Congrescentrum de Meervaart Amsterdam

21ste symposium voor verpleegkundigen en paramedici

ONCOLOGIE IN PERSPECTIEF IEDERE LEVENSFASE BELICHT Donderdag 11 juni 2015

Theater / Congrescentrum de Meervaart Amsterdam

BESTE COLLEGA’S, Het Antoni van Leeuwenhoek nodigt u van harte uit voor het 21ste verpleegkundig en paramedisch symposium “Oncologie in perspectief – Iedere levensfase belicht” dat op donderdag 11 juni 2015 zal plaatsvinden in Theater / Congrescentrum de Meervaart in Amsterdam. Het symposium kenmerkt zich door het multidisciplinaire karakter en richt zich op nieuwe ontwikkelingen in de oncologie. Kanker raakt ons allemaal; in iedere levensfase. Iedere levensfase wordt gekenmerkt door zijn eigen dilemma’s en vraagstukken. Zo speelt bij een jong volwassene die geconfronteerd wordt met kanker onderwerpen als kinderwens, carrière en toekomstbeeld een rol. Terwijl als er opgroeiende kinderen zijn, de zorgen gericht zijn op hun toekomst en hoe kanker daar invloed op heeft. De ouder wordende patiënt presenteert zich niet alleen met een tumor, maar wordt ook gekenmerkt door een grote comorbiditeit. Kan de oudere patiënt complexe oncologische behandelingen wel aan? Welke preventieve interventies kunnen we ondernemen? Door innovaties binnen de oncologische zorg is steeds meer mogelijk op het gebied van behandelen. Maar waar ligt de grens? Als professional komt u dagelijks deze dilemma’s en vraagstukken tegen. Iedere levensfase vraagt om een andere benadering en moet vanuit verschillende perspectieven worden belicht. Wat zijn de mogelijkheden die we als multidisciplinair team kunnen bieden? Hoewel in het programma de kinderoncologie ontbreekt, belichten we dit jaar in een groot aanbod aan lezingen, sessies en workshops de diverse levensfasen. Daarnaast is er voldoende ruimte in het programma voor overige ontwikkelingen binnen de oncologie. Minstens zo belangrijk zijn onderwerpen als motiverende gespreksvoering ten behoeve van het slagen van behandelingen en communicatie rondom het nemen van een goede behandelbeslissing in de laatste levensfase. Ook dit jaar treft u weer een multidisciplinaire invulling van het programma. In het programma is er volop ruimte om uw eigen route te kiezen. De dag begint en eindigt met een plenaire sessie. In de ochtend kunt u van sessie wisselen en in de middag is er een grote keuze aan lezingen en workshops. Naast deze brochure kunt u via Twitter en Facebook op de hoogte blijven van al het nieuws rondom dit symposium. Heeft u vragen over het programma van het symposium, stelt u ze dan gerust via social media. We hopen weer veel collega’s uit het land op 11 juni a.s. te mogen begroeten. We wensen u alvast een inspirerende dag met nieuwe kennis, uitwisseling van ervaringen en boeiende ontmoetingen met collega’s. Jacqueline Broekhuizen, voorzitter symposiumcommissie, Antoni van Leeuwenhoek 2

PROGRAMMA SYMPOSIUM ‘Oncologie in perspectief – Iedere levensfase belicht’ 09.00 uur

Ontvangst en registratie

12.45 uur

Lunchpauze

10.00 uur

13.50 uur

Jacqueline Broekhuizen, voorzitter symposiumcommissie

Eerste ronde van 13.50 – 14.35 uur

Welkom en opening

10.05 uur

PLENAIRE OCHTENDSESSIE Motiveren kun je leren! mw. drs. W.(Wanda) de Kanter, longarts thoraxoncologie, Antoni van Leeuwenhoek mw. N.(Nanda) Wiegman, oncologie­ verpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek

Expertisegebied oncologieverpleegkunde voorzitter V&VN Oncologie

10.50 uur

Pauze 11.10 uur

SESSIES

Eerste ronde van Tweede ronde van

11.10 – 11.50 uur 12.00 – 12.40 uur

Let op: deze presentaties worden slechts één keer gegeven. U bepaalt zelf uw route.

WORKSHOPS EN SESSIES 14.35 uur

Pauze 14.50 uur

WORKSHOPS EN SESSIES Tweede ronde van 14.50 – 15.35 uur

15.45 uur

PLENAIRE MIDDAGSESSIE Als de garantie verlopen is Gespreksleider: dhr. H.(Humberto) Tan, journalist en presentator Gastsprekers: dhr. prof.dr. I.B.(Bing) Tan, hoofd-halschirurg, Antoni van Leeuwenhoek dhr. drs. J.(Jan) de Heer, huisarts, SCEN-arts en huisartsconsulent palliatieve zorg

16.30 uur

Borrel

3

09.00 - 10.00 uur

Ontvangst en registratie

10.00 - 10.05 uur

Opening

10.05 - 10.45 uur

PLENAIRE OCHTENDSESSIE

Motiveren kun je leren!  -  Expertisegebied oncologieverpleegkunde

Pauze

10.50 - 11.05 uur

SESSIE 1 LONG

SESSIE 2 JONG & OUD

SESSIE 3 INNOVATIE

SESSIE 4 MAMMA

SESSIE 5 PRAKTIJK

11.10 - 11.50 uur

Wervelinzakkingen na (chemo) radiotherapie voor het lokaal gevorderd niet-kleincellig longcarcinoom

Zwangerschap en kanker: goed en minder goed nieuws

Beeldgeleide chirurgie

Personalized borstkankerscreening?

Hoe integreer je een evidence based wondbehandeling in de dagelijkse praktijk?

12.00 - 12.40 uur

Kanker en immunotherapie: heden of toekomst?

Zwanger en kanker; hoe heftig is dat?

Betere artsen door inzet van big data? De rol van Watson Computer bij de diagnose en behandeling van kanker

Fertiliteits­­­‑ pre­servatie bij borstkanker; wat zijn de mogelijkheden?

Jonge professionals in de oncologie Wat werkt? Dat werkt!

Lunch

12.45 - 13.45 uur

13.50 - 14.35 uur

SESSIE 1

SESSIE 2

SESSIE 3

SESSIE 4

WORKSHOP 5

ADVANCED De op het individu toegespitste rol van radiotherapie bij sarcomen in de extremiteiten; wie, waarom en wanneer?

Jong en kanker: hoe ga je daarmee om?

Nieuwe ontwikkelingen bij BRAF gemuteerd coloncarcinoom

Op weg naar diagnostiek en behandeling op maat voor een betere balans tussen overdiagnostiek en onderbehandeling van DCIS de LORD trial

Islam, cultuur en kanker

Pauze 15 minuten

14.35 - 14.50 uur

14.50 - 15.35 uur

SESSIE 11

WORKSHOP 12

SESSIE 13

SESSIE 14

WORKSHOP 15

De registratie van ziekteprogressie, toxiciteit en kwaliteit van leven in de radiotherapie

Leeftijd: hoofdzaak of halszaak?

Sentinel node anno 2015: nieuwe technieken

Hoofd-hals­ oncologie en maxillofaciale prothetiek

Veilig omgaan met besmette excreta

15.35 - 15.45 uur

Wissel

15.45 - 16.30 uur

PLENAIRE MIDDAGSESSIE

16.30 - 17.00 uur

Borrel

4

Als de garantie verlopen is

21ste Antoni van Leeuwenhoek Symposium 11 juni 2015

‘ONCOLOGIE IN PERSPECTIEF IEDERE LEVENSFASE BELICHT’ SESSIE 6 DIAGNOSTIEK

SESSIE 7 ONTWIKKELINGEN

SESSIE 8 THERAPIE

SESSIE 9 LEEFSTIJL

SESSIE 10 ONDERSTEUNING

Iedereen een specifieke behandeling: wat betekent dat nu en straks in de praktijk?

Chemotherapie bij ouderen

Kennismaken met de brachytherapie

Met parenterale voeding naar huis: een complexe zaak

Angst, weerstand en ontkenning bij kanker

11.10 - 11.50 uur

CT-screening vroeg detectie longkanker

MonobenzoneImiquimodcrème bij huidmetastasen melanoom, een nieuw perspectief?

Hyperbare zuurstoftherapie

Refeeding­ syndroom

Komen tot een goede behandel­ beslissing, hoe doe je dat?

12.00 - 12.40 uur

SESSIE 6

SESSIE 7

SESSIE 8

WORKSHOP 9

SESSIE 10

Darmkankerscreening: zin of onzin?

Behandeling van sarcomen in perspectief

Chemosaturatie

Voeding bij kanker: fabels en feiten

Nazorg voor overlevenden van kanker

SESSIE 16

SESSIE 17

SESSIE 18

WORKSHOP 19

WORKSHOP 20

Erfelijkheids­ onderzoek bij kanker anno 2015

ADVANCED Het nut van functionele MRI voor radiotherapie

Surgical Navigation: met hulp van de ‘Tom Tom’ een tumor verwijderen

Frustraties van de partner (on)begrijpelijk? Als niet alleen de ziekte zich kwaadaardig toont

Palliatief redeneren: een must in de oncologie

13.50 - 14.35 uur

14.50 - 15.35 uur

5

PLENAIRE OCHTENDSESSIE Motiveren kun je leren! Sprekers: mw. drs. W.(Wanda) de Kanter, longarts thoraxoncologie, Antoni van Leeuwenhoek mw. N.(Nanda) Wiegman, oncologieverpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek Hulpverleners in de oncologie werken met hart en ziel voor hun patiënten. Zij weten als geen ander hoe zwaar het kan zijn als iemand kanker heeft. Omdat zij zo graag willen dat de patiënt doet waarvan zij weten dat dat het beste voor hem/haar is, kan het gebeuren dat je als hulpverlener soms te veel informatie of ongevraagd advies geeft zonder dat de patiënt de informatie op dat moment kan verwerken. In deze plenaire sessie maak je kennis met de basisprincipes van de motiverende gespreksvoering en zie je

hoe het vooral niet moet en hoe het wél kan. Motiverende gespreksvoering is een doelgerichte empathische gespreksvorm, die de ambivalentie van de patiënt helder maakt en hem/haar motiveert zijn/haar gedrag te veranderen. Je leert weerstand te voorkomen en te ’dansen’ in plaats van te worstelen met je patiënt. Het gaat je helpen bij gesprekken over onderwerpen als vroegtijdig mobiliseren, juist medicatie gebruik en niet meer roken of teveel alcohol drinken.

Expertisegebied oncologieverpleegkunde Spreker: voorzitter V&VN Oncologie Het nieuw beschreven expertisegebied oncologieverpleegkunde zal door de voorzitter van V&VN oncologie worden gepresenteerd.

6

Ochtendsessies Ronde I van 11.10 – 11.50 uur  Ronde II van 12.00 – 12.40 uur

SESSIE 1  LONG I Wervelinzakkingen na (chemo)radiotherapie voor het lokaal gevorderd niet-kleincellig longcarcinoom: een late bijwerking? Spreker: mw. dr. W.I.(Wilma) Uyterlinde MANP, verpleegkundig specialist thoraxoncologie, Antoni van Leeuwenhoek Concurrente chemoradiatie is de standaardbehandeling voor het lokaal gevorderd niet-kleincellig longcarcinoom met een 3-jaars overleving van 33 procent. Als een patiënt niet fit genoeg is voor chemotherapie of als het bestralingsveld te groot is, wordt gekozen voor radiotherapie alleen of voor sequentiële chemoradiatie. Acute toxiciteit van (chemo)radiatie is recent uitgebreid onderzocht en heeft onder andere geleid tot dosimetrische aanpassingen en verbeteringen op het

gebied van supportive care. Complicaties op langere termijn zijn vaak minder duidelijk, maar leiden wel tot een verminderde kwaliteit van leven. Zo wordt bijvoorbeeld bij acht procent van de patiënten die behandeld zijn met (chemo)radiatie na ongeveer een jaar inzakkingen gezien van (een) thoracale wervel(s). Dit geeft pijn en misvorming. Het is dus van belang te onderzoeken waardoor en bij wie deze inzakkingsfracturen ontstaan.

II  Kanker en immunotherapie: heden of toekomst? Sprekers: dhr. dr. M.(Michel) van den Heuvel, longarts, Antoni van Leeuwenhoek dhr. dr. M (Michiel) van der Heijden, internist-oncoloog, Antoni van Leeuwenhoek In deze sessie gaan we in op de recente introductie van een totaal nieuwe vorm van anti-kanker behandeling: immunotherapie. Na het succes bij melanoom, lijkt immunotherapie ook bij longkanker en diverse andere soorten kanker een plaats te gaan krijgen. Het is de verwachting dat de behandeling op termijn voor alle stadia van longkanker beschikbaar zal zijn. Bij een kwart van de patiënten met uitgezaaid longkanker

verwachten we een respons, waarbij de ziekte vaak langdurig onder controle wordt gebracht. De eerste geregistreerde medicijnen worden binnen een jaar verwacht. We zullen kort ingaan op de werkingsmechanisme maar de presentatie zal zich met name richten op de klinische ervaring en de selectie van patiënten. Hierbij zal ook aandacht zijn voor een totaal nieuw spectrum aan bijwerkingen.

7

SESSIE 2  JONG & OUD I Zwangerschap en kanker: goed en minder goed nieuws Spreker: mw. prof.dr. S.C.(Sabine) Linn, internist-oncoloog, Antoni van Leeuwenhoek Bij zwangerschap en kanker zijn er twee situaties denkbaar: eerst zwanger en dan kanker tijdens de zwangerschap, of eerst kanker en daarna nog kinderen krijgen. Jonge vrouwen met kanker die nog een kinderwens hebben, moeten niet alleen geïnformeerd worden over de antikankerbehandeling, maar ook over fertiliteitspreservatie. In tegenstelling tot wat vele hulpverleners denken, geeft zwangerschap na doorgemaakte borstkanker geen verhoogd risico op TIP

terugkeer van de ziekte. Vrouwen die in de zwangerschap borstkanker krijgen, kunnen min of meer dezelfde behandeling krijgen als niet zwangere vrouwen. Vanaf het tweede semester kan chemotherapie worden gegeven. Met de kinderen gaat het over het algemeen goed. Minder goed nieuws is dat vrouwen die borstkanker tijdens de zwangerschap krijgen een slechtere prognose hebben dan vrouwen van dezelfde leeftijd die niet zwanger zijn.

SESSIE 2-II ‘ZWANGER EN KANKER; HOE HEFTIG IS DAT?’ IS EEN VERVOLG OP DEZE SESSIE. BEIDE SESSIES ZIJN OOK AFZONDERLIJK TE VOLGEN.

II Zwanger en kanker; hoe heftig is dat? Sprekers: mw. J.(Judith) Kunst, maatschappelijk werker, Antoni van Leeuwenhoek mw. T.(Tania) Bongers, schrijfster Kanker krijgen is ingrijpend, zeker als je zwanger bent. In deze sessie houden we een soort mini ‘college tour’ met Tania Bongers. Ze kreeg kanker tijdens haar zwangerschap en heeft daar een boek over geschreven: ‘de dag dat ik doodging’.

8

Zij zal vertellen hoe zij dat heeft ervaren. Ook zal de emotionele impact van kanker krijgen tijdens de zwangerschap worden weergegeven. Onderwerpen als angst, coping en hechting zullen aan de orde komen.

SESSIE 3  INNOVATIE I Beeldgeleide chirurgie Spreker: dhr. dr. H.G.(Henk) van der Poel, uroloog, Antoni van Leeuwenhoek De geschiedenis van de chirurgie gaat duizenden jaren terug. In de afgelopen 100 jaar heeft dankzij verbetering van anesthesie en antibiotica een aantal veranderingen binnen de chirurgie plaatsgevonden. Het gebruik van mes, schaar en pincet is eigenlijk pas echt veranderd in de afgelopen 20 jaar met de introductie van laparoscopische- en robotchirurgie. De introductie van nieuwe technieken in de operatiekamer vraagt aanpassingen van alle betrokkenen. De opleiding zal meer technische aspecten

gaan bevatten. Patiënten zullen de voor-, maar ook de nadelen van de nieuwe mogelijkheden duidelijker voor ogen moeten krijgen. Op een of andere manier moeten we grip krijgen op de kosten van nieuwe en vaak duurdere operatietechnieken. Tijdens deze lezing worden er voorbeelden gegeven van hoe we verwachten dat de chirurgie zich de komende jaren zal ontwikkelen met de verdere introductie van minimaal invasieve, robotgeassisteerde en beeldgeleide operatietechnieken.

II Betere artsen door inzet van big data? De rol van de Watson computer bij de diagnose en behandeling van kanker Sprekers: dhr. dr. N.S.(Nicky) Hekster, technical leader healthcare & lifesciences, IBM mw. prof.dr. S.C.(Sabine) Linn, internist-oncoloog, Antoni van Leeuwenhoek Oncologen volgen landelijke richtlijnen om het beste behandelplan voor een individuele patiënt te bepalen. Maar deze richtlijnen lopen vaak een jaar of langer achter op de nieuwste ontwikkelingen. De IBM Watson computer met kunstmatige intelligentie zou hier verandering in kunnen brengen. Deze computer is in staat om gigantische hoeveelheden informatie (medische literatuur en geanonimiseerde patiëntendossiers) zeer snel te

verwerken. Vooralsnog ligt de focus van de IBM Watson computer op longkanker en borstkanker. In de Verenigde Staten werken gerenommeerde klinieken, zoals Memorial Sloan-Kettering Cancer Center met Watson. De computer is een hulpmiddel bij het verzamelen van cruciale gegevens uit het patiëntendossier en het vaststellen van de meest geschikte behandeling. Wordt Watson straks een standaard hulpmiddel in de dagelijkse praktijk?

9

SESSIE 4  MAMMA I Personalized borstkankerscreening? Spreker: mw. mr.dr. F.H.(Frederieke) van Duijnhoven, chirurg mamma-oncologie, Antoni van Leeuwenhoek Screening op borstkanker wordt in Nederland aangeboden aan alle vrouwen van 50 - 75 jaar (bevolkingsonderzoek) en aan vrouwen jonger dan 50 jaar wanneer er een verhoogd risico op borstkanker is door een belaste familieanamnese of genmutatie. De afgelopen jaren is er discussie ontstaan over de waarde van het bevolkingsonderzoek, waarbij verschillende studies het gunstige effect op de overleving betwijfelen en het risico op overbehandeling benadrukken. Voor jongere vrouwen wordt naast een

mammogram ook een MRI-scan gebruikt als screeningsmethode. Momenteel wordt ook voor andere groepen vrouwen onderzocht of een screenings MRI-scan zinvol is, bijvoorbeeld wanneer door dicht klierweefsel het mammogram moeilijker te beoordelen is. Tot slot worden er steeds meer genetische mutaties geïdentificeerd die bijdragen aan het risico op borstkanker. Deze en andere factoren moeten worden meegewogen bij het ontwikkelen van personalized borstkankerscreening.

II Fertiliteitspreservatie bij borstkanker; wat zijn de mogelijkheden? Spreker: mw. drs. E.M.E.(Eva) Balkenende, arts-onderzoeker, Academisch Medisch Centrum Voor vrouwen in de vruchtbare leeftijd waarbij de diagnose (borst)kanker wordt gesteld, is het belangrijk dat zij in een zo vroeg mogelijk stadium worden ingelicht over het risico op vervroegde overgang door chemotherapie. Als vrouwen een (toekomstige) kinderwens hebben, moeten zij zo snel mogelijk worden doorverwezen naar een gespecialiseerd centrum waar counseling voor fertiliteitspreservatie kan plaatsvinden. Met behulp van fertiliteitspreservatie

10

is het mogelijk om de kans op een zwangerschap te vergroten. Tijdens deze sessie bespreken we de volgende onderwerpen: de verschillende fertiliteitspreservatiemogelijkheden, onderwerpen die aan bod komen bij de counseling van fertiliteitspreservatie, de tijdsplanning en logistiek van de verschillende behandelingen en de effectiviteit en veiligheid van hormoonstimulatie bij borstkanker (STIM trial).

SESSIE 5  PRAKTIJK I Hoe integreer je een evidence based wondbehandeling in de dagelijkse praktijk? Pilot evidence based wondbehandeling bij geïnfecteerde donorsite Sprekers: mw. C.M.C.(Karina) Halff, oncologie wond-stoma-continentieverpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek mw. M.H.(Mascha) Verhoog-van Roode, oncologie wond-stomaverpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek De praktijk van evidence based (EBP) betekent: het integreren van klinische expertise met het beste bewijsmateriaal dat vanuit onderzoek beschikbaar is, rekening houdend met de wensen en verwachtingen van de patiënt in iedere levensfase. Deze lezing gaat over hoe gevonden wetenschappelijk bewijs voor een wondbehandeling, naar de praktijk wordt vertaald. Er was tot voor

kort weinig ervaring in het Antoni van Leeuwenhoek met het door literatuur bewezen wondbeleid. Omdat in EBP de patiënt altijd centraal staat, was er praktijkervaring nodig om tot een EBP wondbeleid te komen. Dit resulteerde in het Antoni van Leeuwenhoek tot een pilot. Deze praktische lezing helpt je in perspectief te krijgen hoe je zelf in de praktijk met EBP aan de slag kunt.

II Jonge professionals in de oncologie - Wat werkt? Dat werkt! Sprekers: dhr. T.(Tim) Klijnman, recruiter HR Career Services, Antoni van Leeuwenhoek mw. L.(Lianne) Overbeek, opleidingsadviseur AVL Academie, Antoni van Leeuwenhoek Voorop lopen in oncologische zorg en behandeling betekent werken met mensen die weten wat ze doen en die altijd op zoek zijn naar manieren om het beter te doen. Patiënten behandelen en begeleiden op een van de moeilijkste en spannendste momenten van hun leven vraagt óók om inlevingsvermogen en persoonlijke aandacht. Dat is voor niemand eenvoudig, maar hoe is dat voor jonge professionals in de oncologie? Vandaag wisselen wij ervaringen uit, waar lopen we tegenaan bij het werken met en begeleiden van deze jonge

professionals? Graag vertellen wij vanuit HR-perspectief welke handvatten zij krijgen aangereikt om zichzelf te kunnen zijn, een plek te verwerven, te groeien en zich te blijven ontwikkelen. Denk hierbij aan het traject van instroom tot doorstroom, zoals selectie, werkbegeleiding, bedrijfsmaatschappelijk werk en loopbaanperspectief. Want als we inzetten op dat wat werkt, realiseren we de hoogst haalbare en meest vernieuwende oncologische zorg, nu én in de toekomst.

11

SESSIE 6  DIAGNOSTIEK I Iedereen een specifieke behandeling: wat betekent dat nu en straks in de praktijk? Spreker: dhr. prof.dr. E.(Emile) Voest, internist-oncoloog, lid Raad van Bestuur Antoni van Leeuwenhoek De enthousiaste geluiden vanuit de wetenschap hebben reeds enige tijd de patiëntenzorg bereikt. In de praktijk betekent dit toewerken naar een andere soort behandeling, een andere soort voorlichting en een andere soort diagnostiek. Op dit moment wordt al beperkt genetisch onderzoek bij een aantal vormen van kanker verricht op basis

waarvan een behandeling wordt ingesteld. Dit zal de komende jaren enorm toenemen en daarmee ook de noodzaak tot het delen van kennis en informatie. Ook de hoeveelheid informatie die verkregen wordt uit tumoren en het bloed van patiënten zal hand over hand toenemen. Wat betekent dit nu voor de organisatie van de zorg? Een blik op de toekomst...

II CT-screening vroeg detectie longkanker Workshopleider: m  w. drs. W.(Wanda) de Kanter, longarts thoraxoncologie, Antoni van Leeuwenhoek Longkanker eist elk jaar verreweg de meeste doden van alle kankersoorten. Een van de oorzaken is dat de tumor meestal in een te laat stadium wordt ontdekt. Bijna 80 procent van de patiënten die de diagnose longkanker krijgt, heeft al (locaal) uitgezaaide ziekte. In Amerika is inmiddels de grootste studie ooit afgerond waaruit blijkt dat je middels CT-screening van de long de sterfte aan longkanker kan doen afnemen met 20 procent. De opbrengst is groter dan van de mammografie bij borstkanker. De doelgroep bestaat uit

12

(ex)rokers tussen de 50 en 75 jaar. Hoeveel CT-scans moet je maken om één longkankerdode te voorkomen? Wat doe je met al die kleine afwijkingen die je vindt? Moet het in Nederland worden ingevoerd? En zal je het dan niet moeten koppelen aan een evidence based rookstop interventie? Combineer je het bijvoorbeeld met de cardioloog en een longfunctie om de winst nog verder te vergroten? In deze sessie hoor je de feiten over longkankerscreening, de voor- en de nadelen.

SESSIE 7  ONTWIKKELINGEN I Chemotherapie bij ouderen Spreker: mw. drs. M.R.(Rose) Flint-Crombag, ziekenhuisapotheker i.o., Antoni van Leeuwenhoek Door vergrijzing en nieuwe behandel­ inzichten worden steeds meer oudere patiënten behandeld met chemotherapie. Maar waar moet je precies op letten bij de behandeling van ouderen? Mag je wel dezelfde dosering geven aan iemand van

80 jaar als aan een twintigjarige? En hoe zit dat met bijwerkingen? We zullen tijdens deze interactieve presentatie ingaan op de veranderingen die optreden bij het ouder worden aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden.

II Monobenzone-Imiquimodcrème bij huidmetastasen melanoom, een nieuw perspectief? Sprekers: mw. S.(Sylvia) ter Meulen MANP, verpleegkundig specialist dermato-oncologie, Antoni van Leeuwenhoek mw. S.(Stephanie) van der Kleij MANP, verpleegkundig specialist dermato-oncologie, Antoni van Leeuwenhoek Huidmetastasen, ook wel intransit- en satellietmetastasen genoemd, komen regelmatig voor bij melanoom van de huid. Deze vorm van metastasering is vaak lastig te behandelen en gaat gepaard met veel morbiditeit. De standaard lokale behandeling bestaat uit excisie, laserbehandeling of geïsoleerde ledemaatperfusie en vraagt een multidisciplinaire aanpak in een gespecialiseerd centrum. Immunotherapie neemt een steeds

grotere rol in bij de behandeling van hematogeen gemetastaseerd melanoom. In een recent verricht onderzoek is gekeken naar het effect van cutane toediening van Monobenzone en Imiquimod bij huidmetastasen van melanoom, de M.I.-trial. Deze presentatie geeft een overzicht van de huidige standaard voor behandeling van huidmetastasen bij melanoom. Vervolgens worden de resultaten van de M.I.-trial toegelicht.

13

SESSIE 8  THERAPIE I Kennismaking met de brachytherapie Sprekers: mw. J.(Jessica) Okker, brachylaborant, Antoni van Leeuwenhoek mw. N.(Nanda) Butter, brachylaborant, Antoni van Leeuwenhoek Uitwendige radiotherapie is bij hulpverleners binnen de oncologie wel bekend. Maar wat is nu precies brachytherapie? Brachy betekent ‘op korte afstand of dichtbij’, ook bekend als inwendige bestraling. Het is een vorm van radiotherapie waarbij een stralingsbron binnen of naast het te bestralen gebied wordt geplaatst. Binnen het Antoni van Leeuwenhoek neemt het een belangrijke plaats in bij de vele behandelingen. Deze therapie is zeer effectief, omdat met een hoge mate van

nauwkeurigheid een hoge dosering straling kan worden toegediend direct op de tumor. Brachytherapie wordt zelfstandig of in combinatie met andere therapieën gebruikt, zoals chirurgie, uitwendige radiotherapie (EBRT) en chemotherapie. In deze sessie gaan wij dieper in op de verschillende soorten behandelingen van brachytherapie en bespreken wij welke doelgroepen en doelgebieden hiervoor in aanmerking komen.

II Hyperbare zuurstoftherapie Spreker: dhr. drs. H.A.(Ariën) Hilhorst, arts hyperbare geneeskunde, Instituut voor Hyperbare Geneeskunde Waalwijk Hyperbare zuurstoftherapie (HBO), het toedienen van 100 procent zuurstof in een hyperbare kamer, bestaat al sinds de jaren zestig, maar kent pas de laatste decennia een toenemende bekendheid. De radiotherapeutische behandeling van de tumor gaat vrijwel altijd gepaard met klachten. Klachten die bij het overgrote deel van de patiënten weer overgaan, maar een deel van de patiënten blijft klachten houden. De aard van deze klachten zijn gerelateerd aan de locatie van het bestralingsveld. Naast een symptomatische behandeling

14

van deze klachten is er een causale behandeling, namelijk HBO. Naast late radiatieschade is HBO ook een effectieve behandeling bij de voorbereiding op en nazorg van chirurgische ingrepen in bestraald gebied. HBO is niet de oplossing voor elk probleem, maar kent diverse toepassingsgebieden bij de radiotherapeutisch behandelde patiënt. In deze lezing wordt onder meer ingegaan op de behandeling, de indicaties, contra-indicaties en bijwerkingen, welke middels casuïstiek worden verduidelijkt.

SESSIE 9  LEEFSTIJL I Met parenterale voeding naar huis: een complexe zaak Spreker: mw. W.(Wiebke) van Amsterdam, diëtist, Antoni van Leeuwenhoek DOELGROEP

(TRANSFER)VERPLEEGKUNDIGEN EN DIËTISTEN

Er zijn soms heldere indicaties om een patiënt te laten starten met parenterale voeding en dit ook in de thuissituatie te continueren. Maar wat als de indicatie niet helder is? Welke overwegingen kun je meenemen in de besluitvorming omtrent starten of continueren van parenterale voeding? Als ontslag met parenterale voeding aan de orde is: wat moet er dan geregeld worden? Wat is de rol van de patiënt, diens

naasten, de verpleegkundige, arts, transferverpleegkundige en diëtist? Welke follow-up is wenselijk? Welke discipline is waarvoor verantwoordelijk na ontslag? Doel van deze interactieve lezing is tweeledig. Enerzijds wordt de complexiteit van de indicatiestelling en organisatie van parenterale voeding voor in de thuissituatie onder de aandacht gebracht. Anderzijds wordt de deelnemers enkele concrete handvatten aangeboden om vanuit de eigen discipline mee te denken over de besluitvorming en organisatie.

II Refeedingsyndroom Sprekers: mw. M.(Marleen) Ariëns, diëtist, Antoni van Leeuwenhoek mw. E.(Esther) Heijkoop, diëtist, Antoni van Leeuwenhoek Het refeedingsyndroom kan ontstaan wanneer ernstig ondervoede patiënten te snel starten met volledige voeding, enteraal (oraal of sonde) of parenteraal. Hierdoor kunnen ernstige complicaties optreden. Het refeedingsyndroom kan worden omschreven als de ernstige en potentieel fatale verschuivingen in vocht en elektrolyten bij het starten van (par)enterale voeding. Patiënten presenteren zich in de praktijk met verschillende symptomen van mild tot ernstig, onder andere hypofosfatemie, hypokaliëmie en hypomagnesiëmie. In

deze lezing wordt nader ingegaan op de volgende onderwerpen: wat gebeurt er als het refeedingsyndroom optreedt, welke factoren kunnen van invloed zijn en wat zijn mogelijke gevolgen? Wie lopen er een hoog risico? Hoe is het syndroom te voorkomen en te behandelen, wat zijn handvatten voor de praktijk? Aan de hand van casuïstiek laten we zien dat aandacht voor het risico op het refeedingsyndroom belangrijk is bij de ondervoede oncologiepatiënt, omdat het vaker voorkomt dan wordt gedacht.

15

SESSIE 10  ONDERSTEUNING I Angst, weerstand en ontkenning bij kanker Workshopleiders: m  w. A.(Anne) Huisman, psychiater, Antoni van Leeuwenhoek dhr. P.(Peter) Seerden, consultatief psychiatrisch en oncologisch verpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek In de oncologie neemt angst naast onzekerheid een centrale plaats in. Angst kent daarbij vele vormen en gezichten. Uit ervaring weten we dat angst, weerstand en ontkenning een oncologische behandeling in de weg kunnen staan. Er zijn patiënten die zich niet meteen overgeven aan de deskundigheid van de hulpverlener, maar die zich ‘verzetten’ en een andere ondersteuning en begeleiding vragen in een oncologische behandeling. In deze interactieve workshop staan we stil bij patiënten die het moeilijk hebben

in het aanpassingsproces van het hebben van kanker. In die aanpassing komen angst, weerstand en ontkenning voor die het hulpverleningsproces kunnen bemoeilijken en hulpverleners voor dilemma’s stelt. We zullen samen kijken naar effectieve bejegeningsstrategieën en interventies bij weerstand en ontkenning, met als doelstelling de oncologische behandeling mogelijk te maken en als hulpverlener op een goede manier om te gaan met deze soms uitdagende problematiek.

II Komen tot een goede behandelbeslissing, hoe doe je dat? Spreker: mw. M.(Monique) Baas-Thijssen, verpleegkundig expert Gedeelde Besluitvorming, Leids Universitair Medisch Centrum Bij het maken van een behandelbeslissing zijn er twee experts: de arts (op het gebied van medische mogelijkheden en klinische uitkomsten) én de patiënt (op het gebied van de impact van deze uitkomsten en beslissing op diens dagelijks leven). Dat is het uitgangspunt van Gedeelde besluitvorming. Behandelbeslissingen die genomen worden na een goed doorlopen gedeeld besluitvormingsproces leiden tot betere therapietrouw, betere gezondheidsuitkomsten en meer tevredenheid onder patiënten.

16

Daarom is het wenselijk dat elke zorgverlener die te maken heeft met (soms heel ingewikkelde) behandelkeuzes zoals in de oncologie, kennis heeft van het verloop van dit proces en welke rol hij/ zij daarin speelt. Een van de uitdagingen daarbij is om de patiënt te helpen om diens behandelvoorkeur te achterhalen en om zich actief op te stellen als het gaat om het nemen van behandelbeslissingen. Deze interactieve sessie gaat in op de stappen in dit proces en de daarbij behorende communicatievaardigheden.

Nrs. 1 t/m 10 van 13.50 – 14.35 uur  Nrs. 11 t/m 20 van 14.50 – 15.35 uur

WORKSHOPS EN SESSIES 1 De op het individu toegespitste rol van radiotherapie bij sarcomen in extremiteiten; wie, waarom en wanneer?

ADVANCED

Spreker: dhr. dr. R.L.M.(Rick) Haas, radiotherapeut, Antoni van Leeuwenhoek DOELGROEP

RADIOTHERAPEUTISCH LABORANTEN

De meeste sarcomen komen voor in de extremiteiten, zijn diep in de spieren gelegen, zijn groter dan 5 cm en van intermediaire of hogere maligniteitsgraad. Een ruime radicale functie sparende operatie is het belangrijkste onderdeel van de behandeling. De lokale controle zonder aanvullende radiotherapie wordt op 50 - 70 procent ingeschat. Aanvullende radiotherapie verhoogt de lokale controlekans naar 85 procent en hoger. Nationale en internationale richtlijnen schrijven voor dat de meeste, maar niet alle patiënten radiotherapie nodig hebben. Radiotherapie kan zowel voor als na de operatie worden toegepast. Postoperatieve radiotherapie heeft als voordeel dat de chirurg minder wondcomplicaties veroorzaakt. Echter, door grotere bestralingsvelden en een hogere radiotherapiedosis (60 - 66 Gy) is de kans op

late complicaties (fibrose, artrose, oedeem en fracturen) verhoogd. Deze complicaties komen minder voor indien de patiënt preoperatief wordt bestraald tot 50 Gy op de sarcoommassa alleen. Het nadeel hiervan is een vergrote kans op wondcomplicaties, die echter tijdelijk zijn. In het verhaal wordt benadrukt in welke omstandigheden en bij welke patiënten van aanvullende radiotherapie kan worden afgezien. Tevens wordt stilgestaan bij de mogelijkheid om de preoperatieve radiotherapie te combineren met radiosensitizers met het uiteindelijke doel het effect van de radiotherapie te versterken en mogelijk in de toekomst de dosering van de radiotherapie te verlagen. Samenvattend is het gebruikelijk de meeste sarcoompatiënten voor aanvullende radiotherapie in aanmerking te laten komen, maar voor het individu dient hierover genuanceerd te worden nagedacht.

2 Jong en kanker: hoe ga je daarmee om? Spreker: mw. R.(Rosemarie) Jansen MANP, verpleegkundig specialist jong volwassenen, Radboudumc Nijmegen Alhoewel kanker veelal een ziekte van de oudere mens is, worden jaarlijks 2.500 jong volwassenen (18 - 35 jaar) geconfronteerd met deze diagnose. Naast de onzekerheid van de prognose, kunnen ten gevolge van de ziekte of de behandeling ervan, facetten die verbonden zijn met deze leeftijdsfase ineens in een ander daglicht komen te staan. Voorbeelden hiervan zijn: fertiliteit, opleiding, werk en relaties, maar ook het afsluiten van verzekeringen en

hypotheken. Kwalitatief goede leeftijdspecifieke zorg voor deze patiëntengroep vraagt naast adequate samenwerking van de vele betrokken zorgdisciplines, ook om samenwerking met de patiënten zelf. Zij zijn namelijk als geen ander in staat om aan te geven waar goede zorg uit moet bestaan. In deze sessie bespreken we met elkaar hoe we in onze dagelijkse praktijk leeftijdspecifieke zorg vorm kunnen geven.

17

WORKSHOPS EN SESSIES 3 Nieuwe ontwikkelingen bij BRAF gemuteerd coloncarcinoom Spreker: dhr. R.(Robin) van Geel, MSc, apotheker-onderzoeker, Antoni van Leeuwenhoek Sinds enkele jaren wordt bij de diagnose van kanker niet alleen gekeken naar het orgaan waarin de tumor is ontstaan, maar ook naar genetische afwijkingen in het DNA van de tumor. Deze DNA mutaties zorgen voor de aanmaak van ontspoorde eiwitten die de tumor gebruikt om de ongeremde groei in stand te houden. Een voorbeeld is de mutatie in het BRAF gen die bij ongeveer 80 procent van alle patiënten met melanoom voor komt, en bij ongeveer 10 procent van de patiënten

met coloncarcinoom. Met behulp van doelgerichte geneesmiddelen die specifiek dit ontspoorde BRAF eiwit remmen, is de behandeling van patiënten met BRAF gemuteerd melanoom sterk verbeterd. Echter, patiënten met coloncarcinoom en exact dezelfde BRAF mutatie reageren nauwelijks op deze therapie met een BRAF remmer. In deze sessie wordt aan de hand van recent onderzoek besproken hoe we deze patiënten toch kunnen behandelen.

4 Op weg naar diagnostiek en behandeling op maat voor een betere balans tussen overdiagnostiek en onderbehandeling van Ductaal Carcinoom In Situ – de LORD trial Spreker: dhr. dr. J.(Jelle) Wesseling, patholoog, Antoni van Leeuwenhoek Per jaar worden in Nederland meer dan 4.000 vrouwen van 50 jaar of ouder via borstkankerscreening doorverwezen, omdat er bij mammografie kalkspatjes te zien zijn. Vaak is er niets aan de hand. Soms is het foute boel. Niet zelden is er echter sprake van een afwijking die mogelijk borstkanker kan worden, maar nog niet is. Ductaal Carcinoom In Situ (DCIS) is daarvan de meest voorkomende. We kunnen

18

echter niet goed voorspellen welke afwijking wel en welke niet borstkanker zal worden. Dit betekent dat we ook veel vrouwen behandelen voor een afwijking die zich nooit ontwikkeld zou hebben tot borstkanker als screening niet gedaan zou zijn. Wij willen door laboratoriumonderzoek en een klinische trial (de LORD-studie) veel beter leren onderscheiden welke vrouwen je overbodige behandeling kunt besparen.

5 Islam, cultuur en kanker Workshopleiders: m  w. F.(Fatma) Katirci, moslim geestelijk verzorger mw. F.(Farida) Ilahi, maatschappelijk werker, Antoni van Leeuwenhoek De confrontatie met kanker is voor iedereen zeer ingrijpend en ook de zorg aan de islamitische (maar ook sommige andere religieuze) patiënten is complex. Dit vraagt van ons als zorgverleners ook andere kennis en vaardigheden. De religieuze en culturele achtergrond van de patiënt kan in het verlenen van zorg dilemma’s voor zorgverleners opleveren. Wij merken in de praktijk dat er behoefte is aan basale kennis over de islam en over de ziektebeleving en betekenisgeving bij

deze doelgroep. Als je als zorgverlener hier kennis van hebt, krijg je meer inzicht in hun coping en kun je problemen, dilemma’s en thema’s beter bespreekbaar maken. In deze workshop willen wij met elkaar culturele en religieuze kennis delen en met elkaar in discussie gaan over de bovenstaande punten, zodat wij meer tools in handen krijgen om de zorg aan deze doelgroep beter te verlenen.

6 Darmkankerscreening: zin of onzin? Spreker: mw. L.(Lisette) Sauveur MANP, verpleegkundig specialist MDL, Antoni van Leeuwenhoek Per jaar wordt bij 13.000 mensen darmkanker gediagnosticeerd. Op het moment dat er darmkanker wordt ontdekt, dan is dit vaak al in een gevorderd stadium. Na de borstkankerscreening en de screening op baarmoederhalskanker is in Nederland in 2014 gestart met darmkankerscreening bij mannen en vrouwen. Met het bevolkingsonderzoek kan darmkanker worden voorkomen of in een vroegtijdig stadium worden ontdekt en behandeld. Als darmkanker vroegtijdig wordt

ontdekt, is de kans op genezing groter en de behandeling minder zwaar. Mensen tussen 55 en 75 jaar krijgen elke twee jaar een oproep voor deelname aan het bevolkingsonderzoek darmkanker. Hiervoor moet een faecestest worden uitgevoerd/ingeleverd. Indien er bloed wordt gevonden in de faecestest dan worden patiënten verwezen voor een coloscopie. Tijdens deze sessie wordt u geïnformeerd over de huidige stand van zaken, anderhalf jaar na de invoering van de darmkankerscreening.

19

WORKSHOPS EN SESSIES 7 Behandeling van sarcomen in perspectief Sprekers: dhr. dr. J.A.(Jos) van der Hage, chirurg, Antoni van Leeuwenhoek mw. A.G.A.(Anne Miek) Koenen MANP, verpleegkundig specialist sarcomen, Antoni van Leeuwenhoek DOELGROEP

(ONCOLOGIE)VERPLEEGKUNDIGEN EN OVERIGE GEÏNTERESSEERDEN

Sarcomen (of wekedelenkanker) zijn zeldzame kankersoorten die ontstaan vanuit het steun- en bindweefsel. Deze kankervormen kunnen voorkomen in spieren, zenuwen, vet, bloedvaten, kraakbeen, bot en het weefsel tussen organen. Slechts ongeveer 2 procent van alle kankersoorten zijn sarcomen.

Er is een onderverdeling te maken in botkanker, wekedelenkanker en gastro-intestinale stromaceltumoren (GIST). Tijdens deze presentatie wordt uitleg gegeven over de soorten sarcomen, diagnostiek, behandelingsmethoden en de nieuwste ontwikkelingen. Daarnaast worden een aantal aandachtspunten besproken die voor de (oncologie)verpleeg­kundigen van belang zijn.

8 Chemosaturatie Spreker: mw. I.I.(Ingrid) Veldema, interventielaborant, Antoni van Leeuwenhoek In slechts een beperkt aantal ziekenhuizen wereldwijd wordt een aantal geselecteerde kankerpatiënten (waarvoor geen andere behandelopties meer mogelijk zijn) met uitzaaiingen in de lever behandeld met chemosaturatietherapie. Dit is een nieuwe behandeltechniek voor patiënten met uitzaaiingen in de lever met neuro-endocriene tumoren (NET), en bijvoorbeeld oogmelanoom. Chemosaturatietherapie maakt het mogelijk de gehele lever te behandelen zonder dat de rest van het lichaam onnodig wordt belast. Deze unieke technologie maakt het mogelijk de

20

bloedsomloop van de lever tijdelijk van de rest van het lichaam te isoleren, en een hoge dosis chemotherapie rechtstreeks aan de lever toe te dienen. Deze wordt direct na de lever weer uit het bloed gefilterd. Interventieradiologen in het Antoni van Leeuwenhoek kunnen deze behandeling geven en leiden ook specialisten in buitenlandse ziekenhuizen op om deze experimentele behandeling te kunnen geven. Tijdens deze lezing krijgt u een unieke kijk in de keuken: hoe gaat deze minimaal invasieve beeldgestuurde behandeling, die slechts door enkele toonaangevende kankercentra in Europa wordt toegepast, in zijn werk?

9 Voeding bij kanker: fabels en feiten Workshopleider: m  w. dr. S.(Sandra) Beijer, onderzoeker, Integraal Kankercentrum Nederland Hulpverleners krijgen veel vragen over voeding van patiënten met kanker. Er is steeds meer vraag naar goede en betrouwbare informatie hierover. Op dit moment doen er echter nog veel fabels de ronde. Zo is er momenteel veel te doen over zogeheten ‘superfoods’ die een positief effect zouden hebben bij kanker, maar waar geen enkele wetenschappelijke onderbouwing voor bestaat. Deze workshop zal op interactieve wijze ingaan op een aantal van dit soort fabels

en feiten, afkomstig van de website www.voedingenkankerinfo.nl. Via deze website stellen patiënten en hun naasten, maar ook professionals hun vragen over voeding en kanker. De meestgestelde vragen zullen in de workshop aan bod komen, zoals vitamine D, superfoods, suiker/koolhydraatarm en het gebruik van supplementen. De onderwerpen zullen allen voorzien worden van een wetenschappelijke onderbouwing.

10  Nazorg voor overlevenden van kanker Spreker: mw. dr. B.M.P.(Berthe) Aleman, radiotherapeut-oncoloog, Antoni van Leeuwenhoek De overleving na behandeling voor kanker is in de afgelopen decennia aanzienlijk verbeterd. Gebleken is echter dat mensen ook lange tijd na behandeling langetermijneffecten kunnen ontwikkelen, zoals tweede tumoren, hart- en vaatziekten en endocriene stoornissen. Langetermijneffecten kunnen een aanzienlijke invloed op de levensverwachting en kwaliteit van leven hebben. Landelijk gestandaardiseerde nazorg voor volwassenen behandeld voor kanker ontbreekt echter. Inmiddels

zijn er verschillende initiatieven voor het opzetten van nazorgprogramma’s voor kankeroverlevenden. Tijdens deze voordracht zal de nadruk liggen op het opzetten van gespecialiseerde poliklinieken voor overlevenden van (non-)Hodgkin lymfoom en op de evaluatie van dit nazorgprogramma. Het implementeren en evalueren van oncologische nazorgprogramma’s leidt hopelijk tot een verbeterde levensverwachting en kwaliteit van leven van overlevenden van kanker.

21

Nrs. 11 t/m 20 van 14.50 – 15.35 uur

WORKSHOPS EN SESSIES 11 De registratie van ziekteprogressie, toxiciteit en kwaliteit van leven in de radiotherapie Spreker: dhr. dr. T.M.(Tomas) Janssen, klinisch fysicus radiotherapie i.o., Antoni van Leeuwenhoek Om de kwaliteit van de zorg te kunnen waarborgen en te verbeteren is het van essentieel belang om goed begrip te hebben van de gevolgen van de behandeling voor de patiënt. Binnen de radiotherapie gaat het dan uiteraard om de vraag: ‘Heeft de straling de tumor aangetast?’, maar ook ‘Welke schade heeft de straling gedaan aan de gezonde organen?’ en ‘Hoeveel last ervaart de

patiënt?’. Met andere woorden: het gaat om ziekteprogressie, toxiciteit en kwaliteit van leven. Sinds enkele jaren werken we hard aan de (elektronische) registratie van deze uitkomstparameters. In deze sessie wordt ingegaan op wat we van deze informatie kunnen leren om de kwaliteit van de gegeven behandeling verder te verbeteren.

12  Leeftijd: hoofdzaak of halszaak? Workshopleiders: m  w. H.(Hannah) Tefsen MANP, verpleegkundig specialist hoofd-halsoncologie, Antoni van Leeuwenhoek mw. J.(Jessica) de Heij-van den Tweel, oncologieverpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek Op het gebied van de behandeling van tumoren in het hoofd-halsgebied is er steeds meer mogelijk. De hoofd-halsoncologie kent enkele grote ingrijpende operaties, waarbij functieverlies niet uit te sluiten is. Tijdens deze workshop wordt, middels casuïstiek, de besluitvorming rondom de

22

behandeling van de oudere patiënt vanuit verschillende perspectieven bekeken. Patiënten worden namelijk steeds ouder. Moet leeftijd een hoofdzaak zijn binnen de besluitvorming? Of is een factor als comorbiditeit hierin leidend en is leeftijd slechts een halszaak?

13  Sentinel node anno 2015: nieuwe technieken Spreker: mw. N.(Nynke) van den Berg, PhD-student Interventional Molecular Imaging Laboratory, afdeling Radiologie, LUMC; en afdeling hoofd-halsoncologie, Antoni van Leeuwenhoek De sentinel node procedure bestaat grofweg uit drie stappen: 1) Preoperatieve identificatie van de lymfeklier die direct drainage vanaf de tumor ontvangt (de zogenoemde schildwachtklier); 2)Intra-operatieve identificatie van de schildwachtklier door de operateur; 3) (Histo-)pathologisch onderzoek van deze klier. Echter, bij hoofd-halskanker hebben we vaak te maken met complexgelokaliseerde schildwachtklieren

(bijvoorbeeld nabij de tumor of nabij zenuwen) waardoor deze soms lastig te identificeren zijn. In 2008 hebben we een hybride contrastmiddel geïntroduceerd in de kliniek dat zowel radioactief als fluorescerend is. Tijdens de lezing zal worden verteld hoe nieuwe technieken de schildwachtklierdetectie bij hoofdhalskanker verbeteren. Daarbij wordt ingegaan op het verloop van deze nieuwe ontwikkelingen en hoe deze technieken in de toekomst nog verder verbeterd kunnen worden.

14  Hoofd-halsoncologie en maxillofaciale prothetiek Spreker: dhr. M.(Menno) Krap, tandarts maxillofaciaal prothetist (MFP), afdeling hoofd-halsoncologie, Antoni van Leeuwenhoek Voor patiënten die te maken krijgen met hoofd-halskanker verandert er veel. Met name wanneer er chirurgische behandeling in de mond nodig is, heeft dit grote impact op het dagelijks leven. Eten, spraak en uiterlijk veranderen ingrijpend. De tandarts maxillofaciaal prothetist kan met behulp van diverse hulpmiddelen hier een positieve bijdrage aan leveren om alle functies zo goed mogelijk te herstellen. Belangrijk is om

in een zo vroeg mogelijk stadium, vaak al voor de operatie, betrokken te zijn bij de hoofd-halspatiënt. Aan de hand van een aantal casussen wordt er een inzicht gegeven in de behandelmogelijkheden van maxillofaciaal prothetiek. Wat komt er bijvoorbeeld allemaal kijken bij een resectie van een tumor in de onderkaak waarbij een deel van de kaak moet worden verwijderd door de chirurg?

23

WORKSHOPS EN SESSIES 15  Veilig omgaan met besmette excreta Workshopleiders: m  w. D.(Debby) Blommaert-Watson, oncologieverpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek mw. M.(Maaike) Haracic-Biessels, oncologieverpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek Tijdens een interactieve workshop wordt er aandacht besteed aan de interpretatie van de leefregels omtrent met cytostatica besmette excreta. Hoe worden deze leefregels door patiënten en professionals geïnterpreteerd? Ondanks dat de leefregels helder zijn geformuleerd,

laat de praktijk ons zien dat hier wisselend mee om wordt gegaan. Mag een kleinkind nog bij opa naar het toilet of raad je dat af? In deze workshop zal worden ingegaan op deze verschillen en worden adviezen gegeven over het belang van eenduidige informatieverstrekking.

16  Erfelijkheidsonderzoek bij kanker anno 2015 Spreker: mw. dr. L.E.(Lizet) van der Kolk, klinisch geneticus, Antoni van Leeuwenhoek Wanneer kanker op jonge leeftijd voor komt en/of bij meerdere familieleden, is er reden om aan een erfelijke aanleg te denken. Erfelijkheidsonderzoek vindt plaats op een Polikliniek Klinische Genetica. De laatste jaren is er een aantal veranderingen gaande binnen het erfelijkheidsonderzoek. Het DNAonderzoek gaat sneller, er zijn meer onderzoeksmogelijkheden en in toenemende mate worden patiënten al tijdens de behandeling verwezen voor

24

erfelijkheidsonderzoek, omdat de uitslag van invloed kan zijn op het behandelplan. Hoe gaat erfelijkheidsonderzoek en wat betekent het voor een patiënt als er een erfelijke aanleg wordt aangetoond? Welke consequenties kan het dragen van een erfelijke aanleg hebben voor de behandeling? Wat betekent het voor gezonde naaste familieleden als er een erfelijke aanleg in de familie voor komt? In de lezing wordt op deze vragen ingegaan.

17  Het nut van functionele MRI voor radiotherapie

ADVANCED

Spreker: mw. dr.ir. P.J.(Petra) van Houdt, post-doc MRI-fysica, Antoni van Leeuwenhoek DOELGROEP

RADIOTHERAPEUTISCH LABORANTEN

MRI wordt steeds belangrijker in de radiotherapie. Het voordeel van MRI ten opzichte van CT is dat het contrast veel beter is voor zachte weefsels, waardoor het intekenen van tumoren nauwkeuriger wordt. Naast de anatomie van de tumor, die zichtbaar wordt met T1- en T2-gewogen beelden, kunnen we MRI tegenwoordig ook gebruiken om

de functie en activiteit van de tumor af te beelden. Dit wordt functionele MRI genoemd. Het is hiermee mogelijk om te bepalen welke gedeeltes van de tumor het meest agressief zijn. Door deze gebieden een hogere dosis te geven hoopt men de tumorcontrole te verhogen. In deze lezing wordt uitleg gegeven over verschillende functionele MRI-technieken en hoe ze in de radiotherapie gebruikt kunnen worden.

18  Surgical Navigation: met hulp van de ‘TomTom’ een tumor verwijderen Spreker: dhr. dr. J.(Jasper) Nijkamp, post-doc beeldgestuurde oncologie, Antoni van Leeuwenhoek We kunnen ons nauwelijks meer een wereld voorstellen zonder een navigatiesysteem in de auto. In de operatiekamer leggen chirurgen een moeilijke weg af naar een tumor omringd door kritieke organen. Bij het afleggen van deze weg maken ze vooral gebruik van ervaring en wat ze onthouden hebben van patiëntspecifieke anatomische scans. Navigatiesystemen voor de chirurgie kunnen gebruikt worden om de chirurg te begeleiden. In deze systemen wordt

een patiëntspecifieke anatomische 3D-kaart gebruikt op basis van CT- of MRI-scans. De chirurg kan in de 3D-kaart zien waar chirurgische instrumenten zich bevinden ten opzichte van organen of tumor. In deze informatieve lezing zullen verschillende toepassingen van navigatiechirurgie besproken worden. Hierbij ook de ontwikkeling van een nieuw systeem dat in staat is om anatomische veranderingen tijdens chirurgie te verwerken in de begeleiding.

25

WORKSHOPS EN SESSIES 19 Frustraties van de partner (on)begrijpelijk? Als niet alleen de ziekte zich kwaadaardig toont Workshopleider: m  w. dr. A.C.(Christine) Brouwer-Dudok de Wit, klinisch psycholoog, psychotherapeut de BOSgroep, praktijk voor psychotherapie onderzoek en coaching, Badhoevedorp In deze workshop wordt ingegaan op frustraties van de partner. Kanker heb je niet alleen. Soms gaat het niet makkelijk samen. Er is begrip voor de patiënt, maar de partner kan er bekaaid afkomen. Kanker kost heel veel energie. Voor de patiënt is het belangrijk om een goede relatie met behandelaars te onderhouden en om gezellig en aardig te doen tegen iedereen die helpt. Dan kan het zijn dat er maar weinig energie

over is voor de partner. Ook in zijn of haar leven verandert er veel. Zeker in een jong gezin is het zwaar als je alle zorgtaken alleen moet doen. Kortom, veel vermoeidheid, angst, frustraties en weinig tijd voor elkaar. Hulpverleners kunnen geconfronteerd worden met spanningen tussen partners: hoe ga je daarmee om? In deze workshop worden handreikingen geboden gebaseerd op Emotion Focused Therapy (EFT).

20 Palliatief redeneren: een must in de oncologie Workshopleiders: m  w. S.(Sonja) Koch, supportive care verpleegkundige, Antoni van Leeuwenhoek dhr. drs. T.(Tjomme) de Graas, supportive care arts, Antoni van Leeuwenhoek. Patiënten in de palliatieve fase hebben vaak meerdere klachten. Deze klachten worden multifactorieel, op lichamelijk, geestelijk, sociaal en zingevingsgebied bepaald. Palliatief redeneren is een ondersteunings­ structuur; een systematiek van denken en handelen. Het is anders dan klinisch redeneren en kan zeer behulpzaam zijn bij het in kaart brengen van problemen op alle domeinen, nu en in de toekomst.

26

Daarmee kan een aanvullend plan gemaakt worden, mede op basis van de prioriteiten van de patiënt. Palliatief redeneren kan de kans op een crisis verminderen en helpen in het schetsen van scenario’s over het beloop van de ziekte. Na een korte inleiding op het wat, waarom en hoe, wordt de meerwaarde van palliatief redeneren op een interactieve wijze, middels casuïstiek, verduidelijkt.

PLENAIRE MIDDAGSESSIE Als de garantie verlopen is Gespreksleider: dhr. H.(Humberto) Tan, journalist en presentator Gastsprekers: dhr. prof.dr. I.B.(Bing) Tan, hoofd-halschirurg, Antoni van Leeuwenhoek dhr. drs. J.(Jan) de Heer, huisarts, SCEN-arts en huisartsconsulent palliatieve zorg De enige garantie die we hebben in het leven is dat we doodgaan. Vanaf het moment dat je het levenslicht ziet, zal doodgaan doorgaans onbewust met je meeleven. Het is de enige zekerheid die je hebt. De diagnose kanker bij een dierbare of bij jezelf laat je confronteren met je sterfelijkheid. Die confrontatie kan moeilijk te accepteren zijn. In eerste instantie ben je gericht op (over)leven. Het is de grootste uitdaging om te komen tot een acceptatie als je van je arts te horen hebt gekregen dat behandelen zeer beperkt of onmogelijk is. ‘Hoe lang heb ik nog?’, ‘Ik wil nog niet dood. Kunt u niet nog iets voor mij doen?’, het zijn prangende vragen aan de specialist.

De specialist behoort alle mogelijke curatieve en palliatieve behandelopties voor te leggen, zodat de patiënt een afgewogen keuze kan maken. Daar hoort ook de optie van niet behandelen bij. Niet behandelen kan een betere kwaliteit van leven in de laatste levensfase betekenen. Maar accepteer je de dood? Hoe ga je als specialist dat gesprek aan? En op welke manier begeleiden de specialist en huisarts, de patiënt in deze fase? Is de huidige zorg hier wel op ingericht? Humberto Tan gaat hierover in gesprek met Bing Tan (hoofd-halschirurg), Jan de Heer (huisarts) en een patiënt/naaste.

27

AANVULLENDE INFORMATIE Locatie

Inschrijven

Theater/Congrescentrum De Meervaart Meer en Vaart 300, 1068 LE Amsterdam, telefoonnummer 020 – 410 7700 Voor routebeschrijving zie: www.meervaart.nl

U kunt zich uitsluitend inschrijven via het digitale inschrijfformulier op www.oncologieinperspectief.avl.nl. Wij verzoeken u zich uiterlijk vóór 31 mei a.s. in te schrijven. De indeling in de sessies, lezingen en workshops vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de inschrijvingen. Bij een aantal lezingen en workshops is een grens aan het aantal deelnemers, dus schrijf u tijdig in om teleurstelling te voorkomen. Bij schriftelijke annulering tot 17 mei 2015 wordt € 20,- administratiekosten in rekening gebracht. Na deze datum vindt geen restitutie meer plaats, maar is de inschrijving wel overdraagbaar. Indien u zich inschrijft op de symposiumdag zelf, zal er 20 euro administratiekosten in rekening gebracht worden bovenop de entreeprijs.

Informatie Voor vragen over uw inschrijving of informatie over het symposium kunt u zich wenden tot: Antoni van Leeuwenhoek, Claudia Veen (coördinator symposium), e-mailadres: [email protected], telefoonnummer: 020 - 512 2923, faxnummer: 020 – 512 2934 www.oncologieinperspectief.avl.nl

Kosten Het inschrijfgeld bedraagt € 170,-, indien u zich vóór 30 april 2015 inschrijft. Na deze datum bedraagt het inschrijfgeld € 180,-. Dit bedrag is inclusief koffie/ thee, lunchbuffet, symposiumtas en een afscheidsdrankje. Voor leden van de volgende beroepsverenigingen geldt 15 procent korting (indien lidnummer is ingevuld): € 144,50 (€ 153,- indien de inschrijving ná 30 april 2015 plaatsvindt): ≈ (Oncologie)verpleegkundigen (V&VN) ≈ Maatschappelijk werkers (NVMW) ≈ Diëtisten (NVD en DCN) ≈ Lymfoedeemtherapeuten (NVFL) ≈ Radiodiagnostische en radio­ therapeutische laboranten (NVMBR) ≈ Hulpverleners, onderzoekers en beleidsmedewerkers binnen de psychosociale oncologie (NVPO) ≈ Geestelijk verzorgers in zorginstellingen (VGVZ) ≈ Datamanagers (NVvOD) ≈ Huidtherapeuten (NVH) 28

Betaling De betaling is uitsluitend online mogelijk via iDEAL, VISA of MasterCard. U kunt na het invullen van het digitale inschrijfformulier op het betaallogo klikken en u doorloopt vervolgens een aantal stappen bij de online betaling. De laatste stap kunt u als bewijs van betaling uitprinten indien u deze kosten vergoed krijgt van uw werkgever. U ontvangt dus geen factuur. U ontvangt na aanmelding een digitale bevestiging van uw inschrijving, evenals de indeling in de gekozen sessies, lezingen en workshops en een routebeschrijving. Indien u deze bevestiging binnen twee weken na inschrijving niet ontvangt, neemt u dan contact met ons op.

Werkvormen en niveaus

Accreditatiepunten

Lezingen en sessies: een mondelinge overdracht van kennis over een bepaald onderwerp aan toehoorders met de mogelijkheid tot het stellen van vragen. Workshop: interactieve werkvorm waarbij actieve participatie van de deelnemers wordt verwacht. Bij de ‘advanced’ sessies of workshops is een ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst.

Accreditatie is aangevraagd: ≈ bij de Accreditatiecommissie van het Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden en Register Zorgprofessionals; ≈ bij het Accreditatiebureau Verpleeg­ kundig Specialisten Register (VSR); ≈ bij de Stichting Accreditatie Deskundigheidsbevorderende Activiteiten Paramedici (StADAP); ≈ bij het Registerplein - kwaliteitskeur­ merk voor sociale professionals; ≈ bij de Accreditatiecommissie van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie; ≈ bij de Stichting Kwaliteitsregister Geestelijk Verzorgers; ≈ bij de Scholingscommissie Nederlandse Vereniging van Oncologie Datamanagers; ≈ bij de Commissie Accreditering Deskundigheidsbevordering Praktijkassistenten (CADP).

Advanced zijn: ≈ Sessie 1 (middag) ≈ Sessie 17 (middag) Specifiek voor radiotherapeutische laboranten: ≈ Sessie 1 (middag) ≈ Sessie 17 (middag) Specifiek voor (transfer)verpleegkundigen en diëtisten: ≈ Lezing 1 van sessie 9 (ochtend) Specifiek voor (oncologie)verpleeg­ kundigen en overige geïnteresseerden: ≈ Sessie 7 (middag) De indicaties zijn niet bindend, maar bedoeld om het maken van een keuze te vergemakkelijken.

Presentaties Op www.oncologieinperspectief.avl.nl vindt u vanaf 16 juni 2015 een overzicht van alle presentaties en een terugblik met foto’s van het symposium.

Volg ons op social media Via Twitter en ons Facebook event kunt u op de hoogte blijven van het symposium. Regelmatig plaatsen we hier updates over het symposium en de verschillende presentaties en sprekers. Heeft u vragen over het programma van het symposium, stelt u ze dan gerust. Het biedt een mooie gelegenheid om zo met elkaar in gesprek te gaan en om uw kennis en ervaring te delen. Bovendien kunnen we zo ook alvast met elkaar kennismaken. @AVLsymposium (#AVLsymposium) www.facebook.com/ hetAntonivanLeeuwenhoek 29

ORGANISATIE VAN HET SYMPOSIUM Mw. Jacqueline Broekhuizen hoofd verpleegetages chirurgische oncologie Mw. Paulien van Dijen fysiotherapeut Dhr. Steven de Heer communicatieadviseur online media, PR & Communicatie Mw. Jessica de Heij-van den Tweel oncologieverpleegkundige chirurgische oncologie Mw. Esther Heijkoop diëtist Mw. Marjo Holtkamp verpleegkundig specialist medische oncologie Mw. Judith Kunst maatschappelijk werker Dhr. Theo van Ooij paramedisch hoofd radiologie Mw. Ellen van der Pan oncologieverpleegkundige dagbehandeling Mw. Karin van Rooij opleidingsadviseur Mw. Claudia Veen-van der Ploeg coördinator symposium Dhr. Herman Vijlbrief leidinggevende radiotherapie Mw. Marit van de Water oncologieverpleegkundige chirurgische oncologie

30

21STE SYMPOSIUM VOOR VERPLEEGKUNDIGEN EN PARAMEDICI In samenwerking met Beroepsvereniging van zorgprofessionals Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, Oncologie (V&VN)

Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD)

Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers (NVMW) Platform en netwerk voor social professionals, www.twitter.com/nvmw

Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie (NVFL)

Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming en Radiotherapie (NVMBR)

Nederlandse Vereniging voor Psychosociale Oncologie (NVPO)

Vereniging voor Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen (VGVZ)

Nederlandse Vereniging van Oncologie Datamanagers (NVvOD)

Nederlandse Vereniging van Huidtherapeuten (NVH)

Diëtisten Coöperatie Nederland (DCN) 31

Antoni van Leeuwenhoek Plesmanlaan 121 1066 CX Amsterdam t 020 512 9111 www.avl.nl