Cura. Preventie van diabetes 5 Patron & cuisinier Greveling: Iedereen naar de zin 8 Patent op nieuwe gonorroetest 9. Jaargang 2 - december 2005

Cura

Jaargang 2 - december 2005

4

CURA IS EEN UITGAVE VAN HET JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS. DIT MAGAZINE VERSCHIJNT VIER KEER PER JAAR.

Preventie van diabetes | 5 Patron & cuisinier Greveling: Iedereen naar de zin | 8 Patent op nieuwe gonorroetest | 9

INHOUDSOPGAVE 3

5

Patiënten in toekomst in Den Bosch bestraald JBZ sluit samenwerkingsovereenkomst met Dr. Bernard Verbeeten Instituut. Gratis inloopspreekuur voor voeten 10 november jl. was er een gratis voetenspreekuur voor diabetici. Preventie van diabetes Ongezonde levensstijl debet aan diabetes; JBZ zet in op preventie.

6

Melden is geen klikken Het veiligheidsdenken moet in ziekenhuizen net zo goed zijn ontwikkeld als in de luchtvaart.

8

Wisselcolumn: Iedereen naar de zin Door de patron & cuisinier van Chalet Royal: Gerrit Greveling.

13 Wie bent u? Vanaf 1 januari zijn patiënten verplicht zich te legitimeren in ziekenhuizen. U zegt De nieuwe wet op Zorgverzekeringen; identificatieplicht. 14 Het JBZ maakt werk van druk Kwaliteitsdag: winnende project verlaging decubituspercentage. 15 PAAZ overgedragen aan GGz Eenheid in zorgbeleid voor patiënten en verwijzers. 18 Nieuwe en vertrekkende medisch specialisten 19 Case van een patiëntenvoorlichter We mailen... Agenda KENNIS EN WETENSCHAP

9

Patent op nieuwe gonorroetest Het Multidisciplinair Laboratorium voor Moleculair Biologische Diagnostiek van het JBZ ontwikkelde een nieuwe gonorroetest en kreeg een patent. 11 Eerste prijs innovatief oncologisch onderzoek Onderzoek naar de behandeling van mammacarcinomen met RFAtechniek. 12 Nieuw specialisme Kinderurologie REVALIDATIECENTRUM TOLBRUG

Aan het eind van het jaar In het organogram van het ziekenhuis zweeft direct onder de Raad van Bestuur een ruim bedeelde laag voor inspraak en advisering. De Ondernemingsraad, de Vereniging Medische Staf, de Cliëntenraad en de Verpleegkundige Adviesraad. Er is uiteraard ook de Raad van Toezicht die rechtstreeks toezicht houdt op de Raad van Bestuur. Verder zijn er ontelbare externe partijen die toezicht houden, vragen om verantwoording, om prestaties uitgedrukt in prestatie-indicatoren, kengetallen, scores en rapporten. Met zoveel mensen binnen en buiten de organisatie die met ons meedenken en moeten instemmen met het ziekenhuisbeleid, lijkt het voor een Raad van Bestuur welhaast onmogelijk om verkeerde besluiten te nemen. Als het zo eenvoudig was dat een besluit altijd wordt gebaseerd op ‘de meeste stemmen gelden’ en tegenstemmers zouden ontbreken dan zou aan het hoofd van een ziekenhuis een aap met een telraam kunnen volstaan. Of een computer, dat is moderner. Maar zo eenvoudig is het niet. Er moeten besluiten worden genomen die noodzakelijk zijn voor het grote geheel van het ziekenhuis. De continuïteit ervan op langere termijn en de maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de regionale

ziekenhuiszorg spelen in de besluitvorming een belangrijke rol. Zonder slechts oog te hebben voor de waan van de dag en het eigen belang van een doelgroep. Bij beleidsbeslissingen moeten soms ingewikkelde afwegingen worden gemaakt. Daarbij telt de inhoud van het beleid het zwaarst en wordt er ook een politieke afweging gemaakt. Iets gedaan krijgen zonder conflicten op te roepen. Het moet ook niet te lang duren, want dan neemt de slagvaardigheid af en dat kunnen we ons in een tijd van aanstormende marktwerking niet permitteren. Lastig, hoor. Maar ook erg boeiend werk om te doen. Aan het eind van het jaar kijk je terug. Wat was het weer dynamisch. Emoties en opwinding rond de verhuizingen medio 2006 en de naderende nieuwbouw; de grote energie die wordt vrijgemaakt voor de kwaliteitszorg. Zal het nog ooit rustiger worden in onze sector? Ik denk van niet. De komende feestdagen zijn bij uitstek geschikt om even afstand en rust te nemen en dat wens ik u allen toe. Daarna gaan we weer verder, zoveel mogelijk met de instemming en de steun van iedereen. Frans Croonen, Voorzitter Raad van Bestuur

[w.v.t.t.k.] Website Spoedeisende Hulp De twee Spoedeisende Hulpafdelingen (SEH) van het Jeroen Bosch Ziekenhuis hebben sinds kort gezamenlijk een afdelingssite op de website van het ziekenhuis. De afdelingen vervullen een centrale rol in de spoedeisende hulpverlening in ’s-Hertogenbosch en omgeving. Op de site wordt de werkwijze van de beide afdelingen uitgelegd en staat informatie over de gebruikte apparatuur. Ook de gipskamers komen uitgebreid aan bod.

16 Het effect van een neglect na een CVA Niet meer bewust van één lichaamshelft. 17 Inspanningen beloond Uitbreiding aanbod Revalidatiecentrum Tolbrug. Coverfoto Gekleurde foto van een gonococ (Neisseria gonorrhoeae) op een epitheelcel gemaakt door een elektronenmicroscoop. De bacterie veroorzaakt de seksueel overdraagbare ziekte gonorroe

2 | Cura, jaargang 2, nummer 4

(artikel op bladzijde 9).

Patiënten in toekomst in Den Bosch bestraald Op 11 oktober jl. ondertekenden het Dr. Bernard Verbeeten Instituut (BVI,Tilburg) en het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) een samenwerkingsovereenkomst. Afgesproken is om de bouw van het radiotherapeutisch subcentrum van het BVI in ’s-Hertogenbosch voor te bereiden en intensiever te gaan samenwerken op het gebied van medisch oncologische zorg. Het radiotherapeutisch subcentrum wordt gebouwd op de nieuwbouwlocatie van het JBZ in ’s-Hertogenbosch. Het centrum zal, volgens de huidige plannen, twee bestralingsruimten omvatten. Naar verwachting is het radiotherapeutisch subcentrum medio 2008 gereed. De bouw zal zoveel mogelijk gecombineerd worden met de nieuwbouw van het JBZ op het terrein van de locatie Willem-Alexander. Samenwerking in medische zorg De medische staven van het JBZ en het BVI hebben met elkaar afgesproken de

uitwisseling van kennis en ervaring te bevorderen tussen de medisch specialisten en medewerkers die bij de oncologische zorg en behandeling betrokken zijn. Ook is het voornemen dat ze de zorg voor en hulpverlening aan patiënten op elkaar afstemmen om te komen tot doelmatige en kwalitatief hoogwaardige zorgen hulpverlening in een voor de patiënt aangename omgeving, zo dicht mogelijk bij diens woonplaats. SM

V.l.n.r. mevrouw R.P.M. van der Avort-Lier, secretaris Raad van Bestuur JBZ, de heer R.L. Poorter, voorzitter Medische Staf BVI, de heer G. Tijmes, Raad van Bestuur BVI, de heer P.J.J. de Kubber, Raad van Bestuur JBZ, de heer S.L. Brada, voorzitter Vereniging Medische Staf JBZ

Accreditatie is pluim op de hoed Met de recente accreditatie van het laboratorium Klinische Chemie en Hematologie (KCH) van de locatie Carolus zijn nu alle laboratoria KCH van het Jeroen Bosch Ziekenhuis geaccrediteerd door het CCKL (instituut voor de accreditatie van laboratoria in de gezondheidszorg). “De grote winst van het werken volgens kwaliteitsrichtlijnen is dat je beschrijft wat je doet en dat je doet wat je beschreven hebt”, vertelt Ron Kusters. “Zo borg je bijvoorbeeld dat altijd is na te gaan wie wat gedaan heeft van bloedafname tot aan

Dr. A.G.M. Buiting, voorzitter bestuur CCKL (links) overhandigt het certificaat aan dr. G.C.M. Kusters, klinisch chemicus/specialist manager laboratorium KCH.

analyse en rapportage aan de arts. Er zijn nu twee kwaliteitshandboeken één van de voormalige laboratoria van het Bosch Medicentrum en één van het voormalige Carolus-Liduina Ziekenhuis. Die willen we in 2006 gaan samenvoegen. Dat zal inhoudelijk geen grote klus zijn want onze kwaliteitshandboeken lijken als twee druppels water op elkaar. Tegelijkertijd willen we onze handboeken gaan samenvoegen met dat van de Trombosedienst.” Pluim “De accreditatie is een pluim op onze hoed. Dat wij als laboratoria met verschillende oorsprong onze werkwijze en organisatie geharmoniseerd hebben en deze vervolgens ook netjes beschrijven, is een prestatie waar we trots op mogen zijn.” SB

In memoriam

Ben ter Heine Op 20 oktober jl. is dr. Ben G.T.J. ter Heine overleden. Hij is in 1996 als klinisch psycholoog-psychotherapeut komen werken in het toenmalige Carolus Ziekenhuis. Het ziekenhuis verliest in Ben ter Heine een gewaardeerd staflid. Hij heeft als klinisch psycholoog in belangrijke mate heeft bijgedragen aan de opbouw van de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis. Hij was lange tijd lid van het bestuur van de Vereniging Medische Staf. Zijn beschouwende commentaar en gevatte reacties op kwesties die zich binnen het ziekenhuis en de medische staf afspeelden, kenmerkten hem als bestuurslid. Velen kennen hem als een bevlogen iemand met oog voor intermenselijke relaties en een groot gevoel voor humor. Raad van Bestuur en bestuur Vereniging Medische Staf Jeroen Bosch Ziekenhuis

Cura, jaargang 2, nummer 4 | 3

(advertentie)

Gerda Rouvoet Haarwerkspecialiste Klantenbehandeling, Kwaliteit en Discretie staan op de eerste plaats in mijn bedrijf. Leverancier van uiteenlopende haarwerken (pruiken) heren, dames en kinderen Specialisatie van uiteenlopende technieken Landelijk erkend door het Ministerie van Volksgezondheid en Sport Top Haarwerkers Gilde Nederland Erkend leverancier Erkenningsregeling HEI Erkend leverancier ziekenfonds en particulier Erkend leerbedrijf K.O.C. Tel. 073 - 6568652 Tel. 06 - 51069595


www.gerdarouvoet.nl [email protected]

Gratis inloopspreekuur voor voeten In het kader van de werelddiabetesdag op 10 november 2005 was er een voetenspreekuur voor diabetici in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Het spreekuur was gratis. In een standaard verzekeringspakket wordt podotherapie niet vergoed.

Netten: “We hebben veel voeten gezien waarvan we dachten: daar moet nu wat aan gebeuren.”

De initiatiefnemer van het voetenspreekuur was internist Paetrick Netten. “De complicatie diabetische voet komt voor bij vijftien procent van alle diabeten en wordt vaak te laat gesignaleerd. Een diabetische voet ontstaat met name door een vermindering van de zenuwfunctie, waardoor mensen minder gevoel hebben in hun voeten.” De juiste vraag Een belangrijke reden om het spreekuur te organiseren, is dan ook om het probleem nog meer onder de aandacht te brengen van alle (huis)artsen. Netten: “Wij hebben een diabetische voetpolikliniek in het ziekenhuis, maar wanneer patiënten zich daar melden, hebben zij vaak al wondjes en zijn zij eigenlijk te laat. Bij slechts zeventien procent van de diabetici wordt jaarlijks de voeten onderzocht, terwijl het echt bij alle diabeten nodig is. Bovendien wordt deze mensen vaak gevraagd of ze last hebben van hun voeten. Die vraag is

overbodig. Zij voelen namelijk minder of niets. De juiste vraag is: ‘Mag ik eens naar uw voeten kijken?’” Complicaties voorkomen Het voetenspreekuur werd druk bezocht. Netten: “We hebben de voeten onderzocht op de toestand van de bloedcirculatie en de zenuwfunctie. Maar we hebben ook gekeken naar de kwaliteit van het schoeisel. Naast voetonderzoek is het overigens ook belangrijk bij diabeten jaarlijks ogen, bloeddruk, gewicht, urine en cholesterol te controleren. Dat kan een hoop nare complicaties voorkomen. We hebben op het spreekuur een behoorlijk aantal mensen gezien, waarvan we dachten: daar moet nu wat aan gebeuren. Wij hebben hen doorverwezen naar de behandelend arts of de podotherapeut. Het spreekuur was alleen al een succes doordat we deze mensen nu kunnen helpen.” JB

Ongezonde levensstijl debet aan diabetes

Preventie van diabetes Elk jaar komen er in Nederland 60.000 diabetespatiënten bij. De ziekte wordt al de epidemie van de 21e eeuw genoemd. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) zet in op preventie. Internist dr. Paul Bouter over het Zuid-Bosch Dieet Genootschap en de kracht van het samen afvallen en bewegen. “De toename van het aantal mensen met diabetes is enorm”, zegt Bouter. Nederland telt nu al één miljoen patiënten, bij velen is een ongezonde levensstijl debet aan het ontstaan van de ziekte. We verbruiken veel minder energie, maar we eten meer dan ooit. Helaas ook ongezonder. Als je dan ook nog eens weinig beweegt, ontstaan de problemen. In plaats van 100 gram per jaar, komen we met zijn allen één kilo per jaar aan.”

Zuid-Bosch Dieet Genootschap “Natuurlijk kun je diabetes behandelen met medicijnen”, zegt Bouter. “In het JBZ gebruiken we bijvoorbeeld nieuwe soorten insuline, die zijn behoorlijk effectief. Bovendien wordt er wereldwijd geëxperimenteerd met nieuwe behandelingen, zoals eilandceltransplantatie (in opkomst in Nederland) en stamceltransplantatie (zie kader op blz. 6), maar die bevinden zich nog in het beginstadium. Voor Bouter is

medicatie echter niet de énige weg. Daarom startte hij in de zomer van 2004 het ZuidBosch Dieet Genootschap op. Een groep van tien patiënten, voornamelijk woonachtig in ’s-Hertogenbosch en Vught, ging onder begeleiding van Bouter aan de slag met gedrag, voeding, medicatie en beweging. De eerste resultaten? “Uitstekend”, volgens Bouter. “Ze zijn gemiddeld negen Lees verder op pagina 6 >


Vervolg van pagina 5 >

kilo afgevallen en het medicijngebruik is met de helft teruggebracht. De groep is recent uitgebreid met twintig personen en ook zij zijn gemiddeld al anderhalve kilo afgevallen, na een week.” Deelnemer Ronald Schuurmans “Ik ben sinds 1992 patiënt van dokter Bouter en ben medeontwikkelaar van het concept”, vertelt hij. “We hebben een scheurkalender ontwikkeld, waarin onder meer recepten, tips en oefeningen staan: ‘Scheur je slank in 45 dagen’. Daarnaast is er een systeem met buddy’s, en komen we als groep in die 45 dagen drie keer bij elkaar om ervaringen uit te wisselen. Dat motiveert! Je kunt je verhaal kwijt en je kunt vragen stellen. Bovendien wil je niet

onder doen voor elkaar. Ik ben van 112 kilo naar 101 kilo gegaan, maar dat moet nog wel richting de 95. De groep is gegroeid. De uitdaging is nu dan ook om het concept uit te bouwen voor een grotere doelgroep.” Plannen voor Overgewichtspoli “Ik ben uiteraard niet de enige die inzet op preventie”, besluit Bouter. “Collega Beutler heeft een plan ontwikkeld voor een overgewichtpoli, de verzekeraars bekijken dit momenteel. Bovendien zijn collegainternisten geïnteresseerd geraakt in het ‘Zuid-Bosch-concept’. En ook andere vakgroepen zoals Fysiotherapie en Psychologie tonen interesse. Ik hoop dan ook het concept door te ontwikkelen tot een multidisciplinair project. Gesprekken daarover zijn al in gang gezet.”

Het boek ‘Diabetes: de epidemie van de 21e eeuw; 21 interviews met deskundigen op het gebied van diabetes’ is tot stand gekomen onder redactie van Bouter. Het boek geeft een overzicht van waar de wetenschap op dit ogenblik staat met betrekking tot de pathogenese en behandeling van diabetes. Onderwerpen als: betaceltherapie, stamceltransplantatie en insulinesubstitutietherapie komen uitgebreid aan de orde. Meer informatie: e-mail: [email protected].

Het melden van incidenten in de gezondheidszorg is sinds het rapport van Shelltopman Rein Willems een hot item. Uit zijn rapport bleek onder meer dat in Nederlandse ziekenhuizen naar schatting 1.500 tot 6.000 mensen overlijden als gevolg van incidenten en calamiteiten. Zijn conclusie: het aantal kan met 75 procent omlaag.

Melden is geen klikken In het kader van Duidelijk Beter (zie themanummer voorwoord) wordt op een aantal afdelingen het proefproject Veilig Incidenten Melden (VIM) uitgevoerd. Het doel is de patiëntveiligheid te vergroten door (bijna-)incidenten op de eigen afdeling te melden, te analyseren en vervolgens actie te ondernemen. Door het openlijk bespreken en analyseren van meldingen, kunnen werkprocessen worden verbeterd en fouten voorkomen. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) organiseerde eind september een symposium over Veilig Incidenten Melden.

Bosscha: “Wat nu gemeld wordt, is het topje van de ijsberg.”


Unithoofd Chirurgie Jeroen Gorrissen is projectleider VIM voor Chirurgie. Hij vindt dat in de ziekenhuiszorg het veiligheidsdenken net zo goed ontwikkeld moet zijn als in de luchtvaart. Jeroen Gorrissen. “Daar gaat veiligheid boven productie terwijl het

aantal vliegkilometers groeit, blijft het aantal slachtoffers marginaal. Wereldwijd komen er per jaar gemiddeld 500 mensen om door vermijdbare fouten in de luchtvaart.” Cultuurverandering Rein Willems benadrukt in zijn rapport dat er bij veiligheidsdenken een cultuuromslag vereist is. Deze omslag vergt een mentaliteitsverandering op alle niveaus, van planning tot uitvoering, van beheer tot controle. Gorrissen is het hiermee eens: “We moeten af van het gevoel dat we klikken als we incidenten melden. We willen een cultuur creëren waarin mensen zonder angst voor eventuele sancties incidenten kunnen melden. Dus zonder dat er met een vinger naar ze wordt gewezen. Veel fouten blijken inherent te zijn aan de organisatiestructuur en zijn niet zozeer aan specifieke personen te wijten. We

merken gelukkig dat de meldingsbereidheid nog steeds groeit.” Open sfeer Chirurg Koop Bosscha: “Het is nog niet gewoon in het JBZ om te melden. Het gaat wel steeds beter, maar de sfeer moet nóg opener worden. Het moet gewoon worden dat je praat over wat er is misgegaan. Het gaat niet om de dokter of verpleegkundige die een fout maakt, maar om de inhoud. Bij de chirurgische overdrachten bestaat vaak al een dergelijke openheid. Zonder meldingen weten we niet wat er misgaat en kunnen we geen verbetering doorvoeren. Bovendien onthouden we onze jonge dokters de mogelijkheid om te leren van fouten.” Beheer meldingen Advocaten Marc Jansen en Yvonne Verheggen spraken op het symposium over de juridische kant van het melden van incidenten. Daarbij werd ook gesproken over het beheer van een meldingssysteem. “Het beheer vergt integriteit”, meent Jansen. “Wat doe je met de gemelde informatie? Hoe vertrouwelijk is bijvoorbeeld de informatie van de melder? Misschien moet je voor dit beheer iemand van buiten de organisatie aan stellen. Maar dan wel iemand die de organisatie kent, bijvoorbeeld een voormalig lid van de Raad van Bestuur.” Blame free Een term die je hoort in het kader van het project is ‘blame free’. “Dat is een lastige term”, zegt Verheggen. “Het betekent dat wanneer je meldt, er op grond van die melding intern geen sanctie volgt. Zo’n melding komt bijvoorbeeld niet in het werknemersdossier terecht. Maar een melding vrijwaart natuurlijk niemand van de verantwoordelijkheid voor mogelijk schadelijke gevolgen van een incident. Blame free zorgt in zoverre niet voor immuniteit. De vraag is bovendien of er wel interne immuniteit moet zijn, bij bijvoorbeeld grove nalatigheid.”

Necrologiecommissie Om dit doel verder te bereiken heeft Bosscha ook de necrologiecommissie nieuw leven ingeblazen. Deze commissie verplicht zich de dood van elke overleden patiënt te onderzoeken. “Natuurlijk komen in het JBZ ook incidenten en calamiteiten voor. Wij willen dat openlijk bespreken. Voor huisartsen zou het ook belangrijk kunnen zijn om bij zittingen van de necrologiecommissie aanwezig te zijn. Zij hebben vaak nog contact met familie en vrienden van de overledene. Het is goed dat zij volledig op de hoogte zijn, ook van mogelijke incidenten en calamiteiten.” BI

>

Wat is een incident? Incidenten zijn onbedoelde resultaten van een behandeling of werkproces. Incidenten hoeven niet te leiden tot ernstig letsel of overlijden. Ook het vergeten van een infuusnaaldje of het niet opschrijven van een logeeradres van een buitenlandse patiënt vallen in de categorie incidenten. Door een goede analyse op de plaats van het (bijna-) incident, kunnen verbeteringen worden doorvoeren.

Met welk percentage wil het JBZ zijn sterfgevallen door incidenten en calamiteiten terugbrengen? Kees Smulders, clustermanager Kwaliteit en Organisatie: “Ik kan wel zeggen dat dat vijftig

procent is maar dan zeg ik tegelijkertijd dat de overige vijftig procent aanvaardbaar is. Dat is natuurlijk niet het geval. Geen enkel sterfgeval door een incident of calamiteit is acceptabel. Er overlijden in dit ziekenhuis een paar keer per jaar patiënten door een calamiteit. Dat heeft meestal te maken met het falen van diverse schakels in het zorgproces. Meestal ligt er een aantal incidenten aan een calamiteit ten grondslag. Het doel van het project Veilig Incidenten Melden is om incidenten bespreekbaar te maken zodat er geen calamiteit volgt.”

[w.v.t.t.k.]

Opening hal locatie Carolus

De hal van de locatie Carolus van het Jeroen Bosch Ziekenhuis is gerenoveerd en heeft daardoor een ander aanzien gekregen. De meest ingrijpende verandering is de komst van de Jeroen Bosch Apotheek, die zijn intrek heeft genomen in een prachtige, nieuwgebouwde ruimte midden in de hal. Maar ook de kapel, het bureau Patiëntenvoorlichting en de Paulusshop hebben een verandering ondergaan. Op 24 november jl. werd de hal officieel geopend.

Huisartsen Meedoen aan het project zal ook te merken zijn binnen de eerstelijnszorg. Bosscha: “Door mee te doen met het project VIM laten wij aan huisartsen zien dat we voor openheid staan. Wij melden onze fouten. Ook aan de patiënten. Ik hoop dat huisartsen hierdoor zullen ervaren dat er een opener cultuur ontstaat in het ziekenhuis.”


(advertentie)

wissel column

Iedereen naar de zin Zaterdagnacht trek ik de deur van Chalet Royal achter mij dicht. Mooi diner gedraaid en zelfs tafel zeven, vaste, lieve maar veeleisende gasten, ging lachend naar huis. Daar draait het om. Nu snel naar huis en slapen! Zondagochtend vlieg ik naar Spanje voor een culinaire sherryreis met Ton de Zeeuw (Telegraaf), Harold Hamersma (Parool), zeven collega-‘sterrenchefs’ en sommeliers. Een manager van Bodega Lustau uit Jerez ontvangt ons op het vliegveld. We gaan op weg naar Ronda om te lunchen bij Sergio Lopez in zijn Tragabuches (1 Michelinster). Veel mooie amuses en voorgerechten. Dan het hoofdgerecht: tarbot vacuümgegaard op lage temperatuur. Het resultaat: op drie na allemaal rauw van binnen! Snel het nagerecht dan maar en weer de bus in. Daar barsten de discussies los, veel verschillende meningen over de gerechten en de wijnen. We worden het niet eens!

V IVENT STAAT VOOR: • Kraamzorg • Jeugdgezondheidszorg • Cursussen en servicediensten • Verpleeghuiszorg • Verzorgingshuiszorg • Thuiszorg • Voeding en dieet • Alarmering • Thuiszorgwinkels • Maaltijdservice

één nummer voor alle diensten

0900 515 25 35

Voorheen Thuiszorg regio ’s-Hertogenbosch en Dimens

Postbus 1700, 5200 BT ’s-Hertogenbosch • www.vivent.nl

In bed bedenk ik me hoe moeilijk het is om tien collega’s op één lijn te krijgen. Hoe moet het zijn om in een grote organisatie als een ziekenhuis alles perfect uit te voeren? Na vijftien jaar Chalet Royal ondervind ik nog steeds iedere dag hoe moeilijk het is om het iedereen naar de zin te maken. Van ontvangst tot aan de maaltijd toe. In ziekenhuizen moet het moeilijk zijn om iedere patiënt tevreden naar huis te laten gaan. Plots denk ik aan al die maaltijden die met kerstmis moeten worden verdeeld. Naar ieders smaak, warm en op tijd geserveerd. Bij de gedachte alleen al breekt mij het angstzweet uit. Iedereen heeft wel een mening over de gezondheidszorg zonder te beseffen hoeveel organisatie, inzet en energie er aan te pas komt om alles draaiende te houden. Ik heb een grenzeloze bewondering voor mensen die het op kunnen brengen dit jaar in jaar uit vol te houden en ondanks alle dagelijkse strubbelingen toch te blijven lachen naar de patiënt! Een goed einde van 2005 toegewenst met fijne kerstdagen, al of niet ‘on duty’ en veel succes en plezier in uw werkzaamheden in 2006! Chalet Royal Gerrit Greveling Patron & Cuisinier


[w.v.t.t.k.]

Wie is nieuw?

Op 28 november jl. werd in het ziekenhuis de jaarlijkse kennismakingsbijeenkomst voor nieuwe medisch specialisten en nieuwe huisartsen gehouden. Allereerst stelden de diverse nieuwe medisch specialisten en huisartsen zichzelf kort voor. Vervolgens gaf Wim Matser, projectdirecteur Nieuwbouw, een presentatie over het toekomstige Jeroen Bosch Ziekenhuis. Daarbij werd ook kort de positionering van de huisartsenpost besproken. In de bouwtekeningen is deze naast de Spoedeisende Hulp gepositioneerd (zie voor een illustratie Nieuwbouwnieuws, blz 4 en 5). De volgende kennismakingsbijeenkomst staat voor volgend voorjaar gepland.

K E N N I S

&

W E T E N S C H A P

Een kweek van de gonorroebacterie

In Nederland staat in 2005 gonorroe op de vierde plaats in de top tien van seksueel overdraagbare ziekten. Ongeveer 500 miljoen mensen lijden wereldwijd aan deze ziekte en er komen er 150 miljoen per jaar bij.1 De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria gonorrhoeae. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) test jaarlijks zo’n 4.400 patiënten. Toen de marktleidende test uit productie werd genomen, ontwikkelde het Multidisciplinair Laboratorium voor Moleculair Biologische Diagnostiek van het JBZ een nieuwe test en kreeg een patent.

Patent op nieuwe gonorroetest De gonorroetest die het ziekenhuis gebruikte, werd in juli 2002 door de producent van de markt gehaald. De kwaliteit van de reagentia kon niet meer worden gegarandeerd. Waar dat precies aan lag, kon het bedrijf niet zeggen. Mirjam Hermans, moleculair bioloog in het JBZ en ontwikkelaar van de nieuwe test, vindt dat niet vreemd: “In de moleculaire biologie is nog veel mystiek”, zo zegt ze. “De overige testen waren relatief duur en hadden kruisreacties met andere soorten Neisseria zoals de N. meningitidis en N. subflava. Ze moesten dus worden bevestigd en patiënten moesten daardoor soms een week op de uitslag wachten.” Hermans’ test geeft binnen drie uur uitsluitsel.

KR U I S R E A C T I V I T E I T Hermans: “We hebben de test gebaseerd op de opagenen die voorkomen in het DNA van de bacterie. Voor een geschikte DNA-sequentie om de test op te kunnen ontwikkelen, zochten we in de database van het National Center for Biotechnology Information (NCBI). Hierin kan iedereen DNA-sequenties opvragen en invoeren. De kunst is om een stukje DNA van tachtig tot honderd basenparen te vinden waarvan de sequentie alleen voorkomt in de gonorroebacterie. Komt hij voor in andere bacteriën, dan geven die in de test namelijk ook een positief signaal. Op de sequentie uit de database worden twee primers (korte enkel-

1

Bron: www.wikipedia.org

2

Een probe is een primer met een fluorescerend molecuul (fluorofoor) aan de ene kant en een dovend molecuul aan de andere kant

strengs DNA-moleculen) en een probe2 ontworpen. Primers en probes werken het beste als ze een evenwichtige verdeling hebben van AT- en GC-paren. Daarnaast moeten zij bij bepaalde temperaturen hechten aan het DNA van de bacterie. Voor de primers is dat rond de 60°C, voor de probe rond de 70°C.” GE B R U I K VA N D E T E S T De bacterie wordt gedetecteerd door het vermenigvuldigen van DNA. Dit vindt plaats in een PCR (Polymerase Chain Reaction). DNA, losse nucleotides, twee primers en het enzym Taq-polymerase worden bij elkaar gebracht. De primers begrenzen het stukje DNA dat wordt

Lees verder op pagina 10 >


K E N N I S

&

W E T E N S C H A P

Inpipetteren van een gonorroe PCR


vermenigvuldigd. Bij een temperatuur van 94 graden splitst het DNA zich in twee strengen. Door de temperatuur te verlagen, hechten de primers zich aan hun spiegelbeeld op de enkele DNA-strengen. Na hechting van de primers vult het enzym het DNA aan met losse nucleotides zodat dit weer dubbelstrengs wordt. Door deze cyclus circa veertig keer te herhalen, wordt zoveel DNA gegenereerd dat het met het blote oog zichtbaar wordt. Het DNA is dan meer dan een miljard keer vermenigvuldigd. Bij real time PCR wordt aan de reactie een probe toegevoegd. Deze maakt het mogelijk om tijdens het vermenigvuldigingsproces al waar te nemen of een bepaald micro-organisme aanwezig is. Tijdens het aanvullen van het DNA komt het Taq-polymerase deze probe tegen en breekt die af. Daarbij komt de fluorofoor los van de dover. Naarmate de PCR vordert, neemt de concentratie van de vrije fluorofoor toe, en daarmee de fluorescentie. Door die te meten, kan tijdens de PCR worden afgelezen of en hoeveel van een bepaald micro-organisme aanwezig is. De fluorofoor komt alleen vrij als de N. gonorrhoeae aanwezig is. DE T E S T G E T E S T De test was ontworpen, de primers en probe werden besteld en getest. Van de GG&GD in Amsterdam kreeg het laborato-


rium 450 N. gonorrhoeae stammen om te kijken of de test ze detecteerde. Vijf procent (24 stammen) werd niet opgepakt. Hermans: “Dat kwam doordat de probe niet goed bleek te passen. Als daar mismatches in zitten, bijvoorbeeld een A tegenover een C of G, wordt de probe door het enzym weggeduwd in plaats van afgebroken. Het fluorescerende molecuul komt dan niet vrij. Samen met het Nederlands Kanker Instituut bepaalden we de DNA-sequenties van de 24 stammen die we niet oppikten. Die bleken allemaal dezelfde, nieuwe sequentie te hebben. Zij kwam niet voor in de NCBI-database en was nog niet eerder gepubliceerd. We ontwierpen een tweede probe en deden de test nogmaals, maar nu met twee probes. Ditmaal detecteerden we alle stammen.” Het laboratorium van het JBZ onderzocht vervolgens of er sprake was van kruisreactiviteit. Met een panel van andere soorten Neisseria, waaronder N. meningitidis, N. subflava en N. polysaccharea, werd bekeken of de test specifiek was voor N. gonorrhoeae. Dit bleek het geval, er was geen kruisreactie met andere soorten. Na deze constatering volgde een klinische validatie waarvoor het laboratorium een groot panel aan patiëntenmateriaal van het Gelre Ziekenhuis in Apeldoorn kreeg. “Voordat we een test gaan gebruiken, testen we meestal blind een

panel van patiëntenmaterialen uit een ander ziekenhuis. Alle materialen waarin N. gonorrhoeae aanwezig was, testten we positief”, verteld Hermans. “Daarnaast pakte de test nog drie nieuwe op.” PAT E N T Het JBZ besloot een patent aan te vragen. “Dat was een ervaring op zich”, bekent Hermans. “We hadden zoiets niet eerder gedaan. We kregen een patent omdat we voor de test een nieuwe DNA-sequentie hebben gebruikt. Het vervolg? We hebben geïnteresseerden benaderd met de vraag of ze de test van ons willen overnemen. Onze test wordt inmiddels gebruikt in binnen- en buitenlandse ziekenhuizen.” SB

In november is er een artikel over de nieuwe test verschenen in het tijdschrift Journal of Clinical Microbiology, 2005 43(11):5653-9.

K E N N I S

&

W E T E N S C H A P

Radioloog M. Rutten past de RFA-techniek toe op een mammacarcinoom

Chirurgie startte vorig jaar zomer een onderzoek naar het gebruik van Radio Frequente Ablatie (RFA) bij mammacarcinomen. Hierbij wordt een naaldelectrode in de tumor geplaatst, waar een hoogfrequente wisselstroom op wordt gezet. De frequentie laat ionen in het tumorweefsel trillen, waardoor door wrijving hitte ontstaat en het weefsel als het ware kapot kookt. In november 2005 won Dieuwertje Kreb, Agnio, met dit onderzoek de eerste prijs tijdens het Symposium Experimenteel Onderzoek Heelkundige Specialismen.1

Eerste prijs innovatief oncologisch onderzoek RFA wordt met name gebruikt voor levertumoren. De behandeling van mammacarcinomen met RFA, is wereldwijd onderwerp van studie. “In de Verenigde Staten en Italië zijn ze al redelijk ver met het onderzoek”, aldus Kreb. “Maar het is nog te vroeg om te kunnen spreken van een betrouwbare behandelmethode, omdat het nog om te kleine patiëntenaantallen gaat. Omdat het Jeroen Bosch Ziekenhuis geïnteresseerd is in het invoeren van de behandelmethode, zijn wij ook met dit innovatieve oncologische onderzoek gestart.” 1

EX- EN IN-VIVO “We zijn nu nog bezig met de ex-vivostudie. Daarvoor willen we tien vrouwen includeren die een tumor hebben die kleiner is dan anderhalve centimeter en die een ablatie (red.: borstverwijdering) of een tumorrectomie (red.: verwijdering van de tumor met een bepaalde hoeveelheid weefsel) moeten ondergaan. Omdat de tumor onherkenbaar is na behandeling met RFA, moet van tevoren aan de hand van een biopt door de patholoog worden vastgesteld wat de tumorkenmerken zijn.

Het Symposium Experimenteel Onderzoek Heelkundige Specialismen werd op 11 november 2005 voor de achttiende keer georganiseerd. De eerste prijs, een bedrag van € 2.500, wordt beschikbaar

Anders kan de nabehandeling niet meer worden bepaald. De techniek wordt vervolgens uitgevoerd door de radioloog. Er zijn nu vier tumoren behandeld en bij alle vier was er een volledige necrose (red.: afsterving). Over het vervolgonderzoek zegt Kreb: “Na het ex-vivo-onderzoek volgt een invivo-onderzoek bij twintig vrouwen. Na de RFA wordt direct geopereerd om te zien of de tumor volledig vernietigd is. Bij de derde fase van het onderzoek wordt er na de RFA-techniek pas na drie weken geopereerd om te zien of er nog steeds een volledige necrose is.”

gesteld door het Collegium Chirurgicum Neerlandicum en is bedoeld als reisstipendium voor een assistent. Het moet de uitwisseling van wetenschappelijk heelkundig onderzoek bevorderen door een bezoek aan bijvoorbeeld een onderzoekslaboratorium of een congres in het buitenland.

Lees verder op pagina 12 >


K E N N I S

&

W E T E N S C H A P

Mensen blijven het liefst dicht bij huis met hun zieke kind


STUDIEREIS Over de verwachte resultaten van het onderzoek is Kreb hoopvol gestemd. “We weten echter nog veel niet. Hoe pakt het bijvoorbeeld cosmetisch uit? Zal de borst plaatselijk verlittekenen en vindt er intrekking van de huid plaats? Daarnaast weten we niet hoe het littekenweefsel er uitziet op een mammografie. Is het goed te onderscheiden van tumorweefsel? Of heb je andere beeldvorming nodig voor het volgen van deze patiënten, zoals bijvoorbeeld MRI?” Het prijzengeld gebruikt Kreb voor een studiereis naar het MD Anderson Cancercentre in Houston. Daar is een radioloog werkzaam die veel ervaring heeft met RFA en al verder is met het onderzoek naar het gebruik van deze methode voor mammacarcinomen. Het ex-vivo-onderzoek is naar verwachting in het voorjaar van 2006 afgerond. SB

Sinds juli 2005 biedt het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) het specialisme Kinderurologie. Een uitkomst voor veel ouders en hun kinderen uit de regio, omdat ze nu niet meer naar Utrecht of Nijmegen hoeven te reizen. Kinderuroloog Ann de Vylder: “Een ziek kind is al belastend genoeg. Voor de behandeling blijf je dan het liefst dicht bij huis.”

Nieuw specialisme: Kinderurologie De problematiek die De Vylder behandelt, is onder te verdelen in vier hoofdgroepen: diurnale incontinentie, obstructieve uropathie, reflux en congenitale urogenitale malformaties. De Vylder: “Kinderen kunnen hun urine/ontlasting niet ophouden, of juist helemaal niet meer plassen. Soms ook stroomt de urine terug naar de nieren (reflux), waardoor allerlei infecties ontstaan. Heel ingrijpende uitingen, zeker voor kinderen.” Hypospadiebehandeling1 is een van haar specialismen. “Succesvol is bijvoorbeeld een techniek waarbij ik urinebuizen reconstrueer met gebruikmaking van wang- of lipslijmvlies. In het Sophia Kinderziekenhuis Rotterdam en het Universitair Medisch Centrum Groningen heb ik veel ervaring opgedaan met dit specifieke (re)constructiewerk.”

incontinentieteam van het JBZ”, legt ze uit. “Samen hebben we de patiëntjes en hun ouders – dicht bij huis – heel veel te bieden.”

GB

Huisartsen, kinderartsen en urologen uit de regio weten De Vylder inmiddels goed te vinden. Om te kunnen voldoen aan de vraag is de operatietijd voor Kinderurologie recent uitgebreid.

>

Religieuze besnijdenissen Religieuze besnijdenissen worden sinds

enige tijd niet meer vergoed. De Vylder betreurt dat. “Onlangs heb ik een jongetje behandeld dat niet meer kon plassen. Hij was

Chirurgie verricht het onderzoek in samenwerking met Radiologie en Pathologie.

Kinderurologie richt zich op de anatomische redenen voor het ontstaan van klachten, maar De Vylder onderkent het belang van het mentale aspect. “Ik maak dan ook graag gebruik van de expertise van het Kinder1


thuis besneden op een verkeerde manier. Verlittekende huid had zich volledig vastgezet, over de eikel heen. Ik vrees dat we in de toekomst meer van dit soort problematiek gaan zien.”

Aangeboren abnormale uitmonding van de urinebuis aan de ondervlakte van het mannelijk lid, doordat deze zich tijdens de ontwikkeling niet heeft gesloten.

U ZEGT

Per 1 januari 2006 legitimatie voor patiënten verplicht

Wie bent u? In de nieuwe Zorgverzekeringswet is een artikel opgenomen over de identificatieplicht. Per 1 januari 2006 moeten patiënten in het ziekenhuis een verzekeringsbewijs en een geldig legitimatiebewijs laten zien. De landelijke maatregel wordt getroffen om onder meer fraude met zorgverzekeringen tegen te gaan. Op het legitimatiebewijs (paspoort, identiteitskaart of rijbewijs) staat het sofinummer vermeld, wat gelijk is aan het burger service nummer (BSN). De ziekenhuizen moeten dit nummer in hun administratie per 1 januari 2006 gaan registreren. Hans Dietvorst, clustermanager Administratie: “Wij zijn per 1 januari 2006 verplicht om overal waar de patiënt een behandeling ondergaat een legitimatiebewijs te vragen en het BSN in onze administratie op te nemen. Vanaf maart 2006 dient het BSN op alle facturen aan de zorgverzekeraar te worden vermeld.”

Het artikel in de nieuwe zorgverzekeringswet is bedoeld om fraude tegen te gaan. Dietvorst belicht echter nog een ander effect van het wetsartikel. “Wat mensen zich niet realiseren, is dat het gevaarlijk is om je in het ziekenhuis voor iemand anders uit te geven. Achter elk ponsplaatje zit namelijk het medische verleden van de eigenaar. In theorie kan het dus voorkomen dat iemand een verkeerde behandeling krijgt. Levensgevaarlijk. Dat wordt door de nieuwe wet haast onmogelijk.” Om patiënten op de hoogte te brengen van de legitimatieplicht verstrekt de overheid informatie en zal het JBZ binnenkort bij alle balies op alle locaties pamfletten ophangen met uitleg.

Identificatie verplicht Met de invoering van de nieuwe Zorgverzekeringswet op 1 januari aanstaande, wordt ook de identificatieplicht van kracht. Met ingang van die datum zijn patiënten verplicht om zich bij een ziekenhuisbezoek te identificeren. Ook in het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ). Wat vinden patiënten hiervan?

SB

(advertentie)

Mevrouw J. Zondag uit Hellouw vindt dit niet vervelend. “Je dient sowieso je paspoort of rijbewijs bij je te hebben, dus bij een bezoek aan het ziekenhuis moet je dat ook gewoon meenemen. Ik snap best dat het ziekenhuis wil weten of je verzekerd bent of niet. Ik vind niet dat een ziekenhuis er daardoor minder klantvriendelijk op wordt. Ik zou het zelf, denk ik, ook niet prettig vinden wanneer een onverzekerde van mijn verzekering zou profiteren.” Het was het eerste bezoek van mevrouw Zondag aan het JBZ. “Wij gaan normaliter naar een ander ziekenhuis. Maar nu was ik door mijn tandarts naar de kaakchirurgen hier doorverwezen. Ik moet zeggen dat het ziekenhuis op mij een goede indruk maakt. Ik belde voor een afspraak en kon meteen de volgende dag komen. Vriendelijke mensen ook.” JB


In het ziekenhuis wordt jaarlijks een kwaliteitsdag georganiseerd. Tijdens deze dag kunnen afdelingen de resultaten van hun kwaliteitsproject presenteren. Dit jaar stond de dag in het teken van Duidelijk Beter, het JBZ-vervolg van het landelijke project Sneller Beter. Het thema van de kwaliteitsdag was: ‘Duidelijk Beter en veiliger op de rails’.

Het JBZ maakt werk van druk Het was een goed gevuld programma op 17 november jl. in de aula van de locatie Groot Ziekengasthuis. De volle zaal kreeg zeven projecten voorgeschoteld. Aan het einde van de dag maakte de jury de winnaars bekend. Als grote winnaar kwam het project ‘Het JBZ maakt werk van druk’ van de Decubituscommissie uit de bus. Onder landelijk gemiddelde In oktober hebben alle afdelingen metingen gedaan naar decubitus. Decubitusverpleegkundige Ingrid van Wezel: “Ziekenhuisbreed kwamen we op een decubituspercentage van 4,4 (exclusief graad 1). Hiermee zitten we onder het landelijk gemiddelde van vijf procent. En ik weet zeker dat het nóg lager

>

kan. We blijven ons richten op kennisoverdracht. We hebben nu bijvoorbeeld een computerprogramma ontwikkeld waarmee verpleegkundigen een vragenlijst doorlopen over de patiënt. Als alle vragen zijn beantwoord, komt er een decubitusrisico en een -advies uit.” Bij de les Naast de kennisvergroting richt de Decubituscommissie zich op de borging. Van Wezel: “Het belangrijkste is dat alle afdelingen elk jaar in april decubitus meten, volgens dezelfde methode. Wanneer een afdeling een percentage hoger dan vijf heeft, worden er interventies gedaan. Vervolgens wordt er op die afdeling in oktober

Doorstroom patiënten met carotisstenose Als er van een kwaliteitsproject nog geen concrete resultaten te

melden zijn, kunnen afdelingen ook een posterpresentatie geven. De posterpresentatie van het project Doorstroom patiënten met carotisstenose (slagadervernauwing) was volgens de jury de beste. In het themanummer Duidelijk Beter staat een artikel over dit project.

[w.v.t.t.k.]

Bossche Samenscholingsdagen

In 2006 worden door medisch specialisten en huisartsen de Bossche Samenscholingsdagen georganiseerd. Het doel is gezamenlijke bijscholing en verdere kennismaking. Om zoveel mogelijk huisartsen en medisch specialisten te kunnen laten deelnemen, wordt tweemaal hetzelfde programma georganiseerd. De data zijn: 30 en 31 maart en 6 en 7 april. Het thema is Acute Geneeskunde en symptoomherkenning staat centraal. Aan bod komen ziektebeelden die regelmatig in de praktijk voorkomen, diverse vakgebieden en de logistiek en samenwerking tussen de eerste en tweede lijn. Zie voor nadere gegevens de agenda op blz 19.


Peter van Druten, voorzitter Decubituscommissie en Ingrid van Wezel, decubitusverpleegkundige namen de eerste prijs in ontvangst.

nogmaals gemeten. Op die manier proberen we iedereen bij de les te houden.” SU

(advertentie)

PAAZ overgedragen aan GGz Op 7 december jl. heeft het Jeroen Bosch Ziekenhuis officieel de Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis (PAAZ) overgedragen aan de Geestelijke Gezondheidszorg (GGz) ’s-Hertogenbosch. Eerder, op 1 september jl., werd de PAAZ informeel al onderdeel van de GGz en kreeg de GGz de leiding. De overdracht van de PAAZ zal voor de verwijzing van patiënten géén gevolgen hebben. Ook de inhoud van de zorg verandert niet. Dankzij deze overdracht zijn alle psychiatrische voorzieningen in de regio ondergebracht in één organisatie, de GGz ’s-Hertogenbosch. Voor patiënten en verwijzers betekent dat eenheid in zorgbeleid. De overdracht is daarnaast de opmaat voor de nieuwbouw van het Regionaal Geestelijke Gezondheidscentrum (RGC). Het RGC maakt deel uit van de nieuwbouw van het ziekenhuis. De bouw ervan is naar verwachting afgerond in 2009, tegelijkertijd met het Jeroen Bosch Ziekenhuis.

Een verandering die wél directe gevolgen heeft voor verwijzers en patiënten, is de verhuizing van de polikliniek Psychiatrie van de locatie Groot Ziekengasthuis naar de locatie Carolus. De polikliniek maakt deel uit van de GGz ’s-Hertogenbosch. U kunt de polikliniek telefonisch bereiken op het nieuwe telefoonnummer (073) 699 61 82. SM

(advertentie)

Waar willen wij u mee van dienst zijn? Pensioen advies/consultancy Praktijk- en woningfinancieringen Praktijkbemiddeling Beroepsverzekeringen: Arbeidsongeschiktheid Beroepsaansprakelijkheid Overige zakelijke verzekeringen

Inkomensbegrotingen: Bij overlijden Pensioen Arbeidsongeschiktheid

Raadgevend buro Buro Merks is een middelgroot objectief en onafhankelijk raadgevend buro voor medische beroepsbeoefenaren opgericht in 1973. Met een hecht team van 11 enthousiaste collega’s heeft Buro Merks haar specialismen, uitge-

Geïnteresseerd ? Belt u drs. Maurice Berkhout of Ronald van Oort

Correspondentie-adres:

breide vakkennis en jarenlange ervaring afge-

Postbus 1135 5200 BD ’s-Hertogenbosch Telefoon: 073 - 69 25 777 Telefax: 073 - 69 25 778 E-mail: [email protected] Internet: www.buromerks.nl

stemd op de specifieke segmenten voor het medische beroep. Buro Merks is lid van de NVA en aangesloten bij de Nederlandse Orde van Pensioendeskundigen en Federatie van Financiële Planners.


Niet bewust van een lichaamshelft of van de omgeving

van één kant van het lichaam. Een verschijnsel, neglect genoemd, dat bij patiënten kan optreden na een beroerte. Annette van Kuijk, revalidatiearts, is nauw betrokken bij een onderzoek vanuit het Universitair Medisch Centrum St Radboud, gericht op de effecten van neglect op evenwichtshandhaving en rompmotoriek bij klinische patiënten in de acute fase (minder dan twee weken) na een CVA.

Het effect van een neglect na een CVA Na een beroerte (cerebro-vasculair accident (CVA)) komt het voor dat patiënten zich niet meer bewust zijn van één lichaamshelft. Zo hebben ze bijvoorbeeld niet in de gaten dat een arm of been (meestal de linker) naast het bed hangt. Daarnaast is het mogelijk dat patiënten zich niet meer bewust zijn van de omgeving aan één kant van het lichaam. Het valt een patiënt bijvoorbeeld niet op dat er bezoek naast het bed zit. Deze verwaarlozing ofwel neglect heeft grote gevolgen voor de patiënt. Neglectpatiënten blijken zowel op motorisch, sensorisch als cognitief gebied lager te scoren dan patiënten zonder neglect. Het duurt langer voor een neglectpatiënt zelfstandig kan functioneren in vergelijking met patiënten zonder neglect. Hierdoor blijven zij langer opgenomen en hebben zij thuis ook langduriger hulp nodig. Het is nog niet precies duidelijk wat de oorzaak is van dit minder goede functionele herstel. De aangedane zijde wordt minder spontaan ingezet bij dagelijkse

Neglectpatiënten registreren slechts de helft van hun bord en eten dus ook de helft van hun eten op.


handelingen en er is een verminderde ruimtelijke oriëntatie. Een nadelig effect op de willekeurige motoriek lijkt dus voor de hand te liggen. Diverse klinici en onderzoekers hebben echter gesuggereerd dat neglect ook een nadelig effect heeft op de automatische motoriek, in het bijzonder op de evenwichtshandhaving en de rompmotoriek. Een slechtere zitbalans zou daarbij één van de oorzaken van het langzamere herstel kunnen zijn. Onderzoek Uit recent onderzoek onder CVApatiënten die opgenomen waren in een revalidatiecentrum lijkt het nadelig effect van neglect op evenwichtshandhaving en rompmotoriek niet goed aantoonbaar. Deze onderzoeken zijn echter allemaal uitgevoerd bij patiënten in het postacute stadium, drie weken na een CVA. Het is bekend dat na de acute fase de ernst en ook het voorkomen van neglect afnemen. Revalidatiecentrum Tolbrug is nauw betrokken bij het onderzoek vanuit het Universitair Medisch Centrum St Radboud (UMC St Radboud), waarin gekeken wordt wat de effecten zijn van neglect op evenwichtshandhaving en rompmotoriek. Het onderzoek wordt gedaan bij patiënten die zijn opgenomen in een ziekenhuis en zich in de acute fase (< 2 weken) na een CVA bevinden. Het onderzoek is uiteraard van wetenschappelijke waarde. Daarnaast moet het een beter begrip opleveren van de relatie tussen neglect en basale motorische vaardigheden als evenwichtshandhaving en rompmotoriek. Dat is van belang om

behandelingen voor CVA-patiënten in het acute stadium te verbeteren. Evenwichtshandhaving Naast het UMC St Radboud, het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis en Revalidatiecentrum Tolbrug (revalidatiegeneeskunde), nemen ook het Jeroen Bosch Ziekenhuis (Neurologie) en Ziekenhuis Rijnstate deel aan dit onderzoek. Alle CVA-patiënten die korter dan twee weken zijn opgenomen in verband met een eerste CVA, komen in aanmerking voor deelname aan het onderzoek. Patiënten worden in eerste instantie getest op de aanwezigheid van neglect met behulp van drie subtests van de Behavioural Inattention Test. Daarnaast worden patiënten getest op de mate van evenwichtshandhaving tijdens zitten en staan. De zitbalans wordt getest met behulp van de Trunk Impairment Scale en de stabalans met behulp van de Berg Balance Scale. De Functional Ambulation Categories wordt toegepast om het lopen te beoordelen. Tenslotte worden patiënten getest op sensibiliteit, motoriek en hemianopsie (red: verminderd gezichtvermogen). Resultaten Het onderzoek duurt nog tot maart 2006. Over de resultaten kunnen wij uiteraard op dit moment niets zeggen, omdat het onderzoek net van start is gegaan. Wij hopen in de tweede helft van 2006 u de resultaten te kunnen presenteren. Annette van Kuijk, revalidatiearts Saskia van der Linden, onderzoekster

Elk najaar maakt het revalidatiecentrum nieuwe afspraken

over het zorgaanbod met de zorgverzekeraars. Aan de hand van de resultaten in de voorgaande periode wordt bepaald of de nieuwe aanvragen kunnen worden gehonoreerd. Ook dit najaar is hier weer naar gekeken.

Inspanningen beloond Gezien de toezeggingen die door de zorgverzekeraars in november zijn gedaan, kan worden gesteld dat Revalidatiecentrum Tolbrug zijn verwachtingen waar gaat maken. Twee van die verwachtingen springen er uit. Uitbreiding klinische behandelingen Het aantal klinische behandelingen mag aanzienlijk worden uitgebreid. De bedbezetting is al twee jaar honderd procent, terwijl de opnameduur van gemiddeld acht weken, zeker ook in vergelijking tot andere centra in het land, korter is dan ooit. De behandelresultaten zijn er echter niet minder om. Het intensieve behandelprogramma en de naadloze aansluiting op de dagbehandeling maken dat revalidanten minder lang in het centrum hoeven te verblijven en relatief snel naar huis kunnen. Hierdoor kunnen meer revalidanten gebruik maken van het behandelaanbod, wordt er minder vaak uitgeweken naar centra in andere regio’s en wordt de wachttijd beperkt. De zorgverzekeraars belonen deze inzet en resultaten met een uitbreiding van het aantal behandelingen.

Directeur Jan Verbaal: “Revalidatiecentrum Tolbrug ligt op schema.”

Kinderrevalidatie Een ander belangrijk speerpunt waarmee het Revalidatiecentrum zich wil onderscheiden en waar de zorgverzekeraars hun vertrouwen in hebben uitgesproken, is de Kinderrevalidatie. In nauwe samenwerking met mytylschool Gabriël wil het in de komende jaren de Kinderrevalidatie geleidelijk gaan uitbreiden. De vraag naar Kinderrevalidatie overtreft het aanbod. Ouders willen voor hun kinderen een optimaal behandelaanbod en hebben daar veel voor over. Het is niet ongebruikelijk dat kinderen twee maal per dag anderhalf uur moeten reizen om gebruik te kunnen maken van de faciliteiten van de

combinatie van onderwijs op de mytylschool en revalidatie door Revalidatiecentrum Tolbrug. Ouders en kinderen willen dat hen daarvoor in de plaats het beste wordt geboden. Om dit te kunnen waarmaken, wordt het aanbod van het revalidatiecentrum op de mytylschool uitgebreid. Therapie thuis Daarnaast hebben de zorgverzekeraars toestemming verleend om op basis van extra middelen uit de zorgvernieuwing een nieuw aanbod te ontwikkelen voor therapie aan kinderen in de thuissituatie. Hiermee wordt de mogelijkheid gecreëerd om kinderen en ouders door middel van therapie thuis te ondersteunen. Het programma zal in nauw overleg met therapeuten worden ontwikkeld. Revalidatiecentrum Tolbrug wil zich in de komende jaren meer en meer ontwikkelen tot een kennis- en expertisecentrum waar door middel van korte maar intensief specialistische diagnostiek en behandeling revalidanten kunnen revalideren. Het vervolg kan dan in de buurt van hun thuissituatie plaatsvinden door de inzet van eerstelijns therapeuten in de regio. Waarmaken Revalidatiecentrum Tolbrug ligt op schema. Zowel kwantitatief als kwalitatief wordt aan de weg getimmerd. Voor de zorgverzekeraars is dit niet onopgemerkt gebleven. Vandaar dat zij hun vertrouwen hebben uitgesproken en de inzet jaarlijks opnieuw belonen met uitbreiding van het aanbod. Het is de uitdaging voor het Revalidatiecentrum om dit vertrouwen ook in de komende jaren te blijven waarmaken. Directeur Jan Verbaal


Nieuwe en vertrekkende medisch specialisten Nieuwe specialisten drs. A. Nieuwenhuis (Anne)

Neuroloog J.W.Klawer

Specialisme: Kindergeneeskunde. Studie: Rijksuniversiteit Groningen (1987-1993), co-schappen Vrije Universiteit Amsterdam (1994-1996). Specialisatie: 1999-2004 Academisch Ziekenhuis Groningen, 2001-2003 perifere opleiding in het St. Elisabeth Hospitaal te Willemstad Curaçao. Onderzoek: meegewerkt aan het onderzoek naar de preventie van luchtwegobstructie bij jonge kinderen met atopische constitutie (EPAAC onderzoek). Bijzonder aandachtsgebied: Kinderlongziekte en Neonatologie. Waarom het Jeroen Bosch Ziekenhuis?: het JBZ is een ziekenhuis dat goed bekend staat en veel mogelijkheden biedt. Bovendien staat het in een prachtige en gezellige stad, in een mooi stukje Nederland. Werkzaam op locatie: Carolus (van 1 oktober 2004 tot 1 juni 2005 als waarnemend kinderarts op de locatie GZG).

Komst: 1977, eind september Carolus in een vakgroep van twee neurologen. Welke patiënt blijft u bij: “Dat was een meisje van 19. Ze had een hersentumor en zat net voor haar examen. Ik heb mijn uiterste best voor haar gedaan om te zorgen dat ze het haalde. Tot aan telefoontjes aan de onderwijsinspectie toe! En ze heeft ’t gehaald.” Uw belangrijkste wapenfeit: “Ik ben voorzitter van de Medische Staf geweest in de tijd dat het Carolus fuseerde met Liduina. Dat heeft veel tijd en energie gevergd.” JBZ moet letten op: “De sfeer. In het nieuwe ziekenhuis moet een sfeer gaan heersen, zoals ik die ook altijd heb ervaren in het Carolus. Soms is er nog te veel sprake van hokjesgeest, eigen koninkrijkjes.” Wat nu: “Golfen. Ik heb een officiële handicap van zesendertig. Die moet naar iets in de twintig.”

dr. P. van ’t Sant Studie: Biochemie (1970-1977) in Leiden. Specialisatie: Klinische Chemie 1991-1994 Bosch Medicentrum. Onderzoek: naar tumormarkers bij het non-seminoom testiscarcinoom. Bijzonder aandachtsgebied: chemie en kwaliteit. Waarom het Jeroen Bosch Ziekenhuis?: omdat het een ziekenhuis is met een grote diversiteit aan specialismen en opleidingen voor medisch specialisten. Werkzaam op locatie: Carolus.

Vertrekkende specialisten Cardioloog Dohmen Komst: 1977 Groot Ziekengasthuis, later ook locatie WillemAlexander. Ontwikkelingen op vakgebied: “Vroeger had je bij wijze van spreken alleen je stethoscoop en de pacemaker. In de loop der jaren is de overlevingskans bij een hartaanval enorm toegenomen. En nu zien we dat door direct na een hartaanval te dotteren ook de levenskwaliteit van patiënten sterk kan toenemen.” Meest geraakt: “Vier jaar geleden ontstond er bij een patiënte van me spontaan een lekkage in de slagader. Ik heb toen direct de naald erin gestoken, we zijn de ambulance ingegaan en tot in Utrecht heb ik zo naast haar gezeten. Die mevrouw kwam gisteren nog spontaan even bij me langs, voor mijn afscheid.” Wat nu? Via de Raad van Beroep van de Organisatie van Medisch Specialisten blijf ik bij het vak betrokken. Verder heb ik nu meer tijd voor mijn grote hobby: piano spelen.” Ex-patiënt Seth Gaaikema gaf voor het afscheid van Henk Dohmen een voorstelling voor zijn patiënten in het Theater aan de Parade in ’s-Hertogenbsoch.


Gynaecoloog Emile van de Velde Kwam in: 1977 als gynaecoloog in opleiding in het Groot Ziekengasthuis. Werd ’t meest geraakt door: “In 2001-2002 bleek een zaaddonor een erfelijke aandoening te hebben. De donor had vele nakomelingen. De gesprekken, die ik voerde met de slachtoffers, de moeders van deze kinderen, waren zeer aangrijpend.” Welke patiënt blijft u bij: “Dat zijn er vele. Je vergeet nooit de vrouwen die tijdens een bevalling zijn overleden, of de vrouw die een bloedtransfusie weigerde op grond van haar geloofsovertuiging en doodbloedde. Maar net zo goed blijven mij de blijde momenten bij. De mooie en de verdrietige dingen hebben elkaar goed in evenwicht gehouden.” Een boodschap voor de achterblijvers: “Kwaliteit is niet meer vrijblijvend, alleen je best doen is niet genoeg. Wij hebben geen inspanningsverplichting maar een resultaatverplichting.” Wat nu: “In het ziekenhuis blijf ik nog meedoen aan het kwaliteitsproject van Duidelijk Beter voor de uitrol van het project Werken zonder Wachtlijst.”

KNO-arts Van de Meerakker Komst: 1 oktober 1980, Carolus Ziekenhuis. Welke patiënt blijft u altijd bij: “Dat zijn eigenlijk alle kinderen die schreeuwend door hun moeder naar binnen worden gebracht en later lachend naar buiten gaan. Deze volledige stemmingsomslag tijdens het consult blijf ik prachtig vinden.” Waar moet het Jeroen Bosch Ziekenhuis op letten: “Het is groot, het wordt straks nog groter. Desondanks moet het gevoel van kleinschaligheid voor de patiënt behouden blijven.” Wat is uw belangrijkste wapenfeit: “Dat kan een medische prestatie zijn, maar ik noem liever mijn vermogen om patiënten gerust te stellen, om ervoor te zorgen dat ze mij ervaren als een gelijkwaardige gesprekspartner en niet als de moeilijk benaderbare afstandelijke autoriteit.” Wat nu: “wandelen, fietsen, muziek spelen en muziekinstrumenten bouwen. Zo ben ik nu bezig aan een clavichord: dat is een toetsinstrument met snaren.”

Agenda

COLOFON Cura is een uitgave van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Oplage: 2.500

In deze agenda worden bijeenkomsten vermeld, die interes-

MRSA in de ketenzorg

sant zijn voor lezers van Cura. Hebt u een bijdrage voor de

16 maart 2006 > Symposium voor huisartsen, bedrijfs-

agenda? E-mail: [email protected].

artsen, fysiotherapeuten, verloskundigen, verpleeghuismede-

Voorlichtingsbijeenkomsten voor patiënten

16.30 –20.00 uur, kasteel Maurick in Vught. Het symposium

Onderstaand vindt u een overzicht van de voorlichtingsbijeen-

wordt georganiseerd door de dienst Hygiëne en Infectie-

komsten die zijn gepland in het eerste kwartaal van 2006. Voor

preventie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis en de GGD. U

actuele informatie over voorlichtingsbijeenkomsten kunt u

kunt zich aanmelden bij Marianne Pelk, unithoofd Hygiëne

terecht op onze website www.jeroenboschziekenhuis.nl/agenda.

en Infectiepreventie, via e-mail [email protected]. Het inschrijf-

Daar vindt u ook meer informatie over de bijeenkomsten die

geld bedraagt € 25,-.

Tekstbijdragen Jolande Bastiaans (JB) Geert Braam (GB) Suzanne Bruijstens (SU) Saskia Byvanck (SB) Frans Croonen Gerrit Greveling Berend Immink (BI) Annette van Kuijk Clarissa Kwaijtaal Saskia van der Linden Sylvie Maas (SM)

bureau Patiëntenvoorlichting, telefoonnummer (073) 699 85 96.

Bossche Samenscholingsdagen voor huisartsen en specialisten

Voor sommige bijeenkomsten dient u zich vooraf aan te melden.

30 en 31 maart en 6 en 7 april 2006 > Het thema is Acute

Hoofdredacteur Sylvie Maas

11 januari 2006 > Voorlichtingsavond: Bevallen op de locatie

Geneeskunde waarbij symptoomherkenning centraal staat.

Carolus, 20.30 – 22.00 uur, aula loc. Carolus

Aan bod komen ziektebeelden die regelmatig in de praktijk

14 februari 2006 > Voorlichtingsavond: Bevallen op de

voorkomen, diverse vakgebieden en de logistiek en samen-

locatie Groot Ziekengasthuis, 19.30 – 21.30 uur, aula locatie

werking tussen de eerste en tweede lijn. De locatie is nog niet

Groot Ziekengasthuis

bekend maar deze zal op ongeveer een uur rijden van

werkers, ziekenhuismedewerkers en GGD-medewerkers,

hieronder staan vermeld. U kunt ook contact opnemen met het

5 april 2006 > Voorlichtingsavond: Bevallen op de locatie

’s-Hertogenbosch liggen. De deelnamekosten bedragen € 250.

Carolus, 20.30 – 22.00 uur, aula loc. Carolus

U kunt zich aanmelden bij Monique Sablerolles, secretaresse

12 april 2006 > Voorlichtingsavond: Bevallen op de locatie

Vereniging Medische Staf, via e-mail [email protected].

Groot Ziekengasthuis, 19.30 – 21.30 uur, aula locatie Groot 10-jarig bestaan Samenwerkende Topklinische Ziekenhuizen

Ziekengasthuis

23 maart 2006 > jubileum symposium, van 12.30 – 19.30 Symposium Orthopedie

uur in het Kurhaus in Schevingen. De drie hoofdthema’s van

17 januari 2006 > Orthopedisch avondsymposium in

het symposium zijn: onderwijs en opleiding, topklinische en

Kasteel Maurick te Vught. De orthopedisch chirurgen van het

topreferente zorg, onderzoek en innovatie. Er worden

Jeroen Bosch Ziekenhuis organiseren voor de vijfde maal een

lezingen gehouden door onder meer drs. L.M.L.H.A.

minisymposium voor huisartsen. Aan het symposium zijn

Hermans (oud-minister OC&W), drs. M.J. van Rijn (directeur-

geen kosten verbonden. U kunt zich tot 9 januari 2006

generaal VWS) en mr. F. de Grave (voorzitter Zorgautoriteit).

aanmelden bij Saskia Schouten van het cluster Leerhuis via e-

Uitnodigingen met nadere gegevens worden nog verstuurd.

mail [email protected]. Gaarne vermelden met hoeveel

Eindredacteur Saskia Byvanck Foto’s Suzanne Bruijstens Saskia Byvanck Ruud van Genugten Yvonne Lemmens Trudy van der Steeg Opmaak en drukwerk Drukkerij BibloVanGerwen ’s-Hertogenbosch Redactieleden: Corrie Baars Jolande Bastiaans Koop Bosscha Suzanne Bruijstens Saskia Byvanck Arla Heins Jacqueline van der Krabben Christien Reinhard Olaf Tan Jan Verbaal

personen u aanwezig zult zijn.

IN DEZE RUBRIEK SCHRIJVEN PATIËNTENVOORLICHTERS VAN HET ZIEKENHUIS OM DE BEURT EEN STUKJE OVER HUN DAGELIJKS WERK.

We mailen … Er komen steeds meer vragen via e-mail bij het bureau Patiëntenvoorlichting binnen. Het is een populair medium en logisch ook; wat is gemakkelijker dan op een tijdstip dat het jou goed uitkomt, je vraag voor te leggen aan het ziekenhuis? Zeker als je eigenlijk niet precies weet waar, of aan wie, je de vraag kunt stellen. Vanmorgen ontvingen we een vraag van een meneer uit Groningen(!). Hij heeft een versleten knie. Zijn behandelend arts zegt er voorlopig niets aan te kunnen

Redactieadres Jeroen Bosch Ziekenhuis locatie Willem-Alexander Afdeling Communicatie T: (073) 699 84 48/84 49 F: (073) 699 89 29 E: [email protected] Cura is ook op de website van het ziekenhuis te vinden: www.jeroenboschziekenhuis.nl. De redactie van Cura is niet verantwoordelijk voor de vakinhoudelijke informatie in dit blad.

doen, omdat hij nog te jong zou zijn voor een prothese. De meneer vreest echter zijn baan te verliezen en in de WAO te komen. Ik stuur een e-mail terug waarin ik hem adviseer zijn zorgen te bespreken met zijn behandelend arts. Ik geef hem ook nog informatie over ‘een second opinion’ en attendeer hem op de Stichting Patiëntenbelangen Orthopaedie, waar men veel informatie heeft over mogelijke behandelingen. Dan was er nog de e-mail van een groepje studenten (’s nachts om 00.30 uur verzonden!). Zij zijn bezig met een werkstuk en willen bijgevoegde vragen voorleggen aan Maatschappelijk Werk in het ziekenhuis. Ik overleg met deze afdeling en antwoord vervolgens de studenten dat ze beter telefonisch contact op kunnen nemen, dan kan er een gesprekje geregeld worden. Tenslotte stuur ik nog een vraag over een factuur door naar de

Bij ingezonden stukken behoudt de redactie zich het recht voor om, zonder opgaaf van redenen, artikelen in te korten dan wel te weigeren. Ingezonden artikelen zonder naam van de schrijver worden niet geplaatst.

Zorgadministratie. Al snel ‘bliebt’ de computer; de administratie heeft de vraag beantwoord en ons een cc-tje gestuurd. Oh, en daar komt weer een vraag binnen; eens even kijken…

Clarissa Kwaijtaal, Medewerker bureau Patiëntenvoorlichting


Uw eigen accountmanager. Over uw financiën praat u natuurlijk alleen met iemand die u vertrouwt. Iemand die uw persoonlijke situatie heel precies kent; iemand met verstand van zaken. Daarom heeft u als klant bij Rabobank Private Banking uw eigen, vaste accountmanager. Eén aanspreekpunt waar u altijd terecht kunt. Dat is wel zo prettig. Of het nu gaat om een verbouwing, een erfenis of de verkoop van uw onderneming, u krijgt de oplossing die het beste bij u past. Voor een afspraak voor een persoonlijk gesprek kunt u bellen met (073) 628 71 91.

Het is tijd voor Private Banking.

Het is tijd voor de Rabobank.

www.rabobank.nl/privatebanking 20 | Cura, jaargang 2, nummer 2

Cura. Preventie van diabetes 5 Patron & cuisinier Greveling: Iedereen naar de zin 8 Patent op nieuwe gonorroetest 9. Jaargang 2 - december 2005

Recommend Documents