Congres Connect: verbinding met autisme Dinsdag 19 april 2011, De Reehorst Ede
Workshopprogramma
TIJD RUIMTE A
C
D
Ontmoeting en kennis delen Wonen, werken, leven met autisme
Kind en gezin
moeilijk verstaanbaar gedrag
10.30 10.45 11.00 11.15 11.30 11.45 12.00 12.15 12.30 12.45 13.00 13.15 13.30 13.45
Autismezorg 2.0, onzichtbare zorg 24/7 Saskia Timmer
Inleven in autisme Marianne Arends
Brug der verbinding Dy-Anne Holland
doorloop Age ain't nothing like a number Angelique Vedder
doorloop Autisme…dat werkt toch niet? Alida Stukker & Miel Verstappen
Wat werkt… Johan van der Hart Veel (speel-)plezier! Charlotte Kater & Suzanne Wolthaar
14.00 14.15 14.30 14.45 15.00 15.15
De Ipad en autisme David Hiemstra
Autisme en allochtonen: autisme in de Turkse cultuur Birsen Basar
doorloop Intervisie-Clinics Marieke van Marle & Sabine Huijgen
doorloop Cognitieve gedragstherapie bij autisme Caroline Schuurman
doorloop PAUZE
B
doorloop Uw kind is autistisch doorloop Teunie van den Oord Vrouwen met een ASS en een normale begaafdheid PAUZE Anne in 't Veld PAUZE
doorloop Moeite met stoppen Evelien Hoevenaars Effectief om gaan met agressief gedrag Harry Kat doorloop PAUZE
Gezinspatronen bij autisme Lucia Boland
15.30 Samen leven op eigen kracht en Samen sterk 15.45 doorloop Dy-Anne Holland & Myrian Pollman 16.00 De nieuwe Wajong vanaf 1 januari 2010 16.15 Harm Rademaekers doorloop
doorloop Met autisme van basisschool naar brugklas Jos Meijs & Sandra Martens doorloop Ouder als co-therapeut: belasting of ontlasting? Esther Rabbe doorloop
Emotieregulatie verstaan Arnold Bartels & Charl laumen doorloop Behandeling en begeleiding van seksueel delinquenten met autisme Jan Willem van den Berg & Christel de Lange doorloop Ingewikkelde puzzels Marsja Mulder
Toeliching op de workshops In De Reehorst zijn vijf verschillende ruimtes ingericht voor dit congres: een algemene ontmoetingsruimte en vier ruimtes waarin aan de hand van thema’s 23 verschillende workshops plaatsvinden. Deelnemers kunnen zich voorafgaand aan het congres inschrijven voor vier workshops, deze mogen thema-overlappend zijn. Op de dag zelf is het mogelijk om eventueel nog te kiezen voor een vijfde of een zesde workshop. Dit is afhankelijk van hoeveel plaatsen er nog beschikbaar zijn. Zoals te zien is in het schema zijn er workshops die elkaar overlappen, het is belangrijk om dit in de gaten te houden bij het maken van de keuzes op het inschrijfformulier.
Ruimte A – Ontmoeting en kennis delen 1. Autismezorg 2.0, onzichtbare zorg 24/7 In een lezing wordt kort de aanleiding en context van autismezorg 2.0 geschetst. Waarom digitaliseert de zorg en wat zijn de mogelijkheden voor de autismehulpverlening? Vervolgens wordt een impressie gegeven van de stand van zaken op dit moment: Welke online behandelmogelijkheden zijn er, wat is onzichtbare zorg en hoe kijken we naar 24 uur per dag, 7 dagen per week leven of het ‘managen’ van je autisme? Vervolgens kan de deelnemer enkele applicaties zien en ervaren. Workshopleider: Saskia Timmer – M M&I, manager Innovatie R&D, Dr. Leo Kannerhuis. Specialisme: autismezorg 2.0, e-health en autism. 2. Age ain't nothing like a number De workshop gaat over de jonge professional. Wat kom je allemaal tegen als jonge professional? Hoe kijkt de instelling naar jonge werknemers? Hoe kijken de ouders van de cliënten naar jonge professionals? Hoe kun je als jonge professional laten zien dat je gekwalificeerd bent en goede zorg kunt geven aan mensen? Workshopleider: drs. Angelique Vedder - studie: Orthopedagogiek, Radboud Universiteit Nijmegen. Specialisme: verstandelijke handicaps en autisme. 3. De Ipad en autisme In Amerika is de Ipad van Apple hot in de wereld van autisme. De eenvoudige bediening, het enorme gebruiksgemak en de visuele kracht maken het apparaat zeer geschikt om mensen met autisme te ondersteunen. Er worden dan ook volop apps ontwikkeld. Bent u nu al het spoor bijster? Na deze workshop snapt u hoe de Ipad van betekenis kan zijn voor mensen met autisme en heeft u 'm in uw handen gehad.... Workshopleider: David Hiemstra - mediaprofessional. Gespecialiseerd in gebruik en toepassing van visuele media.
4. Intervisie -Clinics Het gaat in intervisie om individuele en collectieve reflectie, het vermogen en de bereidheid kritisch naar je eigen handelen te kijken. De workshop bestaat uit een drietal korte intervisiemethodieken waarbij we willen laten zien wat intervisie kan betekenen voor u in uw werk. Workshopleiders: Marieke van Marle & Sabine Huijgen – beiden zijn senior coach met als specialisme intervisie-coaching aan teams en/of individuele medewerkers. 5. De nieuwe Wajong vanaf 1 januari 2010 Deze workshop gaat in op de verschillen in de nieuwe Wajong ten opzicht van de oude Wajong van voor 1 januari 2010. Workshopleider: Harm Rademaekers - Register Arbeidsdeskundige, SKO gecertificeerd, UWV Sociaal Medische Zaken.
Ruimte B - Wonen, werken, leven met autisme 1. Inleven in autisme In deze workshop wordt door de workshopleider als mens met autisme vertelt hoe haar denken, gevoel en werkwijze werken met voorbeeldverhalen vanuit haar verleden en haar huidige familieleven als moeder en echtgenote. Met behulp van ervaringsexperimenten wordt gekeken naar het verschil in centrale coherentie bij mensen met en zonder ASS. Vervolgens wordt gekeken hoe executive functions kunnen werken en wat voor effect dat alles heeft op de Theorie of Mind (TOM) of de Theorie of Autistic Mind (TOAM). Het doel van deze workshop is mensen met ASS een stukje begrip van TOM te geven en neurotypicals (gemiddeld denkende mensen) een stukje begrip van TOAM te geven. Workshopleider: Marianne Arends - Ervaringsdeskundige ASS, denkt zelf op autistische wijze, is moeder van kinderen met autisme en geeft presentaties over autisme, zie: autisme.looking4ward.nl. 2. Autisme….dat werkt toch niet? Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt er in deze interactieve workshop ingegaan op de succesfactoren van arbeidstoeleiding van mensen met autisme. Wat zijn de do’s en don’ts om vooral vanuit kracht en mogelijkheden te denken? En hoe kan een specifieke assessment en het inzetten van een jobcoach hieraan bijdragen? Workshopleiders: Alida Stukker - Opleidings-en arbeidshulpverlener (voorheen jobcoach)team Volwassenen polikliniek Dr. Leo Kannerhuis Doorwerth en kenniskringlid Lectoraat Levensloopbegeleiding bij Autisme Hogeschool van Arnhem en Nijmegenen Miel Verstappen - Vestigingsmanager (voorheen jobcoach) stichting Jobstap ( re-integratiebedrijf/ jobcoachorganisatie)
3. Vrouwen met een autismespectrumstoornis en een normale begaafdheid: een uitdaging om ze te herkennen en te behandelen Deze workshop start met een korte inleiding over het verschil tussen vrouwen en mannen met ASS, de diagnostiek van vrouwen, eerder gestelde diagnoses, comorbiditeit en behandeling. Vrouwen lijken zich namelijk ogenschijnlijk beter aan te passen dan mannen; zij komen vaak minder autistisch over. Toch hebben zij veel last van hun autisme en ervaren zij meestal een grote lijdensdruk. Ook voorbeelden van vrouwen uit de eigen praktijk van de workshopleider komen aan bod en er is gelegenheid tot het stellen van vragen. Workshopleider: drs. Anne in ’t Veld-Simon Thomas - Gz-psycholoog Centrum Autisme Volwassenenteam, Leiden 4. Autisme en allochtonen: autisme in de Turkse cultuur De Turkse schrijfster en ervaringsdeskundige vertelt op basis van haar eigen verhaal over autisme en allochtonen. In 2007 heeft zij de diagnose klassiek autisme gekregen en daardoor zet zij zich in om autisme onder allochtonen bekendheid te geven. Ze heeft een autobiografie in het Turks en het Nederlands geschreven. In haar lezing zal de workshopleider de bezoekers een kijkje laten nemen in haar leven met autisme binnen de Turkse cultuur c.q. omgeving. Aan het einde is er voldoende mogelijkheid om vragen te stellen. Workshopleider: Birsen Basar, BBA, ervaringsdeskundige en ambassadeur autisme en allochtonen 5. Cognitieve gedragstherapie bij autisme In deze workshop wordt op praktische wijze ingegaan op cognitieve gedragstherapie, zoals die bij Centrum Autisme gegeven wordt aan adolescenten en volwassen. Dit behandelprogramma richt zich onder andere op het verminderen van psychosociale problemen en het bevorderen van constructief gedrag en zelfacceptatie. Het boek Cognitieve gedragstherapie bij autisme bestaat uit drie delen: een algemene inleiding, een handleiding voor de therapeut en een werkboek voor de cliënt. Onderwerpen die aan bod komen zijn bijvoorbeeld: het omgaan met autisme, het omgaan met spanning en problemen en het bevorderen van helpende gedachten. Het is opgezet als een groepstraining, maar kan ook gebruikt worden in het kader van een individuele behandeling. Workshopleiders: drs. Caroline Schuurman - Gz-psycholoog Centrum Autisme Leiden, leidinggevende volwassenenteam 6. Samen leven op eigen kracht en Samen sterk In deze workshop staat het begeleiden van echtparen waarvan de man of vrouw autisme heeft centraal. Het uitgangspunt is hierbij gelijkwaardigheid. Problematiek binnen echtparen waarvan de man of vrouw autisme heeft, ontstaat vanuit het verschil in informatieverwerking. Het verschil in informatieverwerking heeft voor beide partners consequenties. Bij de verwerking hiervan lopen zowel de partner met autisme als de partner zonder autisme een parallel proces. Door het verschil in informatieverwerking is de omgang met dit het proces anders. In deze workshop staan we stil bij het proces dat doorlopen wordt en de mogelijkheid om beide partners als gelijkwaardig te benaderen. Middels ervaringsgerichte werkvormen wordt de verstaanbaarheid in de relatie in beeld gebracht en versterkt.
Workshopleiders: Dy-Anne Holland MA – Stafmedewerker afdeling opleidingen Dr. Leo Kannerhuis, projectleider van en trainer binnen de leerlijn probleemgedrag en agressie, senior geregistreerd dramatherapeut GGZ Breburggroep Breda –psychotherapeutische deeltijdbehandeling Specialisaties: Waarneming, Interactie en Communicatie op het gebied van autisme, psychotische stoornissen, forensische psychiatrie en persoonlijkheidstoornissen. Myrian Pollman - Coördinator trainingen Centrum autisme GGzE Eindhoven. Specialisaties: Ontwikkeling en training van cursusaanbod op het gebied van autisme. Specifiek gericht op de mensen met autisme en hun naaste omgeving (echtparencursus, partnercursus, oudercursus, carrousel bijeenkomsten voor naasten). Individuele begeleiding vanuit systeem benadering. Preventie en cursusontwikkeling op meerdere gebieden binnen de GGZ-hulpverlening zoals depressie bij jeugd en pestgedrag.
Ruimte C - Kind en gezin 1. Wat werkt ... In deze workshops maakt u kennis met een methode waarmee een persoon met een autismespectrumstoornis met behulp van een stagebegeleider of jobcoach werkenderwijs kan aangeven onder welke condities zijn competenties optimaal uit de verf komen. De persoon met autisme wordt zelf eigenaar van de map die hierbij ingezet wordt. De map biedt transfermogelijkheden van opleiding naar werk. Workshopleiders: Johan van der Hart - autismespecialist - Master SEN - steunpunt autisme LNA 2. Veel (speel-)plezier! Via spel leert een kind zichzelf en zijn omgeving kennen. Wat als dit spelen niet gewoon verloopt? Ervaar de spelontwikkeling in deze workshop en ontdek de mogelijkheden om deze verder te stimuleren Workshopleiders: Charlotte Kater - Vaktherapeute Beeldend Vormen/Speltrainer & drs. Suzanne Wolthaar - Gz-psycholoog, werkzaam bij het Dr. Leo Kannerhuis R&D team Opleiden 3. Uw kind is autistisch. Workshop over het dagelijks leren leven met een kind met autisme en de plaats van dat kind in het gezin en de samenleving. Hoe je met opstaan en vallen en een dosis humor probeert om een plek voor je kind te zoeken. Samen met professionals en andere ouders oplossingen probeert te zoeken om deze mensen een plaats te geven in deze maatschappij. Workshopleider: Teunie van den Oord - ervaringdeskundige met een zoon met autisme
4. Gezinspatronen bij autisme Het autisme van een of meer gezinsleden heeft grote invloed op het gezinssysteem, omgekeerd beïnvloedt het gezinssysteem de ontwikkeling van degene met autisme. In deze workshop komen d elementen uit het systematisch werken aan bod: a. Het leren onderkennen van specifieke interactiepatronen in gezinnen met autisme b. Het zichtbaar maken van deze patronen aan het gezinssysteem c. Het toepassen van interventies om de gezinsinteracties te versterken Workshopleider: drs. Lucia Boland - Orthopedagoog/systeemtherapeut NVRG, werkzaam als systeemtherapeut bij Centrum Autisme Oegstgeest, afdeling kinderen en jeugd en docent aan de post-HBO opleiding Autisme RINO Groep. 5. (Met autisme) van basisschool naar brugklas Deze workshop gaat over de poliklinische (groeps)behandelmodule binnen het Dr. Leo Kannerhuis voor kinderen en ouders. In deze module wordt gedurende een half jaar tijdens het transitiemoment (overgang naar vervolgonderwijs) ondersteuning en begeleiding geboden. Hierbij is specifieke aandacht voor o.a. psychoeducatie – het vergroten van de sociale en communicatieve vaardigheden (weerbaarheid) - het vergroten van kennis over emoties en vaardigheden om hiermee om te gaan – het versterken van het zelfbeeld - en generalisatie naar school en thuis. Workshopleiders: drs. Jos Meijs - orthopedagoog/GZ-psycholoog, behandelcoördinator; drs. Sandra Martens – orthopedagoog & Dewy van Hoogmoed, medewerker trainingen 6. Ouder als co-therapeut; belasting of ontlasting? Applied Behavior Analysis (ABA) biedt wetenschappelijk onderbouwde strategieën om aan de behoeftes van kinderen met ASS te kunnen voldoen en om de best mogelijke leeromgeving te creëren. Ouders hebben een belangrijke rol in de behandeling en worden gecoacht in het toepassen van deze strategieën in dagelijkse situaties. In deze workshop: een inleiding in ABA en de rol van de ouders, ondersteund door beeldmateriaal. Workshopleiders: Esther Rabbe-Grimbergen - ABA Consulent, Stichting de Droomboom
Ruimte D - Moeilijk verstaanbaar gedrag 1. Brug der verbinding Sociale interactie en het syndroom van Asperger – werken met de Stad van Axen in de Forensische psychiatrie Delictgedrag bij mensen met ASS kan voortkomen vanuit spanningsopbouw, een focus die niet losgelaten kan worden of het overspoeld raken door een aaneenschakeling van (kleine) gebeurtenissen. In deze workshop is aandacht voor een methode die gericht is op het leren begrijpen van situaties en het eigen gedrag hierin en wat consequenties daarvan kunnen zijn. Het uitgangspunt is gericht op het in gesprek blijven met de ander of de omgeving. De workshop laat door middel van ervaringsgerichte werkvormen zien hoe gewerkt wordt aan het zelf zicht krijgen op eigen gedrag en/of het gedrag van de ander te kunnen plaatsen vanuit kennis. Dit, om zo de situatie te leren overzien en waar mogelijk bespreekbaar of ten minste begrijpbaar te maken. De Stad van Axen van Ferdinant Cuvelier dient hierin als uitgangspunt. Workshopleider: Dy-Anne Holland - Stafmedewerker afdeling opleidingen Dr. Leo Kannerhuis, projectleider van en trainer binnen de leerlijn probleemgedrag en agressie, senior geregistreerd dramatherapeut GGZ Breburggroep Breda –psychotherapeutische deeltijdbehandeling Specialisaties: Waarneming, Interactie en Communicatie op het gebied van autisme, psychotische stoornissen, forensische psychiatrie en persoonlijkheidstoornissen. 2. Moeite met stoppen: autisme en genotsmiddelen en het voorkomen van verslaving In deze workshop staan we stil bij de definities van verslaving en autisme. Vervolgens bekijken we wat de combinatie hiervan kan betekenen t.a.v. de functies en uitlokkende -/ instandhoudende factoren. De nadruk in de workshop zal liggen op preventie en wat u hier als begeleider in kan betekenen. Workshopleider: drs. Evelien Hoevenaars - Gz-psycholoog 3. Workshop effectief om gaan met agressief gedrag van cliënten met een stoornis in het autistisch spectrum Agressief gedrag komt regelmatig voor bij cliënten met of zonder een verstandelijke handicap, (zeer) ernstig probleemgedrag en/ of stoornissen in het autistisch spectrum. Dit gedrag kan zeer ontwrichtend werken en snel leiden tot zogenaamd symptoommanagement. Dat wil zeggen dat men de symptomen aanpakt en niet komt tot de werkelijke aanleidingen van het agressieve gedrag. Daarmee blijft het agressieve gedrag in stand, cliënt en systeem komen in een vicieuze cirkel terecht. Dat vraagt van het totale begeleiding en behandelingssysteem om vier interventielijnen: • Maximale inzet op preventieve maatregelen door het vormgeven van een specifieke statisch en dynamisch woon/ behandelklimaat • Emotioneel en fysiek correct ingrijpen bij agressief gedrag • Beperken van de schadelijke gevolgen na agressief gedrag door adequate opvang en nazorg • Systematisch evalueren van agressief gedrag: de preventie, het ingrijpen en de nazorg
Hiervan dient gebruik gemaakt te worden van een zogenaamd handelingskader voor een systematische analyse van cliënt en systeem. Fysieke training is een wezenlijk onderdeel van de training. Ten eerste voor het handhaven van een adequate, ontspannen houding in spanningsvolle situaties. Dit werkt op cliënt en omgeving stressreducerend. In de tweede plaats om doeltreffend en vooral op maat in te grijpen als een cliënt zich verbaal en fysieke agressief zich uit en gedraagt. De workshop heeft een interactief karakter naast het bespreken van een casus kunnen de deelnemers kennismaken met fysieke interventiemogelijkheden. Workshopleider: Harry Kat - manager specialistische zorg binnen Amarant, coördinator trainingen agressie en onveiligheid en emotiemanagement. 4. Emotieregulatie verstaan: jongeren en jongvolwassenen met een ASS en hun omgeving werken samen. Emotieregulatie is voor veel jongeren en jongvolwassenen met een ASS moeilijk. Problemen ermee leiden tot problemen met hun sociale omgeving die voor hun perspectief erg belangrijk is. Mensen met een ASS begrijpen hun omgeving niet zo goed, maar de omgeving begrijpt hen ook niet. De misverstanden ontstaan dus aan twee kanten. Ze verstaan elkaar niet. Het niet-verstaanbare voor en van beiden naar elkaar moet dus verduidelijkt worden alsmede wat te doen als je elkaar beter verstaat. Hoe kunnen de mensen met een ASS zichzelf reguleren en hun omgeving helpen constructief op hen te reageren? Dat is het thema van deze workshop. Workshopleiders: dr. Arnold Bartels – Gz-psycholoog, senior onderzoeker Dr. Leo Kannerhuis & Charl Laumen – Senior coach en stafmedewerker (research en development Dr. Leo Kannerhuis 5. Behandeling en begeleiding van seksueel delinquenten met autisme Wat zijn de do’s en dont’s in de begeleiding en behandeling van zedenplegers met autisme? Welke risicofactoren spelen een rol bij het plegen van seksueel grensoverschrijdend gedrag? Hoe maak ik de plegerbehandeling het meest effectief? Deze en andere vragen komen aan bod in de workshop. Aan de hand van casussen staan we stil bij recente ontwikkelingen binnen de forensische seksuologie. Workshopleiders: Jan Willem van den Berg - GZ-psycholoog in opleiding tot psychotherapeut en gespecialiseerd in de behandeling van plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag & Christel de Lange - Gz-psychologe verbonden aan de afdeling psychotherapie van de Van der Hoeven Kliniek. Ruime ervaring in het werken met forensisch psychiatrische patiënten met autisme. . 6. Ingewikkelde puzzels Bij Trajectum worden mensen begeleid en behandeld met een lichte verstandelijke beperking en problematisch gedrag. Zoals verslaving, agressie of stalking. Soms is het een heel gepuzzel om uit te vinden of autisme ook een rol speelt. Er zijn namelijk overeenkomsten in de cognitieve problemen bij beide beperkingen. Maar voor een goede hulpverlening is het van belang om autisme niet over het hoofd te zien.
Toelichting: eerst zal worden geschetst dat ASS bij cliënten met ook een lichte verstandelijke beperking een andere verschijningsvorm kan hebben dan bij cliënten met een normale begaafdheid of cliënten met zwaardere verstandelijke beperkingen. Daardoor wordt autisme toch geregeld niet gezien. Vervolgens zal aan de deelnemers worden gevraagd mee te denken over welk gedrag waardoor kan worden verklaard. Het streven is daarbij videoportretten te gebruiken. Workshopleider: Marsja Mulder - GZ-psycholoog verbonden aan Extramurale Behandeling en Begeleiding van Trajectum, tevens aandachtsfunctionaris autisme bij het kenniscentrum van Trajectum
