Preventie van diabetes in de huisartsenpraktijk -Voorkomen is beter!‘Bouwen aan de brug’ 1 november 2007 Paulien Vermunt Frits Wielaard Hans van Oers Gert Westert
Elize Kronenberg Jos Schelfhout Els Breukink
Feiten en cijfers 1993: 250.000 DM patiënten 2003: 600.000 DM patiënten Bijna 90% type II
Elk jaar meer dan 70.000 nieuwe patiënten
Bijna 1 miljoen prediabeten 40-70 jaar: elk jaar 5-10% conversie naar diabetes.
Vergrijzing en vetzucht: wordt alleen maar erger
2003: 735 miljoen euro 1,3% totale zorgkosten
Tijd voor actie!
Diabetes: hoe zat het ook alweer? (1)
onvoldoende insulineproductie
onvoldoende werkzame insuline
Diabetes: hoe zat het ook alweer? (2) onvoldoende insulineproductie + onvoldoende werkzame insuline
Glucose in het bloed
Tijd
Normaal
prediabetes
diabetes
Retinopathie, diabetische voet, complicaties aan bloedvaten, nierproblemen, seksuele problemen, neuropathie
Risicofactoren: deels te beïnvloeden BMI Middelomvang Beweging Voeding
Beïnvloedbare risicofactoren
Leeftijd Eerdere medicatie hypertensie Eerder verhoogd suikergehalte Familiehistorie
niet beïnvloedbare risicofactoren
INT Normaal
Prediabetes
diabetes
Het kan! Malmö: > 50% in 5 jr
USA: 58% in 5-6 jr
Finland: 58% in 4 jr
China: 40% in 6 jr
USA: Leefstijl effectiever dan medicatie Percent developing diabetes All participants Lifestyle (n=1079, p<0.001 vs. Met , p<0.001 vs. Plac ) Metformin (n=1073, p<0.001 vs. Plac) Placebo (n=1082)
Cumulative incidence (%)
40
30
20
10
0 0
1
2
Years from randomization
3
4
Het kan ook hier: SLIM Maastricht SLIM: Study on Lifestyle Intervention and IGT Maastricht In hoog risico patiënten: leeftijd, BMI, familie historie
Leefstijlinterventie verbetert glucosetolerantie
Combinatie dieet en beweging meest effectief
Eindhoven: vertaalslag naar de praktijk Primaire preventie dmv actieve screening, eerstelijnszorg, MI & empowerment
Doelen: Bestuderen effect: reductie risico factoren: gewicht <<, bewegen, dieet, QoL Bestuderen efficiency: succes- en faalfactoren implementatie op grotere schaal bijdrage discussie preventie uitsparen tijd op langere termijn
Globale planning
Voorbereiding
Feb 2007
Sept 2007
Selectie
Inter-
Maart 2008
ventie
Okt 2010
De patiëntselectie (1) 45 huisartsen in Eindhoven en omgeving: ‘De ondernemende huisarts’ * Iedere huisarts levert +/- 350 namen aan: * Random selectie van patiënten tussen de 40-70 jaar minus exclusiecriteria
* Deze selectie krijgt brief met uitleg over onderzoek en verzoek risicotest in te vullen
Finnish Findrisk? Dutch Findrisk!
De patiëntselectie (3) Tranzo rekent scores uit en bepaalt wie hoogrisico Deze mensen krijgen brief: u bent highrisk, bel uw huisarts! Assistente houdt afspraken bij en deelt in op I en C HA overtuigt en laat toestemmingsformulier tekenen. Ook bloedafname om ‘verborgen diabeten’ op te sporen
De patientselectie: pilot: juni 2007 Inzetten autoriteit huisarts lijkt initieel te werken!
* 250 brieven gestuurd uit naam van Elize Kronenberg * Initiële respons zonder herinnering: 55% (138 brieven) * 22 personen hoogrisico: Brief * Overtuigend gesprek dokter: meedoen met onderzoek! * Secundaire respons (toezegging deelname): > 80% * Uiteindelijk: 18 deelnemers * Verwacht: nog 1 à 2 verborgen diabeten (Hoorn study)
De interventie: de theorie
G
R
O
EP
S GE S P R E
PO
K
E
N
PO
HA
Unfreeze
K
PO
Change
Freeze
Adapted from: Transtheoretical model & stages of changes, Prochaska & DiClemente
In de praktijk : intake huisarts Huisarts: zet autoriteit in om mensen te overtuigen mee te doen Risico 1 op de 5 of zelfs meer diabetes binnen nu en vijf jaar Info uitleggen gevaren en secundaire klachten Uitleg uitleg onderzoek en vragen beantwoorden Benadruk voordeel nare gevolgen voorkomen, gezonder & fitter, kans op hart-en vaatziekten <<, omgeving, werkt in buitenland ook en beter dan medicatie Bezwaren wegnemen Ik ga u helpen en we zijn er op tijd bij! geen dramatische veranderingen: kleine stapjes en uw wensen centraal
In de praktijk : intake praktijkondersteuner Praktijkondersteuner (PO) bouwt band op met deelnemer PO krijgt uitgebreide training in: Motivational interviewing: Empowerment:
vergroten intrinsieke motivatie deelnemer geef deelnemer vertrouwen in eigen kunnen
PO werkt volgens methode planmatige gedragsverandering:
Probleem Determinanten Doelen Strategieën
In de praktijk : intake praktijkondersteuner Stap 1: Probleemanalyse * Qualitatieve vragenlijst voeding * Beweegmeter NISB Stap 2: vaststellen determinanten Persoonlijk
Omgeving
Facilitatie
Gewoonte Smaak Eigen-effectiviteitsverwachting
Wie doet boodschappen? Reacties anderen Voedingspatroon massa
Tijd Kosten Aanbod
Stap 3: opstellen persoonlijke doelen Rekening houdend met wensen deelnemer/ ‘middelmatige doelen’ Stap 4: bepalen strategieën Concretiseren: elke maandag tussen de middag half uur wandelen: implementation intentions
De interventie: basisgedachten * Actieve benadering, zoals bijvoorbeeld bij baarmoederhalskanker * Belangrijke rol huisarts en praktijkondersteuner * Deelnemer stelt eigen doelen, geholpen door PO * Verandering in kleine stapjes * Verandering rekening houdend met kunnen/wensen deelnemer * Empowerment: geef deelnemer vertrouwen in eigen kunnen * Motivational interviewing: vergroten intrinsieke motivatie deelnemer * Naast individuele gesprekken: groepsgesprekken, gegeven door diëtiste/fysio
Stellingen en vraagstukken: * Implementatie kan beter via de huisarts plaatsvinden dan via de GGD, thuiszorg of ziekenhuis * (Diabetes)preventie via leefstijlverandering komt de kwaliteit van leven van de deelnemer niet ten goede. * Voor succesvolle verandering is ook een verandering van de omgeving (op allerlei niveaus) noodzakelijk: hoe kan dit bewerkstelligd worden?
