan ict-beveiliging van de overheid. Mark ­Lastdrager van Pine Digital Security, ­marktleider in de Nederlandse digitale beveiligingsindustrie, constateert dat het wachten

‘Alleen door te oefenen zal duidelijk worden waar welke expertise beschikbaar is en hoe weerbaar de huidige structuren zijn’ is op het eerste grote lek in een van de digitale overheidsvoorzieningen. ‘Iemand die een beetje technisch onderlegd is kan vrij gemakkelijk binnenkomen in verschillende databases en applicaties.’ Omdat een cybercrimineel aan de kleinste onvolkomenheid genoeg heeft om in te breken, is absolute beveiliging volgens Rietveld onmogelijk. ‘Juist daarom moeten we ons niet richten op preventie alleen, maar vooral ook oefenen met incidentenscenario’s. Iemand moet zijn mond durven opentrekken en zeggen dat we moeten accepteren dat er iets mis kan gaan en dat we daar maar beter op voorbereid kunnen zijn.’

Offensief gebruik De Oostenrijkse politie maakte eind vorige week bekend dat ze wil overgaan tot de inzet van ‘Trojaanse paarden’ bij de opsporing van terroristen en verdachten van zware misdrijven. Een Trojaans paard is een (klein) programma dat zichzelf op de harde schijf nestelt, vaak vermomd als een nuttig programma. De politie verschaft zich zo via een client console toegang tot de pc. Zij is daarna in staat om alle rand­ apparatuur te besturen en om de gegevens op de harde schijf te bewerken, te kopiëren of zelfs te verwijderen. Wanneer het Oostenrijkse parlement akkoord gaat met de inzet van deze opsporingsmethode, zal de Oostenrijkse regering de eerste zijn die openlijk gebruikmaakt van technieken die door ‘hackers’ zijn ontwikkeld. In Amerika heeft het Pentagon regels opgesteld voor de proportionaliteit bij de inzet van cyberattacks. Aan de vooravond van de aanval op Irak in 2003 heeft president Bush een dergelijk document ondertekend.

interview >

Wat deed en dacht Jan Willem Weck 25 jaar geleden? 16

PM 29 / 3

Ten strijde tegen de afrekencultuur In de serie ‘Waar droomde u 25 jaar geleden van?’ komt dit keer Jan Willem Weck aan het woord. De hoogste baas van de Algemene Bestuursdienst keert zich tegen het zoeken naar zondebokken – waar hij tijdens de Bijlmerenquête zelf het slachtoffer van werd – en legt uit waarom vrouwen nog steeds niet genoeg zijn doorgedrongen tot de ambtelijke top. TEKST maurice swirc FOTO’S welmer keesmaat

Grote woorden als ‘mijn idealen’ en ‘toekomstdromen’ zijn niet echt besteed aan Jan Willem Weck (1947). Hij heeft het liever gewoon over ‘plannen’ en ‘persoonlijke motivatie’. Maar de lichtblauwe ogen van de directeur-generaal van de Algemene Bestuursdienst (ABD) gaan twinkelen als hij vertelt over zijn gevecht tegen de elementen tijdens wekenlange fietstochten door het klassieke Griekenland. Dan ontvouwt Weck zijn diepgewortelde weerzin tegen halfslachtige inspanning en een voorliefde voor het vergezicht vanaf de bergtop. In Den Haag ­vertoeft hij al decennia aan de top, maar tijdens de Bijlmerenquête in 1999 ervoer hij als voormalig directeur-generaal van de Rijksluchtvaartdienst ook hoe het is om diep te vallen. Hij leerde ervan. Vanaf de elfde verdieping van het Forum­ gebouw aan de Kalvermarkt kijkt Weck uit over de hofstad. Schuin voor hem op de ruime vergadertafel ligt een artistieke foto in zwart en wit uit 1972. Een man met kleine baard en kort krullend haar, die door een dikke bril bijna bedeesd naar opzij staart. Zijn gelaat gaat ­g rotendeels schuil achter een donkere slagschaduw. De jaren zeventig zijn voelbaar op de foto, die Weck als enthousiast amateur­fotograaf van zichzelf maakte. Wie was deze persoon in 1972? ‘Het is een serieuze man. Ook wel sociabel. Een serieuze man die de dingen zo goed ­mogelijk probeert te doen. Hij twijfelt soms of dat wel lukt, of het echt goed genoeg is. En dan probeert hij het vervolgens weer beter te doen,’ vertelt Weck, terwijl hij af en toe een blik werpt op de foto. ‘Ik was geen losbol,’ voegt hij er nog aan toe. De 25-jarige Jan Willem Weck had op deze foto net zijn rechtenstudie in Groningen afgerond, midden in de tijd van de ‘maakbare samenleving’. Zelf had hij geen grote dromen en idealen. ‘In ieder geval niet in de zin dat ik dieren wilde bevrijden of ervoor wilde zorgen dat er geen kernenergie meer de wereld in komt. Dat zijn idealen die je makkelijk kunt ­vertalen vanuit een activistische houding of een innerlijke overtuiging.’ Wel was hij in de voorafgaande jaren tijdens zijn rechtenstudie

‘gegrepen’ door het Europese idee. Een ‘piepjonge’ hoogleraar Europees recht speelde daarin een sleutelrol: Laurens Jan Brinkhorst, die kort daarop voor D66 staatssecretaris van Buitenlandse Zaken werd in het kabinet-Den Uyl. Weck: ‘Brinkhorst nam zijn studenten mee naar Straatsburg en naar Brussel. Dat was zeer inspirerend, zowel inhoudelijk als door zijn drive.’ De vonk voor het ideaal van een ­gemeenschappelijke Europese Unie, waar plaats is voor nationale identiteiten en culturen, sloeg over. Maar het was ook een vonk voor de ‘publieke dienst’ in het algemeen. Dat mondde uit in een lange carrière bij het ministerie van Economische Zaken, onder meer als plaatsvervangend secretaris-generaal. In 1991 verhuisde Weck naar het ministerie van Verkeer en Waterstaat, waar hij achtereenvolgens direc-

praten dan over eind jaren zestig. Den Bosch is fantastisch en uitermate gezellig, maar ik had een sterke behoefte om toch wat verder op ­afstand te komen van die provinciale stad waar iedereen elkaar kent, iedereen over elkaar spreekt en alles zich afspeelt in die kleine ­gemeenschap.’ Studenteninspraak In het Groningen van eind jaren zestig drong de studentenrevolutie die zich voltrok in Parijs en Amsterdam, nog maar beperkt door. Weck werd lid van de katholieke studentenvereniging Albertus Magnus, ‘waar de maatschappelijke discussie zich beperkte tot de vraag of je zonder das de sociëteit mocht betreden’. Weck werd ook president van het Groninger Centraal Studentenbureau (GCSB), een studentenclub die als intermediair tussen de groot-

‘Telkens als iets fout gaat, wordt naar een schuldige gezocht in plaats van dat wordt bekeken waaróm het fout is gegaan’ teur-generaal van de Rijksluchtvaartdienst en directeur-generaal Telecommunicatie en Post was. Sinds 2001 zwaait hij de scepter over de ABD. De interesse voor bestuurlijk Den Haag en een internationale oriëntatie stonden voor de jonge Weck in schril contrast met de wereld waar hij geboren en getogen was: het rijke Roomse leven in Den Bosch. ‘Ik kom uit een echt Bossche familie die daar al generaties lang woont,’ vertelt Weck. Zijn grootvader had een loodgietersbedrijf dat door fusies uitgroeide tot een middelgrote firma die werd voortgezet door opvolgende generaties, onder wie de vader van de latere topambtenaar. Evenals zijn drie oudere broers werd Weck gedoopt in de kolossale kathedraal van Sint Jan. Zijn familie nam enthousiast deel aan het katholieke ­verenigingsleven, dat zich grotendeels rond carnaval afspeelde. Na het gymnasium ­ontvluchtte Weck in 1967 zijn geboortestad. Hij ging studeren in Groningen. ‘De keuze om ­helemaal naar Groningen te gaan had te maken met een bepaalde fase waar ik in kwam. We

handel en studenten stereotorens onder de marktprijs verkocht. Later drong het linkse ­reveil ook echt door tot Groningen met PvdA’ers als Jos Staatsen en Max van den Berg in het stadsbestuur. Er ontstonden felle discussies over studenteninspraak. ‘Er was wel een ­tegenstelling tussen de mensen die zich daarmee bezighielden en ons van de GCSB, alleen al doordat wij naast hen zaten in hetzelfde pand. Terwijl zij rondliepen met pamfletten en vlaggen, sjouwden wij rond met elektronica. Dat was wel een verschil, al sloegen we elkaar niet de hersens in of zo.’ Uiteindelijk specialiseerde Weck zich in het consumentenrecht, wat resulteerde in zijn eerste baan bij de directie Consumentenbeleid op het ministerie van ­Economische Zaken. De notie dat ook consumenten bescherming verdienen tegen het ­bedrijfsleven kwam net over uit de Verenigde Staten, waar een sterke consumentenbeweging was ontstaan. Terugblikkend op zijn carrière constateert Weck dat hij, afgezien van zijn huidige functie, vooral opereerde op het snijvlak van bedrijfsPM 29 / 3

17

interview < leven en overheid. De verleiding van een lucratieve overstap naar het ­bedrijfsleven heeft Weck altijd weerstaan. ‘Ik ben er verschillende keren voor benaderd, maar het eendimensionale van het bedrijfsleven sprak me niet aan,’ aldus de ABD-directeur. ‘Ik kom zelf uit een bedrijfslevenfamilie. Mijn broers hadden hun carrière in het bedrijfsleven en deden daar fantastisch leuk werk. Maar de verscheidenheid aan functies bij de overheid, zowel qua breedte als diepgang, spreekt me enorm aan. Als je goed bent, kun je directeur-generaal ­worden bij de Belastingdienst met 30.000 ­medewerkers of anders hoofd van het Centraal Planbureau of verantwoordelijk worden voor de justitiële inrichtingen. Ik noem het ­vanwege de enorme breedte daarom wel eens een snoepwinkel.’ Ook een flink hoger salaris is voor Weck geen verleidende factor. ‘Ik verdien goed geld hier. Punt. Bovendien is de vraag wat je moet doen met al dat geld. Ik heb kennissen die zich in die situatie bevinden en die daar naar mijn idee onvoldoende meerwaarde aan ontlenen.’ Het geluk zit voor Weck veel meer in bijvoorbeeld wekenlange fietstochten samen met zijn vrouw door Zuid-China, Marokko, Maleisië, Vietnam en op het Griekse bergachtige schiereiland Peloponnesos. ‘Het pure feit dat je dat kunt doen, je daar ook nog fysiek toe in staat bent, maakt me heel gelukkig. Het mooie van het fietsen is dat op elke centimeter die je passeert wel iets gebeurt. Je belééft je omgeving echt.’ In zijn werk als directeur-generaal van de Algemene Bestuursdienst vindt hij het belangrijk dat steeds duidelijk is dat ‘het de mensen zijn die de kwaliteit maken van ons product’. Weck: ‘Dat betekent dat mensen moeten ­worden ingezet waar ze voor zichzelf en de organisatie een toegevoegde waarde hebben.’ Verder is het in zijn ogen belangrijk dat sprake is van een werkcultuur met ruimte voor het maken van fouten. Helaas is de afgelopen ­jaren, zo constateert Weck, in de ambtenarij juist een ‘afrekencultuur’ ontstaan. ‘Dan loop je het ­risico dat iedereen achter de bosjes gaat zitten en denkt dat het maar beter is om niet te bewegen. Dat is de dood in de pot voor de creativiteit van je organisatie. Je moet juist een omgeving hebben waar van fouten wordt geleerd,’ zegt Weck, terwijl hij met zijn hand op tafel slaat. ‘Maar in toenemende mate is er een klimaat, ook in het politieke circuit, waarbij telkens als iets fout gaat, naar een schuldige wordt gezocht in plaats van dat wordt bekeken waaróm het fout is gegaan.’ Bijlmerenquête Tijdens de Tweede Kamerenquête in 1999 over

advies over mag geven, en soms is dat het geval, toch niet geschikt zijn om als leider te functioneren. Dan ben je ­namelijk ook niet in staat om je medewerkers duidelijk te maken dat zij ­uiteindelijk degenen zijn die tot grote hoogten moeten komen.’

de Bijlmerramp, ervoer Weck zelf hoe het is als er met je wordt afgerekend. Als voormalig ­d irecteur-generaal van de Rijksluchtvaartdienst werd hij toen fel en kritisch ondervraagd. Daarbij ging het vooral om de beschuldiging dat luchtverkeersleiders cruciale informatie over de lading van de neergestorte El Al-Boeing ‘onder de pet’ wilden houden. Woordvoerder Knook van de luchtverkeersbeveiliging verklaarde onder ede dat hij Weck hiervan de avond van de ramp op de hoogte had gebracht, wat Weck ontkende. Vanaf de dag van het verhoor van Knook werd Weck – op eigen verzoek – gedurende de rest van de enquête op nonactief gesteld. ‘Dat grijpt diep op jezelf in,’ zegt

Vrouwen in de coulissen Afgelopen voorjaar klonk felle kritiek op een door de ABD gecoördineerde benoeming van vier mannen tot secretaris-generaal. Een gemiste kans, want mede door deze vier benoemingen is er op dit moment geen enkele vrouw op SG-niveau. De geringe aanwezigheid van vrouwen in topposities wijt Weck aan de structuur en cultuur van de ambtelijke organisaties en aan de vooroordelen van beslissers. ‘Verder heeft het te maken met het coulissengedrag van vrouwen, die vaak niet goed uitkomen voor hun sterke kanten. Dat is een factor in een ­c ultuur waar de zichtbaarheid van je sterke kanten bepaalt of je wel of niet in beeld komt.’ Deze situatie is spijtig, vindt Weck, ook omdat vrouwen beter zijn in het toegeven van fouten en het tonen van kwetsbaarheid. ‘Al heb je natuurlijk ook mannen met vrouwelijke eigenschappen, die daar ook goed in zijn. In ieder geval zijn vrouwen over het algemeen beter in

‘Vrouwen komen vaak niet uit voor hun sterke kanten’ Weck, terugkijkend op deze periode. Op het verloop van de verhoren zelf en de gebeurtenissen eromheen wil hij niet ingaan. ‘Wel kan ik zeggen dat als ik die ervaring niet had gehad, inclusief zijn negatieve componenten, ik in deze functie waarschijnlijk anders had geopereerd of hier zelfs niet terecht was gekomen. De menselijke component is door wat ik heb meegemaakt voor mij veel helderder geworden. Mijn overtuiging dat zowel ambtelijk als politiek leiders een sterk respect moeten hebben voor hun medewerkers, is in hoge mate bevorderd door mijn eigen ervaringen.’ In de loop der jaren leerde Weck hoe belangrijk het is om zijn eigen macht te relativeren. Leidinggevenden die geloven dat ze ‘hartstikke belangrijk’ zijn, hebben het mis, vindt de ABD-directeur. ‘Je moet onderkennen dat alles is ontleend aan de functie die je bekleedt. Mensen vinden je aardig omdat je deze functie bekleedt, totdat je een bepaalde beslissing neemt en dan heb je er weer een aantal nietvrienden bij. Als ik morgen geen directeur van de ABD meer ben en dus niet meer adviseer over carrières, vervalt die belangrijkheid.’ Helaas komt Weck ook hoge ambtenaren tegen die onvoldoende van dat besef zijn doordrongen. Voor hen heeft Weck een duidelijke boodschap: ‘Ik vermoed dat zij, voor zover ik daar

het bespreekbaar maken van fouten. Dat is zonder meer een sterke toegevoegde waarde.’ Gelukkig keert het tij voor ambitieuze vrouwen, zegt Weck. De helft van de deelnemers aan het high potential-programma van het rijk (het ABD-kandidatenprogramma) is inmiddels vrouw. Intussen gaan veel mannelijke babyboomers met pensioen. ‘Bovendien hebben we nu ook nog een gedreven minister die zegt dat het moet en zal gebeuren. Mooier kun je het niet hebben bij dit onderwerp.’ In november wordt Weck 60, maar ouder worden vindt hij niet erg. ‘Zolang het niet ­gepaard gaat met fysieke gebreken.’ Na zijn pensioen wil hij zeker niet achter de geraniums gaan zitten. Zo denkt hij over deelname aan een senior-expertsprogramma zoals dat van VNO-NCW, waarbij ervaren managers als vrijwilliger hun kennis en expertise inzetten voor projecten in ontwikkelingslanden. Maar wellicht gaat hij ook jonge ambtenaren in de rijksdienst begeleiden. ‘In ieder geval lijkt het me vreselijk als op je 63e ineens tegen je wordt gezegd: gaat u maar thuis zitten, want aan uw ervaring hebben wij geen behoefte meer. Ik hoop dat de ervaring die in de loop der jaren is gecumuleerd ook straks in voldoende mate wordt afgetapt, zodat ook anderen daar lol aan kunnen beleven.’ < PM 29 / 3

19

achtergrond >

Betuwelijn brengt geen verlichting

Rotterdamse haven raakt verstopt De explosieve groei van het aantal binnenkomende containers heeft een verlammend ­effect op de Rotterdamse haven. Ondanks de miljardeninvestering brengt ook de ­Betuwelijn geen soelaas, zeker niet nu de lijn geen vervolg heeft in Duitsland. Ondertussen raakt de binnenvaartsector steeds meer in het slop. Tekst imre de roo

De haven van Rotterdam is allang niet meer de grootste haven ter wereld, maar wel nog altijd de grootste van Europa. De vraag is: hoe lang nog? Want de haven dreigt aan zijn eigen succes ten onder te gaan. De almaar groeiende toestroom aan containers dreigt de haven lam te leggen. Op de drie terminals van de Europe Container Terminals (ECT), waar 70 procent van de containers wordt geladen en afgeladen, nemen de wachttijden drastisch toe. Het Rot-

In 2006 werd in Rotterdam 378,2 miljoen ton aan goederen overgeslagen. Bijna 9,7 miljoen containers passeerden de haven, vooral afkomstig uit Azië. In 2003 waren dat er nog 7,1 miljoen. Nog steeds wordt het overgrote deel daarvan, 59 procent, verder vervoerd per vrachtwagen. 30 procent komt of gaat verder via de binnenvaart, 11 procent wordt per trein vervoerd. Om het milieu te ontzien willen haven en

Aan de grens gaat de Betuwelijn over in een gewone spoorlijn, die behalve goederenwagons ook personenvervoer en een hogesnelheidslijn moet verwerken terdamse Havenbedrijf beschuldigde de ECT, die in handen is van de holding Hutchison Whampoa (eigendom van de Chinese zakentycoon Li-Ka-shing uit Hongkong), er al van misbruik te maken van zijn machtspositie. Maar een alternatief voor de ECT is in Rotterdam niet voorhanden. Wel in de buurlanden. De diepe havens in Antwerpen, Hamburg en in mindere mate het Franse Le Havre staan te popelen de containers die in Rotterdam niet verder kunnen, te verwerken. De concurrentiepositie van de Rotterdamse haven staat dan ook op het spel.

20

PM 27 / 9

overheid het aandeel van het wegvervoer ­terugdringen. Dit is in overeenstemming met het eerder deze maand gepresenteerde actieplan van de Europese Commissie, die het stimuleren van het vervoer over water en spoor als enige redmiddel ziet om de verwachte groei van het goederenvervoer – een verdubbeling tot aan 2020 – op te vangen. Het streven is om in Rotterdam in 2015 nog maar 45 procent van de containers de haven via de weg te laten bereiken of verlaten. In 2035 moet dat zelfs 35 procent zijn. In 2015 zou 39 procent van de goederen over de binnenwateren moeten wor-

den vervoerd en 16 procent over het spoor. Dat zijn nobele doelstellingen, maar hoe deze te bereiken? De gloednieuwe Betuwelijn en de binnenvaart hebben moeite de almaar toenemende stroom containers die in de ­Rotterdamse haven aankomen weg te werken. De nieuwe Betuwelijn kan niet optimaal ­worden gebruikt en de binnenvaartschepen moeten maar wachten tot er een plekje vrijkomt tussen de zeeschepen in de Rotterdamse ­haven. Het alternatief dat zij nu juist moesten vervangen om voor een schoner milieu te zorgen, de vrachtwagen, staat vast op de A1 en de A15. ‘De afhandeling duurt veel te lang,’ vindt directeur Kees de Vries van binnenvaartvereniging Koninklijke Schuttevaer. ‘Nederland dreigt daardoor achterop te raken.’ Met circa vijfduizend vrachtschepen heeft Nederland de grootste binnenvaartvloot van heel Europa. Werk is er genoeg. De water­ wegen kunnen nog veel meer transport aan. ‘Maar wij zijn het slachtoffer van ons eigen succes,’ zegt De Vries. ‘Niemand zag aankomen dat de toevoer van containers naar de Rotterdamse haven de afgelopen jaren zo hard zou groeien.’ Ook zonder die extra containers begon het in de haven steeds drukker te worden. De

­ innenvaartsector dringt al jaren aan op meer b plaats in de haven. In de steeds drukkere ­haven hebben zeeschepen namelijk voorrang op binnenvaartschepen. Dat heeft vooral met de kosten te maken: een zeeschip dat een dag stilligt, kost algauw 50.000 euro, rekent De Vries voor. Voor een binnenvaartschip ligt dat bedrag rond 1.000 euro. ‘Zeeschepen moeten dus zo snel mogelijk weer weg kunnen.’ Tot een paar jaar geleden ging dat allemaal nog net goed, stelt Minco van Heezen van het ­Havenbedrijf Rotterdam. ‘Er was altijd genoeg ruimte. Maar wij leven natuurlijk in een van de krapste landen ter wereld en beginnen ons door de enorme toename van met name de containertoevoer nu pas te realiseren hoe krap het hier eigenlijk is.’ Het gevolg is dat binnenvaartschepen soms uren of zelfs dagen moeten wachten op het vertrek van een zeeschip om te laden of te lossen – precies op die ene plek aan dezelfde, enkele kilometers lange kade. Want een container versleep je niet zomaar een paar kilometer. ‘Het wachten kost de binnenvaart jaarlijks tientallen miljoenen,’ zegt directeur Ton Roos van het Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart (CBRB). De betrouwbaarheid van de containerbinnenvaart komt onder druk te staan.

Verladers kiezen daarom soms noodgedwongen voor een ander vervoermiddel. De enige mogelijkheid die zij daarbij eigenlijk hebben, is vervoer over de weg, want het vervoer via het spoor functioneert niet optimaal. ‘Wij moeten wel eens nee verkopen,’ stelt René Holdert van Nederlands grootste spoorwegvervoerder Railion vast. Zeker vanaf januari 2008 is de Betuwelijn volgens hem hard nodig: vanaf die datum kan het personenvervoer een – nog –

we route rijden. Voor de Duitse grens moeten zij echter op hun beurt wachten tot er een plekje op het drukke Duitse spoor beschikbaar is. Want aan de grens gaat de Betuwelijn over in een gewone spoorlijn, die behalve goederenwagons ook personenvervoer en een hogesnelheidslijn moet verwerken. Tot aan Oberhausen denderen de treinen bovendien door zeer dichtbevolkt gebied over 64 gelijkvloerse overgangen. Sommige worden zelfs nog met

‘Door de enorme toename van de containertoevoer beginnen we ons nu pas te realiseren hoe krap het hier eigenlijk is’

grotere claim op het spoorwegnet leggen. ‘Het is nu al een heel geschipper om onze treinen te laten rijden. Vanaf januari wordt dat op het gewone spoor nog lastiger,’ voorspelt Holdert. Desondanks zal nog een groot deel van de goederen over het normale spoor moeten. ‘Maar de Betuwelijn brengt hopelijk enige verlichting.’ Bouwwerkzaamheden Maar of de Betuwelijn echt uitkomst biedt, valt te betwijfelen. Vanaf december kunnen er maximaal vijftig treinen per dag over de nieu-

de hand bediend. Toch gaat Betuwelijn­ exploitant Keyrail er in zijn prognoses van uit dat er over vijf jaar een extra spoor ligt, waardoor dagelijks 150 treinen Duitsland in kunnen om verder te rijden naar landen in Oost-­Europa, maar ook naar zuidelijke landen als Italië. Vooralsnog is men in Duitsland echter nog niet met de bouwwerkzaamheden begonnen. Burgers eisen even goede voorzieningen als in Nederland. Zij willen geen geluidsoverlast en eisen dus even goede geluidsschermen, en misschien nog wel belangrijker, veiligheidsmaatregelen, stelt Manfred Flore van het

PM 27 / 9

21

nicht! 99,1het spoorwegbedrijf 102,2 102,1 volgens hem dat Deutsche99,8 45,9 42,1 33,3 27,5 31,5 27,0 25,6 Bahn, dat een deel van de derde spoorlijn zou25,3 176,5 171,3 161,0 152,6 moeten betalen, prioriteit 264,3 de lijn 260,8niet als 250,4 238,5 ­beschouwt en94,8 er dus voorlopig geen 91,1 82,6 geld in70,9 9,9 9,9 10,9 10,5 wil steken. De9,2 hogesnelheidslijn voor 8,5 8,8 perso- 8,2 109,5 102,3 nenvervoer is113,9 belangrijker. Bovendien heeft89,6 328,1 378,2 370,2 352,7 Duitsland met Hamburg zelf een goede containerhaven. De planning is nu dat er in 2015Bron een n metrische tonnen : HbR derde spoor ligt, aldus Flore. derensoort in de haven van Rotterdam, 2006 - 2003 Deutsche Bahn-dochter Railion lijkt hierdoor Aanvoer Afvoer 2006 2005 2004 2003 Holdert 2006 verwacht 2005 2004 in de knel te komen. het met2003 een van zo’n per 6,8 7,7 groei8,4 8,0 6 procent 2,4 2,9jaar tot 2,22012 2,8 36,0 38,7 39,5 37,3 2,5 2,0 2,7 2,7 waarschijnlijk net de bestaande 27,1 25,9 24,8 23,9te redden 0,5 met0,5 0,6 0,8 9,5 9,1 8,7 8,4 2,9 2,4 2,5 2,1 capaciteit van de Betuwelijn. De afgelopen 79,4 81,4 81,4 77,6 8,3 8,0 7,9 8,4 ­jaren nam de aanvoer van containers in 98,6 101,7 101,8 99,8 0,5 0,4 0,3 0,0 29,8 27,3 22,4 echter 19,3 sneller 16,1 toe 14,8dan 10,8 ­Rotterdam dat. De 8,1 21,2 17,4 15,8 15,8 10,3 9,6 9,7 9,5 149,5 146,4 140,0 134,9 inmiddels 26,9 24,8 20,9 17,6 ­b innenvaart heeft zijn tarieven 229,0 227,9 221,4 212,5 35,3 32,8 28,9 26,0 ­verhoogd in verband met de lange wachttijden 45,7 43,3 39,2 33,1 49,1 47,7 43,4 37,8 in4,6 de Rotterdamse economische 4,6 4,9 4,7 haven. 5,3 ‘Het5,2 6,0 5,7 6,3 5,6 5,7 5,4 2,9 2,8 3,2 2,8 effect natuurlijk groter,’55,9 stelt Roos 56,6 53,5 is 49,8 43,3 veel57,3 52,6 van46,3 het CBRB. ‘Dergelijke vertragingen, ook op de72,4 285,5 281,4 271,2 255,8 92,6 88,8 81,4 weg en op het spoor, kosten de aanpalende n metrische tonnen Bron : HbR industrie en de haven zelf veel meer.’

12,3 1,0 31,3

134,8

65,1

43,2

84,3

378,2

167,4

24,1

39,4

Agribulk 5,6 0,7 0,0 Ertsen en schroot 10,9 3,7 0,0 Kolen 4,7 1,3 1,6 De haven investeert ondertussen fors 0,7 in Overig massagoed, droog 5,7 1,6 Totaal massagoed, droog 26,9 7,4 2,3 ­verdere uitbreiding. Over vijf jaar moet de Ruwe aardolie 4,5 0,0 32,1 olieproducten 11,0 TweedeMinerale Maasvlakte voor meer6,1 lucht2,2 zorgen. Overig massagoed, nat 2,5 0,0 0,4 Half 2008 opent in denat bestaande een Totaal massagoed, 13,1 haven 2,2 43,5 Totaal massagoed 40,0 9,6 45,8

nieuwe binnenvaartkade. De haven gaat ervan Containers 83,0 37,0 0,0 uit dat zo ruimte voor de Roll meer on/Roll off 0,0binnenvaart 0,0 0,0 Overig stukgoed 2,7 7,7 0,1 ontstaat,Totaal maar de branche zelf85,7 betwijfelt dat. stukgoed 44,7 0,1 Staatssecretaris Tineke Huizinga van Verkeer Totaal 125,7 54,3 45,9 en ­Waterstaat publiceert in november een nota : Bruto van gewichtde x 1 binnenvaart, miljoen metrische tonnen over de Eenheid toekomst waarin

11,1 1,8 14,6

1,5 0,0 22,6

Eenheid : Bruto

Belangrijkst

achtergrond < 56,6

73,8

Le H

avr

e

n

rke

nke

bru

t

Zee

Dui

gge

n

Gen

Ant

Rot

we

terd

rpe

am

m

Rotterdam Hamburg Antwerpen Bremen Algeciras Felixstowe 8,3 10,7 1,1 1,6 0,0 1,2 0,1 Gioia Tauro 10,5 40,7 6,2 5,0 0,0 13,1 0,0 19,0 26,5problemen 9,4 2,8in de 0,0haven 8,8 aan 2,9de orde Valencia ook de Barcelona 9,3 11,5 10,3 6,3 1,6 3,2 1,8 47,1 89,4Naar 27,0verwachting 15,7 1,6 krijgt 26,3 het 4,8 Rotter- Le Havre komen. Genua 0,0 102,2 6,2 0,0 0,0 6,6 34,1 19,2 42,1 23,4 0,7 4,3 7,6 11,3 damse Havenbedrijf een leidende rol om Zeebrugge Southampton 1,7 27,0 7,4 2,0 0,2 0,7 1,4 ­partijen bewegen te werken. Piraeus 20,9 171,3 te 37,0 2,8 beter 4,5 samen 14,8 46,8 68,0 260,8 64,0 18,4 6,1 41,2 51,6 rda

ven

2005

ste

10,7 39,9 24,7 10,6 is85,9

1,8 2,4 4,5

Am

10,6 42,3 25,3 11,2 89,4 Probleem

3,9 18,4 103,1

sha

10,7 40,7 26,5 11,5 –89,4 so

2003

9,9 9,2 113,9

helm

2004

0,9 6,5 10,6

Wil

9,2 38,6 27,6 12,4 87,8 ­ urgerinitiatief b Betuwe

2005

0,0 0,1 0,1

men

2006

0,0 8,5 53,4

g

soort in de haven van Rotterdam, 2006 - 2003

Totaal

0,0 2,6 92,1

Bre

Bron : HbR

Roll on/Roll off Overig stukgoed Totaal stukgoed

bur

etrische tonnen

378.185

Ham

92.643

Afrondingsverschillen zijn mogelijk. Het HbR aanvaardt geen enkele verantwo

285.542

Maar veel meer kan zij niet doen. ‘Het is een Eenheid : Aanta 0,9 91,1 74,6 15,6 1,8 21,1 vrije markt,’ zegt 0,2 Minco van Heezen 0,9 9,9 3,6 1,7 11,8 8,9 2,2van hetBelangrijkst 5,0 8,5 17,9 1,9 1,0 1,6 0,0 havenbedrijf. En al3,8 heeft28,4 iedereen volgens hem 6,8 109,5 96,1 12,3 23,4 wel door dat er iets moet gebeuren, een 74,8 370,2 160,1 22,2 34,5 53,4 75,0 ­duidelijke oplossing voor de verstopping van de haven is er nog niet.Bron < : Havenautoriteiten

Hamburg en Bremen overig stukgoed inclusief roll on/roll off Amsterdam inclusief Noordzeekanaalgebied/Zeebrugge inclusief bunkermateriaal

Goederenoverslag in de havens van de Hamburg - Le Havre range, 2006 - 2004

2004

Hamburg

Bremen

Wilhelmshaven

Amsterdam

Rotterdam

Antwerpen

Eenheid : Bruto gewicht x 1 miljoen metrische tonnen

Gent

2005

Zeebrugge

2006

Duinkerken

Le Havre

Bron : Havenautoriteiten

De kosten van transport De prijzen van de verschillende transportmiddelen zijn lastig te vergelijken, maar grof geschat kost het vervoer van één grote container naar Duitsland volgens vervoerder DP World per binnenvaartschip circa 300 euro, per trein 400 euro en per vrachtwagen 550 euro. Een vrachtwagen rijdt direct naar zijn bestemming, een container op een trein of binnenvaartschip moet vaak nog worden verladen voordat de eindbestemming bereikt is. Dat brengt uiteraard ook nog kosten met zich mee. Bij andere vervoerders lopen de prijzen soms aanzienlijk meer uiteen. Een trein doet er van Rotterdam naar Duitsland en vice versa 10 tot 12 uur over. Met een binnenvaartschip kost diezelfde afstand gemiddeld meer tijd: stroom­afwaarts, van Duitsland naar Rotterdam, duurt de reis ongeveer 30 uur. Stroomopwaarts is dat het dubbele. Goederenvervoerders betalen nu een vergoeding van 1,15 euro per trein­ kilometer voor het gebruik van de Betuwelijn. Dat is evenveel als op de rest van het spoor in Nederland, en is alleen bedoeld om de onderhoudskosten en stroomverbruik te betalen. Volgens een groep deskundigen zou de vergoeding echter 8 euro per treinkilometer moeten bedragen om deze kosten te dekken. Professor Jos Vermunt van de Universiteit van Tilburg heeft berekend dat de interesse in vervoer via de Betuwelijn met een derde afneemt als deze prijs zou stijgen tot 2,20 euro.

PM 27 / 9

23

in gesprek >

Women on Top-oprichtster Heleen Mees over Hillary Clinton als rolmodel PM draait de rollen om. In de serie ´In gesprek´ verplaatst een politicus of ­bestuurder zich in de rol van de interviewer. Dit keer voelt ChristenUnie­fractievoorzitter Arie Slob Women on Top-oprichtster Heleen Mees aan de tand over haar wens dat vrouwen zich beter ontplooien op de arbeidsmarkt. ‘Dat we momenteel op gelijke voet staan met een land als Pakistan is een vreselijk verlies.’

24

PM 25/10

Powerfeminist Heleen Mees:

TEKST henri van hasselt Foto’s gerhard van roon

‘Een deeltijdbaantje is inferieur’ Bij het binnengaan van de tijdelijke werkkamer van Arie Slob in het parlementsgebouw – zijn eigen kamer krijgt een opknapbeurt – ­veronschuldigt hij zich voor de grijze muren. Dat hij zelf die kleur nooit zou kiezen, blijkt wel als het gesprek zich ontvouwt tot een levendig en kleurrijk geheel. Arie Slob: ‘Ik vind het leuk je eindelijk een keer in het echt te ontmoeten, de laatste keer dat ik je zag was bij Rondom tien waar het natuurlijk over arbeidsparticipatie ging. Voor ons als ChristenUnie is jeugd en gezin daarentegen een heel belangrijk thema. Daarom ben ik benieuwd hoe jouw ideeën over het meedoen van de vrouw op de arbeidsmarkt zich verhouden ten ­opzichte van wat naar jouw mening een goede thuisbasis voor kinderen is?’ Heleen Mees: ‘Laat ik in de eerste plaats ­zeggen dat economische groei niet mijn voornaamste drijfveer is. Dat we zestig miljard euro meer groei zouden kunnen realiseren als vrouwen wat meer hun best deden op de arbeidsmarkt, gebruik ik voornamelijk als argument om de aandacht te trekken van iedereen hier in Den Haag. Mijn verhaal naar vrouwen toe is veel meer een moreel appèl. Ik wil dat vrouwen meer hun talenten gebruiken, want wanneer zij massaal thuis blijven zitten, heeft dat ­gevolgen voor de positie van de vrouw in de samenleving en voor de manier waarop er naar vrouwen wordt gekeken. Zo blijven vrouwen de tweede sekse. Dat vind ik onacceptabel en het gaat mij echt om het gelijkheidsstreven, dat vrouwen een gelijkwaardige positie krijgen in alle facetten van de samenleving. Wat dat ­betekent voor het gezinsleven? Mijn ouders hebben allebei gewerkt en dat heb ik altijd als een heel energieke omgeving ervaren. Al zou het zo zijn dat het goed is als er een ouder thuis is, dan nog zou dat voor mij minder een ­probleem zijn als dat maar niet altijd de vrouw was. Dat levert dan niet die economische groei op, maar ik wil gewoon een Tweede Kamer zien waar de helft vrouw is, een kabinet waar de helft vrouw is en een bedrijfsleven waarin

vrouwen aan de top goed zijn vertegenwoordigd. Dat we wat dat betreft momenteel op gelijke voet staan met een land als Pakistan is een vreselijk verlies, want we investeren wel degelijk veel in het welzijn van vrouwen en in de opleiding van vrouwen.’ Slob: ‘Ik heb begrepen dat u niet zo ­gecharmeerd bent van het anderhalf kostwinnersmodel?’ Mees: ‘Ik zou niet zo’n probleem hebben met het anderhalf kostwinnersmodel, als maar net zo vaak de man de halfverdiener was als de vrouw. Over het algemeen gaat de man vol voor zijn carrière terwijl zijn vrouw in een deeltijdbaantje blijft steken, dat ik toch als inferieur wil bestempelen. Met twee of drie dagen in de week maak je geen carrière.’ Slob: ‘Maar als dat een keuze is die ze ­samen hebben gemaakt, wie zijn wij dan om te beslissen dat het anders moet? Mijn vrouw heeft bijvoorbeeld een baan van drie dagen. Ze vindt het een geweldig mooie baan en dat beschouwt ze niet als iets ­inferieurs.’ Mees: ‘Mijn probleem met het idee van de vrije keuze is dat je je kunt afvragen hoe vrij die keuze werkelijk tot stand is gekomen. Als wij een moslima met een boerka zien lopen vragen wij ons eerder af of dat haar vrije keuze is ­omdat dat verschijnsel ons wezensvreemd is. Dat de vrouw thuisblijft voor de kinderen is minder een onderwerp van debat omdat dat rollenpatroon meer aansluit bij ons historische wereldbeeld. Tegenwoordig leven wij echter in een samenleving die uitgaat van denkkracht en daarin doen vrouwen niet onder voor ­mannen. Dat vrouwen veel vaker kiezen voor het huishouden heeft te ­m aken met een gebrekkig zelfbeeld.’ Slob: ‘Dat kan door sommigen als een heel groot verwijt worden opgevat. We leven in een vrij land, dus er is niemand die iemand anders er echt toe dwingt het op deze of een andere manier te doen.’

Mees: ‘Er is natuurlijk een verschil tussen ­absolute dwang en het in twijfel trekken van vrije wil. Volgens mij mag je de invloed van omgevingsfactoren niet uitvlakken bij de ­keuzes die je maakt in je leven. Ik vind het voorbeeld van mijn moeder nog wel het mooiste. Zij is enkele jaren voor de oorlog geboren en haar moeder overleed toen ze acht was. Ze is dus opgegroeid zonder een model waar ze zich naar kon richten. Toen ze mijn vader trouwde werkte ze gewoon, en mijn vader heeft zelf een aantal zorgtaken op moeten ­pakken. Ik begrijp best dat mensen zich soms persoonlijk door mij aangevallen voelen...’ Slob: ‘Zo zou ik het niet willen omschrijven. Ik begrijp best dat het in het belang van het debat soms nodig is om dingen scherp te formuleren. Maar ik ben ­benieuwd wat u drijft om de participatiegraad als hoogste doel aan te houden. Voor mij staat

HELEEN MEES Heleen Mees (38) is een van de oprichters van Women on Top, een organisatie die zich inzet voor de verbetering van de ­positie van vrouwen. Ze groeide op in Hengelo, Overijssel, maar woont sinds 2000 in het kosmopolitische New York. Ze is onder andere opiniemaker en publicist. Na te hebben gewerkt te bij een consultancybureau begon ze voor zichzelf. Inmiddels is Mees werkzaam als adviseur in EU-zaken. Daarnaast is ze actief in de campagne van Hillary Clinton.

PM 25/10

25

in gesprek < juist de ruimte centraal die mensen nodig hebben om de keuzes zelf te maken waarbij voor mij erg belangrijk is dat je samen verantwoordelijkheden moet dragen voor de zorg van je kinderen.’ Mees: ‘Ik snap dat kinderen zorg nodig hebben, maar uit onderzoek komt juist naar voren dat het voor kinderen erg goed is als de moeder werkt. Zo worden ze minder vaak ziek en ­hebben ze betere studieresultaten. Ik wil op geen enkele manier kinderen tekortdoen, maar we hebben gemerkt dat ‘vrije keuze’ ­ertoe leidt dat iedereen binnen zijn eigen stereotype blijft functioneren. Ik wordt heel erg blij van vrouwen als Tineke Huizinga, Lilianne Ploumen, Angela Merkel, Hillary Clinton en natuurlijk Neelie Kroes. Er is dus wel een ontwikkeling gaande, maar lang niet snel ­genoeg, en ik zou het resultaat wel graag mee willen maken. Vrouwen die massaal hun carrière laten vallen als er kinderen komen, omdat ze op de achterkant van een sigarendoos hebben berekend dat kinderopvang te duur is, denken vaak niet ver genoeg vooruit. Je moet tenslotte nog tot je 65e! De carrière van de vrouw moet nog te vaak het onderspit delven.’ Slob: ‘Maar nogmaals, als dat in goed overleg gebeurt, wie zijn wij dan om daar met het vingertje bij te gaan staan en dat te veroordelen? Volgens mij moeten we juist meer doen om die keuzevrijheid te faciliteren. We zouden het zorgverlof kunnen versoepelen en onlangs hebben we ook het idee van “schooltijdbanen” geopperd.’ Mees: ‘Koekje-bij-de-thee-banen?’ Slob: ‘Ik heb zelf erg goede en warme ­herinneringen aan het koekje bij de thee en het was inderdaad mijn moeder die me indertijd opwachtte na school.’

Mees: ‘Die regelingen hebben mijn zegen niet. Zolang je niet actief het rollenpatroon ­doorbreekt zal er niets veranderen. Als het ­bijvoorbeeld Hillary Clinton lukt om president te worden zal dat een enorme impact hebben op de manier waarop opgroeiende jongens en meisjes naar man-vrouwverhoudingen kijken. Bovendien staat de ChristenUnie vaak genoeg klaar met het geheven vingertje.’ Slob: ‘Wat u daar zegt begrijp ik wel, maar als keuzes echt in de privésfeer liggen ­zullen wij dat altijd respecteren. Wij willen ons graag sterk maken voor de invloed die een moeder, maar dat kan ook een vader zijn, op haar kinderen kan hebben als ze ervoor kiest thuis te blijven voor de ­kinderen in de kwetsbare jonge jaren. De keerzijde is namelijk dat dit door professionals wordt overgenomen. Mees: ‘Nee, ik vind dat vrouwen het beste voorbeeld geven aan hun kinderen door te werken, door zich te ontwikkelen en bezig te zijn met hun carrière. Ik zie genoeg andere mogelijk-

heden dan de thuisblijvende ouder. De scholen zouden een belangrijke taak kunnen oppakken door, naast het huidige lespakket, meer aandacht te besteden aan sport, kunst en cultuur, en dus ook langere lesdagen te maken. Ze ­zouden een warme lunch aan kunnen bieden zoals in andere landen wel de gewoonte is. De kosten, 7,5 miljard volgens Sociale Zaken, ­kunnen makkelijk worden gedekt door de 60 miljard extra groei die voort zou komen uit ­verbeterde arbeidsparticipatie. De rol van ­scholen in de opvoeding van kinderen kan volgens mij veel substantiëler zijn. Ik denk dat

­­

Arie Slob (46) is fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer. Hij werd geboren in Nieuwerkerk aan den IJssel en kwam na de lerarenopleiding en een doctoraal geschiedenis in Zwolle terecht. Slob was werkzaam in het ­onderwijs en zat van 1993 tot 2001 in de Zwolse gemeenteraad. In 2001 werd hij namens de ChristenUnie lid van de ­Tweede Kamer. Slob maakte deel uit van de Tijdelijke Commissie Infrastructuur, beter bekend als de commissie­Duivesteijn, die onderzoek deed naar grote infrastructurele projecten als de ­Betuwelijn en HSL-Zuid.

PM 25/10

Slob: ‘Liefdevolle zorg bestaat er volgens mij ook uit dat je af en toe “nee” zegt. Maar ben je pas geslaagd als je het hoogst ­haalbare hebt bereikt? Is mevrouw Kroes pas geslaagd nu ze Eurocommissaris is?’ Mees: ‘Ik wil graag uitdragen dat het leuk is om ergens je best voor te doen. Het is al moeilijk genoeg om het, qua werk, je hele leven interessant te houden. Ik heb het idee dat ­mensen in Nederland te snel genoegen nemen met wat ze hebben en te weinig doen met hun talenten. New York heeft wat dat betreft mijn ogen geopend. Natuurlijk zijn er ook dingen op New York aan te merken, zo zijn er een oneerlijk schoolsysteem en een slechte gezondheidszorg. Waar Nederland wel weer een voorbeeld aan kan nemen is de sterke markt voor ­persoonlijke dienstverlening waardoor de ­sociale verbanden in de samenleving erg sterk worden.’

‘ik vind dat vrouwen het beste voorbeeld geven aan hun kinderen door te werken en bezig te zijn met hun carrière’

ARIE SLOB

26

ouders nu misschien zelfs wel te veel aandacht besteden aan hun kinderen. Alles kan en alles mag. Waar is de tijd gebleven dat we gewoon “nee” zeiden?’

Slob: ‘Maar denk je niet dat de huidige ­samenleving vraagt om actief beleid om de zwakkeren te beschermen, en dat het goed is dat we nu een minister voor Jeugd en Gezin hebben? Of had je liever een minister voor arbeidsparticipatie van vrouwen ­gezien? Ik denk namelijk dat het paradigma sinds de jaren negentig van werk, werk, werk verschoven is naar meer aandacht voor de mensen om ons heen in de vorm van mantelzorg en vrijwilligerswerk.’ Mees: ‘Natuurlijk had ik liever een minister voor arbeidsparticipatie van vrouwen gezien, maar ik denk niet dat dat in strijd is met het belang van zorg. Volgens mij is emancipatie niet debet aan de huidige problemen met onze kinderen, integendeel. Ik ben het met je eens dat de samenleving complexer is geworden sinds de tijd dat ik opgroeide, maar ik denk dat we die persoonlijke dienstverlening heel goed kunnen inzetten om dat op te vangen. Dat geeft dan juist weer ruimte aan vrouwen om zichzelf te ontwikkelen. Ik denk dat er niets mis is met werken. In Amerika nemen mantelzorg en vrijwilligerswerk juist veel grotere vormen aan, naast een hoge participatie op de arbeidsmarkt. Ik geloof niet dat de parttimers uitsluitend bezig zijn met andere zorgtaken. Het is niet voor niets dat we in Nederland Big Brother hebben uitgevonden. We zijn zo’n verveeld volk dat we naar het leven van andere mensen moeten gaan kijken om onszelf bezig te houden.’ <

PM 25/10

27

Colofon

Bekocht op de markt

Stelt u zich eens een markt voor. Een dood­ normale zaterdagse markt. Op die markt staan een paar heel grote kramen en een fors aantal kleinere kraampjes. Er is iets raars aan de hand op deze markt. De marktverkopers ­verkopen allemaal hetzelfde. Ze verschillen ­alleen in wat ze roepen. De verkopers van de kleine kraampjes roepen heel hard: ‘Veel voor weinig, veel voor weinig!’ De verkopers van de grote kramen roepen heel hard: ‘Ik wil hier niet zijn, ik ga failliet, denk aan mijn bloedjes van kinderen!’ Een vreemde markt, nietwaar? Maar het wordt nog gekker. De klanten hebben allemaal een blinddoek om. Zij schuifelen onwennig door de straatjes totdat ze toevallig tegen een kraampje­botsen. Daar stoppen ze en ­kopen ze hun producten. Ze betalen niet. De verkopers turven de verkochte producten en brengen die in rekening bij de marktopzichter. De markt­ opzichter? Het moet niet gekker ­worden! Maar inderdaad, de marktopzichter trekt de beurs en betaalt. Maar niet zonder zijn wenkbrauwen stevig op te trekken. Hij kapittelt de verkopers dat ze te weinig hebben ­verkocht. En dat ze de verkeerde producten aan de verkeerde klanten hebben verkocht. Pardon? Alle producten waren toch hetzelfde? Ja, zegt de marktopzichter, maar de klanten en de verkopers niet! Je mag alleen bepaalde producten aan bepaalde klanten verkopen, anders betaal ik jullie niet uit. De kleine verkopers roepen verontwaardigd: ‘Hoe kunnen we nou genoeg verkopen met al die onduidelijke regeltjes?!’ De grote verkopers roepen even verongelijkt: ‘Wij wíllen sowieso niet verkopen en met die regeltjes zien we het al helemaal niet meer zitten!’ De markt­ opzichter schudt zijn hoofd. Die regeltjes had zijn voorganger gemaakt. Hij strijkt over zijn hart en zegt: ‘Ik zal een paar regeltjes ­schrappen, maar dan wil ik ook geen gepiep

meer horen!’ De geblinddoekte klanten ­schuifelen in lange rijen voort langs de ­gemuilkorfde verkopers… Wie dit tafereel bizar en surrealistisch vindt, moet zich eens verdiepen in de nieuwe ­Inburgeringswet. Dit gedrocht van Verdonk is nog geen jaar in werking en nu al een ramp. Niet vreemd, want het is een regelrechte ­belediging jegens alles wat eeuwenlang ­denken over markten en decennialang denken over overheidsdienstverlening heeft ­voortgebracht. De fundamentele beleidskeuze om inburgering als een markt te bestempelen, inburgeraars als autonome consumenten en de overheid zowel als marktopzichter (het rijk) als betalende grootafnemer (gemeenten) is ­simpelweg ondoordacht. En nu de roc’s ­ (‘grote verkopers’) en nieuwe aanbieders van inburgeringscursussen (‘kleine verkopers’) zich in de media roeren met klachten over ‘de bureaucratie’, lijkt het alsof de bureaucratie het probleem is. Maar dat is slechts een symptoom. Het probleem is dat iets dat (nog) niet aan ­basale voorwaarden voor marktwerking ­voldoet, tóch een markt moest worden. Maar er is geen sprake van echt vrije mededinging, markttransparantie, en al helemaal niet van autonome, geïnformeerde consumenten. De in te burgeren medelanders lopen ‘geblinddoekt’ door de samenleving. Nogal wiedes, dat was juist de reden dat ze moesten inburgeren! Als je zo graag marktwerking wilt invoeren dat je voorbijgaat aan de basale principes van de markt, heb je inderdaad een enorme ­bureaucratie nodig om de boel bij te sturen. Het is duidelijk dat Verdonk tijdens al haar ­campagnes op zaterdagse markten weinig heeft opgestoken van wat daar precies ­gebeurt.

PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Imre de Roo, Jan Sanders, Maurice Swirc, Chris van de Wetering, Rianne Waterval (projecten) en Henri van Hasselt (stagiair) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk Meijer en René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Yvonne Kroese en Gerhard van Roon Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat en Francisca Rosner Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2007, Politieke Pers BV

Jorrit de Jong is fellow aan de Kennedy School of Government van Harvard University

PM 11 /10

27

spelers >

Tussen Rio en Minsk Regels en voorschriften voor buitenlandse dienstreizen van ambtenaren en politici blijken diffuus. De mogelijkheden om zo nu en dan eens een reisje te maken zijn ruim, want alleen de leidinggevende hoeft zijn fiat te geven. PM ging op zoek naar de redenen achter de ambtelijke en bestuurlijke reislust. DIENSTREIZEN • De PM-redactie komt het probleem regelmatig tegen: ambtenaren of politici die om hun visie over een interessant onderwerp moeten worden gevraagd, maar niet te bereiken zijn. Ze zijn op werkbezoek of dienstreis. Naar China of ‘gewoon’ naar Brussel, het maakt voor de bereikbaarheid nauwelijks iets uit. De mate waarin ambtenaren uithuizig zijn roept vragen op. Wie controleert eigenlijk al die reisjes namens de werkgever? Het Sociaal Jaarverslag geeft geen antwoord op die vraag. Financieel hebben de departementen hun zaakjes goed op orde: het Reisbesluit Buitenland, dat geldt voor alle ministeries behalve Buitenlandse Zaken en Defensie, vertelt een reislustige ambtenaar hoeveel hij vergoed krijgt als hij naar een van de honderden geregistreerde bestemmingen vertrekt. In Minsk mag hij per dag bijvoorbeeld 57 euro uitgeven aan logies en 61 euro aan overige kosten. In Rio de Janeiro is dat respectievelijk 174 en 51 euro. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft zijn eigen Regeling Buitenlandse Dienstreizen. Dat biedt alle handvatten voor een goede ­financiële afhandeling van een buitenlandse dienstreis. Mag een partner mee op reis, mag de reis worden verlengd om privéredenen (lees: vakantie), en wat moet er gebeuren met declaraties? Op Buitenlandse Zaken wordt aan alle details gedacht: een lippenbalsem met uv-filter voor reizen naar hooggelegen gebieden wordt ook vergoed, evenals het wassen van het werkpak bij ­reizen van zeven dagen of langer ‘opdat men dat gedurende de resterende duur van de dienstreis weer kan dragen’. Een rondje ­bellen langs de ministeries waar de reislust vermoedelijk het grootst is (Landbouw, ­Economische Zaken en Buitenlandse Zaken) levert echter geen inhoudelijke regels op waar de uithuizige ambtenaar zich aan moet houden. Strikte naar de letter betekent een dienstreis de ‘noodzakelijke verplaatsing van een ambtenaar voor de uitoefening van zijn functie’. Maar wat is noodzakelijk? ‘Dat is vrij in-

28

PM 13 / 9

terpreteerbaar,’ stelt John Ramdjas van de directie Facilitaire Zaken van het ministerie van Economische Zaken. Bij EZ moet de leidinggevende toestemming geven voor een dienstreis, die vanzelfsprekend in ‘het belang van de dienst’ moet zijn. Maakt het voor de toestemming iets uit hoe duur de reis wordt? ‘Dat doet niet ter zake,’ zegt Ramdjas verontwaardigd. ‘Vergaderingen van de WTO ­worden bijvoorbeeld her en der gehouden. Het is noodzakelijk dat EZ daarbij aanwezig is, anders mis je belangrijke informatie.’ De andere ministeries laten vergelijkbare geluiden horen: ‘Natuurlijk moet iedere dienstreis verantwoord worden,’ aldus Hans de Coster van de directie Financieel-Economische ­Zaken bij Buitenlandse Zaken. ‘Binnen elke directie

‘er wordt niet veel onnodig gereisd’

zijn functionarissen die besluiten over de noodzaak van een reis.’ De mogelijkheden om zo nu en dan eens een reisje te maken zijn dus ruim, want alleen de leidinggevende hoeft zijn fiat te geven. Misbruik van zijn of haar welwillendheid de medewerker ook eens een reisje te gunnen wordt uitgesloten. John van Baarle is coördinator arbeidsvoorwaarden en rechtspositie bij het ministerie van Binnenlandse Zaken: ‘Ik ga er over het algemeen van uit dat we te maken hebben met mensen met verantwoordelijkheidsgevoel.’ Van Baarle is van mening dat die vertrouwensbasis voldoende moet zijn. Die visie sluit aan bij de wijze waarop in het Sociaal Jaarverslag over integriteit wordt geschreven: ‘Het grootste deel van de rijksambtenaren vertrouwt op de integriteit van de eigen organisatie.’ De SP stelde eerder Kamervragen over het gebruik van de dienstauto’s van de ministers Veerman en Remkes in het vorige kabinetBalkenende. SP-Kamerlid Ronald van Raak

zou best eens met de stofkam door de departementen willen gaan, om het vele reizen een halt toe te roepen. ‘Er moet bezuinigd ­worden. Dan lijkt dit me een heel mooi onderwerp om eens naar te kijken.’ Hij zet niet alleen vraagtekens bij het inhoudelijke nut van de dienstreizen, ‘het houdt ambtenaren ook van hun werk af’. Zelf zegt hij heel terughoudend te zijn bij het maken van reizen. ‘Ik ga alleen mee als het inhoudelijk echt zinvol is. Vaak is het zo’n algemeen reisje met veel borrels en handen schudden.’ De elf Kamercommissies hebben elk 10.200 euro aan reisbudget, met uitzondering van Europese Zaken en Buitenlandse Zaken, die respectievelijk 20.400 en 68.000 euro tot hun beschikking ­hebben. Regels maken om de integriteit van Kamerleden te stimuleren ziet Van Raak niet zo zitten; de volksvertegenwoordigers controleren elkaar. De commissies nemen een ‘zelfstandige beslissing’ waar ze dat geld aan besteden, vertelt Jos Jochemsen, hoofd voorlichting van de Tweede Kamer. ‘Er wordt niet veel ­onnodig gereisd,’ denkt hij. ‘Het Nederlandse parlement is een zuinig parlement.’ Het budget dat aan het eind van het jaar over is, kan de commissie meenemen naar het volgende jaar. ‘Dat gebeurt niet veel,’ verklapt een andere voorlichter. ‘Het is net als elders: als ze het budget niet opmaken krijgen ze het jaar erop misschien minder.’ Voor sommige reizen is het budget echter niet toereikend. Om die reden wordt wel geld meegenomen naar het ­volgende jaar. Jochemsen: ‘Als een commissie naar de Verenigde Staten wil vliegen om daar iets te bekijken moet ze daarvoor ­sparen.’ Van Raak heeft ‘inhoudelijke bedenkingen’ bij de efficiëntie van veel reisjes die Kamerleden maken. Het inwinnen van informatie bij deskundigen is praktischer denkt hij. ‘Maar je kunt Kamerleden nergens toe dwingen.’ < [Eefje Rammeloo]

­

spelers >

­

Professionals lopen stuk op ‘procedures die niemand wil’ Verminderen van administratielasten voor professionals is een speerpunt van Binnenlandse Zaken. Met hulp van Stichting Beroepseer wordt nu gekeken waar bureaucratische regelzucht de beroepseer van professionals aantast. BZK • Een wijkagent die vijf uur bezig is om zijn bemoeienis met een veelpleger van ­huiselijk geweld te registreren. Officieren van justitie die nooit een uurtje langer door kunnen werken, omdat de beveiligde koffer waar de stukken in moeten te zwaar is om mee naar huis te nemen (en Justitie strikt om 19.00 uur sluit). Professionals in de zorg die geen acute zorg kunnen verlenen, omdat ze twee weken moeten wachten op de indicatiestelling. Het zijn allemaal voorbeelden van doorgeschoten administratielasten die de beroepseer van professionals kunnen aantasten. Binnenlandse Zaken heeft een speerpunt gemaakt van de vermindering van registratie­ plichten en regels. Om na te gaan waar het probleem van de lastendruk ontstaat, zijn er de afgelopen tijd panelgesprekken gevoerd met professionals en beleidsmakers in de zorg, het onderwijs, de sociale zekerheid en veiligheid. Marieke van Bijnen, beleidsmedewerker ­administratieve lastenverlichting voor professionals op Binnenlandse Zaken, was namens het departement betrokken bij de panel­ gesprekken. ‘Er wordt heel veel naar elkaar gewezen,’ viel haar op. En ook constateerde ze dat er veel procedures waren ‘die niemand echt wilde’. Waarom kies je voor regels en wìe kiest ervoor, moeten volgens haar de vragen zijn in de discussie. Een voorbeeld verduidelijkt wat ze bedoelt. Een psychotherapeut zei in een van

Marieke van Bijnen

de panelgesprekken dat hij van zijn ­manager te veel moest registreren. Maar dat wil ìk helemaal niet, dat moet van de zorgverzekeraar, zei de manager daarop. Volgens de zorgverzekeraar eiste het ministerie van de professionals dat elk telefoontje geregistreerd werd, maar het ministerie verwees weer naar regels van de zorgverzekeraar. ­‘Uiteindelijk wist niemand nog waarom en in opdracht van wie er zoveel geregistreerd moest worden. Dat vind je eigenlijk overal,’ zegt Van Bijnen. Dialoog Ruime politieke aandacht en een motie van het CDA over de bureaucratische rompslomp van de professional hebben er inmiddels toe geleid dat administratieve lastenverlichting bij Binnenlandse Zaken hoog op de agenda staat. Maar ook VWS, OCW en Justitie houden zich ermee bezig. De departementen werken samen

‘Uiteindelijk wist ­niemand waarom en van wie er zoveel geregistreerd moest worden’ met de Stichting Beroepseer, een ­onafhankelijke organisatie, ontstaan op initiatief van loopbaanontwikkelingsbureau Van Ede & Partners. Stichting Beroepseer wil de invalshoek van de professional onder de aandacht brengen van overheid en politiek en organiseert daartoe onder meer ontmoetingen tussen beleidsmakers en professionals uit het veld. ‘De dialoog kan de kloof tussen beleidsmakers en uitvoerders dichten,’ zegt Alexandrien van der Burgt, intitiatiefnemer van de beweging en loopbaanconsulent bij Van Ede & Partners. VWS hoopt met het project Uitvoering goed geregeld in elk geval bij te dragen. Mijke Sluis, VWS-projectleider Diagnose-behandelcombinaties bij categorale instellingen liep voor dit project stage op de afdeling neurochirurgie van de Isala Klinieken in Zwolle. Daar mocht ze bijvoorbeeld met de arts meedenken hoe je bepaalde behandelingen in de complexe dbc-systematiek het best kunt registreren – wat in sommige gevallen veel moeilijker bleek dan gedacht. Ze realiseert zich nu beter wat het voor een arts betekent zich naast de intensieve patiëntenzorg nog te moeten verdiepen

Mijke Sluis in een ingewikkeld registratiesysteem. ‘Patiënten gaan voor, zeggen artsen. Beleid wordt door hen vaak gezien als een opgelegde bijzaak,’ weet Sluis nu. In de meeste gevallen praten beleidsmedewerkers met raden van bestuur in de gezondheidszorg, niet met individuele artsen, vertelt ze. ‘Maar de politiekbestuurlijke werkelijkheid van bestuurders is toch weer een heel andere dan die van de uitvoering. Mijn stage heeft ervoor gezorgd dat ik me nu steeds afvraag wat de arts van een plan zal vinden. Ik heb er een nieuwe invalshoek bij.` Naast de dialoog zoeken en op stage gaan moet er nog meer gebeuren. Staatssecretaris Ank Bijleveld van Binnenlandse Zaken wil dat er onderzoek komt naar de tijdsbesteding van professionals en beleving van lastendruk. ‘De beleving van regels is heel belangrijk,’ vertelt Van Bijnen. Rechters en officieren van justitie bijvoorbeeld trekken regelgeving meestal niet in twijfel, constateert ze. ‘Zij zijn gewend met regels om te gaan.’ Maar in de zorg zou een andere ‘mentaliteit’ gelden. ‘Professionals in de zorg staan vaak dicht bij de cliënt, gevolgen van regels zijn heel concreet. Je ziet een grotere neiging zich tegen regels af te zetten.’ Terwijl, volgens Van Bijnen, in het onderwijs weer de frustratie over de geringe beloning en doorgroeimogelijkheden omgeslagen is in een algehele wrok tegen de organisatie of de overheid. < [Chris van de Wetering]

­

spelers <

­

EZ verslaat bedrijfsleven

EZ • Een grote beker staat te glimmen op het werkt worden. Wel vertrokken, maar toch weer bureau van David Naves (37), ambtenaar op het aan de wal in de Veerhaven.’ Donderdag schijnt het zonnetje en de vloot ministerie van Economische Zaken. Met negentien collega’s won hij vorige week, geheel vaart aan het begin van de middag uit om rond ­onverwacht, de Race of the Classics for Young zes uur ’s avonds het ruime sop van de Noordzee Professionals. Met de Tecla, een bijna honderd te kiezen. Donderdagnacht varen de schepen jaar oude haringlogger, wist de groep binnen twaalf uur lang over de Noordzee met de optwaalf uur het grootste aantal zeemijlen af te dracht de meeste zeemijlen te maken. ‘Onze boot leggen. De race is een jaarlijks terugkerend evehad geen stuurhut,’ zegt Naves. ‘Daar stonden nement, waaraan dit keer zestien klassieke we dan bij het roer in onze zeilpakken, dicht schepen deelnamen. Behalve Economische Zategen elkaar aan onder de sterrenhemel, met klapperende zeilen.’ Na een pauze van 2,5 uur ken deden onder andere Twynstra Gudde, ABN op zee vindt aansluitend het tweede wedstrijdAmro, Unilever, de Koninklijke Marine en Shell onderdeel – het tweede rak – plaats, waarbij de mee. schepen zo snel mogelijk van het ene naar het De Race of the Classics begint woensdagochandere punt moeten zeilen, waarmee EZ zich als tend als de zestien teams zich in de Rotterdamzesde plaatst. se Veerhaven Aan het eind inschepen om ‘Ik wilde per se een team met van de dag diezelfde dag EZ’ers van alle afdelingen’ wordt de hade oversteek ven van Vlissingen opgezocht om zaterdag naar naar Engeland te maken. Maar vanwege harde wind en hoge golven wordt besloten de overIJmuiden koers te zetten, waar de Tecla om een tocht uit te stellen. ‘We zien de boeg van het uur ’s nachts arriveert. Zondagochtend voert de tocht door de sluis naar Amsterdam waar het schip voor ons diep de golven induiken. Op datfestijn wordt afgesloten. zelfde moment gaat ons schip ook hevig tekeer en is het alle hens aan dek. De zee blijkt te ruig, golven van drie meter. De eerste deelnemers Verrassing hangen over de reling,’ zo schrijft een van de Totdat zondagavond de zeemijlen van donderdagnacht waren geteld, wist niemand wie de deelnemers in het wedstrijdverslag. Naves: wedstrijd had gewonnen. Voor Naves en zijn ‘Vanaf dat moment zie je de teamgeest ontstaan. scheepsmaten kwam de overwinning als een De ene collega helpt de andere en iedereen verrassing: ‘We hadden het niet verwacht.’ beseft dat we de klus samen moeten klaren. Tegelijkertijd moet de eerste teleurstelling verNiet alle bemanningsleden van het EZ-schip advertentie

foto Jeroen Hofman

Een groep jonge ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken won vorige week de Race of the Classics op de Noordzee. De EZ’ers zijn enthousiast over hun deelname aan het netwerkevent. ‘Iedereen beseft dat je de klus samen moet klaren.’ hadden zeilervaring. ‘Sommigen hadden zelfs nog nooit gezeild,’ zegt teamcaptain Naves, die zelf naar eigen zeggen ‘een klein beetje’ ervaring heeft. ‘Gelukkig waren de schipper, zijn vrouw en dochter en een scheepsmaat met heel veel zeilervaring ook aan boord.’ Toen Naves werd gevraagd een team samen te stellen, heeft hij met collega’s door het hele departement posters geplakt. ‘Ik wilde per se een team met EZ’ers van alle afdelingen.’ Hoewel het ministerie ‘een vreemde eend in de bijt was’ tussen alle teams uit het ­bedrijfsleven, vindt Naves het goed dat de overheid meedoet aan een dergelijk netwerk­event. ‘We waren tijdens de race misschien niet de meest uitgesproken feestvierende groep, maar hebben veel contact gehad met de bemanning van de andere schepen.’ Volgens Naves, bij EZ werkzaam bij het DG Buitenlandse Economische Betrekkingen, bestaan er nogal wat misverstanden tussen overheid en bedrijfsleven. ‘Door intensievere contacten krijgen we inzicht in elkaars interne processen en meer begrip voor elkaars standpunten. In de dagelijkse praktijk kom je daarmee sneller tot de oplossing.’ De overwinning van EZ heeft in elk geval een stroom mailtjes en sms’jes op gang gebracht. Of hij volgend jaar weer meedoet, is voor Naves zeer de vraag. ‘Ik ben 37 en niet echt een young professional meer,’ zegt hij. ‘ Daarom is het maar goed dat we dit jaar hebben gewonnen.’ < [Cindy Castricum]

34 [PM Special] innovatie in de uitvoering | 25 oktober 2007

Naar meer mentale ruimte In plaats van mee te doen aan de uitbestedingsmode zou meer aandacht moeten komen voor ‘inbesteden’. Bundeling van krachten kan tot verrassende resultaten leiden. Dat was een van de inzichten tijdens het rondetafelgesprek met leiders van zes grote uitvoeringsorganisaties over innovatie. Over variëren, differentiëren en de moed om te experimenteren. Tekst Kees Versteegh Beeld Josje Deekens Nodig  leiders van een aantal vooraanstaande uitvoeringsinstellingen uit. Vraag hun wat er volgens hen nodig is om goed te kunnen innoveren. En raad hoe hun antwoord luidt: 

Jenny Thunnissen, hoofd van de Belastingdienst, uit zich tijdens het gesprek het scherpst over de omstandigheden waaronder organisaties als de hare moeten opereren. ‘Alle lucht is er – na een forse taakstelling – even uit in onze organisatie.’ Bovendien constateert ze: ‘De politiek kent het begrip “goed gedaan” nauwelijks. Je kunt bij wijze van spreken als bewindspersoon de hele

dag in een Algemeen Overleg zitten, zonder dat er een bedankje voor goede uitvoering af kan.’ Doordat middelen schaars zijn en de politieke en publieke waardering gering, moeten innovatieve leiders zoals zijzelf op zoek naar ruimte en vooruitgang binnen de eigen organisatie. Zelf trok Thunnissen enkele jaren geleden de aandacht met het concept van ‘horizontale sturing’ binnen haar

3.

Prestatiecontracten voor innovatie 2. 1.

Beste politici, geef ons de ruimte om te kunnen ondernemen, te kunnen experimenteren, en zit ons niet zo op de huid. Beschouw ons niet alleen als taakorganisaties die een nauw omschreven doelstelling moeten uitvoeren, maar neem onze ambities en denkkracht serieus om creatief en strategisch te kunnen opereren. Het geven van een schouderklopje – zo nu en dan – is niet verboden.

Onlangs kwamen zes aanvoerders van belangrijke uitvoeringsinstellingen bij elkaar. Samen met experts van het Inno­vatieplatform en automatiseerder Ordina bediscussieerden ze de belangrijkste vernieuwingen in hun organisaties. Daarbij bleek een tamelijk grote eensgezindheid over zowel de voorwaarden waaronder innovaties gerealiseerd dienen te worden, als over de richting die deze moeten uitgaan.

Jan Peter van den Toren – secretaris van het Innovatieplatform – ziet grote voordelen in de innovatie-prestatiecontracten die november vorig jaar zijn geïntroduceerd. Ze zijn met name bedoeld om ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf te stimuleren tot innovatie. De ondernemers bepalen zelf welke innovaties zij willen realiseren, hoe en met wie. Zij sluiten onder regie van een penvoerder (bijvoorbeeld een brancheorganisatie) een driejarig contract met het ministerie van Economische Zaken om te komen tot nieuwe producten en productieprocessen. In deze aanpak kunnen groepen van zo’n 35 bedrijven voor die drie jaar een ‘samenwerkingsverband’ aangaan. De deelnemende bedrijven krijgen daarvoor een bijdrage van ruim 50.000 euro. Inmiddels is de aanpak vormgegeven in tien bedrijfstakken, onder meer in de  kunststofindustrie, de scheepsbouw, de metaalsector, de bouw en de meubelindustrie.

25 oktober 2007 | innovatie in de uitvoering [PM Special]

Het stille succes van de AOW Erry Stoové spreekt van het stille succes van de Sociale Verzekeringsbank. Sinds jaar en dag verloopt de verstrekking aan miljoenen burgers van AOW en kinderbijslag zonder mankeren. Iedereen die 64,5 jaar oud is, krijgt bericht dat hij of zij recht heeft op AOW, hoeveel deze bedraagt en waarom. De klant hoeft de gegevens niet te verstrekken, die zijn voor hem of haar al verzameld. Een handtekening is genoeg, een postzegel bij het terugsturen is niet nodig. Vanaf de 65e verjaardag wordt zonder haperen de volksverzekering maandelijks uitgekeerd.

dienst. ‘Door een inspirerend WRR-rapport van Kees Schuyt over de toekomst van de rechtsstaat, ontdekten we dat we horizontalisering ook elders in onze organisatie konden toepassen, bijvoorbeeld door een convenant te sluiten met de top 40 van bedrijven over de controle op hun belastingaangiften.’ De ruimte die ze daarmee bespaarde in haar toezichthoudende apparaat, had echter een onverwacht effect.  Doordat de Belastingdienst met bestaande middelen slagvaardiger kon opereren, kon ze er nog wel de nodige taken bij krijgen, concludeerden politici. Door de opstapeling van taken ontstonden alsnog problemen. Jan Peter van den Toren – als secretaris een van de motoren achter het Innovatieplatform – prijst uitdrukkelijk wél de initiatieven die Thunnisssen ondanks de geringe middelen nam. ’Mensen als jij, en anderen, hebben de afgelopen jaren laten zien dat je jezelf lucht kunt geven en je prestaties kunt verbeteren, door binnen

je organisatie handig gebruik te maken van de bereidheid en creativiteit van degenen voor wie je het doet.’ Toch doet de overheid zichzelf tekort ‘door vergeleken met het bedrijfsleven een

veel te gering budget voor research en development beschikbaar te stellen en te weinig ruimte te bieden om te experimenteren’.  Van den Toren vindt het bijvoorbeeld nodig dat de overheid durft te variëren en te differentiëren naar uitvoering. ‘Om de goede praktijkvoorbeelden te kunnen vinden, zou ik willen dat bijvoorbeeld de volgende vijf verzorgingshuizen die worden geopend, meer variatie kennen dan de huidige. Nu lijken nieuwe zorginstellingen, maar ook nieuwe scholen of nieuwe dijkvakken veel op de oude en op elkaar. Er is weinig variatie en er zijn onvoldoende experimenten om te ontdekken hoe je met minder mensen beter onderwijs of

Belastingdienst damt wantrouwen in Jenny Thunnissen (Belastingdienst)  is trots op het feit dat ze het wantrouwen als factor bij de belastinginning enigszins heeft kunnen terugdringen. In plaats van controles van aangiftes achteraf, heeft haar dienst met de veertig grootste bedrijven in Nederland, zoals Shell en Philips, een convenant opgesteld. Fiscalisten van haar organisatie en die van het bedrijfsleven bereiden samen de fiscale afdracht van de bedrijven voor en wikkelen die af.  Het systeem heeft enorme voordelen, aldus Thunnissen, omdat de bedrijven snel rechtszekerheid krijgen (in plaats van jaren na dato) én omdat hiervoor minder mensen nodig zijn dan in de situatie van controle achteraf. Op deze manier is er meer armslag om het belastingtoezicht te versterken op sectoren waartegen wel wantrouwen gerechtvaardigd is. Inmiddels heeft de Oeso haar initiatief ontdekt en gevraagd deze aanpak voor andere landen uit te werken.

35

36 [PM Special] innovatie in de uitvoering | 25 oktober 2007

‘Overheden kunnen zich vaa door creativiteit n Databank RDW Ooit kreeg de Dienst voor het Wegverkeer (RDW) 1 miljoen telefoontjes per jaar. Hoe kan ik mijn rijbewijs verlengen als ik in het buitenland woon? Wat doe ik als ik mijn kentekenbewijs kwijt ben? Hoe stop ik de apk-verplichting van mijn reeds uitgevoerde auto?  De dienst van Johan Hakkenberg ontwikkelde een toegankelijke databank waarin de gegevens voor de antwoorden op de talloze vragen over een specifiek voertuig op een snelle en toegankelijke manier kunnen worden ontsloten. De RDW kan daardoor inmiddels 25 miljoen vragen per jaar aan. Hakkenberg verwijst verder naar het geplastificeerde rijbewijs, zo groot als een creditcard, en wijst op het ‘webselfservicesysteem’ dat in ontwikkeling is en waar klanten gemakkelijk en snel formulieren kunnen downloaden om een kentekenwijziging door te geven of andere gegevens.

betere zorg kunt bieden.’ Een van de weinige aanwezigen in het gezelschap die de laatste jaren in elk geval wél ruimte voor innovatie had, is Johan Hakkenberg van de Dienst voor het Wegverkeer. Mede doordat zijn zbo tariefgestuurd is, en er voor diensten moet worden betaald, kon de RDW een vast jaarlijks innovatiebudget reserveren. De mededeling dat Hakkenberg  een vernieuwingsbudget heeft van ongeveer 20 miljoen euro (op een totaalbudget van ongeveer 170 miljoen), maakt zichtbare uitingen van jaloezie bij zijn gesprekspartners los. ‘Toch is meer geld niet de kern van

de oplossing,’ haast Hakkenberg zich te zeggen. Het gaat volgens hem ook om durf om inspirerende voorbeelden van buiten in de eigen organisatie te durven toepassen, desnoods uit het buitenland om die vervolgens te kunnen benchmarken. Zoals Thunnissen inspiratie ontleende aan het rapport van Kees Schuyt, werd Hakkenberg gemotiveerd door dienstverlening op de vrije markt. ’Veel van onze nieuwe producten, zoals de nieuwe database en het kleine plastic rijbewijs, zijn geïnspireerd door voorbeelden uit de markt.’ Toch sluit ook Hakkenberg zich aan bij de anderen waar het gaat om het gebrek aan ruimte om in samenwerking met ande-

re relevante uitvoeringsorganisaties te kunnen werken aan grote problemen, zoals bijvoorbeeld de filebestrijding. Erry Stoové, die leiding geeft aan de Sociale Verzekeringsbank, analyseert de oorzaak van dit gebrek aan experimenteerruimte. ‘Men beschouwt ons als taakorganisaties,’ zegt hij. ’De politiek zegt tegen ons: “U moet elke dag stampen. U bent er niet voor om vooruit te denken, een langeretermijninnovatie te ontwikkelen en bepaalde dingen voor te zijn”.’ Fileprobleem Stoové popelt om aan de slag te gaan. ’Alles wat hier aan tafel zit zou een interessant consortium kunnen vormen om mee te denken over de oplossing van dat fileprobleem.’ Waarom niet eens ‘inbesteden’ in plaats van altijd maar mee te doen met die uitbestedingsmode, oppert hij. ’Er zitten niet alleen gegevens bij de RDW, maar ook bij ons en bij de dienst van Jenny – bijvoorbeeld over AOW’ers die straks het meest gaan rijden. Ordina kan die gegevens vervolgens bundelen. Overigens ligt het mede aan onszelf dat we zulke dingen niet doen. We nemen de mentale ruimte niet om zo’n verbond aan te gaan.’ Deze laatste stelling stuit op verzet van Dorine Burmanje, die leiding geeft aan het Kadaster. Volgens haar is het toch vooral de politiek die uit angst voor mislukkingen de ruimte beperkt voor energiek opererende innovatiemanagers. ‘Een fabrikant die een mislukt product op de markt brengt, kan failliet gaan,’

25 oktober 2007 | innovatie in de uitvoering [PM Special]

k het productiviteitsverlies iet veroorloven’ Geogegevens kadaster Via Google Maps en andere nieuwe technologie speelt het Kadaster in op de groeiende behoefte aan snelle en toegankelijke informatie over de dynamische huizen- en vastgoedmarkt. Kadasterchef Dorine Burmanje vertelt hoe haar organisatie voor een groeiende groep belanghebbenden ‘geo-gegevens’ bijhoudt over registergoederen, deze opslaat in openbare registers en op kadastrale en topografische kaarten.  Het gemakkelijker toegankelijk maken van informatie vergde belangrijke procesinnovaties binnen het Kadaster. Inmiddels wordt zo’n 21 miljoen keer per jaar digitale informatie opgevraagd.

analyseert ze. ‘De overheid kan dat niet en die krijgt bij een mislukte innovatie meteen met twee effecten te maken: een burger die klaagt en een minister of staatssecretaris die onderuitgaat. Om dat risico zo klein mogelijk te maken, wordt onze bewegingsruimte navenant beperkt.’ Tom Rodrigues (raad van bestuur Ordina) plaatst nog een andere kanttekening bij de opmerking van Stoové. ’Overheden kunnen zich meestal het productiviteitsverlies als gevolg van creativiteit niet permitteren. Ik kan binnen mijn bedrijf besluiten een jaar lang minder te produceren om een nieuwe portfolio te kunnen openen, jullie kunnen dat niet bij de overheid. Daardoor wordt innoveren bij jullie toch vaak margewerk.’ Inmiddels hebben de plaatsvervangend secretarissen-generaal plannen ont-

wikkeld om innovatie binnen de rijks­ overheid meer dan margewerk te laten zijn. Zij bepleiten intensievere samen-

werking door uitvoerende instanties en zelfs bundeling in unieke kenniscentra, bijvoorbeeld op het gebied van ict.  De gespreksdeelnemers reageren verdeeld op deze voorzet. ’Was het maar bedoeld om innovatie te stimuleren’, reageert Burmanje, onder goedkeurend geknik van veel anderen. ’Dit soort operaties is echter te vaak als taakstelling, bezuiniging bedoeld.’ Niettemin kan dergelijke bundeling en schaalvergroting professionals helpen aan een uitdagend toekomstperspectief, stelt Ineke van Oldeniel (CFI) hiertegenover. ’Ik ben met mijn organisatie nu te klein om op den duur interessante mensen vast te houden. Ik wil best meedoen aan zo’n gebundeld kenniscentrum als ze daar een nieuwe uitdaging vinden.’

Win-win-winsituatie Nieuw beleid invoeren kan ook een win-win-winsituatie opleveren voor  onderwijsinstellingen, het beleidsdepartement en de uitvoering, zo ontdekte Ineke van Oldeniel, hoofddirecteur van de CFI (Centrale Financiën Instellingen). Het ministerie van OCW voerde lumpsum bekostiging in binnen  het primair onderwijs. Dat leidt tot meer autonomie en een grote bestedingsvrijheid voor scholen. De uitvoering bij de CFI moest hierdoor ook op de schop. Deze is ingrijpend vernieuwd op basis van een nieuwe business- en informatiearchitectuur. Het administratief gemak voor de scholen wordt hierdoor fors verbeterd door product- en procesinnovaties. Scholen kunnen online zien op hoeveel subsidie zij recht hebben. Ook wordt gewerkt met een simulatietool waarmee scholen eigen beleid kunnen simuleren op financiële en personele gevolgen.

37

et cetera >

Als de dollar valt ‘Ja Willem, ooit ploft de boel.’ Met deze woorden van een bankier van De Nederlandsche Bank begint Willem Middelkoop zijn boek Als de dollar valt. De munt waarop het internationale financiële systeem is gebaseerd, daalt al jaren in waarde. In de VS wordt erop los geleend. De schuld van huishoudens, bedrijven en overheden groeit met drie miljard dollar per dag. Bij een tekort worden er gerust wat dollars bij gedrukt. En dat kan, zo schrijft de journalist van het financiële actualiteitenprogramma RTL Z, niet eindeloos doorgaan. De geschiedenis leert: er komt altijd een moment dat mensen het vertrouwen in de munt verliezen. De gevolgen van een dollarcrash zijn desastreus. ‘Omdat bijna 70 procent van de inhoud van de kluizen van centrale banken uit dollars bestaat, dreigt in feite een complete implosie van dit systeem,’ schrijft Middelkoop. Ondertussen doet de VS er, volgens hem, van alles aan om het beeld van een failliet Amerika te ontkrachten. ‘Zonder enige terughoudendheid ­worden feiten verdraaid, leugens verkocht en verdragen geschonden of gewoonweg niet ondertekend als dat het Amerikaanse belang dient.’ Aan de hand van honderd vragen wil Middelkoop daarom ‘zaken belichten die het daglicht vaak niet kunnen verdragen en daardoor uit het licht van de media blijven’. Toch werkt hij zijn nogal ambitieuze hypothese dat het probleem collectief wordt ontkend niet nader uit, zoals ook Jaap Koelewijn, hoogleraar corporate governance aan Nyenrode, in Het Financieele Dagblad constateert. Ook als het gaat om de in het Zwitserse Basel

gevestigde Bank voor Internationale Betalingen komt hij niet verder dan de constatering dat die organisatie geen pottenkijkers duldt. ‘Deze moeder der centrale banken, waar onze eigen Nout Wellink al jaren in de board of directors zit en waarvan hij ook een aantal jaren voorzitter was, is een gesloten organisatie waar politici noch journalisten toegang toe hebben. Bankiers hebben bewust een systeem gecreëerd dat zich aan het zicht van politici onttrekt.’ Is het boek daarom een afrader? Nee, want Als de dollar valt geeft de lezer een heel degelijk inzicht in de werking van ons financiële systeem, waarover velen vragen zullen hebben. Zeker gezien de huidige kredietcrisis Tot slot wil Middelkoop de lezer op het hart drukken dat over de ­toekomst ook weer niet te somber moet worden gedaan. Dat het systeem nog meer onder druk komt te staan, staat volgens hem als een paal boven water. ‘Maar dat betekent niet dat we nu met zijn allen alvast onder de trap moeten gaan zitten of ons in slaap moeten huilen.’ Zijn devies: verzilver het papieren geld. ‘Goud en zilver hebben alle crises doorstaan en hebben altijd hun waarde en koopkracht behouden.’ Daarnaast zouden we ons, om niet helemaal te worden overvallen als de huidige hoogcommerciële samenleving verandert, kunnen voorbereiden. ‘Vraag je eens af of je een echt noodzakelijke baan (rechter of leraar) of een franjebaan (hypotheekof sponsoradviseur) hebt.’ < [Jan Sanders]

Als de dollar valt, Willem Middelkoop 189 pagina’s Uitgeverij Nieuw Amsterdam, € 17,50

advertentie

38

PM 30 / 8

et cetera <

Weinig ambtenaren op de vrijwilligerstoer Op zaterdag 3 november vindt de eerste Piazza Goede Doelen Dag plaats. Opzet van de dag is jonge ambtenaren te interesseren voor maatschappelijke initiatieven door ze aan lokale vrijwilligersprojecten te koppelen. Het bedroevende resultaat van zes inschrijvingen bij het ter perse gaan van deze PM geeft echter aan dat de taakopvatting van jonge ambtenaren minder breed is. Daarom wordt ook nog steeds actief campagne gevoerd in een poging de vele lege plekken in te vullen. Volgens de organisatie is het belangrijk dat je als ambtenaar verder kijkt dan de grenzen van je eigen carrière, en dat je ook op maatschappelijk vlak de handen uit de mouwen steekt. De mogelijkheden zijn in ieder geval legio. Naast schoonmaken op het Malieveld en in het Haagse Bos, wieden in de duinen en speeltoestellen veilig ­maken in Houtwijk, kun je volwassenen leren fietsen of opa’s en oma’s een ­gezellige dag bezorgen. Het evenement is geïnspireerd op de Make A Difference Day, die ­gelijktijdig plaatsvindt en dit jaar voor de derde keer in Nederland wordt ­georganiseerd. Tijdens voorgaande edities hebben duizenden Nederlanders een steentje bijgedragen aan de verbetering van het leven van ande-

ren in de eigen regio. Naast individuen, scholen, bedrijven, gemeenten en vrijwilligersorganisaties hebben ook verschillende bekende Nederlanders en ­leden van de koninklijke familie zich ingezet om dit initiatief tot een succes te maken. Koningin Beatrix deed tijdens de eerste editie in 2005 vrijwilligerswerk in een woon-zorgcentrum in Amersfoort en, na vorig jaar verhinderd te zijn, zal zij ditmaal ­wederom van de partij zijn. De kracht van Make A ­Difference Day schuilt in de ­aaneenschakeling van lokale initiatieven waardoor uiteenlopende behoeftes en ­interesses samengebracht kunnen worden. Vrijwilligerswerk op maat varieert van het helpen in het dierenasiel en het opknappen van het buurtcentrum, tot het bijspringen in de buddyzorg. Omdat Piazza zich nu op een vergelijkbare manier aan deze dag verbindt wordt het potentiële bereik van het initiatief groter. Het is de hoop van beide organisaties dat de betrokkenheid van de deelnemers zich niet beperkt tot deze enkele dag, maar dat na afloop van de activiteiten meer mensen zich geroepen voelen actief te blijven als vrijwilliger. Aangezien het na gedane arbeid goed rusten is, zeker waar het goede arbeid betreft, wordt er aan het eind van de dag door Piazza een feestelijke slotbijeenkomst georganiseerd in Den Haag. De kosten zijn uiteraard voor eigen rekening, maar naast de mogelijkheid om te genieten van een heerlijk buffet, biedt het ook de gelegenheid om onder het genot van een drankje gezellig na te praten over een dag vol nieuwe indrukken. Kijk voor meer informatie en het aanmeldingsformulier op www.piazza.tv. < [Henri van Hasselt]

advertentie

PM 30 / 8

39

service Kameragenda

29 OKTOBER t/m 8 november

Plenaire vergaderingen Naast de begroting van LNV staat in week 44 het verslag van de Europese Top van 18 oktober op de agenda. In week 45 staan de begrotingen van BZ en Vrom gepland.

Commissievergaderingen

29 oktober 10.00-18.00

Vrom, Notaoverleg Nota Schoon en zuinig

31 oktober 9.30-11.30 10.00-13.00 14.00-16.00 14.00-16.30 15.00-17.00

Vrom, Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek SZW en BZK, Algemeen Overleg Handhaving Justitie en VWS, Algemeen Overleg Zedelijkheidswetging en bestrijding van kinderporno op het internet OCW en Jeugd, Algemeen Overleg Buitenschoolse opvang BZK en Justitie, Algemeen Overleg Strategie nationale veiligheid

1 november 10.00-12.00 10.00-13.00

Financiën, Algemeen Overleg Jaarverslagen van DNB en AFM over 2006 EZ, Algemeen Overleg Toegang tot de kabel

10.00-13.30 11.00-14.00 13.30-15.30 14.00-16.00 14.45-17.45 16.00-18.00 19.00-21.00 16.30- 18.30

OCW en LNV, Algemeen Overleg Positie KwaliteitsCentrum Examinering, examens mbo Justitie, Algemeen Overleg Vreemdelingen- en asielbeleid BZK, Algemeen Overleg P-Direkt Jeugd, Algemeen Overleg Rechten van het kind Justitie, Jeugd, OCW en VWS, Algemeen Overleg Rapport Veiligheid in justitiële jeugdinrichtingen Vrom en VWS, Algemeen Overleg Legionellapreventie WWI, BZK en Justitie, Algemeen Overleg Project Westermoskee BZ en EZ, Algemeen Overleg China

6 november 16.00-18.00 16.00-19.00 16.30-18.30 17.00-20.00

evenementen

Justitie en BZK, Algemeen Overleg Agenda JBZ-Raad op 8 en 9 november 2007 VWS, Algemeen Overleg Zorgzwaartefinanciering VenW en Justitie, Algemeen Overleg Verkeersveiligheid OCW, Algemeen Overleg Onderwijsaanbod hoger­onderwijs

7 november 10.00-12.00 10.00-12.00 14.00-17.00 14.00-18.00

Justitie, Wetgevingsoverleg Begroting 2008 WWI en Financiën, Algemeen Overleg Vereenvoudiging huurtoeslagregelgeving VWS, Algemeen Overleg Overheveling geneeskundige GGZ OCW, SZW, VWS en WWI, Nota Emancipatiebeleid

8 november 10.15-12.15 10.30-13.00 13.30-15.30 13.30-15.30 14.00-16.00 14.00-16.00 15.30-17.30

VWS, Algemeen Overleg Transitieakkoord farmaceutische zorg Financiën, Algemeen Overleg Overname ABN Amro EZ, Algemeen Overleg Mededingingsbeleid Financiën, Algemeen Overleg Verslag van de Ecofin Raad van 9 oktober 2007 OCW en VWS, Algemeen Overleg EU-Raad Onderwijs, Jeugd en Cultuur VWS, Algemeen Overleg Begrotingsonderzoek VenW, Algemeen Overleg Onderzoeken Onderzoeksraad voor Veiligheid 1996-2006

31 oktober

31 oktober

3 november

6 november

Gemeentelijke Waterdagen VNG, BZK, VenW en Vrom Hotel Vught, Vught www.cs-vng.nl

Bijeenkomst Futur goes local Futur Stadhuis, Utrecht www.futur.nl

Goede Doelen Project 2007 Piazza Den Haag www.piazza.tv

31 oktober

1 november

5 november

Congres Afvalbeheer in de praktijk Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Travium, Nijmegen www.sbo.nl/congresafvalbeheer.htm

Themabijeenkomst Naar een betere en snellere verantwoording Famo Antropia, Driebergen www.famo.org

Conferentie Leefbare steden in Europa, steden leren van elkaar Ministerie van Vrom Louis Hartlooper Complex, Utrecht www.rostra.nl

Seminar Public leadership at the edge ABD i.s.m. ROI Den Haag www.algemenebestuursdienst.nl

13 november SER-conferentie Pensioenbewustzijn SER SER-gebouw, Den Haag www.ser.nl

PM 25/10

41

beau monde Ter nagedachtenis van Maarten van Traa, die tien jaar geleden overleed na een verkeersongeluk, kwamen PvdA-coryfeeën in de Rode Hoed bijeen. Het debat ging deze middag over, hoe kan het ook anders, Europa.

De nieuwe voorzitter van de PvdA Lilianne Ploumen (l) praat na met Andreé van Es, de weduwe van Van Traa die in november met haar nieuwe baan als directeur-generaal Koninkrijksrelaties begint. Een foto vinden ze geen probleem, maar dan wel met PvdA-coryfee Hedy d’Ancona erbij.

Tien jaar na Van Traa

De familie Van Traa kon natuurlijk niet ontbreken deze dag. Zowel zus Olga van Traa als dochter Julie waarderen het debat zeer. ‘Het zijn mooie sprekers en het is goed dat Europa in de schijnwerpers staat,’ aldus Julie.

Wat: De erfenis van Van Traa Waar: De Rode Hoed, Amsterdam Wanneer: Zondag 21 oktober 15.00-18.00 uur

Onder leiding van Europarlementariër Jan Marinus Wiersma ging staats­ secretaris van Europese zaken Frans Timmermans in debat met de Belgische minister van Staat Louis Tobback, die tevens burgemeester van Leuven is. Geheel in lijn met Van Traa was Europa het gespreksonderwerp van de dag.

Medewerkers van Brug Organizing and Support Amsterdam Sandra Brug en Peter Kroeskamp (r) praten na met de oud-adviseur van Maarten van Traa, Ruben Boerkamp. ‘Wij zijn toch wel van een andere generatie,’ lacht Boerkamp. Twee uur lang op een stoel zitten zonder iets te mogen zeggen, zijn we niet meer gewend.’

Ed van Thijn had als politicus veel contact met Van Traa. Tevreden kijkt hij terug op het debat. ‘Vooral staatssecretaris Timmermans liet weer zien dat hij op het moment de beste politicus van Nederland is.’

Ganna Verhoeven, Riet van der Zedde en Madeleine de Vries (vlnr) waren de organisatoren van de middag. ‘Het was zelfs béter dan we verwacht hadden,’ blikt Van der Zedde, directeur van het PvdA-partijbureau, terug. Voorzitter van de PvdA Bestuurskring Amsterdamse Regio Michael van der Vlis staat lachend na te praten met collega Anne Huying (l) en oud-gemeenteraadslid Els Agtsteribbe. Van der Vlis: ‘Tobback had het over populisme in Europa, maar hij kan er zelf ook iets van hoor!’

Vriend Freek Polak kon met Van Traa urenlang over het drugsbeleid discussiëren. ‘Het wordt deze middag ook weer duidelijk dat niemand zich aan het legaliseren van drugs durft te wagen, terwijl dat toch echt de oplossing zou zijn.’

PvdA-lid Bart Smit ziet ondanks het debat Europa niet meer zitten en denkt erover te emigreren. De kersverse voorzitter van de PvdA in het EP Ieke van den Burg denkt gelukkig nog iets positiever over Europa.

Oud-Kamerlid voor de PvdA Godelieve van Heteren (l) en gemeenteraadslid van de PvdA Sabine Gazic zijn het over een ding in ieder geval eens: ‘Frans Timmermans was weer goed vandaag, het is echt een enorme volksvertegenwoordiger die niet te beroerd is om met iedereen in debat te gaan, geweldig!’

Jet Bussemaker, staatssecretaris van VWS, is hier voornamelijk als vrouw van Garth Sylbing (r). ‘Via mijn man leerde ik Maarten kennen, vervolgens heeft hij mij in de Kamer gekregen.’ Beeldhouwer Auke de Vries heeft samen met zijn vrouw Marijke de Wit ook goede herinneringen. ‘Maarten had mij nog beloofd eens op mijn verjaardag trombone te komen spelen, dat vond hij geweldig om te doen.’ PM 25/10

43