04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
11:35
Pagina 160
Hoofdstuk 35 Audioscripts
3 5A. 2 TA K Opdracht 2
Multimiljonair en weldoener Jeroen Pauw
Dhr. Gelt Dekker
Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker
Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker
Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker
U woont in het buitenland. Eh … in veel verschillende landen zelfs. Eh … dus misschien bent u in Nederland niet eens zo bekend. Dus misschien is het aardig om eventjes eh … in dit gesprek erachter komen wie u bent. U bent nummer negentig zag ik op de Quote 500-lijst*. Doet u dat wat? 5 Nou, het doet doet me niks. In zoverre, geld is gereedschap. Daar moet je iets mee doen. En ik heb vaak de indruk, tenminste als ik zie wat het publiek zegt, dat je als multimiljonair een soort superconsument bent. Nog een grotere auto, nog een groter huis, nog een grotere enzovoort, enzovoort, hè. Ja. 10 Dat staat mij tegen. U bent geen multiconsumer. Integendeel. Ik heb altijd gezegd: het is … het is een instrument waar ik iets mee moet doen, en ik heb mijn sociaal, economisch, maatschappelijke verantwoordelijkheid en in dit geval, via de stichting, heb ik een deel ingezet in 15 Otrobanda op Curaçao. Hoe heeft u dat gereedschap verzameld, dat geld? Met … het zijn van ondernemer. Een heleboel bedrijven hier in Nederland en buiten Nederland. Kunt u er een paar noemen, om even een beetje eh … een beeld te geven? 20 Het autoverhuurbedrijf Budget Rent a Car, eh … Super Photo, eh … cosmetica, eh … nou ja, noem maar op. Allemaal ketenbedrijven, ja. Allemaal bedoeld om … om nog meer geld te maken. Of zat daar nog iets anders achter? Ik begon alleen … 25 Ja … … en dat is gegroeid, en ik heb er enthousiast in gewerkt. En op een gegeven ogenblik zei ik: ‘Nou is het genoeg. En nu heb ik geen toegevoegde waarde meer.’ Dus toen is het bedrijf verkocht, zijn de bedrijven verkocht, één voor één. En toen was dat, dan moeten we dat kapitaal gebruiken om er ergens 30 anders weer iets mee te doen. Ja, en en en waarom moet dat dan iets goeds zijn? Nou, dat geeft mij het meeste plezier. Ik heb iets goed te doen … Ik heb meer, nou goed is een relatieve definitie … 35 Ja … … maar … … plezier ook … … ik heb heel veel plezier, naar mijn definitie … …ja … 40 … om te … het geld te gebruiken als instrument om onmogelijke zaken te 1
* Quote 500-lijst = lijst van de vijfhonderd rijkste Nederlanders die ieder jaar door het tijdschrift Quote wordt samengesteld. C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 35
160
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker
Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker
Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker Jeroen Pauw Dhr. Gelt Dekker
11:35
Pagina 161
doen. Je zag op eh … Curaçao in Otrobanda nog eens een enorm stuk verpauperd, verarmde wijk, eh … ongeveer honderd gebouwen. Daar wilde al vijftig jaar niemand zijn vingers naar uitsteken. Dus ik heb het geheel opgeknapt, ik heb daar werkgelegenheid gemaakt, enzovoort, enzovoort, 45 enzovoort. Maar maar goed, maar waarom zou u? Dat geeft mij heel veel plezier. Maar wat is dan de lol? Dat het er weer mooi uitziet … De lol is dat van deze rotzooi die je dus nu ziet weer een prachtig geheel 50 maakt. Eh … en dat je daar ook weer … Kijk, je doet niet alleen de gebouwen maar ook de mensen. De mensen zijn net zo verpauperd als de huizen. En als je de huizen opknapt, dan knap je de mensen op. En dan geef je ze werkgelegenheid, geef je ze zelfrespect en dan hebben ze weer een nieuw leven. Hè, je kunt een heleboel mensen een nieuw leven geven. En dat is gebeurd. 55 En, en de mensen zijn daar dus blij mee? Een heleboel mensen zijn daar heel gelukkig mee, ja. Ja, maar ook een enkeling niet, geloof ik. Natuurlijk, eh … je kunt geen omelet bakken zonder eieren te breken. Nee, maar ik, ik … 60 Dat is altijd zo. Ja, maar ik ik las dat u zelfs een paar keer voor uw kop geschoten bent. Nou ja goed … Dat is wat anders dan eieren breken. Ja, maar dat is toch een eh … korte termijn, was een eh … kleine drugbende, 65 weet je wel en die moet ik natuurlijk verwijderen … Ja … … van dat, van die hoek van de straat … Ik zou zeggen: bel de politie of werkt dat zo niet? Natuurlijk. En die vonden dat niet leuk en dan krijg je dus een schietpartij. 70 Maar goed, allemaal opgedoekt, weg. En nu is er werkgelegenheid, en nu is er enzovoort, enzovoort, enzovoort. Een dat betekent, u heeft dan nu zo’n project en dat ziet er allemaal zo fantastisch uit, die huizen … En er is werkgelegenheid en er wordt geld verdiend, er worden valuta 75 verdiend, enzovoort, enzovoort. En verdient u daar nou ook weer aan? Ik verdien er niets aan want het zit in de stichting en ik hoop dat de stichting zover komt dat het zichzelf kan bedruipen. En als het geld verdient dan kan het weer uitgeven aan nieuwe projecten. En dat is wat we nu aan het doen 80 zijn. We hebben nu 42 nieuwe projecten geïdentificeerd en die moeten nieuwe management hebben en die moeten nieuwe deelnemers hebben.
C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 35
161
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
11:35
Pagina 162
3 5A. 3 TA K Opdracht 1
Zuinigheid Interviewer
Van Raaij Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij
Interviewer
Van Raaij Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij
Interviewer Van Raaij
Interviewer Van Raaij
Ik ga eens even te rade bij Fred van Raaij. Hij is economisch eh … psycholoog. Dat, dat klinkt vind ik al meteen heel goed, aan de Universiteit van Tilburg. Goedemorgen Fred. a, goedemorgen. 5 Wat grappig even over die combinatie economisch eh … psycholoog. Moet ik, wat doe je dan? Ja, we doen eigenlijk alles een beetje op het grensgebied van economie en psychologie … Ja. 10 Dus consumentengedrag, reclame, consumentenvertrouwen, … Ja … … beleggersvertrouwen. Ik vind eigenlijk de economie ook heel erg psychologisch … Ja, dat kan ik me … 15 En eh … dat vinden sommige economen zo langzamerhand gelukkig ook, hoor. En, en wat wat is er heel eh … psychologisch aan de economie? Hoe mensen daarop reageren, op, op gebeurtenissen bijvoorbeeld? Het vertrouwen, het vertrouwen in de munt, het vertrouwen in de regering 20 ehm, maar ook eh … de manier waarop mensen beslissingen maken, beslissingen nemen. Dat is eh … niet altijd zo rationeel als een econoom zou willen voordoen, hè. Nee, ik hoor weleens dat mensen heel lang bezuinigen op allerlei dagelijkse eh … uitgaven dus goedkope potten pindakaas kopen en dan vervolgens 25 zich helemaal te buiten gaan en dan toch die dvd-speler kopen, dat soort dingen. Ja, ja, ja dus heel zuinig penny-wise and pound-foolish. Ja, Fred, eh … Ja. 30 De zuinigheid van de Nederlander is spreekwoordelijk. Waar komt hij vandaan? Ehm, ja, het is ook een beetje een een stereotiep, zoals die mevrouw Van Leeuwen ook uit België ook al zei, maar ik denk dat het oorspronkelijk eigenlijk iets met calvinisme te maken heeft, dus met godsdienst. 35 Ja. Ehm, waarin gezegd werd dat mensen zich eigenlijk niet te buiten mochten gaan aan luxe. Luxe was een beetje voorbehouden aan de adel en, en misschien nog aan de priesters, aan de hoge … aan de, aan de kerk zelf maar gewone mensen dienden zich eh … ja, zuinig te gedragen dat was beter voor 40 hun eh … zielenheil, denk ik. Ja, maar ze mochten het wel in mooie grachtenpanden stoppen en zo, hè? Dus dat toch allemaal wel. Ja, dus een eh … ja het was wel de bedoeling, het calvinisme dat bijvoorbeeld ondernemers zijn eigen, zijn winst weer investeerde in onderneming. 45 Maar in de Gouden Eeuw* werden inderdaad wel mooie grachtenpanden 1
* Gouden Eeuw = ongeveer de zeventiende eeuw. In deze periode had Nederland een toppositie in de wereldhandel, kunsten en wetenschappen. C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 35
162
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
Interviewer Van Raaij Interviewer
Van Raaij
Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij Interviewer
Van Raaij Interviewer Van Raaij
Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij
Interviewer Van Raaij Interviewer
Van Raaij Interviewer
11:35
Pagina 163
gebouwd. Maar het moest wel met de zaak te maken hebben. Ja. Het was niet zo dat je het aan jezelf mocht besteden. En als je dan kijkt, want de ons omliggende landen hebben ook eh … soms 50 een calvinistische traditie. Is er verschil tussen bijvoorbeeld Nederland en, en enne nou laat … de Scandinavische landen bijvoorbeeld? Of, of de meer katholieke landen, de Latijnse landen … Ja, ja eh … ja, de Noord-Europese landen, zeg Nederland, Engeland, Schotland ook, eh … Scandinavië, die hebben die zuinigheid, dat calvinistische, 55 eh … die calvinistische achtergrond, terwijl Zuid-Europese landen, Frankrijk, Spanje, Italië, dat iets minder hebben. Maar dan moet …, ja je verkijkt je er ook op. Die geven in het zuiden wat meer uit aan, aan eten, buitenshuis eten en zo, maar weer minder aan bijvoorbeeld woninginrichting en daar zijn wij weer wat beter in. 60 Ja. Dus het is eigenlijk ook een eh … verschil in uitgavenpatroon. Ja. Het is ook kouder, hè, bij ons. Wij, wij zitten gewoon meer binnen omdat het buiten regent. Ja, we willen graag binnen gezellig maken. 65 Ja. Fred, iets anders. Het het calvinisme is natuurlijk toch … eh … ja eh … de, de cultuur verandert hè, … eh … het heeft een minder, zeg maar, dominante eh … invloed, denk ik eh … Ja. Eh … merken we dat ook, betekent dat dan ook bijvoorbeeld dat de mensen 70 minder zuinig worden? Dat Nederlanders … Nederlanders worden nu minder zuinig. We gaan meer geld lenen, we gaan meer geld ook besteden gewoon aan zichzelf. En je ziet ook reclame-uitingen met opmerkingen als: ‘u bent het waard’, O ja … 75 ‘dat kan men zich veroorloven’ …, om een beetje het calvinisme te doorbreken van ‘je mag best wat geld aan jezelf besteden.’ Ja. Het kan eigenlijk wel. Je hebt het wel verdiend, staat er ook soms bij. Ja, je hebt het wel verdiend, ja. 80 Ja, je bent er eigenlijk aan toe. Ja. En, en wat moet je, wat wat vind jij van zo’n ontwikkeling? Nou ja, ik vind het op zich, eh … ja we hebben natuurlijk te maken met meer welvaart, de jaren negentig, ook met meer besteedbaar inkomen, dus een heel natuurlijke ontwikkeling dat mensen ook meer aan eh … aan luxe gaan 85 uitgeven. Nederlanders gaan ook meer buitenshuis eten dan eh … zeg, twintig jaar geleden. Dus dat is een ontwikkeling …, en misschien ontkerkelijking kan ook nog daarmee te maken hebben, dat mensen zich iets minder aantrekken van die calvinistische regels van vroeger. Ja, ja. 90 En gewoon een goed leven willen hebben, het hier en nu belangrijker vinden misschien dan het later. Ik zit net te denken hè, van dat het ook zo is dat wij eigenlijk eh … zeg maar collectief eh … dat is een soort notie, hè, eh … het gevoel hebben dat we recht hebben op van alles … Dus … 95 Mmm … … ik wil gewoon een mooie auto, ik wil een goed huis, ik wil twee vakanties, eh … alsof het eh … bij wijze van spreken mijn ja mijn geboorterecht is, en
C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 35
163
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
Van Raaij Interviewer Van Raaij
Interviewer Van Raaij
Interviewer Van Raaij Interviewer Van Raaij
11:35
Pagina 164
dat … dat daardoor ook veel mensen in de problemen komen omdat je …, het leven duurder wordt en dat moet je ook allemaal maar verdienen. 100 Ja. Hoe kijk jij daar tegenaan, tegen dat dat willen hebben en dat ook vinden dat dat terecht is? Ja, dus eigenlijk zitten we steeds een stap verder in de ontwikkeling. En dan heb je één vakantie en dan ga je naar twee vakanties, een wintersportvakantie. 105 En dan ga je naar dat volgende. En dat terugdraaien van dit soort verworvenheden is heel moeilijk voor mensen. Mensen maken bij wijze van spreken liever schulden dan dat ze hun tweede vakantie opgeven. En hoe komt dat? Ehm ja, men heeft het gevoel: dat hoort bij de norm, bij de standaard, dat 110 hebben mijn vrienden en mijn kennissen ook. Dat hoor ik dus ook te hebben want ik werk even hard, of, ik heb een soortgelijke baan. Ehm het is niet meer zo dus dat je dus heel erg blij bent met die luxe, nee het is bijna een verplichting geworden, dat hoor je ook te hebben … Mmm … 115 … en je verwacht ook vaak, heel veel mensen verwachten, zeker in de jaren negentig, dat het elk jaar beter zal worden … Ja. … en een stapje terugdoen of gelijk blijven wordt dan al als vervelend gezien.
C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 35
164
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
11:35
Pagina 165
Hoofdstuk 35 Videoscript
3 5A. 1 TA K Opdracht 1
Proosten op de toekomst Het is een activiteit die niet alleen gefocust is op geld en snelle winsten en op koersen van, van aandelen maar die gefocust is op het welzijn van mensen zowel in de economische zin als ook in de zin van leefbaarheid. Je kunt natuurlijk hartstikke verantwoord ondernemen en daar verder met niemand 5 over praten maar dat is niet slim, dat is niet slim. En Rutten is slim. Die keuze voor MVO is ook een weg kiezen die heel veel onzekerheid inhoudt. Nou, wij nemen eigenlijk dat risico van die onzekerheid. Bedrijven willen ja, zich alleen maar naar buiten toe manifesteren als ‘wij zijn bezig met maatschappelijk verantwoord ondernemen en we doen dat op een goeie manier.’ Als zij 10 heel zeker, er heel zeker ervan zijn, dat ze ook geen fouten meer maken. Het Limburgse familiebedrijf Gulpener won in juni 2003 de Nationale Stimuleringsprijs voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, uitgereikt door het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De zevende generatie bierbrouwer, Paul Rutten, begon eind jaren negentig met een duurzame 15 benadering van zijn bedrijf. Samen met John Halmans die sinds augustus het directeurschap van hem heeft overgenomen. Jongens, lieve lieden, beste mensen … Welkom. Mooi dat jullie er weer allemaal zijn. Een beetje traditie al, de tweede keer nu. Ik vind het fantastisch zoals we het nu samen weer gaan aanpakken. Om een uur of elf pauzeren 20 we met een kopje koffie, een lekker stuk vla*. En ik hoop dat we om een uur of twee met z’n allen aan de grote tafel kunnen … om ’t een beetje af te sluiten. Alles zit ook mee, hè? Heerlijk weer. Enthousiaste mensen. Wat wil je nog meer? 1
Met zijn allen op je vrije zaterdag in eigen streek geteelde biologische hop oogsten, dat hoort ook bij maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hier om dit gele, daar gaat het om. Hoe meer van dit gele hoe beter. En als je dit dan zo wrijft en je ruikt … maaw, dat is echt lekker. Je bent eh … met zijn allen ben je bezig omme, ja toch een stuk voor de natuur te zorgen en je bent ook bezig omme, ja toch een beetje saamhorigheid 30 te creëren. Dus eh … ja het is gewoon eh … is gewoon fantastisch om te doen. Een klein brouwerijtje, een familiebrouwerijtje en daar staat iedereen wordt eh … staat dicht bij de directeur en eh … bij de directie. Iedereen kent iedereen en dat is het mooie van de Gulpener bierbrouwerij. 25
John Halmans 35
Gewoon samen, samen dingen doen. Het heeft meer met de gedachte van de striple P hè, de drie p’s: people, planet, profit te maken. Eh … ja, goed, eh … people van de menskant, planet de milieukant en profit is uiteraard de economische factor. Maar eh … ja, sowieso in onze brouwerij vinden we de … de people-kant heel belangrijk.
* Vla = Limburgse vlaai, ronde platte taart.
C O D E D E E L 3 VIDEOSCRIPT HOOFDSTUK 35
165
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
40
11:35
Pagina 166
De Gulpener bierbrouwerij, één van de weinige kleine zelfstandige, heeft één procent van de Nederlandse biermarkt in handen. Een markt die beheerst wordt door Heineken, Interbrew, Grolsch en Bavaria. Net als vroeger, hè? Een boterhammetje op het land. Het gaat voorspoedig, hè? Potverdikke, zeg. En de weergoden dan? Alles werkt mee. Het is geweldig.
De laatste jaren wordt steeds minder bier gedronken. Zo’n inkrimpende biermarkt kan voor de kleine brouwers leiden tot overlevingsproblemen en dreigende overnames, zoals in het verleden nogal eens gebeurd is, met Hertog Jan en Brand bijvoorbeeld. Gulpener is één van de weinige zelfstandige brouwerijen die over zijn. Ik denk dat die … die zelfstandigheid ook noodzakelijk is om al die wensen die wij hebben ook op het gebied van duurzaam50 heid en de … en de plek die wij in deze regio willen innemen, ik denk dat we die alleen maar kunnen realiseren als we die zelfstandigheid kunnen behouden. Ik geloof er niet in dat als we onderdeel gaan uitmaken van een groter concern dat we dan eh … nog aan eigen beleid eh … maken toekomen. Dan wordt het toch opgelegd vanuit, vanuit hogerhand, zeg maar, en dan eh … 55 even kijken … en dan ben ik bang dat die beroemde shareholder value toch weer prioriteit één tot en met tien wordt. En dat is net, nou net niet onze insteek in dit verhaal. 45
C O D E D E E L 3 VIDEOSCRIPT HOOFDSTUK 35
166
