Cultuur in de Spiegel Vlaanderen-Nederland
Barend van Heusden met Emiel Copini en Astrid Rass
Groningen, 1 oktober 2013
Het CiS-project: -
Vraagstelling: tegemoet komen aan beoefte aan houvast m.b.t.
-
Theorie: cultuur als cognitie – vanuit cognitiewetenschap, cultuurwetenschap en semiotiek
-
Validering van de theorie door
-
-
Inhoud Samenhang (intern en extern) Doorlopende leerlijn Status
Literatuuronderzoek: ontwikkeling van metacognitie (cultureel bewusztijn; vaardigheden; media) Empirisch onderzoek naar inzicht (begrip) van docenten (houvast)
-
Vertaling van theorie naar leerplan (SLO)
-
Uitwerkingen…
Theorie
- Cultuuronderwijs is onderwijs over cultuur, in cultureel (zelf)bewustzijn - Cultuuronderwijs is dus onderwijs in: - Cultureel (zelf)bewustzijn: nieuws, kunst, ideologie, wetenschap - Basisvaardigheden: waarnemen, verbeelden, conceptualiseren, analyseren - Mediavaardigheden: lichaam, voorwerpen, taal, grafisch)
- Kunstonderwijs (muzische vorming) is onderwijs in cultureel (zelf)bewustzijn door verbeelding: receptief en productief, in alle media.
Theorie
- In het cultuuronderwijs (in de kunstvakken, geschiedenis, maatschappijleer, filosofie) ontwikkelen we dit cultureel (zelf)bewustzijn in al zijn vormen (verschillende vaardigheden en media)
- Voor het onderwijs is vooral van belang dat we proberen te bepalen hoe leerlingen dit culturele (zelf)bewustzijn in al zijn verscheidenheid kunnen ontwikkelen: over welke kennis en over welke vaardigheden zouden ze moeten kunnen beschikken?
Theorie
- Kunstonderwijs (muzische vorming) is onderwijs in minstens drie vaardigheden: - Cultureel (zelf)bewustzijn (ook bijv. in filosofie, geschiedenis) - Verbeelding (ook bijv. in design, techniek) - Mediavaardigheden (ook bijv. in sport, techniek, communicatie en analyse) (Zie ook: Harland, in Cultuur en Educatie 23 (2008))
Theorie Bijvoorbeeld: muziekonderwijs - Waarneming (muziek ervaren): ritme, geluid, klank, beweging - Verbeelding (muziek maken): stem en instrument, spel, samenspel, compositie, stijl - Conceptualisering (muziek interpreteren): genreregels, begrippen, geschiedenis, betekenis - Analyse (de structuur van muziek ontleden): notenschrift, sleutels, partituur, theorie, etc.
Emiel
Vertaling naar een Leerplan(kader) Astrid Rass, SLO
Vertaling naar een Leerplan(kader) Observeren, begeleiden, vastleggen en verzamelen 1. Leertraject van de docenten 2. Ontwikkeltraject op scholen 3. Discussie in het veld
Onderwerp ………………..
Media …………..
Vaardigheden …………………..
1 Leertraject o
Lezingen
o
Discussies
o
Oefeningen
Meenemen voor in het leerplankader: 1. Theoretisch kader kort en bondig 2. Kennis van theorie heeft tijd nodig 3. Biedt houvast (o.a. inhoud en samenhang) 4. Geen visie! Geen didactiek of methodiek
2. Ontwikkeltraject op scholen o
Contextanalyse (schoolvisie)
o
CiS-team (docenten, aio's, leerplankundige)
o
Ontwikkeltraject: ontwerpen, uitproberen en evalueren • • •
Beoogd leerplan – 'de les op papier' Uitgevoerd leerplan – 'de les in de klas' (Gerealiseerd leerplan) – 'de les die de leerling heeft geleerd'
Groep 1-3
Groep 3-6
Groep 6-8
Onderbouw PO
Middenbouw PO
Bovenbouw PO
Verzamelen
Strijd tegen het water
Reis door de ruimte
Taal en beeldend
Taal, WO, techniek en beeldend
Taal en beeldend
Helden
Dat kost energie
Kinderrechten
Taal, geschiedenis en beeldend
Taal, WO, techniek en beeldend.
Geschiedenis, Nederlands, beeldend
Oorlog en vrede
Respect
Taal, WO en muziek
Taal en religie, natuur, zorg en sport
Beelden in boeken
Spel en speelgoed
Taal en beeldend
Geschiedenis, Nederlands, beeldend
Plastic fantastic
Eten
Taal, WO en Beeldend
Taal, biologie en beeldend Lievelingsboek Taal en beeldend Sinterklaas Taal en beeldend
Leerjaar 1-2
Leerjaar 3-4
Leerjaar 5-6
Onderbouw VO vmbo/havo
Bovenbouw VO
Bovenbouw VO
vmbo
vmbo
Onderbouw VO
Bovenbouw VO
Bovenbouw VO
havo/vwo
havo/vwo
havo/vwo
Spreekwoorden en gezegden
Baggerslib
Crisis en Transformatie
Engels, Nederlands en theater.
Technasium, beeldend en filosofie
Nederlands, Engels, Beeldend, Klassieke talen,
Kinderrechten geschiedenis, Nederlands, beeldend
Shuilplekken
filosofie, geschiedenis en economie.
Beeldspraak
Technasium, beeldend, geschiedenis en filosofie
Gespeelde waanzin (Hamlet)
Nederlands en tekenen Zernike /
Theaterlicht toneelstuk Pirandello
Nederlands, beeldend en Engels
Technasium, beeldend, geschiedenis en filosofie
Angst, woede en radicalisering
Gerrit Krol Brug en Nano technologie
Beeldend
Technasium, Beeldend, techniek en filosofie
Rituelen
Angst, woede en radicalisering
Dans
Beeldend
Rituelen
Rituelen
Dans
Dans
De ideale wereld volgens 5 personages
De ideale wereld volgens 5 personages
Levensbeschouwing, Nederlands, Engels muziek,
Nederlands, Engels, beeldend, muziek
beeldend
Slinge (vmbo bb/kb) Rotterdam 1. 2.
Ontwerp voor klas 1 met Nederlands, Engels en drama. Ontwerpgesprekken
3. 4.
Waarom dit onderwerp? Wat leer je de leerlingen? Waarom deze vaardigheden? Waarom dit medium? Hoe sluit dit aan? Hoe is de samenhang?
Lessen en doelen uitschrijven Uitvoeren [film]
Slinge Rotterdam Ontwikkeling van cultureel bewustzijn 1. 2. 3.
4.
Betekenis, context en belang van spreekwoorden Letterlijk en figuurlijk Spreekwoorden verbeelden in theater, tekening of beschrijving. Oefenen met taal, lichaam en (theater)attributen.
Werkman College 1. 2. 3. 4. 5.
Ontwerp voor klas 3 en 4 Havo Vwo Technasium Opdracht: ontwerpeisen opdrachtgever Aanvullende ontwerpeisen van 'Cultuurtechnasium' Lessen en doelen uitschrijven Uitvoeren [film]
Werkman College Ontwikkeling in cultureel bewustzijn Betekenis brug voor mensen, nieuwe en oude technieken, brug voor Groningen, wachten voor de brug, typeren van de stad Groningen (studentenstad, historie), Gerrit Krol alfa en bèta, etc..
Meenemen voor in het leerplankader: 1.
Voorbeelden hoe het zou kunnen (niet hoe het moet!)
2.
Waar herken je (met elkaar) elementen van reflectie op cultuur, de vaardigheden en de media. Maar ook: aansluiten bij de leerlingen.
3.
Handreikingen, flexibel in te zetten
4.
Samenhang binnen en tussen vakken (kerndoelen en eindtermen)
5.
Leerlijn uitwerkingen (exemplarisch) en leerlijn-denken (scholen maken eigen leerlijn)
3. Discussie in het veld Met wie? 2009 2009 2009 2009 2009 2010 2011 2011 2012 2012 2012
– – – – – – – – – – –
Leertraject met 13 scholen PO en VO ORD Leuven 2011 Ambassadeurstraject 2012 Wetenschapscommissie 2011 Klankbordgroep OCW / Ministerie Vlaanderen 'CiS op de gril' INSEA Hongarije Dag van Cultuureducatie Vlaanderen Training CiS-adviseur Vijf landelijke regiobijeenkomsten
En gesprekken met o.a.: OCW, VSB-Fonds, SNS Reaalfonds, Cultuurnetwerk Nederland, Fonds voor Cultuurparticipatie, Vakverenigingen kunstvakken, binnen SLO, OW Raad, raad voor Cultuur, Hogescholen, Pabo's, Raad van 12 en Culturele instellingen (SKVR, Koorenhuis, Kunst centraal, EduArt, Kuenstwurk, KunststationC, Mocca, Kunstbalie) en culturele aanbieders.
21
22
Afsluitend: verslag van ervaringen
Begripsverkenning doorlopende leerlijn (intern projectdocument) 'Zwarte boekje' 'Grond onder mijn voeten' (intern projectdocument) www.cultuurindespiegel.nl Nieuwsbrieven FAQ
23
Leerplankader (concept) 1 Cultuur in de Spiegel o Theoretisch kader over cultuur en cultureel (zelf)bewustzijn o Profielen: cognitieve ontwikkeling van leerlingen (4 tot 18+) 2 Cultuuronderwijs in de maak! o Ontwerprichtlijnen (criteria en denkvragen) voor cultuuronderwijs o Handreikingen 3 Hoe ziet cultuuronderwijs eruit? o Voorbeelden en illustraties 4 Het maken van leerlijnen cultuuronderwijs o Exemplarische leerlijnen
24
Het CiS-project:
- Uitwerkingen (spin-off): - analyse en verbetering van samenwerking scholen – instellingen (Fianne Konings); - evaluatie en beoordeling van cultuuronderwijs (Anne Sasbrink); - leergang Cultuuronderwijs (Eelco van Es); - Handboek voor lerarenopleidingen (Van Heusden, Rass, Tans); - Cultuureducatie met Kwaliteit-projecten werken met CiS (adviseurs)
CultuurDank is kunst voor uw aandacht
www.cultuurindespiegel.nl
26
