steeds rijker In gesprek: PM Special: Slimmere en betere overheid Pagina pagina 13

hét magazine voor de overheid

PM Special: Slimmere en b etere over h e i d Pagina 36-39

6 december 2007

nr

21

derde jaargang

steeds rijker pagina 13

In gesprek:

GroenLinks-Kamerlid Tofik Dibi interviewt hoofdredacteur Carel Kuyl van NOVA pagina 24 Cees Korvinus en de rechtsstaat pagina 16

Tweeluik Uruzgan: het thuisfront en de PvdA pagina 8-9

Kamer sceptisch over vernieuwing rijksdienst pagina 29

I.M.

Rechten gedetineerde kinderen geschonden pagina 6

inhoud

PM nummer 21 6 december 2007

13 Superrijken betalen haast geen belasting

Engeland worstelt ook met het probeem

16 ‘Ons systeem is behoorlijk archaïsch’

Strafpleiter Cees Korvinus over de crisis van de rechtsspraak

20 Actieplan schudt ambtenaren wakker

16

Plus tien tips voor het schrijven van een goede burgerbrief

24 ‘Misschien zijn we wel een oudelullenprogramma’

Tofik Dibi (GroenLinks) interviewt Carel Kuyl van NOVA

47 Een mondaine vertoning

Tout Den Haag borrelt bij Rob Meines

NIEUWS 6 t/m 12

6 Rechten van het gedetineerde kind geschonden 7 Koenders’ inzet op Bali 8 Het thuisfront over Uruzgan 9 Angelien Eijsink (PvdA): ‘Er moet geld bij’ 10 Overheid te laks met persoonsgegevens 11 Kamer verdeeld over plannen hoger onderwijs 12 Veel potjes geld voor creatieve sector

20

SPELERS 29 t/m 33

9 Contouren vernieuwing rijksdienst zichtbaar 2 31 Overheidsmanager van het Jaar is geen watje 32 DG Annemie Burger begint bij LNV 33 Pauline Meurs van WRR naar de zorg MENINGEN

7 Column Guikje Roethof: PR-kabinet 27 Column Jorrit de Jong: Incognovatie SERVICE

47

42 Et cetera 45 Kameragenda en evenementen

Omslag: Rob Jongbloed

PM 6/12

3

lopende zaken > Algemene Zaken LISSABON • Vrijdag na de ministerraad vliegt premier Balkenende naar

Lissabon voor de EU-Afrika Top. Na het weekend is hij weer in Nederland, waar hij onder meer op woensdag de 12e een Kamerdebat voert over de Europese top die 13 en 14 december in Brussel plaatsvindt. Hij reist overigens naar Brussel via Lissabon waar de regeringsleiders op 13 december het Hervormingsverdrag ondertekenen. Een week later, woensdag 19 december, is Balkenende samen met minister Verhagen en staatssecretaris Timmermans in de Tweede Kamer voor het jaarlijkse debat over de Staat van de Unie.

Buitenlandse Zaken PRIJZEN • Van 6 tot 9 december is minister Verhagen in Lissabon voor

de EU-Afrika Top. Dinsdag 11 december spreekt hij over mensenrechten op het Utrecht University College. De 12e is hij overdag in Brussel voor de Razeb. ’s Avonds is hij in Amsterdam bij de uitreiking van de Prins Claus Prijs om eind van de week in Brussel de halfjaarlijkse EU-top bij te wonen. Op 16 december houdt Verhagen een toespraak ter gelegenheid van de Children’s Peace Prize in de Ridderzaal. Op 17 december debatteert de Tweede Kamer met het kabinet over Afghanistan en de verlenging van de Nederlandse missie aldaar.

INDONESIË • Minister Koenders is nog tot en met 13 december in I­ndonesië. Nadat hij de wederopbouw heeft geïnspecteerd van het door de tsunami getroffen Atjeh, is hij op 8 en 9 december in Kalimantan om te praten over de ontbossingsproblematiek. Op 10 december is de ­minister in Jakarta in het kader van de bilaterale betrekkingen tussen Nederland en Indonesië. Van 11 tot 13 december is Koenders op Bali voor de klimaattop van de Verenigde Naties, waar gewerkt wordt aan een vervolg op het Kyoto-akkoord dat afloopt in 2012. Eenmaal terug in Nederland zal minister Koenders zijn aandacht vooral richten op het ­Afghanistandebat. EU-TOP • Staatssecretaris Timmermans is woensdag 12 december in de ­Kamer voor een AO over de Europese Raad die eind van de week in Brussel plaatsvindt. Voordat hij naar Brussel gaat, vliegt hij net als de ­premier naar Lissabon voor de ondertekening van het Hervormingsverdrag. Op 18 december blikt hij met de Kamer terug op de Europese top. Ook woensdag is hij in de plenaire zaal, ditmaal voor het debat over de Staat van de Unie.

BZK DIVERSITEIT • Op 6 en 7 december reist minister Ter Horst naar Brussel voor de JBZ-Raad. Op 12 december organiseert zij een lunchbijeenkomst met ambtenaren en deskundigen uit het veld over diversiteit bij het rijk. Later die middag is Ter Horst in de Kamer voor een AO over de trend­nota arbeidszaken 2008 en over de BZK-bijdrage aan het emancipatiebeleid. Op 13 december opent de minister de website Maildepolitiek.nl, ‘waar burgers direct kunnen mailen met volksvertegenwoordigers en bestuurders en dan ook antwoord krijgen’, aldus een woordvoerder. Op 17 december reist de minister af naar Zeeland voor een werkoverleg over de veiligheidsregio.

4

PM 6/12

open source • Staatssecretaris Bijleveld opent op 7 december het

­lustrumcongres Burger en overheid en heeft op 12 december een AO over het gebruik van open source software in de (semi)publieke sector.

Defensie URUZGAN • Spannende tijden voor minister Van Middelkoop. Hij wacht

af wat de Tweede Kamer officieel vindt van het kabinetsbesluit om de missie in Afghanistan voort te zetten. De Kamer houdt vrijdag 7 ­december een hoorzitting over het besluit. Een dag eerder organiseren reeds verklaarde tegenstanders van de missie een eigen hoorzitting. Ze zijn bang dat tegengeluiden vrijdag niet voldoende aan bod zullen ­komen. Wie precies acte de présence zullen geven is nog niet bekend. De Kamerleden zijn dan achter gesloten deuren wel al gebriefd door de Commandant der Strijdkrachten Dick Berlijn.

Economische Zaken GRENSREGIO’S • Minister Van der Hoeven ondertekent donderdag 13 december een bilaterale overeenkomst met Duitsland over de economie in de grensregio’s. Daarna opent ze het jaarlijkse congres van de Regieraad Bouw en PSI Bouw in Nijkerk, met als thema Innovatie onze kracht. Op 17 december gaat Van der Hoeven op bezoek in het Westland waar ze met boeren zal spreken over de problemen met hun warmtekrachtkoppelingen.

POST • De zevende nationale postconferentie, maandag 19 december in

het Rotterdamse WTC, bedoeld voor iedereen die regelmatig grote ­stapels post de deur uit doet, wordt geopend door staatssecretaris Frank Heemskerk. Hij zal daarbij ingaan op de gevolgen van de liberalisering van de Postwet. Ook Eurocommissaris Neelie Kroes is aanwezig.

Financiën AFM • Minister Bos gaat maandag 10 december naar Noord-Holland voor een werkbezoek aan staalproducent Corus. Die dag staat ook een ‘kennismakingsgesprek’ met de nieuwe baas van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), VVD’er Hans Hoogervorst, op de agenda. BELASTINGBOS • Staatssecretaris De Jager steekt vrijdag 7 december de handen uit de mouwen om de eerste boom van het ‘Belastingbos’ bij het Brabantse Oirschot in de grond te zetten. In totaal zullen er 35.000 bomen worden geplant, die de CO2-uitstoot van de Belastingdienst moeten compenseren. Op 9 december neemt de staatssecretaris tijdens een congres over salarisadministratie het boek Opkomst en ondergang van de loonbelasting in ontvangst.

Justitie WORLD LEGAL FORUM • Minister Hirsch Ballin bezoekt 10 december de

conferentie van World Legal Forum in het Vredespaleis in Den Haag. Tijdens het congres, dat drie dagen duurt, gaan beleidsmakers, academici en mensen uit het bedrijfsleven met elkaar in debat over het ­beslechten van internationale geschillen op het gebied van milieu, ­zakenleven en veiligheid. Tevens wordt afscheid genomen van de initiator van het World Legal Forum, Wim Deetman.

lopende zaken < LNV

LANDGOED • Dinsdag 11 december zal minister Verburg aanwezig zijn bij de officiële lancering van de website Experiencebox.nl in kasteel Duivenvoorde te Voorburg. De website moet ondernemers uit de voedingssector bij elkaar brengen om innovatieve ideeën en ervaringen uit te wisselen. Op donderdag 13 december is de minister in het atrium van het Haagse stadhuis om de nota Biologische landbouw 2008-2011 te presenteren. Later op de dag mag de minister naar de Efteling. Van recreatie is echter geen sprake, ze zal in Kaatsheuvel het jaaroverleg van LTO Nederland bijwonen. Op zaterdag sluit de minister de week af met een bezoek aan de pilot Boeren voor natuur op landgoed Twickel in Twente. In week 51 zit Verburg van maandag tot en met woensdag in Brussel voor de laatste Landbouw- en Visserijraad van dit jaar.

OCW BEGROTING • Volgende week (welke dag was bij het ter perse gaan van

PM nog niet duidelijk) staat de onderwijsbegroting op de agenda van de Tweede Kamer, waarbij vanzelfsprekend alle drie de bewindspersonen aanwezig zijn. Maandag is de minister in elk geval ook in de Kamer voor het notaoverleg over de strategische agenda hoger onderwijs en wetenschapsbeleid (zie pagina 11). Mocht de begrotingsbehandeling niet op dinsdag plaatsvinden, staat er vast een aantal afspraken in Plasterks agenda: het in ontvangst nemen van het rapport van de commissie Ruim baan voor talent, de uitreiking van een prijs aan de student van het jaar en het afscheid van de directeur Kunsten Martin Berendse. Op maandag de 17e behandelt de Kamer het onderdeel cultuur van de begroting. Het mediabeleid kwam al eerder aan de orde. LEREN EN WERKEN • Staatssecretaris Van Bijsterveldt treedt de komende dagen twee keer op met haar collega Aboutaleb van Sociale Zaken. Donderdag presenteert ze met de PvdA’er een plan van aanpak voor het project ­Leren en werken, maandag staat voor het duo een werkbezoek aan Enschede op het programma met hetzelfde thema. brede scholen • Staatssecretaris Dijksma is 7 december op het jaarcongres van het waarborgfonds kinderopvang in Utrecht. Maandag de 10e ondertekent Dijksma met collega Bussemaker van VWS de overeenkomst Impuls Brede Scholen.

SZW WALVIS • Volgende week wordt de SZW-begroting in de Tweede ­Kamer

behandeld. Ook hier is onduidelijk welke dag precies. Donner is ook op woensdag 12 december in de Kamer voor een AO over flankerend beleid inzake de aanwezigheid van burgers uit de Midden- en Oost-Europese landen. Op 19 december is er een AO over de problemen in de loonaangifteketen. Volgens de Wet administratieve lastenverlichting en vereenvoudiging in sociale verzekeringswetten (Walvis) moeten UWV en Belastingdienst zich van een polisadministratie gaan bedienen, hetgeen nog niet altijd goed gaat. SCHULDEN • In de Eerste Kamer vindt de behandeling van de wijziging van de Wet op de sociale werkvoorzieningen plaats, waarschijnlijk op 17 december. Staatssecretaris Aboutaleb is daarbij aanwezig.

Verkeer en Waterstaat LOUWES LECTURE • Minister Eurlings legt de komende twee weken over verschillende onderwerpen verantwoording af aan de Eerste en Tweede Kamer. Publieke optredens laat hij even over aan zijn staatssecretaris Tineke Huizinga, die maandag 11 december op Schiphol in een Dorniervliegtuig stapt om de kust te verkennen. Met die actie draagt zij de twee kustwachtvliegtuigen over aan het ministerie van Defensie. Twee dagen later geeft Huizinga een lezing in het Leidse museum ­Naturalis in het kader van de eerste Louwes Lecture, die de start ­markeert van een langjarig onderzoeksprogramma van de ­Universiteit Leiden en de University of Oxford op het gebied van water en voedsel in ontwikkelingslanden.

Vrom BALI • Minister Cramer vertrekt volgende week naar Bali voor de VN-

­ limaatconferentie. Maandag 17 december heeft ze een notaoverleg k over het meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport. Op 18 december heeft ze een AO over de Milieuraad die donderdag 20 ­december in Brussel zal plaatsvinden. PROBLEEMWIJKEN • Minister Vogelaar woont 10 december een bijeenkomst in Utrecht bij van betrokkenen uit de achttien gemeenten die de veertig probleemwijken van Vogelaar herbergen. Op 12 december heeft ze een AO over Midden- en Oost-Europeanen in Nederland en later op de dag gaat ze naar de conferentie Hand in hand tegen huwelijksdwang in Rotterdam. Verder brengt ze diverse bezoeken aan steden om te praten over de problemen rond de Wet inburgering. Maandag 10 ­december is ze in het kader daarvan in Den Haag, 13 december gaat ze naar Rotterdam, 17 december naar Nijmegen en 20 december naar ­Amsterdam.

VWS

AO’s • Minister Klink brengt maandag 10 december een werkbezoek aan het zelfstandig behandelcentrum ViaSana in Mill. ­Verder staat er voor hem een aantal AO’s op de agenda. Over verslavingszorg (12 december), verkeerdebeddenproblematiek en hartinterventies (13 december) en alcoholbeleid (18 december). NEW YORK • Ook minister Rouvoet is voor het kerstreces nog veelvuldig in de Tweede Kamer voor overleg. Op 18 december is er een AO over overmatig alcoholgebruik van jongeren, op 19 december een AO over huiselijk geweld, waarbij ook staatssecretaris Bussemaker aanwezig zal zijn, en op 20 december een AO over het elektronisch kinddossier. Van 10 tot en met 13 december gaat Rouvoet naar de VN in New York voor een werkbezoek dat in het teken van de jeugdzorg zal staan. DEN UYL-LEZING • Staatssecretaris Bussemaker gaat 7 december naar Paleis Het Loo, waar de Vrijwilliger van het Jaar wordt gelauwerd. Ook zij heeft een aantal AO’s: over gehandicaptenzorg (12 december), en eergerelateerd geweld (13 december). Op 17 december is zij aanwezig bij de Den Uyl-lezing in De Rode Hoed in Amsterdam die wordt uitgesproken door Jan Pronk. Voor 18 december staat het jaarlijkse Sportgala van de NOC*NSF in de Amsterdamse Rai op het ­programma.

PM 6/12

5

nieuws > Advocaten luiden de noodklok

Rechten van gedetineerde kinderen niet nageleefd

De praktijk in politiecellen en justitiële jeugdinrichtingen druist in tegen de wet. Kinderen krijgen hun ouders te weinig te zien en advocaten hebben moeite toegang tot het kind te krijgen. Daarbij gaat het ook om kinderen die buiten hun schuld achter slot en grendel zitten. de cel verdient vanwege hun afhankelijke positie en nog onvolledige ontwikkeling extra aandacht,’ aldus de jeugdrechtadvocaat. in strijd met de wet. Dat concluderen jeugdrechtadvocaten op basis van Voor het onderzoek bestudeerden de advocaten onder meer de huisregels een onderzoek naar de detentie van minderjarigen in politiecellen en van de justitiële jeugdinrichtingen. Het bleek geen gemakkelijke opgave justitiële jeugdinrichtingen. ‘De rechtspositie van minderjarigen in die te bemachtigen. De autoriteiten werkten niet mee. Jeltes noemt het ­politiecellen en justitiële jeugdinrichtingen wordt ondermijnd,’ stelt ‘heel vreemd’ dat de inrichtingen en de Dienst Justitiële Inrichtingen de jeugdrechtadvocaat Marije Jeltes. ‘Wanneer een kind wordt opgesloten in een politiecel omdat het bijvoorbeeld in verzekering wordt gesteld, huisregels niet openbaar maken. ‘Het gaat hier om in de inrichtingen ­algemeen geldende regels. Die zouden voor iedereen toegankelijk moeten hebben de ouders op basis van de wet vrijwel onbeperkt de mogelijkheid zijn. De geheimzinnigheid is veelzeggend.’ hun kind op het bureau te bezoeken. Maar in de praktijk pakt dat vaak Aanvankelijk had de advocate zelf anders uit. Als het bezoekuur net is geweest, kan het zomaar zijn dat er een groot aantal inrichtingen ver‘Pas als het kind bij wijze van spreken naar zocht om inzage in de huisregels. Dat een week voorbijgaat voordat het bed moet, kun je langskomen’ verzoek werd telkens afgewezen. kind zijn ouders ziet. Voor een ­jongetje van twaalf is dat heel Daarop stuurde ze een brief naar de ­verdrietig. Temeer omdat bij een Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). kind in een politiecel nog helemaal niet vaststaat of het schuldig is. Het Toen een reactie opnieuw uitbleef, belde ze erachteraan. ‘Maar niemand onderzoek loopt dan nog,’ aldus Jeltes. wist waar de brief lag. Vervolgens werd ik weer verwezen naar de inrichOok de praktijk van de justitiële jeugdinrichtingen druist volgens de tingen zelf. Terwijl de DJI toch de taak heeft de huisregels van alle inrichjeugdrechtadvocaat in tegen de wet. ‘Op het moment dat je als advocaat tingen centraal te verzamelen,’ aldus Jeltes. Ook via de kinderen zelf ­konden overdag een bezoek plant om het kind voor te bereiden op een zitting, de advocaten de huisregels niet achterhalen. ‘Ze waren de kinderen nooit is dat vaak onmogelijk. Instellingen hebben er dan geen tijd voor of ter hand gesteld of ze waren alleen maar ter inzage in de inrichting gewoonweg geen zin in. Het is hoogst ongewenst. Pas als het kind bij ­beschikbaar.’ Dankzij de medewerking van Ton Liefaard, docent jeugdrecht wijze van spreken naar bed moet, kun je langskomen.’ aan de Amsterdamse Vrije Universiteit, die de regels wel ter beschikking stelde, wisten de ­advocaten alsnog de hand te leggen op de huishoudeHet zijn maar voorbeelden waaruit volgens Jeltes blijkt dat ‘de rechten lijke reglementen van twaalf van de veertien justitiële jeugdinrichtingen. van gedetineerde kinderen met voeten worden getreden’. De tekortkominIn september verscheen het rapport Veiligheid in justitiële jeugdinrichgen kwamen aan het licht door een onderzoek dat Jeltes samen met twee collega-jeugdrechtadvocaten deed naar de behandeling van ­minderjarigen tingen: een opdracht met risico’s. Daarin constateerden verschillende in politiecellen en justitiële jeugdinrichtingen. Hun ­bevindingen publiceer­inspecties dat de justitiële jeugdinrichtingen hun opdracht onvoldoende den ze vorige week in het Nederlands Juristenblad. waarmaken. ‘De veertien justitiële jeugdinrichtingen lopen te grote risico’s op een ­onveilig leef-, behandel- en werkklimaat,’ zo concludeerden de Geheimzinnigheid inspecties. ­Op 1 januari 2007 verbleven 1.048 jeugdigen op een strafrechtelijke titel en 1.145 jeugdigen op een civielrechtelijke titel in een ­justitiële Naast de bezoekmogelijkheden schort het volgens de advocaten ook aan jeugdinrichting. Een groot aantal van deze minderjarigen verbleef, voorafde verlofregelingen. Die zouden door de minderjarigen als ondoorzichtig gaand aan het verblijf in de inrichting, in een politiecel. en onbegrijpelijk worden ervaren. Verder zouden de kinderen nauwelijks PM vroeg het ministerie van Justitie om een reactie op de bevindingen worden betrokken bij het opstellen van een verlofplan. Jeltes wijst op het van de advocaten. Het ministerie gaf echter aan niet te kunnen reageren. belang van een correcte behandeling van gedetineerde minderjarigen. ‘Vrijheidsbeneming is altijd ingrijpend, maar het verblijf van kinderen in < [Jan Sanders] JUSTITIE • Autoriteiten handelen bij de vrijheidsbeneming van kinderen

6

PM 6/12

nieuws >

De inzet van Koenders op Bali PR-kabinet landse inzet op Bali beslaat vier agendapunten: terugdringen van de CO2-uitstoot met 30 procent ten opzichte van 1990. De huidige EU- doelstelling is 20 procent, maar de EU wil wel naar 30 procent als er een internationale overeenkomst kan worden bereikt. Het tweede onderwerp is ‘energie voor de armen’. Nederland is bezig een OS • Op de klimaatconferentie op Bali presenteert groot project op te zetten onder de noemer ­Lighting Africa, om te voorkomen dat een Nederland een eigen rapport, opgesteld in samen­naderende schaarste aan energie ook wordt werking met de Wereldbank, dat ingaat op de gevolgen die de opwarming van de aarde heeft ­afgewenteld op de allerarmsten. voor de individuele ontwikkelingslanden, zo Ontbossing is het derde agendapunt van de ­kondigde minister Koenders aan, toen hij op 27 minister, die voorafgaand aan de conferentie een november in Nieuwspoort het UNDP-rapport Fighbezoek bracht aan Kalimantan. ‘Op dit moment is ting Climate Change in ontvangst nam, dat er geen prijsmechanisme om bossen te behouvooral gaat over onden,’ aldus Koenders, klimaatverandering rechtvaardigheid. Kleine terwijl de CO2-uitstoot treft Ontwikkelingslanden boeren in arme landen als gevolg van de het meest ­huidige massale ontopereren 100 procent milieuvriendelijk, maar bossing voor bijna een lijden wel als eerste onder de gevolgen van vijfde bijdraagt aan de versterking van het ­verwoestijning of overstromingen. Volgens David broeikas­effect. Vierde aandachtspunt is de vraag Morrison van UNDP is de humanitaire schade van hoe de maatregelen in de verschillende landen klimaatverandering tot nu toe onderschat: ook werkelijk worden overgenomen. Koenders: ­‘Zeshonderd miljoen mensen in sub-Sahara ­Afrika ‘UNDP moet het issue in alle ontwikkelingslanden zullen honger lijden, in Azië raken 200 miljoen op de politieke agenda zien te krijgen.’ Morrison mensen ontheemd en wereldwijd krijgen 400 kijkt liever naar de rijke landen. Zij moeten boven miljoen mensen een ernstige ziekte zoals malaria.’ op de nu al afgesproken 0,7 procent van het Tussen 2000 en 2004 was het risico om in een bnp – waar overigens haast niemand zich aan ontwikkelingsland te worden getroffen door een houdt – nog eens 0,2 procent uittrekken voor milieuramp 1 op 19 tegen 1 op 1.500 in rijke internationaal milieubeleid. ‘Het grootste ­risico,’ landen. Volgens Koenders gaat het hier om de reageerde Koenders, ‘is dat deze ambities ten koste gaan van de ODA-gelden.’ < grootste politieke uitdaging van deze tijd. ‘Veel [Guikje Roethof] belangrijker dan de war on terror.’ De Neder-

Yvonne Kroese

Het risico om in een ontwikkelingsland te worden getroffen door een milieuramp is 1 op 19 tegen 1 op 1.500 in een rijk land. De grootste politieke uitdaging van deze tijd, volgens ­minister Koenders van OS. ‘Veel ­belangrijker dan de war on terror.’

Elco Brinkman aan de lijn. Hij telefoneert vanuit de auto, maar ik kan hem uitstekend verstaan. Of het jammer is dat zijn advies voor het samenvoegen van twee ministeries niet is opgevolgd? Jammer blijkt een eufemisme. Brinkman is zwaar teleurgesteld (code voor woedend) dat het advies tijdens de formatie niet eens aan de orde is geweest. ‘Het was voor de formateur geschreven. Men had er zelf om gevraagd.’ Inhoudelijk is het ook een gemiste kans. Juist in de veiligheidshoek doet men veel dubbel. Scheidend hoofd van de AIVD Van Hulst grijpt elke kans aan om iedereen te laten weten dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding overbodig is. Brinkman: ‘In plaats van de departementen te organiseren rond de grote thema’s hebben ze precies het tegenovergestelde gedaan.’ Programmasturing en coördinerende bewindslieden hebben het Haagse overlegcircuit een nieuwe impuls gegeven. Door de structuur van het regeerakkoord heeft dit kabinet een nieuwe, improductieve manier van werken geïntroduceerd. Niet alleen voor de ambtenaren, ook voor de bewindslieden. Was het vroeger een unicum meer dan een minister tegen te komen tijdens een openbaar optreden, tegenwoordig komen de kabinetsleden in rotten van drie of vier aangesneld. Heeft u ook iets officieels? Houd dan maar vast de hele eerste rij vrij. Dinsdag 4 december bij de presentatie van het Nationaal Actieplan voor Vrouwen, Vrede en Veiligheid turfden wij vier ministers: Koenders, Van Middelkoop, Ter Horst en Plasterk. Een voor een beleden zij hun betrokkenheid bij vrouwen in conflictsituaties. Een erg belangrijk onderwerp, daar niet van, maar is het niet efficiënter de taken onderling te verdelen? De efficiëntie moet van SG Roel Bekker komen. In een ongeïnspireerd Kamerdebat over zijn Nota Vernieuwing Rijksdienst bleek dat er straks wel bezuinigd zal worden, zonder dat duidelijk is wat er verbetert. Het pr-kabinet-Balkenende IV overvraagt de ambtenaar. Ook belangrijke besluiten worden door meerdere ministers naar buiten gebracht. Nadat de coalitie eindelijk een besluit over verlenging van de missie in Uruzgan had genomen, gaf de premier met drie collega’s een persconferentie. Van Middelkoop zat diezelfde avond nog bij NOVA, Koenders bij Pauw & Witteman. Dit vertoon van eenstemmigheid geeft aan dat het kabinet moeilijk beslissingen neemt. Geen makkelijke tijden dus voor de ambtenaar. De minister wil overal bovenop zitten en Bekker wil van je af. Zie daar maar eens uit te komen. Guikje Roethof Zie pagina 39 voor het interview met Brinkman PM 6/12

7

nieuws > Thuisfront Uruzgan:

‘Dit doelloze machtsspel is nog geen schrammetje waard’ gekozen. Daar wil ik op wijzen. Het boek is in ieder geval niet bedoeld als politiek statement tegen de missie of zo.’

Journaliste Edith van Zalinge schreef een boek over de ervaringen van familie en vrienden van Nederlandse militairen in Uruzgan. Defensie • ‘Deze zinloze mis-

sie, dit doelloze machtsspel, vind ik nog geen schrammetje waard. En al helemaal niet het leven van mijn zoon. Of de levens van al die andere zonen,’ zegt Fried Waterschoot (54). Zijn zoon Robert (21) zit in Uruzgan. Hij vertelt hoe zijn hart een slag overslaat als zijn zoon door de telefoon bijna luchtig vertelt dat hij laatst op een bermbom stond of weer beschietingen meemaakte. Fried is een van de achterblijvers die Edith van Zalinge aan het woord laat in Thuisfront Uruzgan. Van Zalinge sprak meer dan twintig thuisblijvers. In het boek komen naasten aan het woord over hun angsten, frustraties en ‘het grote missen’. Zo vertelt een moeder wat er bij haar thuis gebeurde toen haar zoon gewond raakte door een explosie en met een zwaar verminkt gezicht naar huis terugkeerde. Een andere vrouw vertelt hoe haar relatie strandde nadat haar vriend getraumatiseerd terugkeerde. Tussen de interviews door zijn dagboekfragmenten vervlochten van Ingrid van Engelen, de vormgever van het boek, en haar man Bram, een beroepsmilitair. De foto´s in het boek zijn grotendeels door militairen ter plaatse geschoten. Waarom heb je dit boek gemaakt? ‘Het begon ermee dat ik met Ingrid sprak over de missie naar Uruzgan. Al snel klonk de vrees ‘o jee, als Bram maar niet hoeft’. Maar Bram moest wel. Toen ontstonden discussies over wat dat precies betekende. Ingrid is een jonge

Edith van Zalinge is ruim 25 jaar werkzaam als journalist. Eerst bij het ANP, daarna 17 jaar bij Het Parool. Vervolgens vestigde zij zich als freelancejournalist, mediatrainer en schrijftrainer. Ze schrijft voor verschillende tijdschriften. V ­ an ­Zalinge heeft een aantal boeken ­gepubliceerd, onder andere over ondernemen op Aruba, de aspergeteelt in ­Nederland, een handboek over zakelijk golfen en, recentelijk, Thuisfront ­Uruzgan.

© inmerc

8

Welk beeld heb je van de wijze waarop het ministerie van Defensie omgaat met thuisblijvers? © Ministerie van Defensie ‘Als er niks bijzonders aan de vrouw zonder kinderen met een baan die heel hand is, hebben mensen geen enkele behoefte stoer zei: “Ik ga een plan maken, ik ga ervoor aan contact met Defensie. Dat was bij Ingrid het zorgen dat ik hem niet te veel mis.” Ik begon geval. Bij Nelli was er wél wat aan de hand, me af te vragen hoe dat bij anderen ging. Heel namelijk dat haar zoon gewond was geraakt. nadrukkelijk wilde ik verschillende soorten ver- Zij kreeg wel begeleiding van Defensie en was halen optekenen, niet bijvoorbeeld alleen van zeer tevreden over haar begeleidster. Dat staat jonge moeders met een kind. Dat de zoon van ook beschreven in het boek. Maar haar geval een moeder die ik spreek daadwerkelijk ge- is duidelijk niet illustratief voor hoe het doorwond raakte was voor mijn boek natuurlijk een gaans gaat. Nelli vertelde dat, bij hetzelfde geluk, uiteraard tussen aanhalingstekens. Mijn ­ongeluk waar haar zoon gewond door raakte, hoop is dat dit boek duidelijk maakt hoe groot vier andere militairen gewond raakten. Een van de impact is van die missie op het thuisfront.’ die moeders kreeg van begin af aan steeds een andere begeleider en moest voortdurend Dienen de opgetekende verhalen ook nog ­opnieuw vertellen wat er was gebeurd. Dat is een politiek doel? natuurlijk heel heftig. Die verhalen zijn er dus ‘Nee, ik heb geen highbrow-doelstelling. Ik wil ook.’ gewoon aandacht vragen voor een groep mensen die direct te maken heeft met deze missie, Heeft het ministerie van Defensie al gereamaar waar weinig aandacht voor is. Zeker toen geerd op je boek? ik begon aan dit boek, werd je in de media ‘Ik heb het opgestuurd aan Defensie. Die zouden bedolven onder de verhalen van Nederlandse alleen reageren als ze opmerkingen hadden en journalisten die embedded meegaan naar Uruz- dat was niet het geval. Aan het begin heb ik gan en vertellen wat militairen daar meemaken. Defensie toestemming gevraagd voor het dagIk hoop dat mensen zich door dit boek realise- boek dat ik Bram wilde laten schrijven in Uruzren dat er ook een verhaal van het thuisfront gan. Ik heb toen beloofd dat ze het van tevoren is. Dat je niet meteen met je grote snavel zegt: mochten lezen. Dat is helemaal probleemloos “Ze krijgen er toch voor betaald en het is toch verlopen. Het was natuurlijk ook geen verhaal hun vak?” Het irriteert me vreselijk als mensen over de missie zelf, maar over de mensen thuis. dat zeggen. Het is natuurlijk wel waar, maar de Verder heeft Defensie geen restricties opgemensen die thuis zitten hebben er niet voor legd.’

PM 6/12

Ga je nog meer publiceren over Uruzgan? ‘Dit onderwerp laat me natuurlijk nooit meer los. Ik wil er zeker nog mee verder, maar ik kan nog niet precies zeggen in welke vorm. In ieder geval ken ik voortaan altijd mensen die in ­Uruzgan zitten, waardoor het voor mij geen ­extern onderwerp meer is. Als ik nu op het ­radiojournaal een bericht hoor dat begint met de woorden ‘In Uruzgan zijn...’, dan krimpt mijn hart toch even ineen. Ik weet ook dat de moeder van die gewonde jongen bijna altijd moet huilen als ze hoort dat er weer een slachtoffer is gevallen. Die pijn, dat gevoel van machteloosheid, voel ik dan ook een beetje. Dat is best heftig.’ < [Maurice Swirc]

nieuws > PvdA-defensiewoordvoerder Angelien Eijsink:

‘Defensie vreet zichzelf niet op’ dan is er nog discussie over de afschrijvingen. Ik vind dat er meer inzicht moet worden gegeven in de missie­financiën. Die wil nog wel eens verwarring scheppen. Zo van o, o, Defensie eet zichzelf op. Dat is niet zo.’

De PvdA-fractie moet nog een beslissing nemen over de verlenging van de missie in Uruzgan. Angelien Eijsink presenteerde onlangs een herschikkingsplan voor de krijgsmacht. Hoe verhoudt dat zich tot elkaar? politiek • De PvdA presen-

teerde enkele weken geleden het defensieplan In dienst van Nederland, in dienst van de wereld, waarin de partij de prioriteiten van de krijgsmacht herschikt. Veel ‘franje’, zoals de raceauto’s op circuit Zandvoort, is overbodig, evenals 54 F-16’s, 3 fregatten, en 44 Leopardtanks. Met het geld van de verkoop kan het leger zich verder specialiseren. De inspecteurgeneraal, een functie die na de Tweede Wereldoorlog speciaal gecreëerd werd voor prins Bernhard, moet een onafhankelijk toezichthouder worden. Vooral het personeelsbeleid van de krijgsmacht verdient aandacht, vindt Eijsink. Voordat in 1995 de dienstplicht werd afgeschaft, kende iedereen wel iemand die in het leger diende, zegt de PvdA’er. Nu heeft Defensie 5.000 vacatures. Dat gebrek wordt wellicht ook in Uruzgan voelbaar. Eijsink voert namens de PvdA-fractie het woord in de hoorzittingen over het ­kabinetsbesluit om de missie in Afghanistan tot 2010 te verlengen. Hoe verhoudt het Defensieplan van de PvdA zich tot de beslissing om te gaan of te ­blijven in Uruzgan? ‘Dat verhoudt zich niet. Wij willen eens in de paar jaar ons idealisme en de Nederlandse rol in de wereld tegen het licht houden. De krijgsmacht moet alleen worden ingezet als ontwikkelingshulp bijvoorbeeld niet mogelijk is. Het zijn logische vragen die wij in het plan stellen. Op dit moment wil Nederland 100 procent van zijn ambities waarmaken, met maar 85 procent van de benodigde mensen. Dan kun je de ambities beter bijstellen en voor taakspecialisatie kiezen. Nederland kan sowieso nooit alleen opereren. Er was al besloten dat een VN-mandaat het uitgangspunt is. In Uruzgan treden we bijvoorbeeld op in Navoverband binnen een mandaat van de VN.’ Maar kan Nederland een verlenging van die missie wel aan als de krijgsmacht zo herschikt moet worden? ‘In Uruzgan spelen heel verschillende situaties.

© Ministerie van Defensie

Nederland werkt er in provincial reconstruction teams en inderdaad ook in geweldsituaties. De minister gaf al aan in zijn brief dat het niet gemakkelijk zal worden. Het is onze taak als parlement om in hoorzittingen en in het debat met bewindslieden te beoordelen of we dit aankunnen. Hebben we vanaf 2010 nog wel een goede Defensieorganisatie of moeten we nog jaren van de krijgsmacht horen dat ze moe en versleten zijn, dat het even niet kan? Ik zeg niet dat we het niet aankunnen: dat debat moeten we nog voeren. De missie wordt al bijgesteld. De minister zegt het niet hardop, maar je kunt natuurlijk niet alles tegelijk. We willen minder doen omwille van andere taken en missies zoals in Afrika. De medische ondersteuning in Uruzgan wordt al overgenomen door andere landen en de Nederlandse taken in de Nato Response Force worden verminderd.’ Kan de missie wat betreft de PvdA doorgaan zonder de investeringen in personeel? ‘Dan hebben we het over geld. Defensie heeft haar eigen budget en daarnaast is er een bijdrage uit de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). Defensie wil graag doen voorkomen dat ze alles uit de eigen middelen betaalt, want dan kan ze meer vragen. Maar bij een missie moet er altijd geld bij. Nu is 600 miljoen extra uitgetrokken voor verlenging, en

Is een investering in ­ ersoneel voorwaarde van de PvdA om in p Uruzgan te blijven? ‘Er moet een duidelijke einddatum worden ­gesteld. Nou, die staat in de brief van de ­minister. De voorwaarden moeten tijdens het debat verder worden ingevuld. We willen ook voldoende opgeleid en getraind personeel. Daarvoor vertrouw ik op de minister.’ Kan de PvdA überhaupt nog onder deze beslissing uit? ‘Wij gaan geen verantwoordelijkheden uit de weg. Nu gaan we kijken of die verantwoordelijkheid ook kunnen nemen. Daar gaan we de komende weken in het debat over praten.’ Heeft u zich iets aangetrokken van de ­kritiek op het Defensieplan? Minister Van Middelkoop vond het ‘ontmoedigend’ voor de krijgsmacht. ‘Met iedereen die het plan integraal heeft gelezen kan ik een goede discussie voeren. Met mensen die het niet hebben gelezen kan ik het plan niet bespreken.’ Dus de minister heeft het niet gelezen? ‘Haha, dat zeg ik niet. Er staat heel veel in over het personeelsbeleid van de krijgsmacht, dat kan ik niet bepaald ontmoedigend vinden.’ < [Eefje Rammeloo]

Angelien Eijsink zit sinds 2003 namens de PvdA in de Tweede Kamer. Ze is woordvoerder Defensie en kwam deze week in het nieuws met twijfels over het JSF-project. Ze studeerde culturele ­antropologie en niet-westerse sociologie. Vanaf 1999 was zij plaatsvervangend hoofd van de afdeling Internationaal ­Cultuurbeleid van het ministerie van ­Buitenlandse Zaken en later hoofd van de afdeling Zuidelijk Afrika. Ze is sinds april 2003 ook lid van het bestuur van de PvdA-fractie.

PM 6/12

9

nieuws >

Overheid te laks met persoonsgegevens De Britse belastingdienst raakte twee diskettes met gegevens van 9,5 miljoen mensen kwijt. In Japan deelde een politieman zijn dienst­ rapporten via zijn peer-to-peer software met de hele wereld. En in Nederland plaatste Defensie per abuis vertrouwelijke gegevens op het net. Slordigheid en gemakzucht zijn de grootste gevaren voor de databescherming. PRIVACY • In Engeland is grote onrust ontstaan over twee cd’s van de

Britse belastingdienst die kwijtraakten bij de post. Op de diskettes stonden de persoonsgegevens en bankrekeningnummers van 9,5 miljoen ouders. Het belastingkantoor in Washington, Noord-Londen, had de cd’s met de koeriersdienst van TNT Post naar de Britse rekenkamer verzonden. Grootschalige identiteitsfraude moet gevreesd worden als de gegevens in handen van criminelen komen. Met bank- en persoonsgegevens zijn belemmeren vaak het dagelijkse werk, zo wordt gedacht,’ zegt hij. Een vrij eenvoudig rekeningen te openen en creditcards aan te vragen. voorbeeld. Software die ervoor moet zorgen dat informatie alleen gecoDe Nederlandse overheid wil steeds meer van de burger weten. Vlucht- deerd op een usb-stick kan worden gezet, vertraagt het maken van een gegevens, informatie over belgedrag en gebruik van het openbaar vervoer, kopie. Het gaat allemaal een stuk sneller als de software wordt uitgezet, de digitale medische gegevens, al of niet gekoppeld aan het toekomstige is dan soms de redenering. De Britse persoonsgegevens hadden volgens kinddossier, met één klik is de informatie straks beschikbaar. Werden Jacobs natuurlijk zwaar versleuteld moeten zijn en ze hadden niet met databestanden vroeger vaak decentraal in papieren dossiers opgeslagen, de post, maar via een beveiligde vpn-verbinding moeten worden vernu moet het allemaal centraal. Hoe zit het eigenlijk met de beveiliging zonden. De rekenkamer wilde ook niet álle gegevens, toch stuurde het belastingkantoor het hele bestand. ‘Men wilde er kennelijk geen tijd in van deze databestanden? Een voorval als het Britse kan in Nederland niet gebeuren, bezweert steken om het zorgvuldig te doen,’ vermoedt Jacobs. Defensie raakte een woordvoerder van Financiën desgevraagd. ‘De informatie-uitwisseling eerder al in opspraak door slordige omgang met gegevens nadat een vindt bij ons plaats via een beveiligde datakabel en met beveiligde officier een onversleutelde usb-stick in een huurauto had laten liggen. ­verbindingen,’ zegt hij. ‘Als er al een cd-rom het pand verlaat, dan gebeurt Dergelijke slordigheid zie je vaker in organisaties. ‘Over het algemeen dit niet gewoon via de post. Vertrouwelijke informatie moet ook versleu- is het bewustzijn van de noodzaak tot beveiliging van databestanden teld zijn.’ niet erg groot,’ aldus Jacobs. Op papier zijn de procedures meestal goed geregeld, maar de praktijk Als dit bewustzijn zo laag is, hoef je niet lang te wachten op menis weerbarstig. Bij Defensie bleek onlangs dat vertrouwelijke digitale selijke fouten, denkt ook Joran Polak, hoofdredacteur van Security.nl. informatie zomaar op internet terecht kon komen. Door ‘een menselijke ‘Mensen schrijven hun wachtwoord gemakkelijk ergens op of ze verfout’, zo schrijft minister Van plaatsen gedachteloos een ­bestand. ­Middelkoop in een brief aan de De informatie komt vervolgens op ‘Slordig programmeren komt een site waar iedereen bij kan en ­Kamer, is voor een vacaturesite van op heel grote schaal voor’ controle is er ook niet.’ Soms hebDefensie op internet ‘abusievelijk’ een ‘bestand aangeleverd waarin ook persoonsgegevens waren opge- ben organisaties wel een beveiligde vpn-verbinding, maar wordt er nomen’. Het ging om de gegevens van 3000 medewerkers van het even gemakkelijk op de thuiscomputer gewerkt die niet beveiligd is, Commando Zeestrijdkrachten, die enige tijd op internet stonden. De- vertelt Polak. In Japan zijn onlangs politierapporten uitgelekt doordat fensie is nog druk bezig het bestand verwijderd te krijgen en heeft ook de politiefunctionaris op zijn thuiscomputer software had zitten om aangekondigd dat er een strikt beveiligde inbelvoorziening komt voor mp3-bestanden te downloaden. Hij deelde niet alleen zijn muziekmap het raadplegen van interne vacatures. met andere muziekliefhebbers, maar de hele harde schijf. Artikel 13 van de Wet op de bescherming persoonsgegevens schrijft Ook een beveiligde, afgeschermde internetsite is volgens Polak lang voor dat de overheid ‘passende technische en organisatorische maatre- niet altijd veilig voor mensen die kwaad willen. ‘Je ziet vaak dat met gelen ten uitvoer [moet leggen] om persoonsgegevens te beveiligen zwakke wachtwoorden wordt gewerkt die gemakkelijk te kraken zijn tegen verlies of tegen enige vorm van onrechtmatige verwerking’. In de met woordenboekaanvallen.’ Ook komt het volgens Polak veelvuldig voor Code voor Informatiebeveiliging 2001 en het Voorschrift Informatiebe- dat websites beveiligingslekken bevatten door fouten en slordigheden veiliging Rijksdienst wordt nader bepaald welke informatie met wie in de programmatuur, waardoor onbevoegden persoonsgegevens kunnen gedeeld mag worden en hoe dit moet gebeuren. Afhankelijk van achterhalen. ‘Slordig programmeren komt op heel grote schaal voor,’ ­vertrouwelijkheid en risico kan de toegang tot informatie meer of minder aldus Polak. Jacobs vindt dat mensen heel terughoudend moeten zijn in het verworden beperkt: via een systeem van autorisatie of door het versleutelen van informatie. Ook is geregeld hoe informatie het departement mag strekken van gegevens aan de overheid. ‘Je bewust zijn van gevoeligheid verlaten. van gegevens is onvoldoende,’ zegt hij. Met het burgerservicenummer, waar straks allerlei dossiers onder komen te hangen, kunnen kleine Juiste mix menselijke fouten of misbruik grote gevolgen krijgen. ‘Decentrale dossiers Computerbeveiliging gaat over de juiste mix van technische, organisa- zijn eigenlijk beter. Het is de centralisatie en de koppeling van digitale torische en juridische maatregelen, leert hoogleraar softwaresecurity Bart dossiers die ons kwetsbaar maakt. De gegevens passen tegenwoordig Jacobs van de Radboud Universiteit Nijmegen zijn studenten. ‘Er zijn tal ook gewoon op twee cd’s die je, wel zo gemakkelijk, ook per post kunt van technische maatregelen om informatie te beveiligen, maar deze versturen.’ < [Chris van de Wetering]

10

PM 6/12

nieuws > Alleen PvdA steunt Plasterk volmondig

Kamer verdeeld over plannen hoger onderwijs Volgende week moet minister Plasterk (PvdA) aan de bak, want de onderwijsbegroting staat op de agenda van de Tweede Kamer. Maandag 10 december debatteert hij in een notaoverleg al over het hoger onderwijs waarvoor hij onlangs zijn plannen ontvouwde. OCW • De strategische agenda voor het hoger onderwijs- en weten-

geïntroduceerd toen hij staatssecretaschapsbeleid die minister Plasterk onlangs presenteerde zou je bijna ris was, verlaten. Niet dat het geen ontgaan zijn. De minister wilde rond de zomer met ideeën komen, maar goed middel is om de kwaliteit van de commissie-Rinnooy Kan, die becijferde dat nog ruim 1 miljard euro het hoger onderwijs te verbeteren, nodig was om het lerarentekort te bestrijden, gooide roet in het eten. schrijft Zijlstra. Maar bij de VVD zijn Plasterks agenda voor het hoger onderwijs kon pas voltooid worden als ze realistisch genoeg om de politieke dit geld gevonden was. Intussen leidden de perikelen in het voortgezet werkelijkheid te erkennen. onderwijs af. Leerlingen demonstreerden tegen de urennorm. De comHet huidige kabinet heeft de leermissie-Dijsselbloem lichtte de onderwijsvernieuwing door. rechten naar de prullenbak verwezen, Na wikken en wegen vond Plasterk het geld voor de leraren toch op een ruime Kamermeerderheid is er blij zijn eigen begroting. ‘Studenten gaan meebetalen aan de leraren,’ zegt mee. De VVD bedacht een alternatief: de kwaliteitsrechten. Kwaliteit SP-Kamerlid Jasper van Dijk, doelend op de verhoging van het college- moet bij de bekostiging van het hoger onderwijs centraal staan, vinden de liberalen. Daarom moeten hogegeld met enkele tientjes om de Nu de leerrechten van de baan zijn wil de scholen en universiteiten op de­lerarensalararissen te betalen. ‘Hoe VVD-fractie ‘kwaliteitsrechten’ zelfde wijze gefinancierd worden, wrang is dat?’ met een vaste voet (20 procent), Tijdens de begrotingsbehandeling zal Van Dijk de balans van een jaar Plasterk opmaken. ‘Die valt een basiskwaliteitsbekostiging (40 procent) en een diplomabekostiging eigenlijk met de dag negatiever uit,’ aldus de SP’er. ‘Het plan de mas- (40 procent). Plasterk wil een integraal bekostigingssysteem invoeren terstudies te privatiseren valt me buitengewoon tegen. De overheid waarbij de grootste geldstroom (60 procent) afhankelijk is van het betaalt straks nog drie jaar, het vierde jaar komt voor rekening van de aantal studenten dat staat ingeschreven. 20 procent van de bekostiging student. Dat doet de kenniseconomie geen goed, een slechte ontwik- relateert hij aan het aantal diploma’s; nog eens 20 procent betreft een keling.’ instellingsspecifieke onderwijstoeslag. PvdA’er Besselink vindt het juist Marianne Besselink, Plasterks partijgenoot en woordvoerder hoger goed dat Plasterk het zwaartepunt niet legt bij het aantal diploma’s, onderwijs, laat weten ‘erg tevreden’ te zijn met de koers van Plasterk. maar bij het aantal studenten: ‘Zo voorkom je dat instellingen het ‘Een van zijn belangrijkste speerpunten is kwaliteit, daar kan ik het al- ­opleidingsniveau omlaag brengen.’ Van Dijk wil helemaal af van diploleen maar mee eens zijn.’ Maar VVD-Kamerlid Halbe Zijlstra mist juist mabekostiging. De SP vindt met de VVD dat kwaliteit in Plasterks kwaliteitsfactoren in het voorstel voor bekostiging van het hoger onder- ­systeem een te kleine rol speelt. De PvdA meent dat de VVD te veel wijs. Hij heeft een alternatief plan gemaakt. Daags nadat Plasterk zijn nadruk legt op toetsing achteraf. Besselink: ‘Zij zitten meer op repressie, agenda heeft gepresenteerd, treedt Zijlstra naar buiten met de beleids- wij kijken naar preventie. We willen in het voortraject zorgen dat het notitie Hoe krijgen we het hoger onderwijs naar de top? Daarin wordt onderwijs van voldoende kwaliteit is. Dat moet je niet achteraf willen het leerrechtenstelsel, nog door de huidige fractieleider Mark Rutte beoordelen, daar ben ik huiverig voor.’ < [Cindy Castricum]

Milieu-aftrek stopgezet

Gegevensuitwisseling

Kabinet zet in op handvest

FINANCIËN • Staatssecretaris Jan Kees de

BZK/EZ • Om de gegevensuitwisseling tus-

BZK • Het kabinet wil de representatieve

Jager van Financiën heeft een aantal fiscale faciliteiten voor ondernemers tot het einde van het jaar stopgezet. Het gaat om de energie-investeringsaftrek, de milieuinvesteringsaftrek en de willekeurige afschrijving milieu-investering. Het aantal aanvragen voor de faciliteiten dreigde het budget te overschrijden. Daarom is besloten de faciliteiten na overleg met de betrokken ministers van Economische Zaken, Vrom en LNV stop te zetten. De verwachte overschrijding bedraagt 25 miljoen euro. Vorig jaar werd de MEP-regeling voor duurzame energie ook al stopgezet, omdat het kabinet zijn doelstelling ook zonder wel dacht te halen.

sen overheden en dataverstrekking aan burgers en bedrijven beter te laten verlopen heeft het College Standaardisatie ingestemd met het plan om de uitwisseling te standaardiseren. De Overheidsservicebus, bedoeld om beveiligde en betrouwbare informatie uit te wisselen tussen organisaties en het Koppelnet Publieke Sector, dat zorgt voor koppeling van bedrijfsnetwerken, zullen overgaan op dezelfde standaarden. Voordeel hiervan is dat er sneller, eenvoudiger en goedkoper informatie uitgewisseld kan worden. De standaard wordt in de komende jaren bij bijna alle ministeries geleidelijk ingevoerd.

democratie versterken in reactie op bevindingen van de Nationale Conventie. Deze was in het leven geroepen om alternatieven te bedenken voor het haperende politieke systeem. Het kabinet constateert dat de bestaande componenten zoals de Tweede Kamer en de politieke partijen versterking behoeven. Om de kennis over de werking van de democratie te vergroten onderzoekt het kabinet de mogelijkheden voor een Huis van de Democratie. Actief burgerschap wordt bevorderd door een Handvest voor verantwoord burgerschap op te stellen en een maatschappelijke stage in te voeren.

PM 6/12

11

nieuws <

De opmars van praktisch ­design in woonwinkels en warenhuizen kreeg met de introductie van de iPod en de Senseo een nieuwe impuls. Het is duidelijk dat ­ontwerpers steeds meer ‘toegevoegde waarde’ hebben voor het bedrijfsleven. het audiovisuele erfgoed van de afgelopen honderd jaar, zodat het in de kunstenaars aan de Koninklijke Academie voor de Beeldende Kunsten in toekomst voor educatieve doeleinden kan worden ingezet. Daarnaast was Den Haag de meest originele concepten. Mooi om te zien of spectaculair in 2006 een budget van 786.050 euro beschikbaar voor het koppelen om mee te maken. Zo werkt Yolande Kolstee aan zogenoemde augmented van design aan ict-technologie. De Commissie Cultuurprofijt die door minister Plasterk is ingesteld om reality in haar AR + RFID lab. Een helm met daarop een camera die weer is verbonden met een computer maakt het mogelijk geprojecteerde de samenleving mee te laten betalen aan culturele activiteiten, stelde ­objecten in de realiteit waar te nemen. Kolstees project aan de academie vorige week dat de kunstsector meer moet investeren in marketing en kan op verschillende manieren worden gezien als een aanwinst voor de minder moet leunen op steun van het ministerie van OCW. Kan de creasamenleving, als een innovatie dus. Wie de helm opzet, kan door een tieve sector bij EZ terecht? Nee, het innovatiebeleid, zo benadrukken EZ lege ruimte lopen en de geprojecteerde driedimensionale meubelen en het Innovatieplatform, is gericht op activiteiten die ‘ver van de markt’ precies zo neerzetten als hij wil. Handig voor interieurontwerpers af liggen en veel onderzoek nodig hebben. De creatieve sector richt zich ­bijvoorbeeld. Maar op termijn kan het systeem bijvoorbeeld ook worden vooral op niet-technologische conceptuele ­innovaties en zit daardoor ‘per gebruikt ter bestrijding van fobieën of bij het trainen van militairen. definitie dichter op de markt’, stelt het ministerie, ‘waardoor overheidsToekomstmuziek, volgens Kolstee. De ultieme toepassing is een alom steun voor innovatie minder voor de hand liggend is’. Dat uitgangspunt verkrijgbare virtuele walkman, maar voorlopig is de helm nog erg zwaar, leidde enige tijd geleden tot gemor in de ontwerpbranche. De innovatieevenals de computer en de batterij die op de rug moeten worden mee- vouchers die door EZ werden uitgedeeld aan het mkb – waarvoor het gezeuld. budget zo’n 19,5 miljoen euro beKolstee werkt samen met jongens draagt – ­mochten alleen worden ‘bij de ipod en de senseo bleek dat het uitgegeven bij kennisinstellingen die zijn afgestudeerd in technische ontwerp het product kan dragen’ natuurkunde of in mediatechnolozoals (technische) universiteiten. De gie. De techniek komt van de Technische Universiteit en kunstenaars technisch ontwerpers voelden zich gepasseerd. Economische Zaken geeft hebben vervolgens gebruikgemaakt van wat Kolstee ‘hun conceptuele dus voorrang aan de kennis die bij de ­universiteiten en onderzoeksinstelkracht’ noemt. Kolstee: ‘De TU had een dergelijke toepassing nooit lingen op de plank blijft liggen, boven de vondsten van studenten aan ­bedacht. Kunstenaars en technische mensen vullen elkaar ontzettend een van de kunstacademies. goed aan. Kijk naar de iPod. Mensen vergeten dat daar een heleboel gedachten achter zitten. Het is een ander soort denken dan in de ­techniek Toegevoegde waarde en de wetenschap gebruikelijk is.’ Rob Huisman, voorzitter van de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO), hoort er inmiddels niets meer over. ‘We hebben niet te klagen over de energie die de overheid in onze sector stopt.’ Het is duidelijk, zegt Kennisuitwisseling Kolstee krijgt subsidie van de Stichting Innovatie Alliantie, een initiatief hij, dat ontwerpers steeds meer toegevoegde waarde hebben voor het van onder andere Syntens, TNO, MKB-Nederland en VNO-NCW, met het bedrijfsleven. ‘Als staatssecretaris Heemskerk naar China of India gaat oogmerk de kennisuitwisseling tussen hogescholen en het midden- en wordt tegenwoordig ook aan de BNO gedacht.’ De export van Nederkleinbedrijf te bevorderen. Het is maar een van de vele programma’s die landse vormgevingsproducten is de laatste jaren toegenomen van 8 naar de afgelopen jaren zijn opgezet om van Nederland een uitmuntend ken- 11 procent. Huisman: ‘De rol van design in innovatie is wisselend. Bij de nisland te maken. iPod en de Senseo bleek dat het ontwerp het product kan dragen en De creatieve sector is uitgegroeid tot core business, meent Maria verduidelijken. Organisaties als Syntens zien nu wat design kan beteke­Henneman, woordvoerder van het Innovatieplatform. ‘Inmiddels kent men nen voor innovatie. En dat hoeft niet altijd technisch te zijn.’ overal ter wereld de term Dutch Design.’ Het ministerie van Economische De creatieve sector is ontzettend breed en Maria Henneman van het Zaken gaf met het programma Creative challenge call acht miljoen euro Innovatieplatform ziet ook op een ander terrein grote winst, namelijk bij aan netwerkprojecten voor creatieve en andere sectoren. Hoe hard het de computerspelletjes. ‘Die omzet is enorm gegroeid. En dan niet alleen programma nodig was bleek toen er 425 keer een beroep werd gedaan vanuit het fun-aspect, maar ook op het gebied van e-learning.’ Volgend op het potje van het ministerie. Er konden 39 projectvoorstellen worden jaar wil het platform meer aandacht besteden aan de zwakte van de gehonoreerd. creatieve sector: de trage institutionalisering. ‘We willen meer dwarsverEconomische Zaken vindt het ‘lastig om aan te geven welk percentage banden leggen en netwerkbijeenkomsten organiseren.’ van het innovatiebudget precies aan de creatieve sector ten goede komt’. BNO wil het succes van design verder ontwikkelen door de samenEr zijn veel verschillende potjes. Uit een voortgangsrapportage uit werking tussen het bedrijfsleven en ontwerpers te kwantificeren. Samen ­november 2006 zijn wel wat cijfers te distilleren. Zo maken het Fonds met de TU Delft en de Erasmus Universiteit moet een systeem tot stand voor Beeldende Kunsten en het Stimuleringsfonds Nederlandse Cultu- komen waaruit af te leiden valt of de inzet van ontwerpers écht een rele Omroepproducties tussen 2006 en 2008, samen met platenmaat- meerwaarde heeft. Huisman: ‘Het is natuurlijk wel schattig om samen te schappijen en producenten, 900.000 euro vrij voor de productie van werken met een ontwerper, maar het moet op de een of andere manier videoclips. Ook is 90 miljoen euro uitgetrokken voor het preserveren van wel leiden tot een hogere omzet.’ < [Eefje Rammeloo] EZ/OCW • Niet gehinderd door enige natuurkundige kennis bedenken

12

PM 6/12

AR+RFID Lab

creatieve sector is ‘core business’

coverstory > Meer belasting op kapitaal in Nederland nog taboe

‘Kleptocratentaks’ voor de superrijken?

Het was even een ‘hoofdpijndossier’ voor het zittende kabinet: de fiscale voordelen die de durfkapitalisten van de private equity- en hedgefondsen genieten boven de gewone belastingbetaler. Wouter Bos durft het nog niet aan, maar in de VS en Engeland weerklinkt de roep om meer belasting op kapitaal steeds luider. Tekst jan sanders beeld Lachemann producties

Het vermogen van de Amerikaanse zakenman Warren Buffet wordt geschat op zo’n 52 miljard dollar. Daarmee geldt hij als een van de rijkste mensen ter wereld. Tijdens een fundraiser ten bate van Hillary Clinton in New York hield ­Buffet het aanwezige publiek, voornamelijk bankiers en kopstukken van de private equity, voor dat het vooral de ‘gewone’ burgers met

Nu private-equityfondsen de markt veroveren, zijn de ogen steeds meer gericht op durfkapitalisten die astronomische bedragen opstrijken en daarvan maar een fractie afdragen aan de fiscus. In veel landen worden de inkomsten van private-equitymanagers fiscaal behandeld als rendement op vermogen, dat doorgaans tegen een veel milder tarief wordt belast dan

‘Als je inkomen vooral bestaat uit aandelen en winst­ rechten, dan betaal je nauwelijks belasting’ een ‘gewone’ baan zijn die belasting betalen. ‘Ieder van deze vierhonderd aanwezigen draagt een kleiner gedeelte van zijn inkomen af aan belasting dan onze receptionisten of schoonmaaksters,’ zo richtte de steenrijke ­zakenman zich tot zijn toehoorders, die per persoon 4.600 dollar hadden neergeteld voor de entree. Buffet loofde vervolgens een miljoen dollar uit voor degene die zou aantonen dat zijn inkomsten tegen hogere tarieven worden ­belast dan die van z’n secretaresse.

andere inkomsten. ‘Als je inkomen vooral ­bestaat uit aandelen en winstrechten, dan ­betaal je in landen als de Verenigde Staten, Groot-Brittannië maar ook Nederland nauwelijks belasting,’ vertelt Dirk Bezemer, econoom aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Door de inkomsten fiscaal anders te behandelen wordt de inkomensongelijkheid vergroot. Dat is vooral te zien in de Verenigde Staten. Daar kende de top, zo’n 1 procent, dankzij de opkomst van de financiële sector de

afgelopen jaren een fenomenale inkomensstijging, terwijl de andere 99 procent met zijn inkomsten achterbleef,’ zegt Bezemer. De belasting op kapitaal zou volgens de econoom daarom moeten worden heroverwogen. Begin dit jaar schreef Europarlementariër Ieke van den Burg (PvdA) samen met Poul ­Nyrup Rasmussen, voorzitter van de Europese sociaaldemocraten, een uitvoerig rapport over private equity en hedgefondsen. Volgens Van den Burg manifesteert de ongelijkheid zich niet alleen in de breedte van samenleving, maar is die vaak ook direct zichtbaar in een bedrijf waar private-equitymanagers aan het roer komen te staan. ‘Overname door een privateequityfonds pakt voor de werknemers vaak nadelig uit. Zij vallen ten prooi aan reorganisatie, cao’s worden niet meer gerespecteerd en pensioenregelingen worden uitgekleed,’ aldus Van den Burg. In reactie op een studie van de Erasmus Universiteit Rotterdam liet Wouter Bos, minister van Financiën, vorige maand weten dat hedge­ PM 6/12

13

&

fondsen en private equity te negatief worden afgeschilderd. Volgens hem ‘heerst er een algemeen sentiment dat het optreden van deze alternatieve investeerders per definitie negatief uitpakt voor de bedrijven waarin wordt geïnvesteerd’. Van den Burg vindt dat haar

zich niet vinden in de woorden van Bos. Hij startte een publiek internetdebat via een web­ cast. Financieel centrum De afgelopen jaren werd New York als finan-

Rijken worden rijker Sinds 1997 is het gezamenlijke vermogen van de rijkste Nederlanders gestegen met 278 procent. Die rekensom is gemaakt op basis van de Quote 500. Anno 2007 kent Nederland 23 miljardairs die samen 61,1 miljard euro bezitten. ­‘ Evenveel als het vermogen van Shell,’ stelt Jos van Hezewijk van onderzoeksbureau Elite Network Research. Hoe nauwkeurig het blad Quote ook te werk gaat, er blijven rijken die hun geld elders wegzetten en daardoor veel rijker zijn dan hun in Nederland bekende kapitaal doet vermoeden. ‘Waarschijnlijk zijn er drie keer zoveel miljardairs,’ vermoedt Van Hezewijk. In totaal bezaten de vijfhonderd rijkste Nederlanders vorig jaar 121,5 miljard euro. Dat was 10,2 ­p rocent meer dan in 2005 toen de vijfhonderd rijksten 110,3 miljard euro ­hadden. In 2004 was dat nog 97,4 miljard en een jaar eerder 90,3 miljard. In 1997 ­bedroeg het totale bezit van de 500 rijkste Nederlanders 43,6 miljard.

partijgenoot Bos daarmee de zaken te veel heeft ‘gesust’ in de publiciteit. ‘We moeten de sector niet verketteren, maar hij had veel meer nadruk moeten leggen op wat na de komma komt,’ aldus Van den Burg. Ook Bezemer kan

14

PM 6/12

cieel centrum van de troon gestoten door Londen. Tal van financiële instellingen concentreerden zich in de Engelse hoofdstad. Daarnaast groeide Londen tot een mondaine vestigingsplaats voor rijken uit allerlei wind-

streken. Sunday Times telde in Groot-Brittannië dit jaar 68 miljardairs, tegenover 54 in het jaar daarvoor. Van hen is een derde in het buitenland geboren. Niet zelden komen ze uit Rusland. Het meest spraakmakende voorbeeld is Roman Abramovich, oliemagnaat en eigenaar van de voetbalclub Chelsea. Ook onder private-equitymanagers is GrootBrittannië geliefd. ‘Velen zijn er gevestigd,’ zegt Van den Burg. ‘Het fiscale klimaat is daar erg gunstig. Daarnaast kent de stad een uitgebreid netwerk van investeringsbanken, financieel experts en slimme jongens die ­elkaar de bal toespelen. Inmiddels werkt tien tot twintig procent van de Engelsen bij een bedrijf dat in handen is van private equity,’ aldus de Europarlementariër. In een rapport over het investeringsklimaat in de Europese Unie, dat de European ­Private Equity and Venture Capital Association (EVCA) vorig jaar december voor de derde keer uitbracht, staat Groot-Brittannië – koploper in de vorige twee benchmarks – op de derde plaats. Aan kop gaat Ierland. Nederland, dat met de oprichting van Holland ­Financial Centre een trekpleister wil worden voor de financiële sector, staat met een ­zevende plek eveneens in de top 10. ‘Ook Nederland is een populaire plek voor private equity,’ weet Bezemer. Cijfers van de Erasmus Universiteit  Rotterdam wijzen op een flinke toename van private equity in Nederland. In 1985 werd hier voor ruim 111 miljoen euro

coverstory < via private equity geïnvesteerd. Het afgelopen jaar beliep dit bedrag zo’n 2,4 miljard euro. Belastingmaatregelen In verschillende landen worden plannen ontvouwd om private-equitymanagers fiscaal aan te pakken. Zo is er in de Verenigde Staten een voorstel van het Huis van Afgevaardigden om de belasting op vermogenswinsten aanzienlijk te verhogen. Nu dragen de managers van durfkapitaal daar slechts 15 procent af, terwijl de schoonmaakster 35 procent betaalt. De steenrijke Warren Buffet, in wiens ogen het huidige systeem oneerlijk is, steunt – wellicht zo’n beetje als enige rijke – het voorstel van harte. Ook Groot-Brittannië is in de ban van fiscale maatregelen tegen private-equitymanagers. Hier geldt een tarief van 10 procent tegenover het ‘normale’ tarief van 40 procent. Maar ook Nederland, waar over een fictief rendement van 4 procent 30 procent belasting wordt geheven, ontkomt volgens kenners niet aan de discussie. Deze zomer stelden de SP-Kamerleden Ewout Irrgang en Sadet Karabulut tot tweemaal toe vragen over de belasting voor private-equitymanagers. Maar op de vraag naar de bereidheid de huidige wetgeving aan te scherpen ging de staatssecretaris van Financiën, Jan Kees de Jager, niet in. De ontwikkelingen komen in een tijd waarin de rijkdom van de elite steeds meer onder de loep wordt genomen. ‘In de jaren negentig, de tijd waarin Enron z’n successen vierde, hoorde je er bijna niemand over. Gaandeweg is de belangstelling nadrukkelijk toegenomen,’ vertelt Bezemer. ‘Dat komt aan de ene kant doordat er veel meer over inkomens in de openbaarheid is gekomen. Aan de andere kant is de aandacht vergroot omdat de beloningen van de laatste jaren ook extravagant zijn.’ Voetballers ‘De inkomens zijn tegenwoordig heel zichtbaar. Met regelmaat wordt gesproken over rechtvaardigheid,’ zegt Frank den Butter, hoogleraar economie aan de Vrije Universiteit. ‘Alleen hoor je nooit kritiek over de enorme salarissen van voetballers als Wesley Sneijder of Ruud van Nistelrooy. Van hen wordt het heel nadruk-

kelijk geaccepteerd en van de rest niet. Waarschijnlijk omdat voetballers worden gezien als mensen van het volk,’ aldus Den Butter. FNV-voorzitter Agnes Jongerius zou graag zien dat Nederland naar Duits voorbeeld een ‘kleptocratentaks’ invoert, waarmee de zelfverrijking van topmanagers uit het bedrijfsleven moet worden tegengegaan. Na een kabinetsberaad deze maand over de ‘hoofdpijndossiers’ werd het voornemen pensioenspaarders vanaf

kunnen uitwijken naar andere landen. Recent nog waarschuwden topmannen van Shell, Unilever, Philips, Akzo Nobel en ING voor een verslechtering van het Nederlandse investeringsklimaat. Zo zou de werkgelegenheid er negatief door kunnen worden beïnvloed. Hetzelfde geldt voor de aanpak van ­privateequitymanagers. ‘Het lastige is dat we zelf veel profijt hebben van de financiële ­sector,’ aldus Van den Burg. Net als Bos vindt Euro-

‘Een heroverweging van de belasting op kapitaal is wel mogelijk’ 185.000 euro extra te belasten, ingetrokken. Daarnaast wordt de lastenverzwaring voor hoge inkomens met een eigen woning vanaf 1 miljoen euro verzacht. Nadat de commissieFrijns in december de naleving van de codeTabaksblat voor goed ondernemingsbestuur heeft geëvalueerd, komt Bos mogelijk met ­gerichte maatregelen om excessieve beloningen aan te pakken.

commissaris Charlie McCreevy dat private equity en hedgefondsen ten onrechte een slechte naam hebben. In zijn ogen zorgen ze juist voor innovatie, concurrentiekracht en groei. Bezemer: ‘We moeten waken voor draconische maatregelen, maar een heroverweging van de ­belasting op kapitaal is wel mogelijk.’ Om te voorkomen dat private-equitymanagers

Gordon Brown pakt ‘non-doms’ aan In Engeland leven naar schatting 180.000 superrijke ‘non-doms’, buitenlanders die geen inkomstenbelasting betalen omdat zij ‘niet-ingezetenen’ zijn. Deze ‘non-doms’ betalen alleen belasting over hun verdiensten in Engeland en over het geld dat ze invoeren. Ze kunnen blijven zo lang ze willen en ontvangen een groot deel van hun inkomsten in belastingparadijzen. Superrijken hebben meestal geen inkomsten, maar winst op vermogen. Dat wordt veel minder zwaar belast, omdat ze profiteren van belastingvoordelen die zijn ingesteld om het investeringsklimaat te verbeteren. De regering-Brown tracht nu de bedrijfstak rond de belastingontduiking aan te pakken en overweegt de status van non-domicile terug te brengen tot 15 jaar. Er is ook een plan om een fiscaal onderscheid te maken tussen winsten die behaald zijn met echt durfkapitaal en winsten uit private equity. Amerika belast de ‘non-doms’ wel voor het totaal van hun internationale inkomen.

Tegenstanders van de maatregelen wijzen op de keerzijde. De beloningen zouden alleen maar hoger worden. ‘Netto krijgen de topmannen toch wel wat ze vragen,’ aldus Den Butter. Daarnaast bestaat het risico dat de elite zou

hun toevlucht zoeken tot het buitenland kunnen het best maatregelen in Oeso-verband worden genomen, zo meent Europarlementariër Van den Burg. <

PM 6/12

15

interview >

16

PM 6/12

Strafpleiter Cees Korvinus over de crisis van de rechtsspraak

‘Ons systeem is behoorlijk archaïsch’ De bekende strafpleiter Cees Korvinus streeft naar een renovatie van de Nederlandse rechtsstaat. Kwesties als de Puttense moordzaak legden de zwakheid van het justitiële systeem bloot, vindt hij. ‘Dat de officier op het podium zit, naast de rechter, is een ­bevestiging van de geldende ongelijkheid.’ TEKST henri van hasselt en jan sanders FOTO’S bob bronshoff

De praktijk van Cees Korvinus huist aan de je voor een cliënt in de rechtszaal niet voor lijk land, zeker in vergelijking met andere rand van het Vondelpark in het Amsterdamse elkaar krijgt, maar moet gaan regelen vanuit ­landen. Toch is ons systeem behoorlijk Oud-Zuid, naast het pand waar de advocatende ­Kamer. In feite is dat ook onmogelijk, omdat ­archaïsch. Hierin wordt het voortouw genomen serie Keyzer en De Boer werd opgenomen. Een in de Kamer – los van de zaak-Hirsi Ali – nooit door de politie en het Openbaar Ministerie. De jaar geleden werd Korvinus gevraagd zich wordt gesproken over individuen. Op die rechter is weliswaar de onafhankelijke ­namens GroenLinks verkiesbaar te stellen voor ­manier kun je het goed scheiden.’ ­persoon in het midden, maar wordt bediend de Tweede Kamerverkiezingen. Voor mensen door de stukken die zij aanleveren. Dat gebeurt vanuit een zeer groot vertrouwen in de die hem beter kennen kwam deze partij niet U noemt de kwestie-Ayaan Hirsi Ali. Hoe geheel uit de lucht vallen. Korvinus, die jarenbeziet u de rol die Britta Böhler, zowel ­integriteit van de overheid. Tot voor kort konlang werkte in de sociale advocatuur, is een ­Eerste Kamerlid namens GroenLinks als den we ermee uit de voeten, maar het is gaan progressief ingestelde man. Maar wel een die advocaat van Hirsi Ali, hierin speelde? klemmen bij onder andere de Schiedammer ‘Daar liep het toevallig samen. Ik heb begrepen parkmoord, de Puttense moord en de Rotterzich niet graag in een hokje laat plaatsen. ‘Ik ben gewend zelfstandig na te denken over dat zij op verzoek van Hirsi Ali een aantal damse carnavalsmoord. Die zaken laten zien alles wat op mijn pad komt. Bij GroenLinks zou ­stukken bij de griffie van de Kamer had gededat de disbalans zijn uitwerking heeft in ik me gelukkig niet hoeven scharen achter een ­enorme fouten.’ poneerd om de Tweede Kamerleden voor het partijstandpunt.’ De advocaat stond ­uiteindelijk debat te informeren. Het voelde natuurlijk op plaats 13. ‘Een spannende man op een ­ongemakkelijk omdat GroenLinks de enige Vindt u dat dit evenwicht ook teruggespannende plek,’ zo mag hij graag de woorden fractie was die een lans wilde breken voor de bracht moet worden in de opstelling in de van partijgenote Kathelijne Buitenweg beveiliging van Hirsi Ali. Vanuit GroenLinks ­rechtszaal? ­aanhalen. Dat Korvinus niet hoger op de lijst heb ik begrepen dat er zeer voorzichtig mee is ‘Dat de officier op het podium zit, naast de rechter, is een ­bevestiging stond had te maken met ‘De disbalans heeft zijn uitwerking in enorme fouten’ het feit dat het verzoek van de geldende ongelijkvan GroenLinks voor heid. De officier zou als ­omgesprongen, maar dat het even niet anders hem eigenlijk een beetje te vroeg kwam. Eerst aanklagende partij namens de samenleving wilde Korvinus zich nog een tijdje volledig op dezelfde hoogte moeten zitten als de kon.’ wijden aan zijn kantoor. Naar eigen zeggen ­verdachte en zijn raadsman. De rechter hoort fungeerde hij in eerste instantie dan ook meer in het midden.’ Had u hetzelfde gedaan? als ‘een soort lijstduwer.’ Als de tijd daar is, ‘Ik kan me de situatie wel indenken, maar zou hij op een later moment altijd nog kunnen ­eigenlijk mag dit soort zaken niet samenvallen. GroenLinks heeft op dit moment acht zetels Zelf had ik me waarschijnlijk dan ook wat in de Tweede Kamer. Denkt u niet dat dit instappen. terughoudender opgesteld, zeker gezien het te weinig is om een rol van betekenis te Valt het Kamerlidmaatschap te combineren gebrek aan draagkracht in de Kamer.’ spelen? met een praktijk in de advocatuur? ‘Ik denk niet zozeer in partijpolitieke kaders Mocht u in de Kamer komen, waar zou u maar meer in blokken. In die zin zie ik Groen‘Het is goed om in contact te blijven staan met de praktijk. Je moet je alleen realiseren dat, zich dan sterk voor maken? Links ook als onderdeel van een breder wanneer je beide functies combineert, de ‘Ik zou me volledig inzetten voor een moder­progressief blok. Nederland is een lappen­ meeste tijd op zal gaan aan de werkzaamhedeken aan politieke voorkeuren. Als je iets wilt nisering van de rechtsstaat en het herstellen den als Kamerlid. Verder zie ik geen bezwaren van het evenwicht in de rechtsgang. Kijk, in bereiken, zul je – dwars door politieke kleur tegen een combinatie. Het is niet zo dat je wat de strafrechtpleging zijn we best een fatsoenen richting – coalities moeten sluiten.

PM 6/12

17

[advertorial]

interview <

­ aarnaast denk ik dat GroenLinks tijdens de D afgelopen kabinetsformatie te snel heeft ­b esloten niet in de regering te stappen. ­Jarenlang is gestreden om de milieuproblematiek op de agenda te krijgen. Nu er geoogst kan worden, mist GroenLinks de boot. Men heeft destijds gemeend dat de uitnodiging om aan te schuiven niet van harte was. Toch had er tenminste een poging gewaagd kunnen ­worden.’ De samenwerking tussen Balkenende en Bos was ook niet van harte. ‘Dat klopt, maar die waren iets meer tot elkaar veroordeeld. De noodzaak om een derde partij, of zelfs een vierde partij, erbij te zoeken was er echter wel. Gezien de actuele onderwerpen, waarbij ik verder kijk dan het thema van het milieu, had GroenLinks hier een belangrijke rol kunnen vervullen.’

Jarenlang heeft u gewerkt in de sociale advocatuur. Waarom heeft u die verlaten? ‘Ik ben het enigszins ontgroeid. Ik neem mijn petje af voor de mensen die er nog altijd het grootste deel van hun tijd in investeren, maar mijn praktijk is groter geworden. De zaken die ik tegenwoordig behandel zijn diverser en complexer. Dat ligt ook in de aard van mijn huidige kantoor met een combinatie van strafrecht en ondernemingsrecht. Mijn idealen heb ik echter nog niet verloren. Als er een zaak voorbijkomt die de moeite waard is uit ­maatschappelijk oogpunt, zal ik die altijd ­oppakken. Ik ben bijvoorbeeld van begin af aan de advocaat geweest van Ad Bos. Die man heeft zijn nek uitgestoken om de overheid, en dus de belastingbetaler, miljoenen te ­besparen bij infrastructurele projecten. ­Iedereen heeft hem een paar weken geleden op de voor­ pagina van de Volkskrant kunnen zien in zijn camper. Dat hij daarin terecht is gekomen is een blamage voor de overheid en bovendien een slecht signaal voor degene die in de toe-

­ nders. Het zou niet best zijn als het nog altijd a op het oude niveau lag. Het is overdreven om te suggereren dat de sociale advocatuur gelijk is aan de bedelstaf, maar het inkomensniveau zit wel aan de onderkant van het spectrum. Dat staatssecretaris Albayrak opnieuw op de sociale advocatuur wil ­bezuinigen, vind ik een kwalijke zaak. De brede ­toegankelijkheid van het rechtssysteem, en dus de mogelijkheid van rechtsbijstand, is een van de meest fundamentele burgerrechten.’

Vanuit de sociale advocatuur stapte u over naar het kantoor van Van Asperen, De Roos en Pen. Dat verliet u na een aantal jaren om een kantoor met John Engelsma op te zetten. Een oud-collega zei daarover in Trouw: ‘Dat aanbod moet riant geweest zijn, want ook op ons kantoor verdiende hij goed.’ Was dat inderdaad de reden voor de overstap? ‘Het ging niet alleen om het geld. De samenHet is vrij stil rond GroenLinks. Hoe ziet u werking met Engelsma was een logische dat? ‘Dat is erg jammer. ­volgende stap omdat ik Helaas wordt Groengraag een kantoor ‘Nu er geoogst kan worden, mist GroenLinks de boot’ Links op het moment ­w ilde mede onder mijn komst overweegt dubieuze praktijken aan de gezien als het kleine zusje van de SP, die in ­eigen naam. Bovendien was het kantoor waar elk debat veel vaker wordt aangehaald. Dat ik vandaan kwam puur strafrechtelijk kaak te stellen.’ heeft in het geval van de SP natuurlijk te ­georiënteerd. Engelsma deed ondernemings­maken met fractiegrootte, maar ook de Partij Was u de sociale advocatuur ook niet recht, waardoor we een combinatie tot stand ­financieel ontgroeid? Er valt haast geen voor de Dieren komt in de media ruimschoots konden brengen.’ aan bod. Zelfs Pechtold lukt het om met zijn droog brood in te verdienen. Ook nu kleine D66 op vrijwel ieder dossier de camera’s ­dreigen weer bezuinigingen. Uw samenwerking met Engelsma, die als en microfoons op zich gericht te krijgen.’ ‘Natuurlijk is mijn inkomen tegenwoordig advocaat van Klaas Bruinsma werd ­beschuldigd van onderwereldpraktijken, is niet onbesproken gebleven. Een andere oud-medewerker geeft aan dat hij u niet Cees korvinus meer recht in de ogen kan kijken omdat u door uw voormalige partner zou zijn Cees Korvinus (57) heeft rechten ­‘besmet’. Heeft deze tijd u nooit achtervolgd? ­gestudeerd aan het Pompe Instituut ‘De tijd met Engelsma was in de roaring in Utrecht. In 1977 richtte hij samen ­nineties met de IRT-affaire en andere grote met Henk Kersting een sociaal gebeurtenissen. Maar daar heb ik later geen ­advocatencollectief op in seconde last van gehad. Zoals wellicht bekend ­Amsterdam-Noord. Na verschillende is de helft van mijn familie actief in de commerciële kantoren, waar hij ­rechterlijke macht. De verhoudingen met hen naam maakte als verdediger van of hun ­collega’s zijn op geen enkele manier ­vermeende topcriminelen, is hij nu ­vertroebeld. Aan degene die meent dat hij mij als partner verbonden aan Korvinus daarom niet recht in de ogen kan kijken, heb Abeln Advocaten. Daarnaast is hij lid ik geen boodschap. Dat is vast iemand die van de Advies Commissie Strafrecht ­ergens is ­achtergebleven. Ik richt mij meer op van de Nederlandse Orde van de ­toekomst dan dat ik lang stilsta bij ­Advocaten en lid van de Raad voor ­gebeurtenissen uit het verleden.’ Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming die het ministerie van Heeft u nog contact met Engelsma? Justitie adviseert. In 2006 stond hij ‘Ik zie hem eigenlijk nooit meer. Als we elkaar bij de Tweede Kamerverkiezingen op spreken is het hooguit telefonisch. We zijn plek dertien namens GroenLinks. ­elkaar een beetje uit het oog verloren.’ < ­­

PM 6/12

19

achtergrond > Actieplan Burgerbrieven zette departementen op scherp

Ambtenaren moeten ‘nette spreektaal’ leren Met het ‘Actieplan Burgerbrieven’ schoot heel departementaal Den Haag in kritische zelfanalyse achter de tekstverwerker. De Nationale ombudsman zocht naar onbegrijpelijke brieven van de overheid aan de burger, maar ook naar voorbeelden van hoe het wél moet. ‘Ambtenaren ­kunnen best goed schrijven. Ze vergeten het alleen te doen.’ Tekst IMRE DE ROO Beeld Lachemann producties

‘Geachte mevrouw Van Hoeven, Ik ben een 15-jarige VMBO scholier en ik vraag me af waarom het VMBO geen Spaans krijgt, terwijl het een wereldtaal is.’

‘Beste Mariëlle, In je e-mail van 15 december vraag je mij waarom je op het vmbo geen Spaans krijgt terwijl het een wereldtaal is. Ik kan je verzekeren dat het zeker mogelijk is om Spaans te doen op het vmbo: je kunt er zelfs eindexamen in doen. Het is echter geen verplicht vak, dus niet alle scholen in Nederland bieden het aan. Jij zit kennelijk op een school die het niet heeft, maar ik weet zeker dat er in Utrecht scholen zijn die Spaans aanbieden. Dus als je het graag wilt, zul je misschien van school moeten wisselen. Ik hoop dat ik je zo voldoende heb geïnformeerd. Met vriendelijke groet, De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Maria J.A. van der Hoeven’

20

PM 6/12

Het kan dus wel: een brief in normale mensentaal van een overheidsinstantie op een vraag van een burger. Het ministerie van OCW geeft dit antwoord vol trots als voorbeeld om te laten zien dat ambtenaren heus niet alleen maar ellenlange, onbegrijpelijke en onvriendelijke brieven vol wetsartikelen uitstorten over de burger. Afgelopen voorjaar werd een brief van een medewerker van het departement zelfs uitgeroepen tot ‘Beste antwoord op een burgerbrief 2006’. Maar er valt nog veel te verbeteren aan de ambtelijke schrijfstijl. Want zo kan het ook: ‘Geachte heer, mevrouw, Op 2 mei 2006 bent u aangeschreven tot het treffen van voorzieningen. Op 13 november 2007 heeft de inspecteur geconstateerd dat de voorzieningen zijn getroffen. De aanschrijving zullen wij laten doorhalen in het rijkskadaster. Wij hopen u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben.’ Wie weet waar dit over gaat, mag het zeggen. De nieuwe eigenaar van een van de panden waar de ‘afdoening van het dossier’ over gaat, tast volkomen in het duister over welke voor-

zieningen het hier gaat. Iets meer uitleg was wellicht op zijn plaats geweest? ‘Begrepen worden is nog niet altijd even makkelijk voor de overheid,’ constateert Nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer desgevraagd. Na een ­k ritisch rapport van de Ombudsman over de afhandeling van burgerbrieven uit 2003, ­besloot de rijksoverheid de hand in eigen boezem te steken. ‘Uit het rapport van de ombudsman kwam het beeld naar voren dat er op alle ministeries verbetering moest komen,’ zegt Rosalie Schuurman van het ministerie van Binnenlandse ­Zaken en Koninkrijksrelaties. Schuurman is ­projectleider van het Interdepartementaal ­Actieplan Burgerbrieven, dat problemen moet aanpakken waarmee alle departementen te maken hebben. ‘Waarom zou elk ministerie zelf het wiel moeten uitvinden voor gemeenschappelijke problemen?’ De projectgroep ontwierp een heldere procedure, die duidelijk maakt wie wanneer bij het beantwoorden van een brief wordt betrokken en waarbij digitaal wordt ­bijgehouden op welke afdeling de brief is. Ook termijnen kunnen op die manier beter in de gaten worden gehouden. ‘Het gebeurde nogal eens dat een brief ergens onder in een la ­verdween,’ weet Schuurman, om eraan toe te

schrijven

voegen: ‘Dat is overigens meestal geen onwil. Maar het beantwoorden van Kamervragen gaat nu eenmaal vaak voor. De burger krijgt ondertussen geen antwoord.’ In totaal ontvangen de kerndepartementen elk jaar enkele tienduizenden brieven van burgers, schat Schuurman. ‘Ongeveer twee per beleidsmedewerker.’ Het ministerie van ­Sociale Zaken en Werkgelegenheid krijgt er relatief veel, Economische Zaken ontvangt er minder. Sommige ministeries, zoals SZW, hebben een hele afdeling die zich met niets anders bezighoudt dan het afhandelen van correspondentie. Bij andere ministeries doen de beleidsmedewerkers dat. Beleidsmedewerkers blijken meer op de inhoud gericht, terwijl publieksvoorlichters meer naar de emotionele kant van het verhaal kijken. Om de correspondentie rijksbreed inhoudelijk te verbeteren, ontwikkelde de Academie voor Overheidscommunicatie in het kader van het actieplan de speciale cursus Heldere antwoorden op burgerbrieven. ‘Het beeld dat ambtenaren niet kunnen schrijven klopt niet,’ ontdekte trainer Paulijn de Bruijne van de academie na een aantal cursussen. ‘Over het algemeen kunnen zij heel goed schrijven. Het gaat fout omdat zij in functie soms de meest

elementaire menselijke dingen vergeten.’ En juist dan krijg je teksten als: ‘Op basis van de geluidwering van de dakconstructie kan worden berekend of het wettelijk vastgestelde binnenniveau (35 db(A)) in de toekomst wordt overschreden. Indien een overschrijding van het binnenniveau plaatsvindt dienen aanvullende gevelmaatregelen te worden aangebracht waarbij tevens rekening dient te worden gehouden met de huidige ventilatieeisen uit het Bouwbesluit.’ Communicatietrainer Johannes de Geus van adviesbureau Schouten & Nelissen heeft wel

schap voorop te zetten. Integendeel, vaak zorgt de angst ervoor dat een eenvoudige brief aan een burger een ingewikkelde verantwoording wordt.’ De vele managementlagen die de correspondentie moeten goedkeuren, maken het er bovendien niet makkelijker op. Wie als goedwillende ambtenaar wél een duidelijk antwoord uit zijn toetsenbord tovert, krijgt dat vaak van zijn meerdere vol rode strepen terug. ‘Het probleem is dat taal voor een groot deel subjectief is,’ merkt De Bruijn op. Als je als enige binnen een departement een cursus hebt gevolgd en toevallig niet de baas bent, loop je volgens De Bruijn des te meer gevaar om daarna weer in oude ambtelijke schrijfgewoonten te vervallen. De interdepartementale project-

‘Het gaat fout als ambtenaren de meest elementaire menselijke dingen vergeten’ een verklaring voor de wollige omwegen die ambtenaren in de strijd gooien: ‘Achter de façades van ambtelijke taal en moeilijke volzinnen gaan vaak onzekere, heel voorzichtige medewerkers schuil, die niet het lef hebben om de lezer aan te spreken en hun hoofdbood-

groep heeft daarom ook een checklist gemaakt voor leidinggevenden, die aangeeft waaraan een goede brief in elk geval moet voldoen. Wordt de vraag beantwoord? Is de juiste toon gekozen? Vooral dat laatste blijkt niet altijd even mak-

PM 6/12

21

achtergrond <

10 tips voor een goede burgerbrief 1 Heb aandacht voor de lezer; wees vriendelijk en persoonlijk. 2 Vermijd woorden als ‘moeten’ en ‘dienen’, schrijf positief. 3 Schrijf toegankelijk. 4 Maak zo min mogelijk gebruik van ‘worden’, houd de zin actief. 5 Varieer de lengte van zinnen: houd een gemiddelde van vijftien woorden per zin aan. 6 Schrijf helder: gebruik geen tangconstructies en zo min mogelijk jargon. 7 Gebruik ‘zullen’ en ‘kunnen’ zo min mogelijk: dat schept afstand tot de lezer. 8 Schrijf niet ouderwets, dus gebruik geen woorden als ‘alsmede’, ‘conform’ en ‘derhalve’; gebruik liever nette ‘spreektaal’. 9 Zorg er verder voor dat de structuur logisch is en de presentatie overzichtelijk. 10 Maak geen schrijffouten! (bron: Academie voor Overheidscommunicatie)

kelijk. ‘Je mag best een wat informele brief schrijven,’ vindt De Bruijn. ‘Maar het blijft natuurlijk een brief van de overheid. Een ambtenaar die een brief beantwoordt wil iemand die de moeite heeft genomen om een brief aan de minister te schrijven graag verder helpen. Maar soms biedt hij te veel: je hoeft er niet de hele wereld bij te halen. Een doorgeschoten inlevingsvermogen, waarbij de minister praktisch op de knieën gaat, genereert zelfs agressie.’ Het gaat volgens De Bruijn te ver om op een boze brief te antwoorden dat het ‘heel goed is dat u ondanks de moeilijkheden toch uw studie hebt afgerond. Van harte gefeliciteerd!’ Maar het andere uiterste – hele wetteksten aanhalen of alle documenten over het onderwerp met titelnummers en al – is weer te ambtelijk en veel te onpersoonlijk. Het actieplan heeft de zaak op scherp gezet en iedereen wakker geschud. Hopelijk levert het meer brieven op als deze van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, die zelfs begrijpelijk is voor leerlingen van de basisschool:

De Koningin heeft gevraagd of ik jullie brief wilde beantwoorden. Ik maak me op het Ministerie, net als jullie, zorgen over diersoorten die worden bedreigd. We maken verschillende plannen om het uitsterven van soorten te voorkomen en zo de biodiversiteit te behouden. Zo zijn er speciale plannen voor het beschermen van zeldzame soorten, zoals bijvoorbeeld de korenwolf, de Noordse woelmuis en de otter, ook maken we plannen om hele natuurgebieden te beschermen, zodat de soorten die erin leven daar rustig kunnen blijven zitten. De Ecologische Hoofdstructuur is zo’n plan waarbij natuurgebieden aan elkaar verbonden worden. Ik heb een film meegestuurd die daarover meer laat zien.

Het actieplan Burgerbrieven wordt nu weer afgerond. ‘Soms is het goed om na een tijdelijke impuls te stoppen,’ vindt projectleider Schuurman. In het voorjaar van 2008 zal nog één keer een prijs worden uitgereikt voor het beste antwoord op een burgerbrief in 2007. Ook de – goedbezochte – cursussen gaan door. Nu moeten de ministeries er weer zelf mee aan de slag. ‘De opgedane kennis en ervaring moet ook in de toekomst geborgd blijven,’ aldus staatssecretaris Bijleveld van Binnenlandse Zaken in een brief aan de Tweede Kamer. Of het allemaal echt beter is geworden, zal al begin volgend jaar moeten blijken: dan kijkt de Nationale ombudsman opnieuw hoe het is gesteld met de burgerbrieven bij de rijksoverheid. Dan buigt hij zich ook over de inhoud ervan. Schuurman kijkt ernaar uit. ‘Dat is voor ons de grote test.’ <

Wet tegen trage overheid In 2003 onderzocht de Nationale ombudsman hoe de rijksoverheid omgaat met brieven van burgers. Hij kwam tot de conclusie dat het antwoord op brieven – of het nu ging om een aanvraag, bezwaarschrift of gewone brief – in te veel gevallen te lang op zich liet wachten. Tweede Kamerleden Aleid Wolfsen (PvdA) en Ruud Luchtenveld (VVD) dienden daarom in 2004 een wetsvoorstel in dat overheden moest ‘prikkelen’ om zich aan de wettelijke termijnen uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb) te houden. Een burger verliest ­immers al zijn rechten als hij zich niet aan de voorgeschreven termijnen houdt, terwijl de ­gemeente of het ministerie zaken eindeloos kan traineren zonder dat dat consequenties heeft. Met de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen krijgen burgers een ‘effectiever rechtsmiddel tegen te trage besluitvorming door het bestuur’. Het wetsvoorstel werd in juli 2006 unaniem aangenomen door de Tweede Kamer. De Eerste Kamer keurde het voorstel op 20 november goed. De nieuwe wet treedt 1 januari 2009 in werking.

PM 6/12

23

in gesprek >

In de serie ‘In gesprek’ verplaatst een politicus of bestuurder zich in de rol van de interviewer. GroenLinks-parlementariër Tofik Dibi gaat bij NOVA-­hoofdredacteur ­Carel Kuyl op zoek naar de drijfveren van de media. ‘Veel journalisten behoren tot de blanke middenklasse uit de welvarende ­voorsteden in het westen van het land.’

24

PM 6/12

NOVA-hoofdredacteur Carel Kuyl:

TEKST eefje rammeloo Foto’s bob bronshoff

‘Schreeuwen om gehoord te worden’ Tofik Dibi (GroenLinks) is het jongste lid van Dibi: ‘Ik maak me daar ook druk over. Tij- dat te zeggen”.’ de Tweede Kamer en tegelijkertijd student me- dens mijn studie heb ik geconcludeerd dat Kuyl: ‘Het is misschien heel saai om het te diastudies. Oudgediende in medialand je je niet kunt onttrekken aan je maatschap­ ­nuanceren, maar dat is de tijdgeest: snel Carel Kuyl is hoofdredacteur van NOVA en pelijke positie. Als journalisten voorname- ­oplaaiende emoties en enorme kiezersbewe­interim-voorzitter van de NPS. Met De ­Nieuwste lijk witte mannen uit de middenklasse zijn, gingen. Mensen vervelen zich snel en zijn Show probeert hij een jonger publiek bij de heeft dat invloed op de berichtgeving. Alle ­almaar op zoek naar nieuwe prikkels. Dat heeft actualiteiten te betrekken. Met veel moeite pogingen om meer diversiteit te krijgen bij natuurlijk ook invloed op ons. Wij maken daar weten de beide heren een gaatje te vinden in die omroepen mislukken steeds.’ deel van uit. De media vergroten dingen om de hun agenda. Het gesprek vindt plaats aan de Kuyl: ‘Ja, dat klopt. Dat geldt overigens voor de betekenis helder te maken, maar je moet je achterste en rustigste tafel van een lunchroom hele samenleving. De omroep is daar maar een realiseren dat je dingen kunt uitvergroten tot in Amsterdam waar Kuyl zijn gesprekspartner onderdeel van. Ik probeer daar bij NOVA op een proporties waarin mensen zich niet meer hervraagt hem alsjeblieft te tutoyeren. Het is am- volwassen manier mee om te gaan. Niet op een kennen. Het is veel dramatischer als mensen per een week voor vertellen dat ze hun huis niet meer uit durbekend wordt dat ‘IK VIND DE DISCUSSIE LINKS/RECHTS ONTZETTEND OPPERVLAKKIG’ ven dan als ze vertellen Joop Daalmeijer, nu dat het in hun wijk zo nog hoofdredacteur bij de Wereldomroep, benoemd is tot de nieu- ideologische, maar op een zakelijke manier. Er gezellig is. In de politiek gaat het net zo. We we directeur van de NPS. Kuyl laat zijn toch al gauw een miljoen “nieuwe Neder- laten ons veel te veel door elkaar opjagen.’ ­doorschemeren dat hij niet kan wachten tot hij landers” en je kunt je niet permitteren die aan zich weer dagelijks mag bezighouden met de de kant te laten staan. Slotervaart is het meest Dibi: ‘Heeft dat ook te maken met het feit achtergronden bij het nieuws in wat hij zelf recente voorbeeld. Twintig cameraploegen, dat de kijker, de burger, hapklare brokken noemt het ‘oudelullenprogramma’ NOVA. Dibi van AT5 tot NOVA, stappen in de auto met de geserveerd wil krijgen door de media, en legt dan maar meteen de eerste vraag op ta- illusie dat je daar het verhaal maakt. Ik sta er niet wil worden opgezadeld met genuanniet van te kijken dat een journalist dan een ceerde verhalen?’ fel. tik krijgt: we zien je nooit, maar nu wel. Al keur Kuyl: ‘Dat heeft te maken met die prikkels. Er is een informatiebombardement, en dat wordt Tofik Dibi: ‘Ik hoor altijd dat de media een ik dat natuurlijk af.’ versterkt door de nieuwe media. Ik krijg linkse kerk vormen, hoe zie jij dat?’ Carel Kuyl: ‘Ik geloof in onafhankelijke jour- Dibi: ‘Ik woon in Slotervaart en ging op een ­behalve sms’jes ook mail en nieuws op mijn nalistiek. Je hebt geen linkse aardbevingen of van die eerste dagen van de “rellen” kijken telefoon. Straks kan ik er stukjes van NOVA op rechtse overstromingen. Nieuws is nieuws in de buurt. Ik schrok echt van het aantal kijken. Dat heeft zich allemaal binnen een paar ­zoals het zich voordoet. Dan heb je het over cameraploegen. Ze herkenden me direct jaar ontwikkeld. En daar moet je als journalist nieuwsjournalistiek; achtergrondjournalistiek want ze zijn slim genoeg om te weten wie overheen, je moet schreeuwen om gehoord te en vormen van opiniërende journalistiek geven ze moeten benaderen. Ik was door allerlei worden.’ kleuring aan nieuws. Ik vind de discussie media benaderd, maar ik had besloten links/rechts ontzettend oppervlakkig.’ niets te zeggen omdat ik zowel de jongen Dibi: ‘Verandert het mensen?’ als de agente in kwestie kende. Maar RTL Kuyl: ‘Ja, dat denk ik wel. Ik denk toch dat wij, Dibi: ‘Oude politiek.’ Nieuws sprak mij aan en stelde een aantal en de generaties na ons, voortdurend behoefKuyl: ‘Je bent van Marokkaanse afkomst dus vragen. Helemaal aan het eind vroegen ze te hebben aan iets nieuws. Alsof het allemaal dan zul je je hierin herkennen: de journalistiek of ik het niet een beetje te veel van het afleveringen zijn in een soap. De media, dus is wit. Veel journalisten behoren tot de blanke goede vond, al die camera’s en ME-busjes. ook NOVA, dragen daar hun steentje aan bij, middenklasse uit de welvarende voorsteden in Ik zei dat ik dat inderdaad vond. Op het maar ook de politiek. Waarom is zo’n strijd tushet westen van het land. Dat is veel ­belangrijker nieuws lieten ze precies dat stukje zien. sen Rutte en Verdonk zo mooi? Omdat het dan links of rechts.’ Daarna kreeg ik veel mails: “Hoe durf je ­karakters zijn uit een televisieserie: er is goed

PM 6/12

25

in gesprek <

en slecht, en misschien nog een kwade genius op de achtergrond.’ Dibi: ‘Dat lijkt mij niet wenselijk. Denk je dat je iets kunt doen tegen die ontwikkeling?’ Kuyl: ‘Nee, maar je zou er onthaaste journalistiek tegenover kunnen stellen.’ Dibi: ‘Bijvoorbeeld Het Gesprek? De makers van die zender willen zich afzetten tegen dat gehaast, meer tijd nemen voor een gesprek, en meer diepgang zoeken.’ Kuyl: ‘Nou ja, misschien. Ze verdienen de kans dus laat ze het proberen. Maar ik geloof niet dat het de oplossing is voor het probleem. Je moet hopen dat je als journalist bij zinnen blijft, dat je even doordenkt en nadenkt over wat je doet. En dan nog zal een groot deel van de bevolking vooral geprikkeld worden door Hart van Nederland of 4 in het Land, de wat meer laagdrempelige en soms meer opgewonden vormen van journalistiek.’

Dibi: ‘Ik ben een wetsvoorstel aan het ­maken voor media-educatie. Ik kreeg het idee daarvoor tijdens mijn studie. Eigenlijk heette het eerst mediakritiek, maar zo mag ik het niet noemen. Het voorstel heeft waarschijnlijk een meerderheid en houdt in dat alle kinderen in het basis- en voortgezet onderwijs kritisch naar media leren kijken. Denkt u dat dit kan helpen?’ Kuyl: ‘Ja dat kan, ik denk zeker dat het goed is. Maar je moet er niet de wereld van verwachten. In datzelfde kader zijn we bezig met een NOVAlespakket. Waarom passen we hoor en ­wederhoor toe? Waarom laten we mensen niet roepen dat Piet een hufter is en zenden we dat uit? Je moet jonge mensen bijbrengen waarom dat waarden zijn waar je aan moet vasthouden.’ Dibi: ‘Is dat de reden dat je bent begonnen aan De Nieuwste Show?’ Kuyl: ‘Dat hebben we om verschillende redenen gedaan. Wat mij zorgen baarde is dat ­jongeren, eigenlijk iedereen onder de 35, de ­serieuzere programma’s op de publieke ­zenders niet meer weten te vinden. Ze zitten op internet of ze kijken naar andere programma’s die amusanter zijn. Ik denk dat weerbaarheid en geïnformeerd zijn met elkaar samenhangen. Dat jongeren zich zo van ons hebben afgekeerd vind ik een zorgelijke ontwikkeling. Dan moet je constateren dat er iets is met je vorm.

tofik dibi Tofik Dibi (1980) werd geboren in Vlissingen en groeide op in ­Amsterdam. Na het gymnasium ­begon hij aan de studie media en cultuur, richting film. Hij was ­initiatiefnemer van de demonstratie ‘Stop Bush’ en van het Landelijk ­Actiecomité ‘­Genoeg is Genoeg’, dat actie voerde ­tegen het beleid van toenmalig ­minister Verdonk. ­Opmerkelijk was zijn lidmaatschap van de Turkse ­Arbeidersvereniging in Nederland; hij is namelijk van ­Marokkaanse ­afkomst. Uit principe bleef hij ook na zijn ­verkiezing voor de Tweede ­Kamerfractie van GroenLinks in 2006 in Slotervaart wonen.

Dibi: ‘Wat moet er met de publieke ­omroepen gebeuren?’ Kuyl: ‘…’ Dibi: ‘Ik lees veel over bezuinigingen en over de vorige staatssecretaris die de boel heeft verpest.’

‘de achterban van wilders vindt zich niet terug in het publieke bestel’ Carel kuyl

26

PM 6/12

Dibi: ‘Is dat het combineren van informatie en amusement?’ Kuyl: ‘Ja, maar op een manier die bij de ­publieke omroep past.’

­­

Carel Kuyl (1952) begon begin jaren tachtig als journalist bij het ­programma Panoramiek van de NOS. Vervolgens was hij betrokken bij de oprichting van NOS Laat, NOVA en Zembla. Kuyl was chef ­documentaires van de NPS en werd in 2003 hoofdredacteur van NOVA, dat door de VARA en de NPS ­gezamenlijk werd gemaakt. Hij maakte een moeilijke tijd mee toen staatssecretaris Van der Laan de ­omroepen op de schop wilde gooien en de NPS wilde afschaffen. Sinds april doet hij de functie van interimdirecteur van de NPS ernaast. Hij mag zich door de aanstelling van Joop Daalmeijer bij de NPS per 1 ­januari weer gaan wijden aan het hoofdredacteurschap van NOVA.

­ isschien zijn wij wel een oudelullenpro­ M gramma, maar oude lullen moeten ook een programma hebben. Dat is niet genoeg. Je moet weten waar je goed in bent. Je kunt niet in hetzelfde programma de nieuwe ontslagregeling, het werk van Toon Hermans, en Tokio Hotel behandelen. Met die gedachte zijn we naar BNN gestapt: jullie zijn er voor jongeren en wij vinden dat we ook jongeren moeten kunnen bereiken, hoe doen we dat? Het gaat een tijd duren voordat De Nieuwste Show ­succesvol is. Misschien is het nog niet leuk ­genoeg, niet informatief genoeg, niet scherp genoeg. Maar we komen er wel.’

Kuyl: ‘Ja, ze wilde natuurlijk de NPS opheffen. Maar je moet haar ook niet de schuld geven van alles wat er in Hilversum mis is. Door de vaak giftige vermenging van politiek en media is daar in de loop van de jaren veel misgegaan. De banden beginnen nu wat losser te worden. Tegelijkertijd zie je dat de positie van de ­omroepverenigingen afkalft. Naarmate je meer leden verliest, verlies je legitimiteit. Er ontstaan steeds grotere witte vlekken. Of dat nu op het gebied is van allochtonen, van links of rechts, mensen herkennen zich niet meer. Waar is de omroep die de maatschappelijk teleurgestelden vertegenwoordigt? De achterban van Wilders vindt zich niet terug in het publieke bestel. De verenigingen zijn nu nog een belangrijke ­factor in het bestel, maar dat wordt vanzelf minder. Je moet verrekte goed opletten dat je daar iets tegenover stelt. Dan moet de NPS inspringen. Er moet niet krampachtig worden vastgehouden aan iets dat in feite al historie is.’ <

Colofon

Incognovatie

‘Platform’ moeten heten, totdat het door De Hogeschool Arnhem Nijmegen heeft een aantoonbare en significante verbetering en lector innovatie aangesteld. Frans Nauta, vernieuwing de term Innovatieplatform voormalig secretaris van het Innovatieplatform, verdiend heeft. hield onlangs zijn inaugurele rede. Die ging in het bijzonder over innovatie in de publieke Lector Nauta heeft nu de schone taak om sector. Of, beter gezegd, over het gebrek onderzoek te doen naar voorbeelden die daaraan. De ‘stelling van Nauta’ luidde dat daadwerkelijk het predicaat innovatie innovatie in de publieke sector ver achterblijft verdienen. Daarbij is het vooral zaak om rijp en bij de markt om de eenvoudige reden dat de groen, kaf en koren te scheiden. Het aanleggen overheid niet structureel tijd, aandacht en van zinvolle criteria is daarvoor van groot budget vrijmaakt voor innovatie van de eigen belang. Maar dat is niet genoeg. Want het dienstverlening en de eigen organisatie. Nauta tegenovergestelde verschijnsel van innoflatie is kan spreken uit eigen ervaring. Bij het minstens zo belangrijk voor zijn lectoraat: er Innovatieplatform heeft hij van dichtbij zijn vele innovatoren die zichzelf niet zo meegemaakt hoe innovatie met de lippen noemen en die over beleden en vervolzeer ingrijpende gens met man en de mooiste parels in de innovaties zeggen: macht tegengehou­publieke sector zijn niet te ‘Ach, ik deed gewoon den werd. Veel van ­vinden onder ‘innovatie’ mijn werk.’ Zij zijn de ambities en zich soms nauwelijks beloften van deze bewust van het revolutionaire karakter van hun creatie van Balkenende II sneuvelde namelijk uitvinding of aanpak. Dat vinden ze vaak ook in de politieke achterka­mers of de ambtelijke niet belangrijk. Het gaat hen er niet om of het molens. Dat lijkt ernstig in tegenspraak met per se innovatief is, maar dat het werkt. Deze alles waar het Innovatieplatform voor stond. bescheidenheid en professionele toewijding Hoe kan dat? zorgt er vaak voor dat de mooiste parels in de publieke sector niet te vinden zijn onder de Een mogelijke verklaring is dat hier sprake was zoekterm ‘innovatie’. Simpelweg omdat de van innoflatie. Die term heb ik twee jaar betrokkenen er niet dat label aan hangen. Ik geleden op deze plaats geïntroduceerd en is noem dat innovaties incognito, oftewel helaas geen self-denying prophecy gebleken. incognovatie. Het moge duidelijk zijn dat de Innoflatie is het verschijnsel dat door het grootste wetenschappelijke winst niet te veelvuldig en onverantwoord gebruik van de behalen valt in het domein van de innoflatie, term innovatie, de betekenis ervan steeds maar in dat van de incognovatie. Harder verder afneemt. Zoals elke munt een bepaalde zoeken is het wel. Maar als het goed is, leidt dekking moet hebben in goud, moet alles wat dat ertoe dat de stelling van Nauta wél een ‘innovatie’ genoemd wordt geschraagd worden self-denying prophecy zal worden. door aantoonbare en significante verbetering en vernieuwing. Het Innovatieplatform heeft bij mijn weten veel beraadslaagd en geschreven, Jorrit de Jong is fellow aan de Kennedy maar weinig wol geproduceerd. Het zou School of Government van Harvard University daarom naar mijn mening in de eerste plaats

PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Imre de Roo, Jan Sanders, Maurice Swirc, Chris van de Wetering, Rianne Waterval (projecten), Henri van Hasselt (stagiair) en Karsten van Loon (stagiair) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk Meijer en René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Bob Bronshoff en Yvonne Kroese Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2007, Politieke Pers BV

PM 6/12

27

28

PM 27 / 9

spelers > Departementen op de schop

Kamer sceptisch over vernieuwing rijksdienst

Dat de overheid in 2011 kleiner is, gelooft de Tweede Kamer wel. Of de rijksdienst tegen die tijd ook beter functioneert, is nog maar de vraag.

BZK • Roel Bekker hoeft maar naar zijn ­v isitekaartje te kijken en hij weet weer waar hij mee bezig is. Op de achterzijde prijken alle 110 logo’s die de overheid rijk is. In 2011 is er één logo, zo verzekert minister Guusje ter Horst (BZK) de Kamer tijdens het overleg over de Nota Vernieuwing Rijksdienst. Het nieuwe logo is wel het minste waar de Kamerleden zich zorgen over maken, hoewel Ter Horst het antwoord op de vraag van SP’er Ronald van Raak naar de kosten van deze operatie schuldig moet blijven. De aandacht is tijdens de behandeling van Bekkers nota vooral gericht op het schrappen van fte’s en taken. De Kamer schaart zich tijdens het overleg en bloc achter de ambities van het kabinet om de rijksdienst te vernieuwen. Maar of het gaat lukken? Daar is lang niet iedereen gerust op. ‘Het is een grote, ingewikkelde operatie,’ aldus CDA’er Jan Schinkelshoek.­‘Ik blijf sceptisch, de lat ligt hoog,’ zegt Alexander ­Pechtold (D66). Ter Horst zegt de Kamer toe dat de ­opgelegde taakstelling, uitgedrukt in geld én in fte’s, zeker wordt gehaald. ‘Daarop mag u mij afrekenen.’ Kritiek van de SP dat het de zoveelste kaasschaafoperatie is, wijst de ­m inister van de hand. De percentages die de departementen moeten inkrimpen variëren immers van 4 tot 19 procent. ‘Als je het al een kaasschaaf wilt noemen, dan in elk geval een flexibele kaasschaaf,’ aldus Ter Horst. Van Raak brengt nog een ander punt van zorg onder de aandacht: hoe zit het met de gedwongen ontslagen? Ter Horst is er alles aan gelegen dit te voorkomen, zo ­benadrukt ze nog eens, hoewel ze het niet kan garanderen. ‘Ik voorzie dat het voor 3.000 ambtenaren moeilijk zal worden. We zullen hen in alle opzichten proberen te ­helpen in hun zoektocht naar een andere baan.’ Of de rijksdienst in kwalitatief opzicht in 2011 ook is verbeterd, durft de minister niet met zoveel woorden te zeggen. ‘We doen

onze stinkende best, maar we zijn natuurlijk wel afhankelijk van de departementen.’ Kritiek dat het kabinet geen keuzes durft te ­maken in de taken van het rijk, schuift Ter Horst rigoureus van tafel. ‘Kijk maar eens naar het coalitieakkoord, het beleidsprogramma en de begrotingen van de departementen,’ riposteert ze. ‘Er zijn wel degelijk keuzes gemaakt.’ Op de schop Ter Horst en Bekker baseerden hun nota op de departementale plannen, waarin ieder voor zich heeft aangegeven op welke manier de opgelegde taakstelling moet worden ­b ereikt. Zo heft Buitenlandse Zaken het ­d irec toraat- generaal Reg iobeleid en ­Consulaire Zaken op. Woordvoerder Peter Mollema laat weten dat nog niet bekend is wat de consequenties zijn. ‘Op dit moment wordt onderzocht waar de taken naartoe gaan en welke taken mogelijk afgestoten kunnen worden,’ aldus Mollema. Bij BZ is Renée Jones, de huidige DG van het af te stoten organisatieonderdeel, belast met de taakstelling. Mollema verwacht dat zij eind van het jaar met haar plannen komt. Ook de top van het ministerie van ­F inanciën gaat op de schop. De taken van de thesauriergeneraal worden overgeheveld naar ­s ecretaris-generaal Ronald Gerritse. De ­huidige TG, Laura van Geest, wordt DG Rijksbegroting. Bovendien beraadt Financiën zich op de pSG-functie. Op Economische Zaken zijn ze hier al over uit: op termijn verdwijnt de plaatsvervangend secretaris-generaal. Na het vertrek van Peter Vermeij eerder dit jaar, is er for the time being een interim aangesteld. Op het ministerie van Ter Horst verandert eveneens het een en ander in de structuur van de organisatie. Van de huidige drie DG’s (Koninkrijksrelaties en Bestuur, Management Openbare Sector en Veiligheid) blijven er twee over: Bestuur en Publieke Dienstverle-

ning en Veiligheid. Rob Kuipers, nu nog DG MOS, wordt kwartiermaker van het nieuwe project-DG, dat de bedrijfsvoering van de hele rijksdienst voor zijn rekening zal nemen. In de Kamer verklapt Ter Horst hoe het gaat heten: DG Organisatie en Bedrijfsvoering Rijksdienst. Als het aan de minister ligt, krijgt dit directoraat-generaal doorzettingsmacht. ‘De concerntaak komt in handen van BZK, dan moet het ook kaderstellend en handhavend kunnen optreden,’ vindt Ter Horst, die daarmee tegemoetkomt aan de wens van de Kamer. ‘Als een departement zich niet aan de regels houdt, dan moet het daarop aangesproken kunnen worden. Dat is nu nog niet geregeld.’ Om de Kamer een vinger aan de pols te laten houden, zegt Ter Horst toe ­t ussentijds te rapporteren over het verloop van de vernieuwingsoperatie: twee keer per jaar een kwalitatieve analyse en jaarlijks een kwantitatief overzicht. Het denken over vernieuwing houdt ­overigens niet op bij de huidige nota. Het kabinet zal deze periode nog met een voorstel komen over de overheid van de toekomst. ‘Zodra we daar intelligente gedachten over hebben, gaan we ermee aan de slag,’ zegt Ter Horst aan het eind van het overleg. ‘Mijn SG en ik verheugen ons daar nu al op.’ < [Cindy Castricum]

De fractiewoordvoerders: CDA – Jan Schinkelshoek PvdA – Pierre Heijnen SP – Ronald van Raak VVD – Brigitte van der Burg PVV – Hero Brinkman GroenLinks – Ineke van Gent ChristenUnie – Ed Anker D66 – Alexander Pechtold

PM 6/12

29

advertentie

spelers >

­

Overheidsmanager van het Jaar Maureen Sarucco:

‘Veiligheid is geen zaak voor watjes’

‘Ze is onorthodox, durft out of the box te denken, blijft overeind tussen alle macho’s en is een vrouw met een hands-on mentaliteit,’ aldus juryvoorzitter Hans Dijkstal over Maureen Sarucco, de adviseur van de burgemeester over het openbare orde- en veiligheidsbeleid in Amsterdam, die vorige week werd uitgeroepen tot Overheidsmanager van het Jaar 2007. PRIJS • Als drijvende kracht achter het ­v eiligheidsbeleid van Amsterdam heeft Maureen Sarucco (54) veel meegemaakt: de Bijlmerramp, de moord op Theo van Gogh, de Eurotop en het koninklijk huwelijk in 2002. Ze heeft burgemeester Cohen zo kunnen ­imponeren dat hij haar heeft opgegeven voor de verkiezing van Overheidsmanager van het Jaar. Met succes, zo bleek vorige week toen ze in Noordwijk werd uitverkozen tot beste overheidsmanager van het jaar. De kritiek dat de werkzaamheden van de kandidaten te veel van elkaar afwijken om vergeleken te worden, wijst Sarucco van de hand. ‘Natuurlijk zijn wij alle vier werkzaam in totaal verschillende omgevingen, maar de basistaken van een overheidsmanager zijn in grote lijnen hetzelfde.’ Een week na de uitreiking loopt Sarucco nog steeds met een grote glimlach op haar werk rond. ‘Het is als een warm bad, iedereen op de directie straalt en is blij met deze erkenning. Ik heb de prijs gewonnen voor mijn werkzaamheden, maar zonder een goed lopende directie en gemotiveerde medewerkers was dat natuurlijk niet mogelijk geweest.’ De ontmoeting met prins Willem-Alexander, die haar de prijs uitreikte, was voor ­S arucco het absolute hoogtepunt van de avond. Vooral het gesprek met hem na afloop van de uitreiking maakte indruk op haar. ‘Uit zijn speech bleek al dat hij op zijn plek was tussen de overheidsmanagers. Later, toen ik met hem stond na te praten, bleek dat hij ook inhoudelijk zeer veel van mijn vakgebied af wist. Dat maakte het een bijzonder aangename ontmoeting.’

Door de jury werd Sarucco’s werk voornamelijk als resultaatgericht gekwalificeerd. Sarucco vindt dat ook de belangrijkste taak van een bestuurder. ‘Als overheid moet je niet vergeten voor wie je het allemaal doet. Ik probeer dan ook altijd de burger in het ­achterhoofd te houden. Je kunt als bestuurder wel leuk beleid maken, maar de mensen op straat moeten er beter van worden. Daar zijn mijn medewerkers continu mee bezig. Naast het maken van beleid proberen wij individuele problemen op te lossen. Op die manier blijf

je resultaatgericht.’ Dat Sarucco’s methode werkt blijkt uit het veiligheidsgevoel van de Amsterdamse bevolking. De afgelopen jaren is dit toegenomen. De Overheidsmanager van het Jaarverkiezing vierde dit jaar haar tienjarige jubileum. In die tien jaar zijn er zes mannen en vier vrouwen met de prijs vandoor gegaan. Deze bijna gelijke verdeling is niet helemaal ­correct in vergelijking met de praktijk, meent ­Sarucco. ‘De vrouw heeft dan wel gelijke kansen en ik zie ook wel meer vrouwelijke managers ­verschijnen, maar nog steeds hebben de mannen het overwicht.’ Last van al die mannen lijkt ze overigens niet te hebben. ‘De macho’s zoals in het juryrapport omschreven zijn zeker in mijn professie wel te vinden, veiligheid is nu eenmaal geen zaak voor watjes. Gelukkig ben ik niet zo’n watje, ook nooit geweest.’ Na alle positieve aandacht van afgelopen week lijkt een overstap naar de politiek bijna onvermijdelijk. Toch blijft Sarucco de ambtenarij nog steeds trouw. ‘Een paar jaar geleden is mij die vraag vaak gesteld, maar ook toen heb ik gezegd dat ik vooralsnog niet die ­a mbitie heb. De kans dat die instelling de komende jaren verandert is erg klein. Maar ik ben nu oud en wijs genoeg om te weten dat je nooit “nooit” moet zeggen.’ < [Karsten van Loon]

Prins Willem-Alexander is trots op de Nederlandse ambtenaar ‘Ambtenaren zijn net simultaanschakers. Ze spelen op verschillende borden. Soms kiezen ze de aanval, een andere keer kijken ze de kat uit de boom, en ze werken altijd in een dynamische omgeving,’ aldus kroonprins Willem-Alexander tijdens de uitreiking van de prijs voor beste overheidsmanager van het jaar 2007. De prins is trots op de Nederlandse ambtenarij. ‘Ik begrijp heel goed dat iemand bij de overheid wil werken. Het kan ook niet anders dan dat de ambtenaar in zijn hart een ware idealist is.’ Dat winnares Maureen Sarucco, die in Amsterdam al 25 jaar ‘de drijvende kracht is achter het openbare orde- en veiligheidsbeleid’, juist uit zijn handen de prijs in ontvangst mag nemen, levert enige hilariteit op. Ze heeft niet gewonnen omdat ze de ambtelijke leiding had van de veiligheid rondom het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima, in 2002. ‘Dat heeft er niets mee te maken,’ benadrukt de kroonprins waarna hij de prijs aan Sarucco overhandigt. Omdat het de tiende keer is dat de titel Overheidmanager van het Jaar wordt ­u itgereikt, heeft de jury nog een verrassing in petto: de Jubileum Award. De gelukkige winnaar is Geert Blijham, voorzitter van de raad van bestuur van het Utrecht Medisch Centrum. ‘Onder zijn leiding is het UMC Utrecht uitgegroeid tot een medisch centrum dat op vele gebieden presteert als het beste van Nederland’, meent de jury. De twee andere genomineerden, Dorine Burmanje van het Kadaster en Marc Veldhoven van ROC de Leijgraaf, hebben het nakijken. Zij gaan met lege handen naar huis.

PM 6/12

31

spelers > WIE ZIT WAAR? Manon Leijten (41) wordt per 1 ­februari 2008 directeur Financieel-Economische Zaken bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Zij volgt Raymond Gradus (45) op die directeur wordt van het Wetenschappelijk Instituut (WI) van het CDA. Leijten is sinds 2002 raadadviseur bij het kabinet van de minister-president. Fred Hilvers (46) is op 1 december ­begonnen als consultant bij Het Expertise Centrum (HEC). Hij gaat zich bezighouden met infrastructuur. Hiervoor werkte hij voor een consultancybedrijf. Ook Arjan de Jager (54) maakt per 3 december een overstap naar HEC. Hij gaat zich richten op onderwijs, welzijn en zorg. De Jager werkte hiervoor lange tijd in Afrika. Per 1 december is bij HEC bovendien Anja van der Heide (38) in dienst getreden. Ze gaat zich in het bijzonder bezighouden met opdrachtgevers in het noorden van Nederland. Hiervoor werkte Van der Heide bij LogicaCMG. De Nederlandse diplomaat Robert Serry (57) is 29 november benoemd tot ­speciaal gezant voor het vredesproces in het Midden-Oosten. Hij zal deel­nemen aan besprekingen over het ­Israëlisch-Palestijnse conflict. Serry was eerder hoofd van de afdeling Midden-Oosten van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij stond bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2006 op nummer 48 van de lijst van de PvdA. Hendrik Jan Brouwer (61) is sinds 1 november kroonlid van de Sociaal-Economische Raad (Ser). Hij zal deze functie vervullen tot 1 april 2008 en neemt de plaats in van Dirk Witteveen die in september overleed. Brouwer is sinds 1997 directeur van De Nederlandsche Bank en werkte eerder onder meer als thesaurier-generaal bij het ministerie van Financiën.

advertentie

32

PM 6/12

‘LNV is net de wereld in het klein’ LNV • Sinds 5 november is Annemie Burger (50) de nieuwe directeur-generaal van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Zij volgt daarmee René Bergkamp op, die sinds begin september als directeur-generaal aan de slag is bij het ministerie van Economische Zaken. Burger behaalde haar ingenieurstitel aan de Wageningen Universiteit en is sinds 1981 werkzaam bij het ministerie van LNV. Zij heeft de gestadige emancipatie van het departement sinds die tijd meegemaakt: ‘Aanvankelijk werkten er nog veel meer mannen dan vrouwen op het ministerie. Het was een technisch departement dat voor zichzelf. Het zou overigens verkeerd vrijwel uitsluitend bevolkt werd door inzijn om de indruk te wekken dat ik denk genieurs, bovendien was er vrijwel ­a lleen dat LNV uniek is in zijn opstelling. Ik ben maar aandacht voor de economische kant in het verleden ook wel verbonden van de agrarische geweest aan de misector. Sindsdien is ´Op dezelfde stoel blijven nisteries van Vrom er veel meer oog geen VenW, maar te zitten heb ik altijd als komen voor de makort om daar een zonde beschouwd´ nier waarop we met oordeel over te velonze natuur omgaan, len. Je merkt wel dat en nemen landschapsbeheer, duurzaam er cultuurverschillen zijn, maar die pluriondernemen en ethische vraagstukken formiteit is juist goed.’ een belangrijke plaats in. Dat de reikwijdDe nieuwe directeur-generaal heeft te van het ministerie groter is geworden, geen rechte weg naar de top gevolgd. heeft er onder andere toe geleid dat de Voordat ze op haar huidige plek zat, heeft man-vrouwverhouding veel beter in evenze vrijwel iedere afdeling van LNV aangewicht is.’ daan, zowel in Den Haag als ‘in de polder’. De term ‘blijven plakken’ vindt ze dan ook Burger, die vorig jaar nog haar zilveren jubileum bij LNV vierde, zegt iedere dag zeker niet op zichzelf van toepassing. fluitend naar haar werk te gaan. ‘Dat heeft ‘Sommige mensen blijven inderdaad op niet alleen te maken met de onderwerpen dezelfde stoel zitten, maar dat heb ik altijd die me aanspreken, maar ook met de sfeer als zonde beschouwd. LNV is net de weop het departement, reld in het klein. Je kunt je bezighouden die heb ik altijd ervamet economie en met ethiek, en al het ren als heel open. Als groen daartussenin. Ik ben door de jaren je een goed idee hebt heen nauw betrokken geweest bij de onten je wilt daar iets wikkeling van beleid, maar dat heb ik vaak en leuk kunnen afwisselen met prakmee doen, dan is er altijd wel een manier tische en uitvoerende functies. Ik vind het waarop je dat waar leuk om op lokaal niveau bezig te zijn en heel dicht op de keuzes te staan die komen kan maken. Ook als burger. Ik denk dat de kijken bij de inrichting van ons platteland. overheid er goed van Maar het geeft ook een ontzettend goed doordrongen moet zijn gevoel als je je eigen minister hebt kunnen dat ze er voor de sasteunen in een spannend debat.’ < menleving is, en niet [Henri van Hasselt]

spelers <

Wetenschap, praktijk en beleid verbinden VWS • Pauline Meurs keert na tien jaar WRR haar niet. ‘Je bent wel naïef als je denkt dat weer terug naar ‘haar stek’ in de gezonddaar geen discussie over ontstaat,’ vindt ze. heidszorg. Sinds 1 september is zij voorzitter ‘We hebben bewust een steen in de vijver willen gooien om een nieuw ­perspectief te ontvan het bestuur van ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en wikkelen op het thema n ­ ationale identiteit.’ zorginnovatie. Het instituut onder verantHet gemak waarmee mensen uitspraken woordelijkheid van het ministerie van Volksdoen zonder het rapport of de samenvatting gezondheid, Welzijn en Sport en de Nederüberhaupt te hebben gelezen, vindt Meurs landse Organisatie voor Wetenschappelijk ‘verbluffend’: ‘Blijkbaar is dat ook de tijdOnderzoek (NWO) financiert bijvoorbeeld ongeest.’ Gelukkig, vindt ze, is het werk van de derzoek naar prevenWRR bedoeld als aan­ tie- en zorg­methoden ‘We hebben bewust een steen zet tot een ­d iscussie in de vijver willen gooien’ in de ­gezondheidszorg. die voortduurt, lang Meurs (socioloog en nadat de ­reportages en debatten in de krant en op de televisie organisatiekundige) is tevens hoogleraar verstomd zijn. ­b estuur van de gezondheidszorg aan de ­Erasmus Universiteit Rotterdam. Wel heeft Meurs inmiddels een prioriteiHoewel Meurs al op 1 september aan haar tenlijstje opgesteld. Ze wil de verbinding tusnieuwe functie begon, werd haar laatste sen wetenschap, beleid en praktijk verder ­rapport bij de Wetenschappelijke Raad voor ­versterken, en helpen om de inzet van verhet Regeringsbeleid pas op 24 september gepleegkundigen en paramedische beroepen presenteerd. Het had een aanzienlijke ­nasleep. meer voor het voetlicht te brengen. Van haar Dat rapport, Identificatie met Nederland, deed WRR-tijd neemt zij in ieder geval twee aannogal wat stof opwaaien. De ­ophef verraste dachtsgebieden mee: etniciteit en gezond-

heidszorg en ethiek en gezondheidszorg. ‘De technologische ontwikkelingen gaan voort. Burgers hebben eigen opvattingen en voorkeuren over wat zij aanvaardbaar vinden en wat niet meer. En dat geldt ook voor beroepsbeoefenaren. Het is belangrijk dat er onderzoek en debat op dit gebied plaatsvindt.’ < [Eefje Rammeloo]

advertentie

PM 6/12

33

36 [PM Special] slimmere en betere overheid | 6 december 2007

Slimmere en betere overheid

Kwestie van ‘ruzie schoppen, boos zijn en bendevorming’ De Tweede Kamer buigt zich deze dagen over de Nota Vernieuwing Rijksdienst. Maar er is meer nodig, vinden topbestuurders bij de overheid. Strategisch slimme samenwerking is cruciaal. Te vaak wordt alleen de structuur aangepast omdat mensen niet echt willen veranderen. Tekst Rianne Waterval Foto’s Wiebe Kiestra

H

et zijn niet de plannen van Roel Bekker die tijdens de eerste topdialoog van de debatcyclus Slimmere en betere overheid centraal staan. Vernieuwing is meer dan puur een organisatorische kwestie, vindt het gezelschap van topbestuurders en adviseurs. Wat er dan wel nodig is om verandering te realiseren, wil dagvoorzitter Harry Starren van De Baak weten. De meningen lopen uiteen. Ferry Carlier van de stichting Ictu vraagt zich af of de SG-functie niet afgeschaft moet worden:

‘Hoe kun je verzinnen dat je wachtlijsten financiert?’ ‘De SG is in zekere zin de personificatie van het departement. Als je kokers wilt opheffen, moet je hier beginnen.’ Annelies Jonkers-Cornelisse vindt dat er minder aandacht besteed moet worden aan structuren. ‘Het gaat om culturen en samenwerking tussen mensen,’ aldus de SP-fractievoorzitter in de Provinciale Staten van Utrecht. We moeten naar een faciliterende in plaats van een regelende overheid, vindt ook gastspreker Steven van Eijck, voorzitter van de Landelijke Huisartsen Vereniging. ‘Hoe kan het toch dat de Belastingdienst een debacle is geworden, terwijl het vijf jaar geleden nog een van de meest vooraanstaande goed presterende diensten was?’ Volgens Van Eijck is het antwoord simpel: ‘De samenleving

is veranderd, maar de overheid niet. Dat wringt.’ Een aanbodgerichte overheid botst met een vragende samenleving, stelt Van Eijck. Als schrijnend voorbeeld noemt hij het rondpompen van geld in de jeugdzorg: ‘Bij Bureau Jeugdzorg Amsterdam kwamen vijftig financiële stromen op zeven momenten bij elkaar die op twintig verschillende manieren verantwoord moesten worden.’ Ook uit de voormalig jeugdcommissaris zijn frustratie over het financiële systeem: ‘Hoe kun je verzinnen dat je wachtlijsten financiert?’ Van Eijck, die tijdens operatie Jong menigmaal te maken kreeg met de belemmeringen van een verkokerde overheid, vertelt de aanwezigen hoe hij die te lijf ging. ‘Je moet consequent draagvlak creëren en zoeken naar een onverdacht motto waar niemand tegen kan zijn.’ Ook is het essentieel in kaart te brengen welke overheidslagen bij de verandering betrokken zijn en hoe de interactie tussen deze gelaagdheden verloopt. ‘Voor de burger is de overheid namelijk een veelkoppig monster met steeds dezelfde vraag.’

Pilots Vernieuwing is lastig, beaamt ook Nurten AlbayrakTemur. Volgens de COA-directeur zijn de belangen die meespelen gewoon te groot: ‘Wat we hebben, willen we behouden. We zijn eigenlijk een verschrikkelijk verwende samenleving. Verandering is een bedreiging.’ Te vaak wordt alleen de structuur aangepast omdat mensen niet echt willen veranderen, vindt Albayrak. Ze ziet wel degelijk bevlogen mensen die het anders willen doen, maar te vaak

6 december 2007 | slimmere en betere overheid [PM Special]

o Slim zijn d

e je zo:

er centraal e ondernem d n e r e d u plevert nd, de o insituatie o -w • Zet het ki in w n e e ing die len samenwerk nk in profie • Focus op chtbaar, de zi k ie lit o p blemen wend bent • Maak pro e dan je ge ze in n je ti ar top dere p ambtelijke • Ga met an atie met de ic n u m m co r directe ndering • Zorg voo ent van vera m o m s al n nenuit crisis aa ren van bin • Grijp een et innovato m g ei staan’ in rm ndevo ten in de kl e vo e d t e • Creëer be er ‘m beleidsmak stuurder of n te maken • Ga als be n te om foute im ru e werkwijze e d rs e ewerk n met nieuw te n e m ri e • Geef med xp re lijkheid voo s moet zijn rantwoorde el mee een • Neem ve w t e h n e re iede motto waar • Kies een

blijft dit steken op het niveau van pilots. Cruciaal is volgens Albayrak het creëren van win-winsituaties. Als voorbeeld noemt ze haar zoektocht naar nieuwe locaties voor opvangcentra voor asielzoekers. ‘Als ik locaties zoek en dit netjes volgens alle regels van de overheid doe, is de eerste locatie binnen 21 maanden “een mogelijkheid”. Daar kan ik niet op wachten.’ Daarom zoekt ze wijkbewoners en gemeenteraadsleden op om zo van onderaf draagvlak te creëren. ‘Door ondernemers meer afzet te bieden en een centrum op de politieke agenda te zetten, krijg je een win-winsituatie. Hiermee bereik ik sneller en beter resultaat.’ Volgens BZK-directeur Innovatie en Informatiebeleid Harry van Zon is het belangrijk om als overheid ‘van buiten naar binnen te leren werken’. Intern werkten ze met zogenaamde avatars, profielen om probleemsituaties zichtbaar te maken. De reorganisatie van de rijksdienst ziet hij als een structurele kwestie. ‘Structure follows strategy’, stelt hij. Waar het echt om gaat is de uitwisseling van informatie: ‘Daar ligt veranderingspotentie en daar moeten we dus hard aan werken.’ Hij acht informatietechnologie essentieel om de burger centraal te kunnen stellen. ‘De overheid loopt een beetje achter bij het bedrijfsleven, maar wij kunnen het ons niet permitteren voorop te lopen en risico’s te nemen.’ In pilots ziet hij ook geen heil: ‘Ik heb er een bloedhekel aan. Wij voeren zaken in en gaan voor resultaat.’ Ook op lokaal niveau moet het ‘minder verkokerd’. ‘We moeten door de structuren heen breken en kijken wat beter kan,’ vindt Annet Bertram. De oud-DG Wonen van Vrom is sinds 1 mei

­gemeentesecretaris van Den Haag. Tijdens een werkbezoek aan een basisschool in de Schilderswijk zag ze hoe het anders kon. ‘Laten we saneren in het aantal instellingen dat bezig is met een kind en alleen in zee gaan met de partijen die echt zicht hebben op dat kind.’ Bertram denkt dat de overheid vaker onconventioneel moet optreden: ‘Je kunt best in zee gaan met partijen waar je aanvankelijk helemaal niet aan gedacht had. Geef een partij eens een andere rol dan de gebruikelijke.’ Zo ziet ze meer mogelijkheden in samenwerking met het bedrijfsleven. ‘We moeten de koppen bij elkaar

‘Waar het echt om gaat is de uitwisseling van informatie’ steken zodat bedrijven zich verantwoordelijk gaan voelen voor deze backyard. Adopteer zo’n school! Den Haag kiest voor de vipbehandeling: stevige steun voor de wijkpartijen en rechtstreeks toegang tot de top van het stadhuis als het stagneert.’

Coalities Lex van den Ham, vicepresident bij Capgemini Consulting en voormalig DG Programma Andere Overheid, vraagt zich af waarom er zo weinig is veranderd sinds de operatie-Van Eijck. ‘Als een ­crisis zich aandient, grijp die dan aan om te innoveren. Wie innovator wil zijn omdat hij die passie heeft, moet coalities maken. Zo kun je de overheid ook van binnenuit veranderen.’ Hiermee komt hij op

37

38 [PM Special] slimmere en betere overheid | 6 december 2007

een heikel punt. Hoe zit het met het risico­mijdende gedrag van de ambtenaar? ‘Je mag als ambtenaar geen fouten maken. Daar zit de crux,’ vindt CDA-Kamerlid Jos Hessels. ‘Het is schandalig dat het zo moeilijk is om een andere dan

‘Ambtenaren moeten de angst voor de burger kwijtraken’ de geijkte weg te bewandelen,’ vindt ook PvdAgemeenteraadslid Charlotte Riem Vis. ‘We moeten meer handelende types aantrekken die fouten durven te maken en daarop aangesproken kunnen worden,’ vindt ABD-interimmer Kees Lebon. Een kentering van die risicomijdende cultuur is noodzakelijk, daar zijn de aanwezigen het over eens.

Ambtenaren moeten de angst voor de burger kwijtraken, vindt Willem Bongaarts. Dit vraagt om een omslag die volgens hem nog jaren kan duren. De gebiedsmanager van de gemeente Tilburg presenteerde op deze bijeenkomst het project De buurt de baas. Hier wordt gewerkt aan de leefbaarheid van wijken door burgers meer eigen verantwoordelijkheid te geven. Thijs Malmberg, manager bij Ordina, wijst erop hoe belangrijk het is dat de vooruitgang in de wijken wordt gemeten. ‘Succes genereert succes. Het ­meten van resultaten is dus erg belangrijk,’ stelt de gebiedsmanager. Naast de aandacht voor succes moet ‘de nieuwe ambtenaar’ volgens Bongaarts continu bezig zijn met ruzie schoppen, boos zijn en bendevorming. Maar de burger moet zelf ook aan de slag: ‘De overheid doet mee, maar doet het niet alleen. Het is ­tenslotte maar één dag per jaar sinterklaas.’

Op zoek naar ‘succesfactoren’ ‘De burger centraal’ en ‘van een regelende naar een faciliterende overheid’ zijn inmiddels breed gedragen uitgangspunten. Toch is de praktijk vaak weerbarstiger. Vernieuwing is niet alleen een kwestie van nieuwe structuren en regels die centraal worden opgelegd. Dat werd maar al te duidelijk tijdens deze eerste topdialoog.

D

e praktijk vraagt om nieuwe samenwerkingsvormen en verbanden die belangen van bestaande overheidsstructuren overstijgen. Dat dit mogelijk is, laten de ‘good practices’ zien die op de vervolgconferentie van 17 januari a.s. gepresenteerd worden. Deze praktische inspiratieconferentie heeft tot doel elkaar te leren kennen, van elkaar te leren en, waar mogelijk, ‘slim te jatten’. Ga niet het wiel opnieuw uitvinden. Er is de afgelopen jaren, mede onder het Programma Andere Overheid, al veel in gang gezet. Tijdens de inspira-

tieconferentie vertellen vertegenwoordigers van o.a. De Werkmaatschappij, rijksinspecties, Waternet, provincies en gemeenten hoe zij de vernieuwing hebben doorgevoerd en tot welke resultaten dit heeft geleid. Door speeddating komt u in contact met collega’s die voor vergelijkbare uitdagingen staan. Stap even uit de waan van de dag. Op deze bijeenkomst kunnen topbestuurders van gemeente, provincie, uitvoering en het rijk hun oor te luisteren leggen bij de diverse projecten die gepresenteerd worden. We zijn op zoek naar de succesfactoren voor vernieuwing. En die zijn bij u te vinden.

Daar willen we van leren. De resultaten komen terug in een afsluitende topdialoog op 14 februari 2008. Het geheel leidt tot een verslag en een advies die eind februari worden aangeboden aan de minister van Binnenlandse Zaken. Een advies dat bestuurders en beleidsmakers kan inspireren verder te denken dan structuurveranderingen. Het gaat uiteindelijk om draagvlak en interactie tussen de mensen die vernieuwingen in de praktijk moeten realiseren.

Meer informatie over de debatcyclus vindt u op: www.debatcyclus.nl/betereoverheid

6 december 2007 | slimmere en betere overheid [PM Special]

‘Overheid heeft veel dikkere bovenlaag dan bedrijfsleven’ Elco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland, opent op 17 januari de conferentie in het kader van de debatcyclus Slimmere en betere overheid. Voorafgaand aan de bijeenkomst wil de oud-minister en CDA-partijleider wel kwijt wat hij nodig acht om tot een slimmere, betere overheid te komen.

Hoe ziet u de vernieuwing van de overheid? ‘Je ziet dat het lastig is vernieuwing snel doorgevoerd te krijgen. We hebben onszelf opgezadeld met een veel te groot pakket regels. Vroeger was het uitgangspunt: alles mag, tenzij er regelgeving in de weg staat. Er heeft een omkering plaatsgevonden die in mijn ogen niet gezond is. Regelgeving is de stop op de fles geworden. Ik zie jongeren op een andere manier naar problemen kijken: oplossingsgericht. Voor die mentaliteit is te weinig ruimte.’

Wat is het grootste obstakel? ‘Het juridische aspect krijgt te veel nadruk en andere aspecten, zoals de economie of de volksgezondheid, raken daaraan ondergeschikt. De Kamer praat ook veel meer over procedures en regeltjes dan vroeger. Overigens is dat in het bedrijfsleven niet anders. Daar vraagt iedereen zich tegenwoordig ook als eerste af hoe het zit met de aansprakelijkheid, wat de toezichthouder ervan vindt of hoe het zich verhoudt tot de code. Er is een overaccentuering van het juridische aspect.’

Denkt u dat afslanking ­vanzelf leidt tot een betere overheid? ‘Nee, het gaat niet zozeer om de ­getallen. De vraag is of je allianties kunt sluiten en de samenwerking tussen partijen beter kunt organiseren. We leven in een opgesplitste, sterk gespecialiseerde maatschappij. Bedrijven accepteren makkelijker dat ze via ict bij elkaar over de schutting kunnen kijken, de overheid loopt in dat opzicht achter, alweer vanwege de juridische consequenties. Het idee van opereren in netwerken en ­samen een optimum realiseren is in het bedrijfsleven normaal. Voor een auto heb

je banden, remmen en een stuur nodig. Al die producenten hebben een hoogste standaard voor hun product, maar als je de auto in elkaar sleutelt moet er wel eens iemand een veer laten. Overheden moeten ook leren dat niet iedereen altijd het maximale kan realiseren.’

Is iedereen een gevangene van het systeem geworden? ‘Het electoraat zegt: u moet zorgen dat er op tijd geleverd wordt. Mensen hebben een broertje dood aan al die schotten tussen sectoren en organisaties.’

Kunnen met ict betere resultaten gerealiseerd worden? ‘Ja, door zaken te combineren. Met een

‘Onbegrijpelijk dat mijn advies terzijde is geschoven’ computer alleen los je geen problemen op. Neem een willekeurig stukje grond in Nederland. Als ik wil weten welke kabels er liggen, welke vogels er broeden, welke hoogspanningskabels eroverheen mogen, ben ik weken bezig om dat uit te zoeken. Gewoon omdat zulke in­­formatie niet is opgeslagen op postcode. Een kleine moeite, maar je moet het willen.’

Zou interactie van overheid en bedrijfsleven ook slimmer kunnen? ‘Wat mij opvalt nu ik ongeveer tien jaar in de private sector actief ben, is dat de overheid een veel dikkere bovenlaag heeft dan het bedrijfsleven. Bij bedrijven worden veel taken op het niveau van de

uitvoering gelegd en dan wordt meteen gekeken hoeveel uur iemand ergens mee bezig is. De overheid zit in die tussenlaag van alles te bespreken zonder dat daar een kostenplaatje aan hangt. Bovendien is op dat niveau de goede informatie vaak niet beschikbaar. De Hema weet van elke vestiging precies hoeveel worsten er zijn verkocht terwijl de overheid over feiten in de uitvoering in het duister tast.’

Staat de overheid voldoende open voor innovatie? ‘Men is een beetje angstig. Er wordt al snel geroepen: “Is dit wel proven technology?” De overheid heeft de neiging zelf de technische uitvoering ter hand te nemen. Je kunt best functionele eisen stellen en aan anderen overlaten welke technologie moet worden gebruikt.’

Vindt u het jammer dat uw advies om de ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie samen te voegen tot één ministerie van Veiligheid niet is overgenomen? ‘Ja, daar ben ik teleurgesteld over. Ik heb dat advies uitgebracht vlak voor de formatie, daar had men ook om gevraagd. Dus het is niet alleen jammer, het is onbegrijpelijk dat het advies terzijde is geschoven. Het idee is: er zijn een paar grote thema’s, pas daar je overheidsorganisatie op aan en dik het in. Men heeft uitgerekend op dit terrein meer ministers ingehuurd. In plaats van kleiner en beter is men aan de slag gegaan met programmasturing en coördinerende ministers, er wordt steeds meer vergaderd. Je wordt er krankjorum van. Het ruimtelijk proces is een breiwerk geworden dat zelfs de welwillendste bureaucraat niet meer kan ontrafelen, laat staan een burger.’

39

PM 8/11

41

et cetera >

Blik op de rijksoverheid Onlangs verscheen bij de juridische uitgeverij Ars Aequi Blik op de rijksoverheid. In dit ‘cahier’, zoals de uitgave deftig wordt genoemd, bespreekt wetgevingsjurist ­André Hofman de belangrijkste aspecten van de organisatie van de rijksoverheid. Onder de voorgaande kabinetten-­Balkenende is voortdurend over de toekomst van de rijksoverheid nagedacht. Maar wat is nu eigenlijk de positie van de rijksoverheid in de maatschappij ten ­opzichte van andere overheden en de ­burger? Hofman zet het in zijn boek kort en ­bondig uiteen. Hij gaat daarbij in op de ­organisatie van een ministerie en op begrippen als publiek private ­samenwerking en zelfstandige bestuursorganen. Daarbij beperkt hij zich niet tot een louter juridische analyse. Blik op de rijksoverheid biedt een bredere kijk op Den Haag en doet dat, zoals de achterflap aankondigt, ‘zonder de burger uit het oog te verliezen’. ‘Het boeiende van het bestuderen van de organisatie van de rijks­ overheid is nu juist dat er zovéél aspecten aan zitten. Die aspecten ­hebben ­betrekking op de onderdelen van de organisatie, hun onderlinge ­verhoudingen en bevoegdheden, maar daarnaast ook op de politieke ­verhoudingen – én op onszelf, de burgers,’ zo licht hij de keuze van zijn

invalshoek toe. Het ‘onszelf, de burgers’ en de af en toe iets te nadrukkelijke ‘we-­verteltrant’ komt hier en daar wat bombastisch over. Zeker als het klinkt uit de mond van een rijksambtenaar, ook al schrijft hij op ‘strikt persoonlijke titel’. Maar het zou te flauw zijn om te vallen over ­dergelijke details. De auteur heeft wel degelijk moeite gedaan een toegankelijke tekst te schrijven. Door aan te knopen bij bijvoorbeeld de cafébrand in ­Volendam of de overdadige huisvesting van het UWV, wordt van het ­begin af aan contact gezocht met de belevingswereld van de burger. In hoofdstuk 1 komt de ‘Kafkabrigade’, die bureaucratische uitwassen tegen moet gaan, ter sprake. ‘Veel mensen raken verdwaald in regeltjes, die soms zelfs tegenstrijdig zijn. Geen wonder dus dat veel ­mensen de (rijks)overheid, die deze regels bedenkt en uitvoert, een veel­koppig ­monster vinden.’ Hiermee zit de lezer meteen met z’n neus boven op vraagstukken rond de positie en de organisatie van de rijksoverheid ­versus de onderbuikgevoelens van menig burger. Blik op de rijksoverheid is geen boek dat je als een roman van voor naar achter leest. Het is eerder een soort leidraad voor degene die, al dan niet beroepsmatig, verdergaande belangstelling heeft voor de organisatie van de rijksoverheid. < [Jan Sanders]

Blik op de rijksoverheid, André Hofman Uitgeverij Ars Aequi, 125 pagina’s, €15

advertentie

42

PM 6/12

et cetera <

Ingezonden brieven Onzinnig Ik lees het blad PM doorgaans met geamuseerde belangstelling. In het laatste nummer zag ik op bladzijde 29 een opmerking, die door de interviewer niet werd gecorrigeerd of gerelativeerd, maar daar wel om schreeuwt. De Belgische ‘brainstormdeskundige’ Koen De Vos meent dat ambtenaren voor hun baan hebben gekozen ‘omdat ze op zoek zijn naar zekerheid en geen zin hebben in de grilligheid van de markt’. Deze opmerking vind ik net zo onzinnig als de stelling dat mensen in het bedrijfsleven ‘voor hun baan hebben gekozen omdat ze graag een leaseauto willen’. Je mag toch hopen dat bij zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven de belangstelling voor het werk een minstens zo belangrijke ­drijfveer is! Voor mij is dat in elk geval veruit het ­belangrijkst. De vraag naar zekerheid of leaseauto lijkt me bijzaak. Maar het kan natuurlijk zijn dat dat in België geheel anders ligt. Roeland Böcker, ministerie van Buitenlandse Zaken

ROP In het artikel ‘I ambtenaar’ in PM van 22 november jongstleden wordt verwezen naar enkele standpunten van de Raad voor het Overheidspersoneelsbeleid, de ROP. Ik moet u er wel op wijzen dat de samenwerkende centrales

van overheidspersoneel, de ambtenaren­bonden dus, op een bepaalde wijze afstand hebben genomen van het ROP-rapport in kwestie. Zij stellen in het rapport onder meer dat op dit moment bij de werknemers binnen de overheid onvoldoende basis is voor verdere normalisatie van de ambtelijke rechtspositie. Zij adviseren het kabinet dan ook daartoe op dit moment niet over te gaan. In wezen is in het ROP-rapport daarom slechts de helft van de ROP aan het woord, te weten de overheidswerkgevers. Waarvan gaarne akte! Ron Niessen, bijzonder hoogleraar op de Ien Dales Leerstoel, Universiteit van Amsterdam

Arriva’s succes? Met verbazing las ik het juichende artikel in PM 19 van 8 november over het ‘succes van Arriva’. De schrijver had er goed aan gedaan niet alleen de woordvoerster van Arriva en een aantal vervoersdeskundigen aan het woord te laten, maar ook de reizigers die op de noordelijke nevenlijnen tot gebruikmaking van de treinen van dit bedrijf veroordeeld zijn of zelf een kijkje te nemen op een paar stations aan de door Arriva bediende lijnen. Van meet af aan vallen met grote regelmaat treinen uit, treinen zijn overvol en rijden daarom stations met wachtende reizigers voorbij, vertragingen van meer dan een uur zijn niet ongebruikelijk en er vallen regelmatig reizigers

in deze treinen flauw door de grote drukte en slechte ventilatie. De regionale media berichten regelmatig over deze wanprestaties, zowel in redactionele artikelen als in de ingezonden­ brievenrubrieken. De vervoersgroei op het spoor waarover ­Arriva zich verrast toont heeft het bedrijf zelf grotendeels gecreëerd door opheffing van de aan de spoorlijnen parallel lopende buslijnen. Zo is het een koud kunstje om een spoorlijn rendabel te maken, en het is hier dat de in het artikel ­gemaakte vergelijking met de NS ­volledig mank gaat. En het zij ook duidelijk dat Arriva getuige de betreffende uitspraken van de woordvoerster óf buitengewoon incompetent functioneert óf bewust de waarheid verhult. Vanzelfsprekend is ook concessieverlener provincie Groningen aan dit alles debet door haar lakse houding jegens Arriva. Het laten meerijden van ‘mystery reizigers’ doet het uiteraard goed in de media, maar heeft geen enkel effect als er geen consequenties worden verbonden aan hun belabberde bevindingen. Het artikel gaat er volledig aan voorbij dat openbaar vervoer als doel heeft het met ­betrouwbaarheid en een minimum aan ­comfort reizigers te vervoeren. Rendabiliteit komt pas daarna en is op zich geen verdienste. Arriva schiet hier, evenals zijn concessieverlener aanzienlijk tekort; de geciteerde uitspraak ‘Op zich is groei prachtig, maar we willen wel graag ­tevreden reizigers’ is dan ook een gotspe. Marja Verstoep, Overschild

advertentie

PM 6/12

43

service Kameragenda

10 t/m 20 december

Plenaire vergaderingen De begrotingen van SZW en OCW komen in week 50 aan de orde en zijn daarmee hekkensluiter. In de laatste week voor het kerstreces komen alle amendementen en wetsvoorstellen die uit de begrotingsbehandelingen zijn voortgekomen in stemming. Commissievergaderingen

10 december 13.00-18.00

OCW, EZ en LNV, Notaoverleg Hoger onderwijs en wetenschapsbeleid

16.00-18.00 16.00-18.30

Justitie en BZK, Algemeen Overleg Criminaliteit op St.Maarten VWS, Algemeen Overleg Modernisering AWBZ

10.00-12.00 10.00-12.00 10.00-12.30 11.00-13.00 13.00-15.00 13.00-15.00 13.00-17.00

LNV en Vrom, Algemeen Overleg Natuur EU en BZ, Algemeen Overleg Europese Raad Financiën, EZ, Justitie en SZW, Algemeen Overleg Corporate governance EZ en BZK, Algemeen Overleg Open source software VWS en Justitie, Algemeen Overleg Verslavingszorg VenW en Vrom, Algemeen Overleg Verbreding snelwegen LNV,

11 december

12 december

13.30-15.30 15.00-19.00 15.30-17.30

Algemeen Overleg Landbouw- en Visserijraad BZK, Algemeen Overleg Trendnota arbeidszaken overheid VWS, Algemeen Overleg Gehandicaptenzorg VenW, Justitie en Vrom, Algemeen Overleg Bouwverbod Groenenbergterrein

10.00-12.00 10.15-11.45 14.00-16.00 14.00-17.00 15.30-17.30

LNV, Algemeen Overleg Jacht VWS, Algemeen Overleg Verkeerde bedden VWS, Algemeen Overleg Interventies aan het hart Justitie, OCW, VWS en WWI, Algemeen Overleg Leergerelateerd werk BZK en Justitie, Algemeen Overleg Programma veilige publieke taak

10.15-20.00 13.00-20.00 13.00-18.00

VenW, Notaoverleg Meerjarenplan Infrastruc- tuur, Ruimte en Transport BZ en Defensie, Algemeen Overleg Afghanistan OCW, Wetgevingsoverleg Cultuur

16.30-20.30

Jeugd, BZK en VWS, Algemeen Overleg

13 december

17 december

18 december

evenementen 6 en 7 december

17.30-19.30

Alcoholbeleid Vrom, Algemeen Overleg Milieuraad

10.00-12.00 10.00-13.00 10.00-14.00 10.30-13.30 14.00-16.00 14.00-16.00 16.30-19.30

Defensie, Algemeen Overleg Defensie materieel proces SZW en Financiën, Algemeen Overleg Schulden OCW, Algemeen Overleg Passend onderwijs Justitie en VWS, Algemeen Overleg Huiselijk geweld SZW, BZ en Justitie, Algemeen Overleg Arbeidsmigratie Vrom en VenW, Algemeen Overleg Luchtkwaliteit SZW en Financiën, Algemeen Overleg Loonaangifte

10.00-12.00 10.00-12.00 10.00-12.00 10.15-12.15 13.30-15.30

LNV, EZ, Vrom, VenW Algemeen Overleg Natura 2000 EZ, OCW, Algemeen Overleg Digitale radio via de ether SZW, Algemeen Overleg Wet werk en bijstand Jeugd, Algemeen Overleg Elektronisch kinddossier EZ en BZ, Algemeen Overleg Wapenexportbeleid

19 december

20 december

11 december

12 december

12 en 13 december

Studiedag De nieuwe omgevings­ vergunning Euroforum Spant, Bussum www.euroforum.nl

Seminar Klant en taal 2007 Project Klinkende Taal Mövenpickhotel, Amsterdam www.klinkendetaal.nl

Cursus Nieuwe Europese wetgeving voor bedrijfsveiligheid Studiecentrum voor Bedrijf & Overheid Jaarbeurs, Utrecht www.sbo.nl

7, 8 en 9 december

12 december

12 december

13 december

25-jarig jubileum De Balie De Balie, Amsterdam www.debalie.nl

Conferentie Zet de vernieuwing op 1 Vakbonden sector Rijk en PRO Concordia, Den Haag www.fnvformaat.nl

Toekomstlezing Alexander Pechtold Futur Het Nutshuis, Den Haag www.futur.nl

Landelijke praktijkdag Gegevens­ uitwisseling en privacy Elsevier Congressen Crowne Plaza, Den Haag www.elseviercongressen.nl

Gemeentebeurs VNG Jaarbeurs, Utrecht www.vnggemeentebeurs.nl

PM 6/12

45

advertentie

beau monde Het was weer een mondaine vertoning, de jaarlijks ­terugkerende herfstborrel van Neerlands succesvolste lobbyist Rob Meines. Maria van der Hoeven sprak over de filialisering van ons bedrijfsleven whatever that may be... De aanwezigen braken er zich het hoofd niet over.

Hier is ie dan rechts op de foto: Rob Meines, lobbyist, journalist en Duitslandkenner. Naast hem onroerendgoedgigant Folkert Popma uit Friesland (‘geen commentaar’ op de jongste bouwschandalen) en Pieter Tuinman (l), die de rol van wethouder Hekking op zich nam.

Filiaal Den Haag Wat: Haagse herfstsalon van Meines en Partners Waar: Kloosterkerk, Den Haag Wanneer: Dinsdag 27 november 17.30-19.30 uur

Filialisering of niet, India rukt op in de vaderlandse dreven. De heren Ramachandran (r) en Kapur zijn hier om de belangen van het miljardenbedrijf Tata veilig te stellen. Zij leveren ict aan het rijk en praten met Mel Kroon van Tennet. Let wel, ze hebben een cursus Nederlands gevolgd!

Ben Bot, oud-minister en diplomaat, is al jaren bevriend met Meines. Als we binnenkomen is hij in een geanimeerd gesprek verwikkeld met Hein van Ameijden die marineschepen verkoopt. ‘En dan heb je al snel met de politiek te maken.’ Zo verkoopt zijn bedrijf Schelde Naval Shipbuilding ook aan Indonesië.

Veel dames waren er niet. Carina Holla (r) is tegenwordig de baas op het kantoor van Meines. Liesbeth de Vries communiceert Arriva.

Kent u hem nog? De immer goedlachse fractievoorzitter van de PvdA uit de vorige eeuw, Thijs Wöltgens? Hier met Boudewijn de Blij (l) en Fred Rademaker.

Mohamed Hefni (l) is minister Plenipotentiary van Egypte. Navraag leert dat hij leiding geeft aan de economische afdeling op de ambassade. Eric Venghaus zit in de zorg(en).

Where the elite meets: Syp Wynia (l), de ultrarechtse columnist van Elsevier, spreekt met buitenboordmotor Ton Elias en koppensneller Monique de Vos, die voor zichzelf gaat beginnen.

Bert Kreemers (l) hier met communicator Len Middelbeek, adviseert tegenwoordig de zorgsector. Dat is nog eens iets anders dan gevechtsvliegtuigen, waar hij binnenkort op promoveert.

Dit lijken heel snelle jongens en misschien zijn ze dat ook wel. Vincent Hoogers (l) heeft zijn bedrijf Strategic Sales genoemd, Mike Rozijn (m) is van MR Consultancy&interim en Barend Zuurmond is de broer van Arre, de ict-specialist. Barend adviseert de overheid over leegstand van de eigen gebouwen.

Jacques Schraven (r) is back in town. Hij adviseert tegenwoordig Tata Steel onder meer als bestuurder bij Corus Nederland. ‘Leuk dat de emerging markets nu onze bedrijven overnemen.’ Suzanne Drion is senior adviseur bij VNO-NCW en Chris Peeters, pardon prof. dr. Peeters, runt een denktank die wetenschappelijk gefundeerd advies geeft.

Vroeger roeiden ze samen, nu moeten ze het ieder op een andere plek zien te rooien. Minco van Heezen (l) is press officer van de Rotterdamse haven en Sybrand van Haersma Buma (CDA) is lid van de Tweede Kamer. Qua verkooptechniek komt het op hetzelfde neer.

In opkomst. Drs. Manou Ali (l), consultant bij Capgemini, en Fiona Arens, die zich nu al senior consultant mag noemen bij Meines en Partners. Welke accounts zij doet? ‘De media, vooral De Telegraaf en Endemol.’

Hans Magnussen (r), hier in gesprek met ict’er Nico de Jager, is de Zweedse ambassadeur in ons land. Hij heeft het erg naar zijn zin, want het is net Zweden. Of is er toch een verschil? ‘The Dutch are slightly more individualistic and spontaneous,’ zegt hij na lang aandringen.

PM 6/12

47