Cranio Sacraal in de palliatieve zorg

Cranio‐Sacraal in de palliatieve zorg Eindwerk aan de Peirsman Cranio‐Sacraal Academie

Nu wil ik zon zijn met de zon niet denken en niets doen maar licht zijn als een luchtballon en groen zijn met het groen Auteur: Gino Dekeyzer Jaar: 2012

Toon Hermans

Voorwoord Dit is geen document over sterven. We gaan praten over het leven. En over de liefde, die het leven in stand houdt tot de laatste seconde… en ver daarbuiten. We zeggen geen ‘neen’ tegen de dood. We zeggen ‘ja’ aan het leven. En aan de zorg die het leven zachter maakt. We zijn niet geboren om te sterven. We zijn hier op aarde om te leven. En om een meerwaarde te zijn, om een bron van licht te zijn, om te stralen. Als we nu eens dat licht zouden gebruiken om mensen te omarmen die duisternis voelen. Zou dat geen mooi geschenk zijn ?

Eindwerk Gino Dekeyzer “Cranio-Sacraal in de palliatieve zorg”

Pag. 1

INHOUD Inleiding ................................................................................................. 3 Stervensbegeleiding ................................................................................ 4 Doelstelling van eindwerk ....................................................................... 5 De wetenschappelijke benadering ............................................................. 5 Verkenningsgesprek ............................................................................. 5 Wetenschappelijke methode .................................................................. 5 Hoe resultaten vergelijken ? .................................................................. 5 Bezwaren ............................................................................................ 6 Conclusie ............................................................................................ 6 De praktische benadering ......................................................................... 7 Het idee .............................................................................................. 7 De rapportering ................................................................................... 7 Opmerkingen ....................................................................................... 8 Praktijksituaties ...................................................................................... 9 Locatie ................................................................................................... 9 Palliatief dagcentrum “Heidehuis” ........................................................... 9 Palliatieve Zorgeenheid “De Vlinder” ....................................................... 9 De allereerste kennismaking ................................................................... 11 Eerst kwam er de vraag ...................................................................... 11 Welkom in het “Heidehuis” .................................................................. 11 De demonstratie ................................................................................ 11 De eerste behandelingen..................................................................... 12 Cranio-Sacraal behandelingen in het “Heidehuis” ...................................... 13 Ervaringen in “De Vlinder” ...................................................................... 31 Conclusie............................................................................................... 32 Algemeen ............................................................................................. 32 Voor de (toekomstige) Cranio-Sacraal Therapeut ...................................... 33 Benadering ........................................................................................ 33 Technieken ........................................................................................ 34 SER (Somato Emotional Release) ......................................................... 35 Welzijn ............................................................................................. 35 Slotwoord.............................................................................................. 37 Verwijzingen ......................................................................................... 38 Andere eindwerken over stervensbegeleiding............................................ 38 Info Palliatieve Zorg West-Vlaanderen ..................................................... 38 Medische begrippen ............................................................................... 39 Een verhaal over een onvoorstelbaar bestaan ....................................... 41


Pag. 2

INLEIDING Iemand stelt je de vraag “Zou je cranio willen aanbieden aan onze bezoekers ?”. Wat zeg je dan ? Ja, natuurlijk ! En als diezelfde persoon zegt, het is in een palliatief dagcentrum. Hoe reageer je dan ? Zo is het mij overkomen. Hoe ik cranio geïntroduceerd heb in dat dagcentrum, dat verneem je later wel. Ook mijn eerste ervaringen kun je verderop lezen. Wat ik wil aangeven is dat ik niet op zoek ben gegaan naar het onderwerp van mijn eindwerk, het eindwerk is op zoek gegaan naar mij. En het heeft mij gevonden… en geraakt. Als je ten volle dankbaarheid wil ontvangen, laat je omringen door mensen die het leven al een klein beetje vaarwel hebben gezegd, of mensen die het net verwelkomd hebben. Het zijn juist die mensen die nog verwonderd kunnen zijn over datgene wat ze meemaken, wat ze zien, wat ze voelen, wat ze mogen ontvangen. Deze verwondering wens ik ook u toe. Kijk met de ogen van een kind en het leven wordt elke seconde opnieuw geboren. Niets is gewoon, alles is bezield. Ons lichaam zit continu in een stroom van verandering. Laat het toe. Wie kan loslaten kan het nieuwe verwelkomen…


Pag. 3

STERVENSBEGELEIDING De dood lijkt voor veel mensen nog een taboe. We kunnen het moeilijk een plaats in ons leven geven omdat we niet geleerd hebben los te laten waar we aan gehecht zijn. Graag houden we controle en hebben we moeite met verandering. Sterven, en zien sterven, is loslaten. Vaak worden we tijdens een stervensproces diep geraakt door onze eigen angsten en tekortkomingen. Zo goed als altijd confronteert de dood ons ook met onze eigen sterfelijkheid, onze eigen eindigheid. Dit kan ons voor een tijdje verlammen maar het kan ook een moment van ontwaken zijn. De zwaarte van verdriet kan plaats maken voor de lichtheid van leven. Een licht in je ogen waardoor je voortaan ieder medemens op een vriendelijke manier aankijkt. Iedereen heeft recht op vrede, op mededogen, op liefde. Als wij er niet voor zorgen, wie dan wel ? Door de vergrijzing van onze maatschappij wordt er steeds meer aandacht besteed aan stervensbegeleiding. We huiveren bij de gedachte aan een onpersoonlijk sterven, in een kille ziekenhuiskamer met overgestresst personeel. Meer en meer willen we een geliefde een rustig en vredig heengaan wensen. Soms kan Cranio-Sacraal Therapie daarbij een zachte bedding zijn…

Sterven is geen kunst. De dood komt vanzelf. Maar om goed te sterven, dat is de kunst der kunsten. (Plato)

Omdat ik in dit eindwerk vooral de nadruk wil leggen op praktijksituaties verwijs ik, voor een theoretische achtergrond over stervensbegeleiding, graag naar de mooie eindwerken van Liesbeth Schroen en Leonie Hendriks, allebei afgestudeerd aan de Peirsman Cranio-Sacraal Academie. Hierin wordt op een zeer heldere manier meer informatie gegeven over rouwen, de doodstrijd, de verschillende fases van verlies, de fysieke kenmerken en emotionele behoeften tijdens de laatste levensfase, culturele verschillen inzake stervensbegeleiding en veel meer. Achteraan dit eindwerk, in het hoofdstuk “Verwijzingen”, vind je hun gegevens.


Pag. 4

DOELSTELLING VAN EINDWERK DE WETENSCHAPPELIJKE BENADERING VERKENNINGSGESPREK Op 11 oktober 2011 had ik in het Heidehuis (palliatief dagcentrum) een vergadering gepland met de Algemene Directeur, de psychologe en één van de hoofdverpleegsters. Doel van deze vergadering was eens te horen wat hun verwachtingen en hun eventuele ideeën of praktische suggesties waren in het kader van mijn eindwerk. Zelf vertrok ik vanuit het idee om via formulieren, grafieken en cijfers wetenschappelijk aan te tonen dat Cranio-Sacraal Therapie effectief een meerwaarde is in de palliatieve zorg. Al snel in het gesprek bleek dat dat zo goed als een onmogelijke taak was. WETENSCHAPPELIJKE METHODE Wat zou deze ‘wetenschappelijke’ methode inhouden ? Allereerst zou je met 2 groepen moeten werken, een cranio-groep (mensen die effectief cranio krijgen) en een controlegroep (mensen die denken dat ze cranio krijgen). Achteraf wordt dan het verschil in resultaat vergeleken. Als er een significant verschil is tussen de twee groepen, dan heb je nog geen wetenschappelijk bewijs, maar kun je aannemen dat cranio inderdaad een positieve invloed heeft. Aansluitend zou je identiek hetzelfde kunnen doen om het effect van bijvoorbeeld een bad of een namiddagdutje te testen. Deze ‘scores’ zou je dan naast die van cranio kunnen leggen om daar het verschil te zien. HOE RESULTATEN VERGELIJKEN ? Fysische parameters Bloeddruk en hartslag kunnen perfect voor en na een cranio-behandeling gemeten worden.

Emotionele parameters Via een formulier kan men aan de cliënt vragen om voor en na de behandeling volgende zaken te quoteren: fysieke (ont)spanning, pijn, onrust, verdriet, tevredenheid, algemeen gevoel van welzijn,… Dit kan door middel van een score van 1 op 10 of door het aanduiden van een ‘smiley’ op een meetlatje (gaande van een door pijn vertrokken gezicht naar een lachend gezicht). Om de empathie-factor, van de cliënt naar de behandelaar, uit de weg te gaan dient men gebruik te maken van een formulier. In een gewoon vraaggesprek riskeer je immers dat de cliënt positiever gaat antwoorden om de behandelaar te behagen.


Pag. 5

Tijdstip De parameters kunnen ingevuld worden vlak voor en vlak na een behandeling, maar bijvoorbeeld ook vlak voor ze het Heidehuis terug verlaten om naar huis te gaan. Om het na-effect van de behandeling verder te onderzoeken zou ook de dagen nadien ditzelfde formulier kunnen ingevuld worden.

BEZWAREN Controlegroep Het idee van een controlegroep zorgde meteen voor heel veel weerstand bij mij. Dit zou betekenen dat ik een groep mensen onder het mom van cranio zou ‘behandelen’. Vermits elke aanraking binnen de cranio één is vol liefde en aandacht, zou het tegenovergestelde betekenen dat ik mijn handen “koud en hard” zou plaatsen op mensen die zich in een zeer kwetsbare situatie bevinden. Trouwens, de begeleiders en het bestuur van het Heidehuis en de Vlinder zouden nooit toestaan dat er zo oppervlakkig met hun bezoekers wordt omgegaan. Dit was al een doorslaggevende factor om niet te kiezen voor deze ‘wetenschappelijke’ methode. Juistheid van de metingen Omdat er zoveel externe factoren meespelen is het moeilijk om het effect van de cranio-behandeling uit de metingen te filteren. Zo kan het gebeuren dat in de laatste levensfase de medicatie opgevoerd wordt om pijn of andere klachten te bestrijden. Gedurende deze periode is het zo goed als onmogelijk om de positieve gevolgen van een cranio-behandeling correct weer te geven.

CONCLUSIE Omwille van de hierboven aangehaalde bezwaren heb ik de wetenschappelijke methode naast mij neergelegd. Zelfs voor professionele onderzoekers is het al een huzarenstukje om het effect van bijvoorbeeld een nieuwe medicatie uit te testen. Dit gegeven heb ik aan Etienne Peirsman, stichter van de Peirsman CranioSacraal Academie, voorgelegd die mij het volgende schreef: “Ik verwacht geen wetenschappelijk werk alleen maar een beschrijving en handleiding (hopelijk) waar latere studenten iets mee kunnen.” Met deze conclusie ging ik op zoek naar een meer praktische benadering.


Pag. 6

DE PRAKTISCHE BENADERING HET IDEE Hoe meer ik erover nadacht hoe dichter ik bij de kern van Cranio-Sacraal kwam, ‘hou het simpel’. Bied mensen een behandeling aan en kijk wat er gebeurt, bij hen en bij jou als behandelaar. Schrijf dit neer en laat de tijd zijn werk doen. Het antwoord zal zich wel tonen… Met deze gedachte ben ik mijn behandelingen gestart. DE RAPPORTERING Bij elke behandeling noteerde ik deze gegevens: Algemene info (gegevens van de cliënt) (Gewijzigde) Voornaam (*) Geslacht Geboortejaar Aanmeldingsdatum (in het centrum) Diagnose Behandeling Datum datum behandeling Voorgesprek hoe voelt de cliënt zich voor de behandeling Behandeling welke technieken zijn er toegepast Ervaring cliënt wat heeft hij/zij ervaren tijdens de behandeling en hoe voelt hij/zij zich na de behandeling Eigen ervaring wat heb ik als behandelaar ervaren (gezien, gevoeld) bij de cliënt en/of bij mijzelf tijdens en eventueel ook na de behandeling

(*) Uit respect voor de privacy zijn de voornamen veranderd


Pag. 7

OPMERKINGEN Om de objectiviteit van het onderzoek te waarborgen heb ik de cliënten niet verteld dat ik hen behandelde in het kader van een eindwerk. Ik was er zogenaamd als vrijwilliger die de bezoekers een cranio-behandeling aanbood. Dit leek mij de ideale manier om een waarheidsgetrouwe weergave te krijgen van hoe ze de sessie ervaren hebben. De meesten gaven achteraf spontaan hun bevindingen zonder dat ik er echt hoefde om te vragen. Niet alle behandelingen heb ik opgenomen in dit eindwerk, enkel de meest relevante. Bij cliënten die relatief veel behandelingen hebben ontvangen kwamen vaak dezelfde reacties terug. Daarom leek het mij niet nuttig om dit telkens te herhalen. Hoe beter ik de mensen leerde kennen hoe gemoedelijker de sfeer voor en na een behandeling. In die mate zelfs dat de grenzen tussen waar de behandeling begon en waar het eindigde sterk vervaagden. Daarom vergat ik vooraf wel eens te vragen hoe het nu concreet met hun gezondheidstoestand gesteld was. In deze gevallen zul je dan ook bij de beschrijving van de behandeling niets terugvinden onder “voorgesprek”. De Cranio-Sacraal technieken heb ik niet steeds volledig vermeld, enkel diegene die me achteraf nog waren bijgebleven. Telkens begon ik bij de scheenbenen om daar contact te zoeken met het Cranio-Sacraal Ritme. Dit heb ik dan ook niet telkens vermeld. Tijdens de behandeling wou ik niet met mijn gedachten bij deze opsomming blijven om het dan achteraf keurig te noteren. Dit zou vast en zeker de kwaliteit van mijn aanraking negatief beïnvloed hebben. Na de sessie wou ik trouwens nog altijd met mijn aandacht bij de cliënt zijn in plaats van alles zo vlug mogelijk neer te schrijven. Het terug begeleiden naar de rest van de groep, op hun eigen tempo in hun eigen energie, is een mooie afsluiter van een Cranio-Sacraal sessie. Het was ook nooit mijn bedoeling om bepaalde technieken te koppelen aan bepaalde aandoeningen. Elke cliënt is anders, elk lichaamssysteem is uniek. Het blijft belangrijk om tijdens een behandeling te luisteren naar het lichaam van je cliënt en dat van jezelf. Je handen zullen je wel de weg tonen… Voor mensen die niet vertrouwd zijn met de begrippen uit Cranio-Sacraal Therapie wil ik graag vermelden dat SER staat voor “Somato Emotional Release”. Door rechtstreeks met het lichaam, of een specifiek orgaan, te gaan praten kunnen spanningen vrijkomen en kan het lichaam zijn natuurlijk evenwicht terugvinden. Tijdens zo’n praatsessie kunnen oeroude overtuigingen naar boven komen en eventueel losgelaten worden. Indien ik van deze “techniek” gebruik maak wordt dit ook vermeld bij de desbetreffende behandeling . Verder wil ik hierbij ook nog vermelden dat ik niet de volledige praatsessie uitgeschreven heb (uit respect voor de privacy van de cliënten), enkel die zaken die nuttig en interessant kunnen zijn voor een (toekomstige) Cranio-Sacraal Therapeut.


Pag. 8

PRAKTIJKSITUATIES LOCATIE PALLIATIEF DAGCENTRUM “HEIDEHUIS” Info Het Heidehuis is een initiatief van het Netwerk Palliatieve Zorg Noord WestVlaanderen, gerealiseerd met de steun van de Provincie West-Vlaanderen en Kom op tegen Kanker, de campagne van de Vlaamse Liga tegen Kanker vzw, in samenwerking met de regionale ziekenhuizen en thuiszorgdiensten. Ze werken nauw samen met de palliatieve zorgeenheid “De Vlinder” (zie verder). Doelstelling Dit staat te lezen op hun website… Ons palliatief dagcentrum staat open voor mensen met een oncologische of andere ernstige levensbedreigende aandoening. Een dag in het Heidehuis is een adempauze voor iedereen die met ziek zijn te maken heeft. Wij willen een huis zijn waar mensen elkaar ontmoeten en even tot rust komen. U kunt bij ons terecht voor uw lichamelijke, emotionele en spirituele noden. Ons team bestaat uit een verpleegkundige, een psycholoog, vrijwilligers en een arts die dagelijks langs komt. Rond 10 uur verwachten we u en praten wat bij. U kunt lezen, muziek beluisteren, tv kijken, rusten of deelnemen aan de activiteiten die we organiseren. ’s Middags drinken we een aperitief en eten we samen. In de loop van de dag is er ook tijd voor verzorging, bijvoorbeeld voor het nemen van een (bubbel)bad, een massage of een andere zorg. In ons dagcentrum kan veel, maar niets hoeft. Om halfvijf ronden we de dag af.

PALLIATIEVE ZORGEENHEID “DE VLINDER” Info De Palliatieve Zorgeenheid (PZE) werd opgericht in mei 1993 en was toen gevestigd aan het Minnewaterpark in Brugge. Sinds 9 maart 2009 is de Eenheid 'De Vlinder' geworden, en verhuisd naar een verpleegeenheid in de campus van het AZ Sint-Jan, in het hartje van Brugge. Om te benadrukken dat het om een samenwerking gaat tussen de ziekenhuizen Sint-Jan, Sint-Lucas en het Netwerk Palliatieve zorg Noord West-Vlaanderen kreeg de eenheid een nieuwe naam en een nieuw logo.


Pag. 9

“Uit het palliatieve team is de suggestie gekomen om de eenheid ‘De Vlinder’ te noemen. Men probeert om de symboliek van de vlinder over te brengen die van de ene fase in het leven naar de andere overgaat. Weliswaar een eindfase van het leven, maar ook dat is een overgang, vandaar de naam”, zegt Frank Vandevoorde van AZ Sint-Jan in Brugge. Doelstelling De PZE is een thuisvervangende verblijfseenheid voor ongeneeslijk zieke mensen. De meeste mensen komen naar de eenheid om er hun laatste levensdagen of –weken door te brengen, maar de PZE staat ook open voor mensen die een tijdelijke opvang nodig hebben. De PZE is een kleine dienst. Er kunnen maximum 9 patiënten verblijven. De sfeer is er huiselijk, ‘bijna-thuis’. Het palliatieve team is multidisciplinair en bestaat onder andere uit artsen, psycholoog, verpleegkundigen, maatschappelijk werkster, kinesiste, logistieke helpers, vrijwilligers,… en de huisarts, indien gewenst. Dit multidisciplinaire team is gespecialiseerd in het aanbieden van een totaalzorg op maat. Naast het verzachten van lichamelijke problemen krijgt ook het emotionele en spirituele aspect heel veel aandacht. Het team hecht er het grootste belang aan om de mensen te verzorgen op een zo comfortabel mogelijke manier en met een groot respect voor de eigenheid van denken, voelen en zijn. De medewerkers scholen zich continu bij om de patiënt zo goed mogelijk te begeleiden.


Pag. 10

DE ALLEREERSTE KENNISMAKING EERST KWAM ER DE VRAAG Na mijn eerste twee cranio-modules “Basis” en “Follow-up” kreeg ik Chris over de vloer die, als hoofdverpleegkundige, in het palliatief dagcentrum “Heidehuis” werkt. De behandeling had haar zo’n deugd gedaan dat ze na de sessie zo goed als meteen voorstelde om ook zo’n sessies aan de bezoekers van het Heidehuis aan te bieden. Daar heb ik meteen volmondig ‘ja’ op geantwoord omdat een cranio-behandeling voor zowat iedereen heel ontspannend en rustgevend is. Dat ik niet vertrouwd was met deze doelgroep boezemde mij geen angst in. Mijn vertrouwen in Cranio-Sacraal was daarvoor te groot. Ik zag het als een uitdaging… en als een geschenk. Of zijn dit synoniemen van elkaar ? WELKOM IN HET “HEIDEHUIS” Toen ik in de living van het Heidehuis binnenstapte zag ik een gezellige bende rond de koffietafel. Sommigen waren nog bezig aan de taart, anderen waren aan het kaarten geslagen. En ze speelden om te winnen… maar genoten van het gezelschap en van de samenhorigheid. Meer dan eens werd er hartelijk gelachen met leuke anekdotes uit de oude doos. Anderen zaten in stilte te lezen of hadden een maatje gevonden om over het leven te filosoferen. Ogenschijnlijk had iedereen er zijn plekje gevonden en kwam er ook graag naar terug. Zelf werd ik op een warme diepmenselijke wijze welkom geheten. Alsof ik nu al een plaatsje in hun hart gekregen had, alsof ik nu al één van hen was. Een bondgenoot in het zoeken naar de zin van het resterend stukje leven. Hoe kunnen we het hier nog zo aangenaam mogelijk maken ? Zouden we ons dat niet elke dag kunnen afvragen ? Ik klapte mijn behandeltafel uit en plaatste die in het midden van het gezellig en knus salonnetje. Iedereen had ondertussen plaats genomen in de elektrische relaxzetels zodat ze heel ontspannen de demonstratie konden bekijken. Om Cranio-Sacraal Therapie uit te leggen leek het mij het verstandigste om heel kort een vrijwilliger op tafel te behandelen. Wie verder geïnteresseerd zou zijn om een volledige sessie te krijgen kon dan in de loop van de volgende weken een afspraak maken. DE DEMONSTRATIE Al heel vlug kreeg ik een vrijwilliger zo ver om op tafel plaats te nemen. Ik heb die man aan de enkels, het middenrif, het sacrum en het hoofd behandeld. Net zoals in de opleidingsmodules, bij het starten van een sessie, viel er bijna meteen een verbazingwekkende doordringende stilte. Alsof heel de ruimte,


Pag. 11

inclusief alle aanwezigen, in een diepere laag was weggezonken. Een toekijkende arts, die daar heel regelmatig langskomt, zei achteraf dat ik hem deed denken aan een biddende mens… Een nog frappantere opmerking kwam achteraf van een andere bezoeker. Hij vertelde dat hij speciaal had gelet op de buikademhaling van de vrijwilliger. “Normaal gezien kunnen wij, met onze ziekte, dat niet meer. Maar ik heb zijn buik zien op en neergaan en dat is heel straf…” Al vlug meldden zich een viertal vrijwilligers voor ook zo’n cranio-sacrale sessie. De volgende weken hebben die allemaal één of meerdere behandelingen ontvangen. Ter afsluiting van de namiddag hebben we nog iedereen getrakteerd op een (Tibetaans) klankschalenconcertje die ook bijzonder gesmaakt en gewaardeerd werd. DE EERSTE BEHANDELINGEN Graag wil ik hier nog even vermelden dat ik op het moment van mijn eerste behandelingen nog maar de basis- en de follow-upmodule gevolgd had. Deze twee modules uit onze Cranio-Sacraal opleiding reiken echter al zoveel technieken aan dat je hele mooie relaxerende sessies kan aanbieden. Enkele mensen, waaronder iemand met een ademhalingsmachine, konden niet gaan liggen omdat ze dan moeilijk kunnen ademhalen. In die gevallen heb ik ze al zittend op een stoel behandeld. Als behandelaar dien je wat te improviseren om zelf nog gemakkelijk te zitten. Maar met genoeg kussens op je schoot kun je je armen daarop laten rusten zodat je zelf comfortabel zit. Als je zelf spanning in je lichaam begint te voelen is het tijd om van houding te veranderen. De reacties die ik van deze mensen heb ontvangen waren eigenlijk dezelfde als van die mensen die ik op tafel behandeld heb. Ze voelden meer rust, meer ruimte, meer ontspanning. Iets meer dan een jaar later heb ik, in het kader van mijn eindwerk, meerdere personen beginnen behandelen en mijn bevindingen neergeschreven (zie volgend hoofdstuk). De volgorde waarin ze beschreven zijn is ook de volgorde waarin ik ze behandeld heb.


Pag. 12

CRANIO-SACRAAL BEHANDELINGEN IN HET “HEIDEHUIS” 1. Luc Algemene info Geslacht: M Geboortejaar: 1970 Aanmeldingsdatum: juni 2011 Diagnose: leukemie (2008), beenmergtransplantatie + chemo, beschadiging van kortetermijngeheugen Andere opmerkingen: geen pijn, zeer moe Behandeling 1 Datum 12 maart 2012 Voorgesprek voelt zich moe Behandeling middenrif, sacrum, nieren, AO, frontal en parietal Ervaring cliënt vlak na sessie rust en zachtheid maar niets speciaals ervaren. Ligt vaak te piekeren. Heeft op een rustige manier uitgelegd wat hem dwars zit, nl. dat hij nu (op een jonge leeftijd) geconfronteerd wordt met een zware ziekte die hem alles aan het afnemen is: zijn kracht, zijn enthousiasme, ook zijn zaak en zijn gezin lijden eronder. Eigen ervaring De cliënt kan zich moeilijk ontspannen, ligt vaak met de ogen open. Zelf vond ik de parietal en frontal vast zitten. Nieren reageerden goed op de aanraking. Ervaring cliënt later (zonder mij erbij) Vond de behandeling nogal lang duren. Uiteindelijk heeft hij zijn verhaal (het op jonge leeftijd geconfronteerd worden met de ziekte) met relatief veel woede en irritatie naar buiten gebracht. Wat na de sessie (in de voormiddag) op een rustige manier al naar boven gekomen is kwam er ’s namiddags vrij agressief uit. De begeleidster vond dit een goed signaal want de voorbije tijd kwam hij zelden met zijn verhaal naar buiten, laat staan met zijn frustratie en irritatie hieromtrent. Ervaring cliënt de week nadien Tegen de begeleidster zei hij dat hij die dag geen cranio-behandeling wou omdat de behandeling van de vorige keer hem niets speciaals deed. 2. Marie-Thérèse Algemene info Geslacht: V Geboortejaar: 1925 Aanmeldingsdatum: mei 2011 Diagnose: Borstkanker (1994), botmetastasen, levermetastasen, rugklachten (geen operatie)


Pag. 13

Behandeling 1 Datum 13 maart 2012 Voorgesprek voelt zich redelijk goed Behandeling kuiten, knieën, middenrif, hart, schouder, temporaal, glabella Ervaring cliënt vond het zalig, luchtig, diepgaander dan reiki, voelde zich zweven. Eigen ervaring veel reactie op schouders gevoeld Behandeling 2 Datum 17 april 2012 Behandeling veel rond hoofd gewerkt Ervaring cliënt Dat doet mij echt goed, het heeft echt veel deugd gedaan. Het is toch vreemd dat het zo zacht kan zijn en toch zoveel effect kan hebben. Soms denk ik dat er een vlieg op mijn neus zit, maar het doet echt goed. Het mocht van mij veel langer duren. Eigen ervaring veel reactie gevoeld op nasale botjes en ook op de kaakspieren. Ook voelde ik een lichte energetische verdraaiing in de nek die ik via intentie terug naar de middellijn heb gebracht (door mijzelf te centeren rond mijn eigen middellijn). Hetzelfde heb ik gedaan voor de sphenoïd. 3. Monica Algemene info Geslacht: V Geboortejaar: 1959 Aanmeldingsdatum: juni 2009 Diagnose: Hersentumor (chemobestraling in 2005, geen operatie), heeft veel last van draaierigheid. Het wegnemen van de tumor is via het oor gebeurd waardoor het evenwichtsorgaan, volgens de dokters, definitief is beschadigd. Vandaar de draaierigheid. Heeft ook bijna continu pijn in haar darmen, aan de heupen links (heeft ze me na de eerste sessie verteld). Andere opmerkingen: moeite voor groot toilet, overal pijn door een val, pijn in hoofd (neemt pijnmedicatie) Behandeling 1 Datum 13 maart 2012 Voorgesprek voelt zich redelijk goed, Behandeling middenrif, nieren, nek, schouders, hart Eindwerk Gino Dekeyzer “Cranio-Sacraal in de palliatieve zorg”

Pag. 14

Ervaring cliënt Voelt zich een ander mens, haar zenuwen zijn tot rust gekomen wat ze de laatste tijd zelden ervaren heeft. Vond het een wonder. Eigen ervaring Veel reactie gevoeld op schouders, er werd ruimte gecreëerd in haar hoofd via nek, schouders en hart. Behandeling 2 Datum 20 maart 2012 Voorgesprek rustig Behandeling sacrum, 3-voudige hartverwarmer, linkerheup + knie, duim in ooghoek, nek + hart, losmaken kaak. Ervaring cliënt ik voel mij een nieuw mens, ik voel mij herboren, nu kan ik alles aan. Het is ongelooflijk. Ik ga nu vlug naar het toilet, het zal mij deugd doen (heeft over het algemeen moeite met groot toilet). Eigen ervaring buik reageerde goed op aanraking, de buik wou meer ruimte innemen Behandeling 3 Datum 29 maart 2012 Voorgesprek duizelig, slecht geslapen (slaapt meestal niet goed) Behandeling middenrif, linkerheup, dikke darm, schouders, nek, glabella, sphenoïd, parietal Ervaring cliënt ze voelde haar hoofd niet meer (wat een aangename ervaring was), het hoofd voelde leeg aan, niet meer duizelig, verder voelde ze zich rustig en ontspannen. Ervaring cliënt de dag(en) nadien minder duizeligheid en meer moed, ze kan ook beter stappen Eigen ervaring hoorde af en toe gebroebel in de buik, cliënt heeft ook bijna heel de behandeling geslapen Behandeling 4 Datum 3 april 2012 Voorgesprek duizelig Behandeling middenrif, linkerheup, schouders, nek, glabella, sphenoïd, temporalis, parietal, losmaken kaak, hyoïd Ervaring cliënt ze voelt zich 3x7, duizeligheid is minder


Pag. 15

Ervaring cliënt (achteraf) Een cranio-behandeling werkt bij mij 3 dagen door. Eigen ervaring middenrif wou heel veel ruimte innemen, cliënt heeft ook bijna heel de sessie geslapen Behandeling 5 Datum 17 april 2012 Behandeling: SER (Somato Emotional Release) We zijn eerst gaan kijken naar het hart. Cliënt zag een hart met een pijl erin. Dit gaf haar een gevoel van onrust. We zijn teruggegaan naar de eerste keer dat ze dit gevoel voelde. Daarbij kwam het verhaal van haar zus die haar iets ergs toegedaan had (en later in haar leven dit nog vele keren herhaald heeft). We hebben de zus er bijgehaald (via visualisatie). Daarna heb ik haar door een stukje familie-opstellingen geleid. De cliënt kon herhalen wat ik haar voorzei: “Jij bent mijn oudere zus en ik ben je jongere zus. De onrust die ik nu bij mij draag is niet van mij. Ik geef het jou terug.” Na elke zin vroeg ik ook of het klopte en wat ze voelde in haar lichaam. Bij het binnenbrengen van de zus en het uitspreken van de zinnen voelde ze veel spanning en onrust in de maagstreek. Daarna heb ik de oudere zus tegen haar laten zeggen: “Ik ben je oudere zus en jij bent mijn jongere zus. Het spijt me dat het zo gelopen is. Het is nooit mijn bedoeling geweest jou die onrust te bezorgen.” Omdat ze nog steeds veel onrust voelde in haar buik, vroeg ik waar ze in haar lichaam rust kon voelen. Blijkbaar kon ze de rust in haar beide borsten voelen. Dan hebben we via de ademhaling de rust in de borsten geleid naar de buik zodat daar ook rust kon optreden. En dat gebeurde ook. De maag voelde rustiger aan, lichter ook. Daarna heb ik nog een nabehandeling gegeven: handen op buik + hart, sphenoid, parietal, tentorium. Ervaring cliënt Ik zit in een ander universum, ik zie alles door een andere bril. Er is een wonder gebeurd. Eigen ervaring Het is belangrijk om tijdens een SER-sessie vaak aan een cliënt te vragen: Wat voel je nu in je lichaam ? Anders komen er teveel verhalen uit het verleden naar boven die de cliënt volledig uit zijn of haar lichaam haalt. De drang om het verhaal, hoe dramatisch ook, terug te beleven of te beschrijven is blijkbaar zeer groot. Vraag ook vaak aan een cliënt om diep adem te halen. Dit brengt een cliënt ook terug in het lichaam. Behandeling 6 Datum 19 april 2012 Voorgesprek voelde zich zeer slecht, zeer duizelig


Pag. 16

Behandeling Middenrif, schouders, hart, hoofd Ervaring cliënt “Het heeft mij weeral veel deugd gedaan.” Achteraf zat ze goedgemutst aan tafel en zong mee met de liedjes Eigen ervaring Cliënt viel bijna meteen in een zeer diepe slaap Behandeling 7 Datum 26 april 2012 Voorgesprek voelt zich slecht, zeer duizelig, pijn in de maag en zeer moe Behandeling middenrif, buik, thoracic inlet, schouders, hoofd Ervaring cliënt Het heeft mij weer veel deugd gedaan. Ik voel mijn lichaam niet meer en dat is een heel aangenaam gevoel. Ik ben blij dat zoiets bestaat. 4. Christine Algemene info Geslacht: V Geboortejaar: 1952 Aanmeldingsdatum: februari 2012 Diagnose: schildklier – tong – mondbodem (spinocellulair), klieren in de hals bilateraal Andere opmerkingen: gevoelig aan pijn, neemt pijnmedicatie. NIET aan rechterarm komen. Behandeling 1 Datum 15 maart 2012 Voorgesprek voelt zich rustig Behandeling middenrif, sacrum, thoracic inlet (langszij), frontal, parietal, verbinding hart + buik, verbinding hart + glabella, hyöid, nasale botjes Ervaring cliënt Ik voel me zo ontspannen dat ik precies aan de tafel kleef. Ervaring cliënt de week nadien Ze geeft aan dat ze meer deugd heeft aan een holistische massage (rug, schouders en nek) dan aan een cranio-behandeling. Ze vertelde wel dat ze bij het gedragen worden tijdens de cranio-behandeling (handen onder sacrum en tussen schouderbladeren) het gevoel had dat ze geofferd werd naar de hemel toe, maar dat het wel een goed gevoel gaf. Eigen ervaring Sacrum drukt zwaar naar beneden, armbruggetje doet sacrum goed bewegen, af


Pag. 17

en toe gebroebel in de buik (ook bij behandeling van frontal en parietal), hand op hartstreek doet cliënt iets beter ademen, hartsstreek werd door de behandeling beduidend warmer 5. Maria Algemene info Geslacht: V Geboortejaar: 1925 Aanmeldingsdatum: juli 2006 Diagnose: blaaskanker + uitzaaiingen, artrose in schouder, rechterheup weg door uitzaaiingen. Stapt zeer moeilijk, heeft pijn van rechterbeen tot in de voet Behandeling 1 Datum 15 maart 2012 Voorgesprek wil van alles op de hoogte zijn Behandeling knie, kuit, handen langs beide zijden heup, handen langs beide zijden knieën (voelt ze veel beter), schouders, nek, sphenoïd, glabella + hart Ervaring cliënt Rustgevend, heeft me veel deugd gedaan, het doet meer deugd dan een gewoon middagdutje, je mag elke dag komen. En ik smijt niet met bloemetjes als het niet nodig is. Heb af en toe tinteling in mijn benen gevoeld. Bij het opstaan voelt ze zich ook leniger, soepeler. Eigen ervaring veel reactie in schouders, veel blazen tijdens behandeling onderlichaam (daarna is ze in slaap gevallen). Behandeling 2 Datum 29 maart 2012 Voorgesprek moe (vlak na het eten) Behandeling middenrif, schouders, glabella, temporalis, sphenoïd Ervaring cliënt voelt zich lichter bij het stappen. Ze omschrijft het zelf zo: “Normaal heb ik altijd het gevoel dat ik bij het stappen 100 kilo meesleur. Nu voelt het lichter aan”. Cliënt viel na 5 minuten in slaap. Werd wel op het einde nerveus wakker (omdat ze niet meteen wist waar ze was). Eigen ervaring Veel minder reactie in schouders dan vorige behandeling. Het voelde rustiger aan dan de vorige keer, ook al omdat ze zichzelf toeliet om bijna meteen in slaap te vallen. Af en toe was er een diepe ontlading te horen door middel van zuchten en blazen.


Pag. 18

Behandeling 3 Datum 3 mei 2012 Voorgesprek voelt zich zeer slecht, zeer veel hoofdpijn Behandeling middenrif, buik, schouders, frontal, parietal, glabella, ooghoeken, kaak, sphenoïd Ervaring cliënt Mijn hoofdpijn is minder erg, het is nog aanwezig maar het is beter nu. De behandeling werkt alleszins heel erg ontspannend. Eigen ervaring Vlak voor de sessie had de cliënt een (boven)bloeddruk van 17. Vlak na de sessie is haar bloeddruk terug opgemeten geweest en was die gezakt naar 14. Volledigheidshalve moet er bij vermeld worden dat ze vlak voor de behandeling een pijnstiller, Dafalgan, heeft genomen. Dit kan het verlagen van de bloeddruk in de hand gewerkt hebben. 6. Frans Algemene info Geslacht: M Geboortejaar: 1948 Aanmeldingsdatum: september 2010 Diagnose: longkanker + nierkanker Andere opmerkingen: cliënt heeft veel zenuwtrekken rond ogen, kaak, mond Behandeling 1 Datum 19 maart 2012 Voorgesprek moe (door chemo) maar ontspannen Behandeling middenrif, sacrum, glabella + hart, parietal Ervaring cliënt Mijn hoofd is leeg gemaakt, voel me ontspannen, voor herhaling vatbaar Eigen ervaring Ik voelde weinig (oppervlakkige) beweging in de schouders maar wel veel diepte. Aanraking buik en aanraking knieën maakte de cliënt precies wat rustiger. 7. Yvonne Algemene info Geslacht: V Geboortejaar: 1948 Aanmeldingsdatum: november 2009 Diagnose: borstkanker + botkanker Andere opmerkingen: geen pijn, slaapt niet goed (zelfs met medicatie), veel moe


Pag. 19

Behandeling 1 Datum 19 maart 2012 Voorgesprek voelt zich redelijk goed Behandeling geen sacrum, wel middenrif, hart, parietal, kaak, glabella, neusbotjes Ervaring cliënt ik heb altijd koude voeten maar nu stroomde er warmte via mijn benen naar beneden. Voel me ook zeer rustig en dat verrast mij want ik ben een echte “zenuwpin”. Het voelde ook zeer goed rond mijn hart en in mijn stembanden. Het was zeer speciaal anders had ik nooit een uur stil kunnen blijven liggen. Ik ga nog komen… Eigen ervaring Via de parietal heb ik zeer traag ruimte kunnen creëren (hoorde ik aan de ademhaling). Behandeling 2 Datum 6 april 2012 Voorgesprek Mentaal heeft ze het zwaar omdat de tumor weer iets groter geworden is en er chemo en bestraling wacht. Behandeling middenrif, schouders, frontal, parietal, glabella + hart, losmaken kaak, sphenoïd Ervaring cliënt Dit doet mij zo deugd want het brengt me tot rust. Dit is echt goed voor mij. Op het einde, toen je mijn voeten aanraakte (= nierpunten), voelde ik het tot in mijn rug en dat gaf een zeer goed gevoel. Eigen ervaring De cliënt heeft zeer diep geslapen.

8. Marcel Algemene info Geslacht: M Geboortejaar: 1940 Aanmeldingsdatum: mei 2011 Diagnose: longkanker en terminaal COPD (chronisch obstructieve longziekte), indeukfractuur (geen kennis van diagnose) Andere opmerkingen: heeft geen pijn, met pamper Behandeling 1 Datum 20 maart 2012 Voorgesprek rustig


Pag. 20

Behandeling (in bed) scheenbeen, knie, enkels, onder kuit, middenrif, buik Ervaring cliënt voelde vrij vlug pijn in zijn rechterbeen (ook al raakte ik heel lichtjes een scheenbeen, een knie of een enkel van het linkerbeen aan). Na ongeveer 20 minuten zei hij dat het genoeg was. Eigen ervaring Toen hij de pijnscheuten voelde vroeg ik hem of hij dat vaak heeft waarop hij bevestigend antwoordde. Na de sessie heb ik de begeleidster gevraagd nog eens te checken of hij echt pijn heeft gevoeld. Hij zei dat hij gedurende de behandeling niets van pijn had gevoeld. Vreemde ervaring omdat dit de eerste keer is dat iemand pijn heeft gevoeld (of toch zo reageerde). Behandeling 2 Datum 3 april 2012 Behandeling (op bed) Rekening houdende met de vorige behandeling werkte ik met zeer zachte aanrakingen, enkel met de vingertoppen, op knie, scheenbeen, buik, middenrif, borstkas, armen, hoofd. Later in de sessie gebruikte ik meer mijn volle hand om iets meer contact te maken. Ervaring cliënt ik kan beter ademen, hand op middenrif doet zeer goed. Bij het opstaan had hij last van kortademigheid en moest terug gaan liggen. Ook aan zijn gehoest te horen was er blijkbaar iets losgekomen dat op zijn ademhaling inwerkte. Na een vijftal minuutjes kon hij weer normaal ademen en opstaan. Ter info, de weken voordien had hij last gehad van bronchitis. Eigen ervaring de behandeling voelde rustiger aan dan de vorige keer, het duurde ook langer (ongeveer 1 uur). Af en toe gebroebel in de buik gehoord (bij de cliënt).

9. Dirk Algemene info Geslacht: M Geboortejaar: 1934 Aanmeldingsdatum: maart 2003 Diagnose: maag- en galblaasresectie, depressie Andere opmerkingen: rugpijn (reeds behandeld zonder veel resultaat) Behandeling 1 Datum 19 maart 2012 Voorgesprek rustig, ontspannen Behandeling sacrum, middenrif, glabella + hart Eindwerk Gino Dekeyzer “Cranio-Sacraal in de palliatieve zorg”

Pag. 21

Ervaring cliënt voel me hippy (zweverig) en happy. Voel me ook soepeler, losser in mijn lichaam. Ik zou eigenlijk nu willen gaan voetballen. Eigen ervaring heb bij mijn cliënt af en toe oprispingen gezien + diepe uitademingen, diepe zuchten (teken van beweging en ontlading). 10. Willem Algemene info Geslacht: M Geboortejaar: 1953 Aanmeldingsdatum: mei 2011 Diagnose: hersentumor, geopereerd, nog chemo op 9 februari, tumor voor 80% weggenomen Andere opmerkingen: heeft geen pijn, slaapt goed, vroeger erg moe maar nu niet meer zoveel Behandeling 1 Datum 21 maart 2012 Voorgesprek rustig Behandeling (in zijlig) doordat de cliënt al vrij vlug op zijn zij ging liggen heb ik in deze positie de volgende technieken toegepast: hart + sacrum, nieren, longen. Daarna heb ik de cliënt op zijn andere zij laten liggen en hetzelfde gedaan langs de andere kant. Heb niets aan de schouders, nek en hoofd gedaan. Vooraf was hij wat wantrouwig rond behandeling rond zijn nek en hoofd omdat zijn nek vast zit. Ervaring cliënt voelde zich ontspannen, vond het vreemd dat het zo diep kan ontspannen. De cliënt heeft heel diep geslapen, niet alleen tijdens maar ook nog een tijdje na de behandeling. Eigen ervaring doordat de cliënt vanzelf op zijn zij ging liggen diende zich andere technieken aan die ik lang heb aangehouden. Misschien zorgde dit wel voor zijn diepe slaap. Behandeling 2 Datum 2 april 2012 Voorgesprek rustig Behandeling (op rug) in tegenstelling tot de vorige keer lag hij nu niet op zijn zij maar op zijn rug (en bleef ook liggen op zijn rug). Middenrif, schouders, parietal, glabella, sphenoïd, temporalisspier Ervaring cliënt viel vrij vlug in slaap, schoot midden in de sessie wakker van… de stilte ! Hij


Pag. 22

vond het vreemd dat het zo stil was. Later in de sessie (toen ik de sphenoïd aanraakte) zei hij dat dit zeer rustgevend was. Achteraf zei hij dat het een ander gevoel was dan de vorige keer, voelde zich een beetje zweverig maar ook ontspannen. Behandeling 3 Datum 27 april 2012 Behandeling middenrif, schouders, frontal, parietal, glabella + hart, sphenoïd Ervaring cliënt rustig, relaxed, vond het zeer zacht Eigen ervaring Pas bij het behandelen van het hoofd viel de cliënt goed en wel in slaap. 11. Jan Algemene info Geslacht: M Geboortejaar: 1926 Aanmeldingsdatum: maart 2012 Diagnose: ziekte van Waldenström (hematologische aandoening) Behandeling 1 Datum 21 maart 2012 Voorgesprek rustig Behandeling (in bed) heel voorzichtige aanrakingen van scheenbeen, knie, enkel. Was enorm alert, reageerde met een bijna van pijn vertrokken gezicht maar had nooit echt pijn. Een lichte tinteling in zijn benen deed hem al bijna verkrampen van de spanning. Misschien een spanning door een lichamelijke sensatie of door angst wat er zou kunnen gebeuren (pijn bijvoorbeeld). Tijdens de behandeling bleef ik continu praten met hem, dat was waarschijnlijk een soort geruststelling. Steeds bleef ik vragen: is het oké, wat voel je, als je pijn hebt zeg het maar, adem diep in en uit, probeer bij je uitademing goed te blazen en laat de spanning maar wegvloeien. Deze begeleiding maakte hem ogenschijnlijk wat rustiger. Zelfs de miniemste aanraking (soms zelfs helemaal geen) kon hem niet volledig tot rust brengen. Op een bepaald moment zat, volgens hem, zijn nek muurvast. Dat zorgde voor een ongemakkelijk gevoel. Daarop heb ik drie vingers in zijn nek gelegd en dat zorgde voor heel wat verlichting, dat was oké. Eén duim op de glabella (tussen de wenkbrauwen) zorgde ook weer voor eenzelfde soort angst: wat gaat er nu gebeuren met mij ? (zo leek de reactie toch). Kon ook in deze positie niet de ogen blijvend gesloten houden. Had toen dorst (of toch een droge mond) en zwetende handen, maar na het glaasje water is hij aan het praten geslagen. De drang om te praten (over zijn verleden) is zeer groot. De behandeling heeft zo’n half uurtje geduurd. Na het babbeltje achteraf heeft hij


Pag. 23

meteen een nieuwe afspraak vastgelegd. Het is mij nu nog niet duidelijk of dat omwille van de kwaliteit van de cranio-behandeling is (want dat maakte hem toch behoorlijk gespannen) of dat het is om een babbelmaatje te hebben. Ervaring cliënt voelde zich na de sessie toch wat meer ontspannen. Heeft er verder niets meer over gezegd omdat hij meteen verhalen uit zijn verleden opgehaald heeft, verhalen waarin hij gekwetst geweest is. Zijn het deze kwetsuren die hem nu nog niet toelaten om heel ontspannen de minieme en zachte aanrakingen toe te staan ? Eigen ervaring Als een cliënt zich niet kan ontspannen is het belangrijk om veel te praten zodat de cliënt de kans krijgt om zijn hart te luchten en om aanwijzingen te kunnen geven. Wanneer een cliënt voelt dat de aanrakingen veilig en respectvol zijn is de kans groter dat er ook effectieve ontspanning komt. Deze sessie heeft mij geleerd om steeds alert te zijn voor signalen van (het lichaam van) de cliënt en er ook op in te spelen. Behandeling 2 Datum 28 maart 2012 Voorgesprek rustig Behandeling (op massagetafel, op rug) knieën, enkels, thoracic inlet (langszij), schouders, parietal, frontal Ervaring cliënt voelde af en toe spanning in onderrug (daar waar hij geopereerd is), ook éénmalig in het rechterschouderblad. Zoals hij zelf omschreef was het geen pijn maar meer een ongemak. Hij wou steeds dat ik de behandeling verder zette. Door zijn knieën te plooien (met voetzool op matras) ging het ongemak in de onderrug weg. Kreeg plots koude voeten en koude handen. Vond dit zelf heel vreemd. Later kwam de warmte terug in handen en voeten. Voelde zich daarna heel erg ontspannen, zonder pijn. Na ongeveer 45 minuten gaf hij zelf aan om te stoppen. Ervaring cliënt de dag nadien heel erg moe, heel erg loom. Dat is later weer overgegaan. Eigen ervaring De cliënt kan zich blijkbaar moeilijk ontspannen maar hoopt steeds op een aanraking die zijn pijn drastisch zou verminderen. Op die manier ondergaat hij de behandeling. Zonder de ontspanning van de cliënt heb ik het gevoel dat er minder heling of rust kan ontstaan. Verder is het belangrijk om niet teveel de handen te verplaatsen daar het bij deze cliënt voor terug wat onrust zorgt in de vorm van nieuwsgierigheid en daardoor ook een zekere gespannenheid teweegbrengt. Hoe langer de handen op één plaats blijven hoe dieper de rust kan optreden (als de fysieke pijn of ongemak niet op de voorgrond aanwezig is). Behandeling 3 Datum 30 maart 2012


Pag. 24

Behandeling (op massagetafel, in zijlig) kuit, knie, enkels, achterkant bovenlichaam (schouder, long, nier, hart + sacrum) Ervaring cliënt Vond de aanraking heel speciaal en heel warm. Voelde het vooral in de kuit, maar ook in de nek (waar ik zelf met mijn handen niet aangekomen ben). Heeft er van genoten. Begon achteraf te huilen (had verdriet om het leed van iemand anders). Hij heeft dit keer de behandeling langer laten duren dan voorheen. Eigen ervaring Omdat de cliënt de vorige twee behandelingen blijkbaar toch last had van het liggen op zijn rug heb ik voorgesteld om op zijn zij te gaan liggen. Daar ging hij onmiddellijk mee akkoord omdat hij ook zo slaapt. Deze positie maakte hem inderdaad rustiger en kon de aanrakingen beter toelaten (in vergelijking met de vorige behandelingen). De cliënt heeft zelfs korte tijd geslapen. Heb heel veel reactie gevoeld in de knie. Onderlichaam aanraken deed precies meer deugd bij de cliënt dan het aanraken van het bovenlichaam. Behandeling 4 Datum 4 april 2012 Behandeling (op massagetafel, in zijlig) kuit, knie, enkels, achterkant bovenlichaam (schouder, long, nier, hart + sacrum) Ervaring cliënt voelt zich goed Eigen ervaring cliënt heeft wat kunnen slapen, kreeg op het laatste oprispingen vanuit de maag. Behandeling 5 Datum 6 april 2012 Voorgesprek Cliënt heeft wat grappen verteld, voelde zich goed Behandeling (op massagetafel, in zijlig) vooral hartstreek (tussen schouderbladeren) Ervaring cliënt Behandeling van hartstreek voelde goed aan (wat hij ook tijdens de sessie aangaf). Kreeg het in die zone ook heel warm. De cranio-sessie ontspant hem. Eigen ervaring Hoe minder technieken, hoe rustiger de cliënt (gezien ook de vorige behandelingen) Behandeling 6 Datum 18 april 2012 Behandeling: SER (op massagetafel, in zijlig) Met mijn hand op zijn hart zijn we gaan kijken naar wat het hart te zeggen heeft. Het was voor de cliënt zeer moeilijk om dit te visualiseren. Het duurde een tijdje


Pag. 25

eer er beelden opkwamen van iets donkerroods, langwerpig en zacht. Het gevoel was eerder een onrustig hart. Daarna zijn we op zoek gegaan naar een plek in het lichaam dat rustig aanvoelt, dat waren zijn benen. Via de ademhaling hebben we die rust begeleid, laten stromen van de benen naar het hart. Daarna werd het hart ook rustiger. Er was ook een, voor hem onverklaarbaar, gevoel van angst. Een angst die niet meteen te duiden viel. Toen heb ik de cliënt uitgenodigd om te vragen aan zijn hart wat het hart nog wil zeggen, wat het hart eventueel nodig heeft. En het hart zei: “Laat mij niet los, hou mij vast”. Daarom waarschijnlijk voelde mijn hand op zijn hart, zoals hij zelf zei, oneindig goed. Zo hebben we de sessie mooi kunnen afsluiten. Ervaring cliënt Het voelt goed aan. Ik voel me rustig. Ervaring cliënt (enkele uren later) Sedert vandaag weet ik dat er angst is bij mij. Maar ik weet niet welke angst. Eigen ervaring Vaak ging de cliënt naar verhalen uit het verleden en ging ze met zijn verstand gaan analyseren. Daarom was het nodig om vaak te vragen: wat voel je nu in je lichaam ? Heb je nog contact met je hart ? Ook dien je zelf, als behandelaar, geduld uit te oefenen vooraleer er bij de cliënt beelden of gevoelens van het hart zichtbaar worden. Tijd wordt door een cliënt en door een behandelaar totaal verschillend ervaren. Behandeling 7 Datum 20 april 2012 Voorgesprek voelt zich zeer goed Behandeling (op massagetafel, in zijlig) hart, longen, nieren, ruggegraat, hoofd Ervaring cliënt dit doet mij altijd goed, goed, goed, goed… in die rust zou ik willen sterven Eigen ervaring In vergelijking met vorige sessies laat hij meer en meer aanrakingen toe, ook aan het hoofd Behandeling 8 Datum 25 april 2012 Behandeling (op massagetafel, in zijlig) Omdat de cliënt vooral nood had aan te praten, vooral over maatschappelijke situaties (en minder privé-zaken) heb ik hem laten vertellen. Ondertussen hield ik mijn hand wel op ofwel hart, middenrif of buik. Ervaring cliënt Ik voel een warme stroming van mijn schouders naar mijn benen. Het doet zo goed. Ik geniet enorm van jouw aanwezigheid. Eigenlijk ben jij de reden waarom ik hier zo graag kom (lachte fijntjes). Eigen ervaring Om de cliënt toch af en toe naar het nu te brengen stelde ik hem vragen zoals


Pag. 26

“Kun je mijn hand nog voelen ?”, “Als je dit verhaal vertelt, wat voel je dan in je lichaam ?”… In deze momenten kon hij dan weer contact maken met zijn lichaam maar ging dan weer vlug op in het vertellen van zijn opinie op actuele maatschappelijke en politieke gebeurtenissen. Omdat dit hem zichtbaar goed deed heb ik hem laten praten, zonder echter mijn fysiek contact met hem te verliezen (hand op hart, middenrif of buik). Behandeling 9 Datum 27 april 2012 Behandeling (op massagetafel, in zijlig) vooral rugzijde en delen van het hoofd (die plaatsen die bereikbaar zijn bij zijlig van de cliënt) Ervaring cliënt het was goed, ontspannend. Eigen ervaring Toen ik de sessie afsloot, met een zachte druk op zijn hart (op zijn aanraden), zei hij “Laat mij niet los. Laat mij niet los. Wat doe jij toch met mij dat er zoveel gebeurt ? Ik voel een intens verlangen naar iets, maar ik weet niet naar wat” Ik ben er toen niet verder op ingegaan omdat het etenstijd was en hij ook graag met de anderen mee eet. Het voelde ook goed aan om zo te kunnen afsluiten, ik had niet de indruk dat hij behoefte had om er verder op in te gaan. Wat zijn onbekend verlangen nu precies is zal hij misschien later wel zelf ontdekken. Of in een volgende sessie… Behandeling 10 Datum 2 mei 2012 Voorgesprek voelt zich (de laatste weken) goed Behandeling (op massagetafel, in zijlig) vooral rugzijde, soms delen van het hoofd (die plaatsen die bereikbaar zijn bij zijlig van de cliënt) Ervaring cliënt wou na de sessie, toen hij al recht stond, nog eens diep zuchten, “stoom aflaten” zoals hij zelf zei. Eigen ervaring De cliënt was rustiger dan anders, viel zelfs eventjes in slaap. De sessie kon zo ook langer duren dan anders. Hij heeft veel last van oprispingen wat hem zelf een beetje stoort. Het doet geen pijn maar is eerder een ambetant gevoel. 12. Louise Algemene info Geslacht: V Geboortejaar: 1941 Aanmeldingsdatum: februari 2011


Pag. 27

Diagnose: longkanker, hersenmeta’s + slokdarm, op 4 jan 2011: chemobestraling + 2 nieuwe heupen Andere opmerkingen: soms pijn aan hoofd en maag, veel moe, slaapt veel. Behandeling 1 Datum 28 maart 2012 Voorgesprek rustig, ontspannen Behandeling middenrif, nieren, nek, parietal Ervaring cliënt zalig, zeer diepe ontspanning, voelde zich “verrezen”, voelde ook tinteling in de voeten terwijl mijn handen rond het hoofd aanwezig waren. Ervaring cliënt de week nadien Tegen de begeleidster zei ze dat ze die dag geen cranio-behandeling wou omdat de behandeling van de vorige keer niet genoeg effect heeft gehad. Eigen ervaring buik en nieren reageerden op aanraking, cliënt viel na 5 minuten in slaap tot het einde. 13. Theo Algemene info Geslacht: M Geboortejaar: 1936 Aanmeldingsdatum: december 2007 Diagnose: hartlijder, prostaatkanker, blindheid rechteroog Andere opmerkingen: veel pijn Behandeling 1 Datum 30 maart 2012 Voorgesprek gespannen Behandeling middenrif, nieren, schouders, parietal, hart + glabella, temporalis, frontal, ear pull Ervaring cliënt had het gevoel dat zijn haren rechtop kwamen te staan, dat er in zijn hoofd meer ruimte ontstond. Verder kon hij “water” door zijn lichaam voelen stromen, van boven naar beneden. “Het zakt en het voelt goed aan. Ik heb nood aan zo’n ontspanning”. Door dat water-gevoel voelde hij zich ook losser (bij het rechtstaan). Heeft ook lichtjes geweend tijdens de behandeling. Hij noemde het achteraf “wenen in stilte”. Heeft achteraf ook verteld waarom (privé-situatie thuis). Eigen ervaring Hoorde de cliënt af en toe diep ontladen (zuchten). Nieren reageerden op de aanraking.


Pag. 28

Behandeling 2 Datum 20 april 2012 Voorgesprek voelt zich goed Behandeling middenrif, sacrum, schouders, nek, frontal, parietal, sphenoïd, ear-pull Ervaring cliënt rustig, kwam wel (na de behandeling) terug op de proppen met zaken uit zijn privé-leven waar hij het zeer moeilijk mee heeft. Eigen ervaring cliënt kon zich tijdens de sessie goed ontspannen, heeft ook wat geslapen, af en toe diepe zuchten (als teken van ontlading). Sacrum voelde in het begin zwaar aan maar werd geleidelijk lichter.

14. Martha Algemene info Geslacht: V Geboortejaar: 1945 Aanmeldingsdatum: februari 2007 Diagnose: botkanker, begin borstkanker Andere opmerkingen: pijn in bekken ondanks pijnstillers, veel moe, slaapt goed, diabetes-patiënt Behandeling 1 Datum 4 april 2012 Voorgesprek is lang ziek geweest (is 3 maanden thuis geweest) maar voelt zich nu beter Behandeling middenrif, schouders (2x), parietal, sphenoïd, losmaken kaak, glabella Ervaring cliënt het heeft mij deugd gedaan, het is beter dan alleen maar slapen. Na even buiten te zitten heeft ze het zeer koud gehad en kreeg ze het nog maar moeilijk warm. Het loslaten van spanningen kan inderdaad een gevoel van koude veroorzaken. Enkele dagen later vertelt ze me dat ze zich goed voelde. Ze heeft vroeger al twee maal reiki gekregen waarbij ze ’s avonds steeds moest overgeven. Na de cranio was dit niet het geval. Dat gaf haar wel een geruststellend gevoel. Eigen ervaring Bij de tweede aanraking van de schouders zat er meer beweging in. De cliënt heeft bijna continu geslapen en was na de behandeling ook nog zeer moe. Ze had ook nog pijn in haar nek (waarschijnlijk door teveel of te weinig hoofdkussens).


Pag. 29

15. Paul Algemene info Geslacht: M Geboortejaar: 1953 Aanmeldingsdatum: augustus 2008 Diagnose: MS in gevorderde stadium (vanaf 36 jaar), quasi volledige spastische verlamming, ademhalingsproblemen met slijmen die moeilijk opgehoest kunnen worden, maagsonde + urinesonde Andere opmerkingen: spreekt zeer moeilijk en nauwelijks verstaanbaar, geen pijn, slaapt veel. Behandeling 1 Datum 5 april 2012 Behandeling (in rolstoel) schouders, hart, middenrif, knie, schouders, hart, middenrif Ervaring cliënt vond het goed, was achteraf moe Eigen ervaring De cliënt kan door verlamming nauwelijks tot niet communiceren. Enkel in de blik in de ogen, en in een klein geknik, kan ik zien of de aanraking oké is. Soms raakte ik de cliënt enkel met mijn vingertoppen aan om te zien wat het effect van een minieme aanraking zou zijn. Verder hield ik mijn ene hand tijdens de behandeling vaak in de nek omdat ik zo mijn hand kon laten rusten op het hoofdeinde van de rolstoel. De andere hand kon ik achtereenvolgens op de borstkas en het middenrif leggen. Bij deze aanrakingen viel de cliënt in slaap. Omdat ik genoeg kussens op mijn eigen schoot had gelegd en mijn arm daarop kon laten rusten, kon ik lang in deze positie blijven. Aan de reactie van mijn cliënt te zien leek het mij het verstandigst om lang in dezelfde positie te blijven. Dit leek voor hem geruststellend en ook het meest rustgevend. In deze bijzondere sessie is nogmaals gebleken dat het heel belangrijk is om zelf als behandelaar een ontspannen houding aan te nemen. Behandeling 2 Datum 19 april 2012 Behandeling Door het feit dat de cliënt in een rolstoel zit, en de aanraakmogelijkheden beperkt zijn, heb ik ongeveer dezelfde sessie gegeven als tijdens de eerste behandeling m.a.w. vooral één hand in de nek en de andere hand op borstkas of middenrif Ervaring cliënt gaf aan dat het goed was, lachte ook. Eigen ervaring Door iemand in een rolstoel te behandelen, en het aantal technieken beperkt zijn, wordt je aandacht nog meer naar je eigen lichaam teruggebracht. Daar verbinding maken met je eigen hart, je eigen middellijn lijkt mij zeer belangrijk.


Pag. 30

ERVARINGEN IN “DE VLINDER” Na een eerste gesprek met de hoofdverpleegkundige en de psychologe bleek al snel dat omgaan met terminaal palliatieve patiënten een heel andere aanpak vergt dan met de mensen uit het “Heidehuis”. Hier in “De Vlinder” zijn ze fragieler, breekbaarder. Alle medewerkers gaan heel secuur en beschermend om met de weinige resterende energie van de patiënt. Doordat bijna al deze energie gaat naar de essentie, overleven, blijft er nog weinig kracht en enthousiasme over voor nieuwe dingen, hoe aangenaam ze ook lijken. Het lijkt alsof ze al zweven tussen aarde en hemel, tussen het lichamelijke en het geestelijke. Het idee om terug te keren naar het lichamelijke, door één of andere vorm van massage of aanraking, kan al aanvoelen als een zware belasting die ze dan ook liever vermijden. Mede hierdoor liep de introductie van Cranio-Sacraal Therapie anders dan in het “Heidehuis”. Ook het feit dat je als vreemde hun woning betreedt, want zo zijn hun kamers ingericht, kan voor weerstand en afwijzing zorgen. Enkele mogelijke geïnteresseerden werden door een medewerker gevraagd of ze zin hadden, nu of later, in een ontspannende zachte relaxatie-behandeling. Bewust werd hier niet over Cranio-Sacraal Therapie gesproken omdat het woord alleen al, omdat het onbekend is, een bepaalde onrust kan veroorzaken. Deze onrust werkt bijna meteen een afwijzing in de hand. Zo subtiel kan het zijn… Op het moment van het afsluiten van dit eindwerk is geen enkele van de gevraagde patiënten op een behandeling ingegaan. Ik blijf wel ter beschikking staan van dit centrum om ook hier Cranio-Sacraal Therapie dichter bij de (stervende) mens te brengen. Een ander wezenlijk verschil met het “Heidehuis” is dat er hier vaak familie en vrienden over de vloer komen. Bij het bespreken van enkele specifieke gevallen was al vlug duidelijk dat eigenlijk sommige familieleden, zoals de partner, meer baat zouden hebben bij een Cranio-Sacraal behandeling dan de palliatieve patiënt zelf. Natuurlijk kan dit niet veralgemeend worden maar wat als de angst om alleen achter te blijven groter is dan de angst om te sterven ? Wie maakt wie dan onrustig ? Ieder mens is uniek. Zo ervaart ieder mens ook zijn eigen stervensproces anders. Daarom is het voor de medewerkers, en ook voor ons als Cranio-Sacraal Therapeut, een continu afwegen tussen wat gewenst is en wat misschien teveel is. Zoeken naar dat broos evenwicht zodat het hele plaatje klopt, dat kan alleen als er onvoorwaardelijke liefde en verwachtingsloze communicatie in het spel is. En laat dat nu juist de bouwstenen van Cranio-Sacraal Therapie zijn…


Pag. 31

CONCLUSIE ALGEMEEN In het dagcentrum “Heidehuis” heb ik zo goed als elke bezoeker kunnen behandelen m.a.w. bijna iedereen stond open voor deze vorm van “massage”. Dit is natuurlijk ook te danken aan de openheid die er is bij de directie en de medewerkers om deze alternatieve vorm van ontspanning (en eventuele heling) toe te laten en te promoten. Om directie, medewerkers, verpleegsters en ander personeel het nut van CranioSacraal Therapie in te laten zien is het natuurlijk aangewezen om ze zelf een behandeling te laten ondergaan. Zo ervaren ze de rustgevende en helende effecten aan den lijve. Op die manier kunnen ze enerzijds de cliënten aanmoedigen en geruststellen, anderzijds kan het belangrijk zijn voor de opvang van de cliënten achteraf. Tijdens en na een Cranio-Sacraal behandeling kunnen er inderdaad ook emoties naar boven komen die nadien vragen om een zachte en open begeleiding. Twee op de drie bezoekers hebben meer dan één sessie aangevraagd. Hieruit kunnen we afleiden dat ze de eerste keer als iets positiefs ervaren hebben die voor herhaling vatbaar is. Ook de reactie van mensen die slechts één sessie ontvangen hebben was over het algemeen zeer positief. Dit zijn enkele van hun bevindingen die ze kort na de sessie, of later aan een medewerker, gedeeld hebben: - algemeen gevoel van diepe rust en zalige ontspanning - het ervaren van stilte, van een leeg hoofd dat ruim en prettig aanvoelt - (warme) stroming, beweging in het lichaam waardoor de ledematen soepeler en krachtiger aanvoelen - zweverig aangenaam gevoel, zich licht voelen - zich herrezen voelen, herboren zijn in een andere wonderlijke wereld, de realiteit door een andere bril zien - “het doet meer deugd dan een gewoon middagdutje”, “ik heb nood aan zo’n ontspanning”, “ook de dagen nadien gaat het beter met mij, heb ik ook meer moed” Bij één van de bezoekers hebben we, doordat ze zich heel slecht voelde, de bloeddruk voor en na de Cranio-Sacraal behandeling opgemeten. Na de sessie was de (boven)bloeddruk gedaald van 17 naar 14. Wel dienen we erbij te vermelden dat ze vlak voor de behandeling een pijnstiller heeft genomen. Bij sommige mensen, vooral diegene die altijd een behandeling vroegen, was het duidelijk dat ook de menselijke aanwezigheid een zeer belangrijke rol speelde, bijna los van het “technisch” aspect van Cranio-Sacraal Therapie. Aanwezigheid in liefde, met volle aandacht, in groot respect maakt van elke aanraking iets magisch. Daarom hoef je geen jarenlange ervaring te hebben als Cranio-Sacraal Therapeut om in deze doelgroep toch kleine wonderen te verrichten. Er zijn is soms al meer dan genoeg.


Pag. 32

Dit doet me denken aan een gedicht dat ik jaren geleden ooit eens heb geschreven… Zij is geen therapeut heeft ook niet gestudeerd en al wat ze weet heeft ze van de mensen geleerd Hoe weet je dan het antwoord op al hun vragen dat is wat ik haar vroeg Ach, zei ze, een arm rond een schouder is soms al meer dan genoeg In hoeverre deze behandelingen nu bijdragen tot een genezende werking van hun aandoening is niet duidelijk. Algemeen wordt aangenomen dat rust en ontspanning (als gevolg van ruimte en stroming in het lichaam) heling in de hand kan werken. Het was trouwens ook niet de bedoeling van dit eindwerk om de “genezingskracht” van Cranio-Sacraal Therapie te onderzoeken (zie hoofdstuk “Doelstelling van eindwerk”). Bij het afsluiten van dit eindwerk heb ik een veertigtal behandelingen in het “Heidehuis” aangeboden.

VOOR DE (TOEKOMSTIGE) CRANIO-SACRAAL THERAPEUT BENADERING Elke cliënt en elke behandeling is anders. De kunst is om steeds in het moment signalen van beide lichamen (dat van jou en van je cliënt) te volgen. Daarom kan ik hier geen algemene werkwijze vooropstellen, wat trouwens niet de bedoeling was, maar enkel mijn eigen bevindingen weergeven. Bij het werken met deze doelgroep heb ik geleerd om, nog meer dan anders, alle verwachtingen los te laten. Ook al heeft iemand enkele dagen voordien een behandeling aangevraagd en waren ze heel lyrisch over de vorige behandeling, dan nog kan het gebeuren dat ze de dag zelf de voorkeur geven aan iets anders. Dit heeft niet altijd te maken met de kwaliteit van de cranio-sessie maar kan ook te maken hebben met de voorkeur van die cliënt op dat moment voor bijvoorbeeld een bad, een (voet-)massage of lekker in de zon zitten. Misschien kan voor een palliatieve cliënt een cranio-sessie soms ook “teveel” zijn, teveel aan energie, aan stroming, aan het opborrelen van emoties. Het blijft voor de meesten onbekend en het is dan ook niet onlogisch dat ze soms kiezen voor het gekende, het veilige van bijvoorbeeld hun comfortabele relaxzetel of een zacht warm bed. Door fysieke ongemakken is het voor sommigen zich verplaatsen naar de massage-ruimte en het neerliggen op een massagetafel geen sinecure. Dit kan


Pag. 33

soms grote inspanningen vergen die een cliënt op dat moment niet kan opbrengen. Het is goed dat een cliënt op die momenten naar zijn of haar lichaam luistert. Al kan een spreekwoordelijk duwtje in de rug toch iemand in staat stellen een (mentale) drempel te overschrijden. Eénmaal op tafel (of in bed) kan CranioSacraal Therapie zijn wonderlijk werk verrichten... Als Cranio-Sacraal Therapeut in een palliatief centrum breng je ook veel tijd met je cliënt door buiten de massage-ruimte. Daarom kan ik stellen dat de behandeling eigenlijk begint bij het eerste oogcontact. De verwelkoming in de living, het begeleiden naar de massagetafel, het achteraf napraten is evenzeer een belangrijk onderdeel van de Cranio-Sacraal behandeling. Ook hier is rust, veiligheid en comfort van het hoogste belang.

TECHNIEKEN Puur naar specifieke technieken toe kan ik hier enkel mijn persoonlijke bevindingen weergeven. Deze zullen niet algemeen geldig zijn maar ik geef je ze graag mee. Bij een eerste sessie hoef je niet meteen het sacrum te behandelen. Ik beschouw de eerste sessie als een soort kennismaking tussen twee mensen maar ook tussen twee (lichaams)systemen. Bij sommige cliënten, met grote fysieke ongemakken, voelde dit als te broos en te breekbaar aan om daar aanraking te zoeken. Als je onrust voelt bij de cliënt bij elke nieuwe aanraking dan is het goed om het aantal technieken tijdens één en dezelfde behandeling te beperken. Liever iets minder technieken maar dan langer aanhouden dan teveel ineens willen doen. Minder technieken kan voor meer rust en ontspanning zorgen bij de cliënt. We mogen niet vergeten dat niet iedereen gewoon is aan aanraking en dat de schrik om pijn te voelen er bij sommigen in deze levensfase diep in zit. Een hand op de hartstreek voelt voor veel cliënten weldadig aan. Meestal combineer ik het ook met een aanraking van de glabella (3e oog). Besteed veel aandacht aan het creëren van ruimte via de schouders. Ook door het naar jezelf toe begeleiden van de parietal (wandbeenderen) krijg je datzelfde effect. Aanraking is soms al voldoende. Je hoeft niet noodzakelijk compressie en decompressie te doen. Let op het lichaam hoe het reageert bij de aanraking. Ook aan de ademhaling kun je soms zien en horen waar je ontspanning creëert. Met enkel de technieken uit de basismodule en de follow-up kun je reeds meerdere sessies geven met mooie resultaten.


Pag. 34

SER (SOMATO EMOTIONAL RELEASE) Tijdens een SER-sessie (“praatsessie”) is er soms een neiging bij de cliënt tot het vertellen van grote verhalen uit het verleden (vooral de nare herinneringen). Om ervoor te zorgen dat de cliënt zich niet verliest in het verleden kun je tussenkomen met deze vragen: Wat gebeurt er nu in je lichaam als je dit verhaal vertelt ? Naar welke plaats in je lichaam gaat je aandacht nu naar toe ? Zo zit je meteen in het lichaam en in het nu. Vraag ook vaak aan een cliënt, tijdens een SER-sessie, om diep adem te halen. Dit brengt een cliënt ook terug in het lichaam. Ook dien je zelf, als behandelaar, geduld uit te oefenen vooraleer er bij de cliënt beelden of gevoelens van bijvoorbeeld het hart zichtbaar worden. Tijd wordt door een cliënt en door de behandelaar als totaal verschillend ervaren. Uit mijn eigen ervaring kan ik stellen dat de meeste palliatieve cliënten over het algemeen (erg) moe zijn. Dit kan komen door de chemo-kuren, door lange en soms zenuwslopende ziekenhuisconsultaties, door fysieke pijnen of emotionele stress. Vermits ik vaak cliënten vlak na de lunch behandelde, en de meesten nood heb aan een middagdutje, vallen ze soms al vrij vlug in een diepe slaap. Het spreekt vanzelf dat deze rust op dat moment belangrijker is dan een diepgaand gesprek met organen of emoties. Daarom is het aangeraden om de fysieke alertheid van de cliënt aan te voelen, of ernaar te vragen, vooraleer een SER-sessie aan te vatten. WELZIJN Bij behandeling op bed (of cliënt zit in rolstoel): o

o

zorg voor extra kussens op je eigen schoot zodat je als het ware een verlengde van het bed kan maken. Hierop kun je je eigen armen laten rusten. probeer de cliënt zo dicht mogelijk bij de rand van het bed te plaatsen.

Begeleiding van de cliënt voor en na de behandeling is zeker zo belangrijk. Zorg ook hier voor rust, veiligheid en comfort. Neem je tijd om mensen goed te laten liggen. Laat de cliënt na de behandeling eerst wat rechtop zitten aan de rand van de tafel. Soms voelen ze zich wat ijl of duizelig in het hoofd. Als een cliënt op een ongewone manier ligt (bijvoorbeeld op zijn zij), plaats dan je handen zodat het voor jou steeds gemakkelijk en ontspannen aanvoelt. De kwaliteit van aanraking is belangrijker dan de juiste positie. Wat de kwaliteit van de aanraking betreft, helpt het mij om mijn armen, handen en vingers vloeibaar voor te stellen en als het verlengde van mijn hart, de bron van liefde… Je hoeft niet de volledige medische diagnose te kennen (of te begrijpen) om iemand een Cranio-Sacraal behandeling te geven. Vraag aan de cliënt hoe hij of zij het gemakkelijkst ligt (of zit) en zeg steeds vooraf dat de cliënt te allen tijde mag aangeven wanneer er pijn of spanning optreedt (of als het genoeg is). Eindwerk Gino Dekeyzer “Cranio-Sacraal in de palliatieve zorg”

Pag. 35

Sommige cliënten hebben de neiging om die verantwoordelijkheid bij de behandelaar te leggen. Iemand zei mij eens “Jij weet het best”. Maar niemand beter dan de cliënt zelf kan weten hoe zijn of haar lichaam aanvoelt. De medische diagnose is natuurlijk in die mate belangrijk dat het soms de gevoelige en pijnlijke plaatsen weergeeft. Nazorg kan nodig zijn. Enkele minuten of uren na een Cranio-Sacraal behandeling kunnen fysische (bijv. kortademigheid) of emotionele spanningen (bijv. woede of verdriet) naar boven komen. Indien je zelf niet meer bij die persoon zult aanwezig zijn, verwittig dan de begeleiders, de partner of andere mensen die de opvang organiseren.


Pag. 36

SLOTWOORD Wie een boodschap van vrede brengt is in elk huis welkom… Met deze visie ben ik het “Heidehuis” (palliatief dagcentrum) en “De Vlinder” (Palliatieve Zorgeenheid) binnengestapt. Dankzij de openheid van zowel de bezoekers als de medewerkers heb ik hier Cranio-Sacraal Therapie kunnen en mogen introduceren. Cranio-Sacraal is er voor iedereen… Dit geldt niet alleen voor elke beginnende Cranio-Sacraal student, we kunnen het inderdaad allemaal zelf aanleren, maar ook voor diegene die een behandeling ontvangen. De (positieve) reacties die ik van deze speficieke doelgroep kreeg waren zo goed als gelijkaardig met wat ik anders ook te horen krijg. Cranio-Sacraal Therapie is er inderdaad voor iedereen, van de eerste seconde in de baarmoeder tot de eerste seconde in een onbekend hiernamaals. Ze kan gedurende jouw fantastische levensreis een handige gids zijn… met onbegrensde mogelijkheden ! Groei noch geluk ligt in uw comfortzone… Soms dien je persoonlijke drempels te overschrijden, als behandelaar of als cliënt, om in het onbekende een ander soort geluk te ervaren. Een andere wereld kan zich aan je tonen, enkel te bereiken met een open hart en een wil om te veranderen. Daarom zet ik graag een pluimpje op het hoedje van elkeen die het onbekende Cranio-Sacraal heeft toegelaten. Soms in volle overgave, soms een beetje argwanend maar altijd klaar voor het nieuwe. Chapeau… Elke dag is voor mij een bonus… …is de uitspraak, van één van de bezoekers van het “Heidehuis”, die mij het meest bijgebleven is. Door zijn eenvoud zo mooi… zo ééntje om boven je bed te hangen… om ons elke dag eraan te herinneren dat het leven vol geschenken zit. Hartelijke dank… Dank aan de directie en de medewerkers van het “Heidehuis” en “De Vlinder” voor een open visie, voor de medewerking tot het standkomen van dit eindwerk, voor de persoonlijke hartelijke begeleiding. Liefdevolle dank voor zoveel open vertrouwde hartjes…


Pag. 37

VERWIJZINGEN ANDERE EINDWERKEN OVER STERVENSBEGELEIDING Titel: Cranio-Sacraal Therapie en Stervensbegeleiding Auteur: Leonie Hendriks Jaar: 2011 E-mail: [email protected] Titel: Stervensbegeleiding in de cranio sacraal praktijk Auteur: Liesbeth Schroen Jaar: 2011 E-mail: [email protected] Beide eindwerken zijn gemaakt in het kader van hun opleiding tot Cranio-Sacraal Therapeut aan de Peirsman Cranio-Sacraal Academie

INFO PALLIATIEVE ZORG WEST-VLAANDEREN “Heidehuis” vzw (netwerk Noord-West-Vlaanderen bestaande uit Dagcentrum, Thuiszorg en deels “De Vlinder”) Fazantendreef 11 8200 Brugge Sint-Andries Tel. 050 40 61 50 E-mail: [email protected] Palliatief Dagcentrum “Heidehuis” Fazantendreef 11 8200 Brugge Sint-Andries Tel. 050 40 61 55 E-mail: [email protected] Palliatieve Zorgeenheid “De Vlinder” Spaanse Loskaai 1 8000 Brugge Tel. 050 47 01 30 E-mail: [email protected]


Pag. 38

MEDISCHE BEGRIPPEN Botmetastasen Botmetastasen zijn uitzaaiingen van kanker in het bot. De kanker ontstaat niet in het bot zelf maar het is een tumor die zich verspreid heeft vanuit een andere plaats in het lichaam waar kanker is ontstaan. Kankersoorten die vaak uitzaaien naar het bot zijn bijvoorbeeld borstkanker en prostaatkanker. Ten onrechte worden uitzaaiingen in de botten vaak botkanker genoemd. Hiervan is slechts sprake wanneer de kanker in het bot zelf ontstaat en dat is erg zeldzaam. De botten die het meest aangetast worden door kankercellen zijn: de wervelkolom, ribben, bekken, pijpbeenderen (bijv. dijbeen) en schedel. Levermetastasen Kanker in de lever is meestal een uitzaaiing van kanker die elders in het lichaam is ontstaan. Wanneer een kwaadaardige tumor door een bloedvat of lymfevat groeit, kunnen kankercellen losraken. Deze losgeraakte kankercellen kunnen zich via het bloed of lymfevloeistof door het lichaam verspreiden. Elders in het lichaam kan dit losgeraakte klompje kankercellen zich gaan nestelen, waardoor een nieuwe tumor ontstaat. Deze nieuwe tumor wordt ook wel secundaire tumor of uitzaaiing (metastase) genoemd. De lever is een orgaan waar heel veel bloedvaten doorheen lopen. Uitzaaiingen van andere vormen van kanker komen daarom regelmatig in de lever voor. Vele vormen van kanker kunnen uitzaaiingen in de lever geven. Voorbeelden zijn darmkanker, maagkanker, borstkanker, alvleesklierkanker of longkanker. Spinocellulair Een spinocellulair carcinoma (of plaveiselcel carcinoom) is een kwaadaardige huidtumor die kan uitzaaien. Artrose Artrose is in de geneeskunde de naam van een aandoening aan het kraakbeen in gewrichten. Artrose wordt in de volksmond ook wel gewrichtsslijtage genoemd. Artrose ontstaat doordat er meer gewrichtskraakbeen verloren gaat dan er door het lichaam geproduceerd kan worden. Het kraakbeen verslechtert en soms verdwijnt het helemaal. Bij artrose vermindert ook de vloeistof in het gewricht. Deze vloeistof, synovia geheten, is nodig om het gewricht soepel te laten draaien en om schokken te absorberen. Door slijtage van gewrichtkraakbeen en een vermindering van de schokabsorberende vloeistof in de gewrichten kunnen botten over elkaar schuren, wat veel pijn veroorzaakt. Artrose komt voornamelijk voor in de gewrichten van de handen, knieën, schouders, nek en heupen. Iedereen boven de zestig jaar lijdt eigenlijk wel aan een röntgenologisch waarneembare mate van artrose, soms begint het al op aanzienlijk jongere leeftijd. COPD (chronic obstructive pulmonary disease) Chronic Obstructive Pulmonary Disease is een benaming voor een verzameling van chronische longziekten, waaronder chronische bronchitis en longemfyseem. Bij COPD zijn de luchtwegen vernauwd door een ontsteking en bij een ernstige vorm zijn de longen beschadigd. De luchtwegen en de longen verliezen daarbij hun elasticiteit. Ademhalen is hierdoor lastiger en patiënten met COPD hebben


Pag. 39

het daardoor vaak benauwd. In 80 tot 90 procent van de gevallen ontstaat COPD na jarenlang roken. Bij ongeveer 15 procent van de mensen met COPD speelt langdurige blootstelling aan kleine stofdeeltjes tijdens het werk een rol. Maagresectie Een maagresectie is een gehele of gedeeltelijke verwijdering van de maag. De lokalisatie van de tumor en het stadium van de ziekte zullen de uitgebreidheid van de resectie bepalen. Ziekte van Waldenström De ziekte van Waldenström (of macroglobulinemie) is een zeldzame beenmergziekte. Het is een kwaadaardige woekering van lymfocyten, één van de soorten witte bloedcellen. We kunnen ook spreken van een non-Hodgkin lymfoom (lymfeklierkanker). Daarvan bestaan er verschillende soorten, die onderling sterk verschillen. De ziekte van Waldenström kenmerkt zich door de aanwezigheid van een abnormaal eiwit (M proteïne) en een langzaam progressief verloop. Het begin van de ziekte is vaak heel sluimerend. De diagnose wordt niet zelden bij toeval gesteld. Meer info Hieronder enkele interessante websites waar, via een handige zoekfunctie, medische begrippen helder worden uitgelegd, eventueel aangevuld met handige randinformatie: http://nl.medipedia.be/ http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdpagina


Pag. 40

EEN VERHAAL OVER EEN ONVOORSTELBAAR BESTAAN Je zult maar foetus zijn. Je zult maar denken dat de wereld zo is als je haar op dat moment kent en ervaart. Hoe zou je ook anders kunnen? Je bent pas onlangs in die wereld wakker geworden. In een nog dromend bewustzijn ben je ontwaakt en aarzelend ben je je bewust geworden van de dingen, de wereld om je heen. Ervaren gaat niet veel verder dan een warme mantel van water. Schemerige warmte omsluit je, je weet je gedragen in een deinende, zacht meegevende omhulling. Je besef reikt niet verder. Er is duister, af en toe wat doorkomend licht. Vage zachte geluiden dringen door. Stemmen, een sissend bonken van een hart. Het ís, om je heen. Het heeft nog geen naam: er zijn nog geen begrippen. Je denkt: "dít is de wereld, zó is het bestaan". Je weet niet beter. Je hecht je aan deze wereld. Met volle overgave schiet je wortels van vertrouwen en bestaan in die wereld, in de levende omhulling van vliezen en placenta. Dat is je zekerheid. Dáár haal je adem, dáár voed je je, daarin bestá je, ben je verankerd. Een vertrouwde bodem, grond onder je bestaan. "Zie hoe ik hang aan snoeren, levenslang", zegt de dichter. Je zult maar foetus zijn en denken: "Zo is het goed. Dit is Het Bestaan, zó zal het zijn". En dan ....! Dan begint de aarde onder je voeten van vliezen en hulsels te beven, het te begeven! Vertrouwde, zekere verbanden laten los. Bloedvaten scheuren, de adem wordt bijkans afgesneden. Die vertrouwde schoot begint te bewegen. Je wordt verdreven: het paradijs, je grondvesten wankelen. Het water dat je al die tijd droeg, omhulde en doorstroomde, vloeit weg. Je wordt naar buiten gedreven. Naar buiten? Er is geen "buiten", er is geen ander Zijn! Het is ONVOORSTELBAAR dat je verder zou kunnen leven zonder die wereld waarin je bent ontwaakt, die je droeg en zo vertrouwd was. Je verkeert in nood, je sterft .... Maar dan....! Het ONVOORSTELBARE gebeurt! Aan de andere kant van een tunnel, lééf je door. Het is mogelijk! Lucht verzengt je longen, maar je haalt adem. Ongekend leven. Er is licht, heldere geluiden, maar ook warme handen die je opvangen, armen die je dragen en koesteren. Je kunt je voeden: er is een warme borst, waarbij je opnieuw thuis komt. Is het niet hetzelfde soort besef dat ons verhindert over de grens van onze dood heen te zien? Hoe ONVOORSTELBAAR is het niet dat wij verder zouden kunnen leven zonder dit alles dat nú onze wereld, onze werkelijkheid is? Dit lijf, al zoveel jaren mijn vertrouwde huis. Deze wereld waarin ik mijn bestaan verzekerd weet. Een "ginds"? Een bestaan "buiten"? Het kán niet zijn! Stel je eens voor dat je nu, in déze werkelijkheid, opnieuw foetus bent? Dat je door de tunnel geboren kunt worden in een ander bestaan, dóórleeft aan de andere kant. Het onvoorstelbare een mogelijkheid? En wie weet, wordt er in die andere wereld wel op je gewacht, is men daar in verwachting? Geboren worden: sterven uit de samenhang van voorgeboortelijke bestaan, komen naar hier. Sterven: weggaan van hier, aan de andere kant geboren worden. Geboren worden en sterven, twee gezichten van dezelfde beweging. Jaap van der Wal


Pag. 41

Cranio Sacraal in de palliatieve zorg

Recommend Documents