Conferentie: 23 mei 2012 Wat levert het op? Opbrengsten van opbrengstgericht werken voor leerlingen, de school en u Overzicht workshops Workshops Workshopleider
Organisatie
Titel workshop
1. Dr. Margot Oomens
Oberon
Opbrengstgericht werken: optimaal gebruik van beschikbare gegevens
2. Dr. Meta Krüger
Penta Nova
Leidinggeven aan de onderzoekende school: opbrengstgericht werken vanuit een breed perspectief
3. Drs. Bert van Velthooven
MOC
Opbrengst- en handelingsgericht werken; twee handen op één buik?
4. Drs. Arend Smit
Corlaer College Nijkerk
Leiding geven aan opbrengstgericht werken (aan de hand van voorbeelden uit de praktijk)
5. Rdo. Gerlo Teunis
VCO-Oost Nederland
Pressure & support bij opbrengstgericht werken
6. Ton den Breejen / dr. Kim Schildkamp
Lyceum Oudehoven / Universiteit Twente
Opbrengstgericht werken in datateams: een voorbeeld uit de praktijk
Datum Onderwerp Blad
maart 2012 Inventarisatie workshops 23 mei 1
Workshop 1 Opbrengstgericht werken: optimaal gebruik van beschikbare gegevens Door: Doelgroep: Doel:
Inhoud:
Dr. Margot Oomens Directies en teamleiders VO Deelnemers zicht bieden op de mogelijkheden van (op scholen vaak al beschikbare) gegevens over leerlingresultaten voor opbrengstgericht werken op het niveau van klassen, afdelingen en de school in zijn geheel. De workshop start met een korte presentatie over opbrengstgericht werken. Deze biedt de deelnemers antwoorden op vragen zoals: wat is opbrengstgericht werken? wat zijn voordelen van opbrengstgericht werken? op welke niveaus kan opbrengstgericht werken plaatsvinden? wat zijn essentiële stappen bij opbrengstgericht werken? welke gegevens kunnen gebruikt worden voor opbrengstgericht werken? Vervolgens gaan de deelnemers in subgroepen aan de slag met opdrachten behorend bij voorbeelden van resultaatoverzichten. Daarbij gaat het om overzichten uit bijvoorbeeld het ManagementVenster van Vensters voor Verantwoording, het Cito Volgsysteem voortgezet onderwijs, Diataal en de Toolkit Onderwijs en Arbeidsmarkt (TOA). Door het maken van de opdrachten kunnen scholen zelf ervaring opdoen met: het analyseren en interpreteren van gegevens op het niveau van klassen, afdelingen en de school in zijn geheel; het trekken van conclusies op basis van de analyse en de interpretatie het vertalen van de conclusies naar acties.
Voorbereiding:
Datum Onderwerp Blad
De workshop wordt afgesloten met een korte plenaire terugkoppeling. Daarin informeren de subgroepen elkaar over hun belangrijkste leerervaringen en tips. Deelnemers die bij het werken in subgroepen graag leerlingresultaten van hun eigen school willen bespreken, kunnen daarvoor een beknopt overzicht met tabellen en/of grafieken meenemen (bij voorkeur in vijfvoud).
maart 2012 Inventarisatie workshops 23 mei 2
Workshop 2 Leidinggeven aan de onderzoekende school: opbrengstgericht werken vanuit een breed perspectief Door: Doelgroep: Doel: Inhoud:
Dr. Meta Krüger Schoolleiders Po en VO Inzicht in de betekenis van onderzoeksmatig leiderschap en het leiding geven aan een onderzoekende school. Onderwijsorganisaties worden doorlopend geconfronteerd met wensen tot vernieuwing van het onderwijs. Als gevolg daarvan ontstaat er behoefte aan lerende organisaties waarin onderzoeksgegevens richting en sturing geven aan school- en onderwijsvernieuwing. Deze ontwikkelingen vergen een nieuw soort leiderschap. Naast vormen zoals transformationeel, waardegericht en gespreid leiderschap, neemt in de onderzoekende school het belang toe van onderzoeksmatig leiderschap. Een beperkte opvatting van de onderzoekende school vinden we in de term ‘opbrengstgericht werken’. In beleidsnotities wordt opbrengstgericht werken beperkt tot het gebruik maken van leerlinggegevens en is veelal gericht op de opbrengsten in taal en rekenen. In de onderzoekende school wordt ook met andere data gewerkt, zoals met resultaten uit enquêtes onder leraren, ouders of leerlingen, verslagen van interviews en reflecties, verslagen van observaties in klas of groep, diagnostische gesprekken, woordrapporten en inspectierapportages. Data worden niet alleen gebruikt op het niveau van de individuele leerling en de groep, maar ook voor schoolontwikkeling. In de onderzoekende school gaat het dus om het benutten van allerlei soorten data voor school- en onderwijsontwikkeling. Opbrengstgericht werken is een van de kenmerken van de onderzoekende school. Andere kenmerken zijn bijvoorbeeld: individuele leraren en groepjes leraren doen onderzoek naar de eigen onderwijspraktijk; er vindt gezamenlijke interpretatie plaats van de verzamelde data; schoolleiding en leraren nemen samen beslissingen over het onderwijs op basis van data; leraren zijn in staat om leerlingen te begeleiden in het doen van onderzoek; schoolleiders zijn in staat om leraren te motiveren in hun onderzoekende houding, in het doen van onderzoek, en in het gebruikmaken van onderzoeksgegevens bij het vernieuwen van onderwijs. In deze workshop besteden we aandacht aan het soort leiderschap dat nodig is in deze tijd en gaan we dieper in op de betekenis van onderzoeksmatig leiderschap en op hoe schoolleidingen leiding kunnen geven aan de onderzoekende school. In de onderzoekende school staat de onderzoekende houding van schoolleiders, leraren en leerlingen centraal. We gaan in op wat wordt bedoeld met ´onderzoekende houding´ en verkennen de wegen waarlangs schoolleiders het leren van leraren, hun onderzoekende houding en hun onderzoekend handelen kunnen stimuleren en versterken.
Datum Onderwerp Blad
maart 2012 Inventarisatie workshops 23 mei 3
Workshop 3 Opbrengst- en handelingsgericht werken; twee handen op één buik? Door: Doelgroep: Doel: Inhoud:
Voorbereiding:
Bert van Velthooven (adviseur Marnix Onderwijs Centrum Utrecht) Schoolleiders, intern begeleiders, zorgcoördinatoren. De workshop geeft de deelnemers de mogelijkheid om een eigen visie te ontwikkelen omtrent het samengaan van OGW en HGW op de eigen school. Elke dag doen duizenden leerkrachten in de klas hun uiterste best om leerlingen dat te bieden wat ze nodig hebben om optimaal te functioneren. De laatste tijd is er aandacht voor het meten van de vorderingen van leerlingen en de kenmerken die de verschillen in resultaten van leerlingen verklaren. Bij opbrengstgericht werken (OGW) worden de resultaten tegen het licht gehouden en worden trendanalyses uitgevoerd. Bij handelingsgericht werken (HGW) staan de onderwijsbehoeften van leerling centraal. De leerkracht stemt daarop af. Het voorziet de leerkracht van een manier van werken om tegemoet te komen aan de hulpvraag van de leerling. Tijdens deze workshop gaan we na wat de samenhang tussen HGW en OGW is en hoe ze elkaar kunnen aanvullen. In die samenhang en samenwerking zit de mogelijkheid voor de leerkracht en de school om de resultaten van de leerlingen te verhogen en te verantwoorden. Neem het schoolplan of schoolgids van uw school mee.
Workshop 4 Leiding geven aan opbrengstgericht werken (aan de hand van voorbeelden uit de praktijk) Door: Doelgroep: Doel: Inhoud:
Datum Onderwerp Blad
Arend Smit, rector Corlaer College. Brede scholengemeenschap voor Atheneum, Havo en Vmbo (tl,k,b en lwoo) Schoolleiders Inzicht geven in hoe je leiding kunt geven aan en draagvlak kunt ontwikkelen voor opbrengstgericht werken binnen een school. Na een korte inleiding geef ik aan de hand van zes verschillende praktijkvoorbeelden aan hoe je opbrengstgericht kunt werken binnen een school. Het gaat hierbij om zowel “harde gegevens”die goed te meten zijn, als ook om leervorderingen en competenties. Een belangrijke rol bij de presentatie speelt de vraag hoe je leiding geeft aan het proces en de organisatie rond opbrengstgericht werken, zodat er op alle niveaus een stimulerende omgeving wordt gecreëerd waarin opbrengstgericht kan worden gewerkt en er dus sprake is van draagvlak en succes.
maart 2012 Inventarisatie workshops 23 mei 4
Workshop 5 Pressure & support bij opbrengstgericht werken Door: Doelgroep: Doel: Inhoud:
Datum Onderwerp Blad
Rdo. Gerlo Teunis (boven)schooldirecties Delen van werkwijzen van opbrengstgericht werken door te leren in alle lagen van de organisatie. Sinds 2006 vragen lees- en rekenverbeterplan een andere attitude van zowel de leraar als leidinggevenden. Op veel basisscholen in Enschede bleven de leesresultaten sterk achter in vergelijking met wat verwacht mocht worden. Besloten werd om niet meer de standaardaanpak te kiezen (zoals extra ondersteuning voor zwakke leerlingen), maar een onderzoeksmatige aanpak, waarbij niet alleen naar leerresultaten gekeken werd. Inmiddels zijn de leerlingresultaten flink gestegen. De lat ligt hoog, maar wat vraagt dat van de medewerkers, van de leidinggevenden? Onderzoek bevestigt de veranderende houding. De vraag is of die duurzaam is. Opbrengstgericht werken is meer dan rekenen, taal en lezen… Elke school bevat een enorme hoeveelheid aan data… Dat vraagt pressure & support in alle lagen.
maart 2012 Inventarisatie workshops 23 mei 5
Workshop 6: Opbrengstgericht werken in datateams: een voorbeeld uit de praktijk Door: Doelgroep: Doel:
Inhoud:
Datum Onderwerp Blad
Ton den Breejen, directeur Lyceum Oudehoven en Kim Schildkamp Universiteit Twente Teamleiders en directies VO-scholen (maar ook voor mensen niet behorend tot deze doelgroep kan het interessant zijn) Inzicht in hoe opbrengstgericht werken in de praktijk gebracht kan worden Oefenen met het werken in een datateam Hoe kan opbrengstgericht werken in de praktijk worden gebracht? Hoe betrek ik onze docenten hierbij? Hoe kunnen scholen beschikbare data goed inzetten bij het verbeteren van hun onderwijs? In het project ‘datateams opbrengstgericht werken’ wordt hieraan gewerkt met behulp van datateams. Deze kleinschalige onderzoeksteams van docenten en schoolleiders lossen samen met behulp van data concrete onderwijsvraagstukken op hun school of locatie op. In een datateam leren docenten en schoolleiders beschikbare gegevens doelgericht in te zetten. Denk bijvoorbeeld aan cijferlijsten, leerlingenvragenlijsten of inspectierapporten. Leden van het datateam leren samen om deze data te analyseren, bediscussiëren en gebruiken in hun onderwijs. Zo kunnen ze op feiten gebaseerde acties ondernemen tegen problemen binnen de school. Hoe kunnen bijvoorbeeld slechte prestaties in de onderbouw worden aangepakt? Komt dit door niet passende adviezen van de basisschool of heeft dat geen invloed? En komt het doubleren van leerlingen in 3-4 havo door het beleid van de school of zijn er andere oorzaken? Via datateams kan een school werken aan betere onderwijsresultaten en professionalisering van docenten en schoolleiding. Een datateam bestaat uit 6-8 personen en kan op locatieniveau worden gevormd, maar heeft ook de mogelijkheid om locatie overstijgende problemen aan te pakken. Het team komt gemiddeld één tot twee keer per maand bijeen om aan een zelf gekozen onderwerp te werken. Een datateam werkt via een acht stappenplan. Tijdens deze workshop zullen we ingaan op dit acht stappenplan. Vervolgens krijgt u zelf de kans om te ondervinden hoe het is om in een datateam te werken. Aan de hand van een casus gaat u aan de slag met het datateam stappenplan. Tot slot zullen we in gaan op hoe het opbrengstgericht werken verloopt in de 17 datateams die nu met de methode aan het werk zijn. Ton den Breejen zal ingaan op hoe hij het werken in een datateam op zijn school tot nu toe ervaren heeft. Meer informatie: www.datateams.nl
maart 2012 Inventarisatie workshops 23 mei 6
