CONCRETE TIPS OPDRACHTEN NATUURGIDSCURSUS

CONCRETE TIPS OPDRACHTEN NATUURGIDSCURSUS

Opbouw terreinstudie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Inhoudstafel Voorwoord Situering van het gebied Geschiedenis Beschrijving van het gebied per deelgebied Waarnemingsverslagen van de bezoeken per gebied Observaties en beoordelingen van andere wandelingen Didactische uitwerking van het gebied Soortenlijst Geraadpleegde bronnen

Voorbeeld met fragmenten uit terreinstudie & educatieve stage, ‘Vallei van de Zutendaalbeek, Hesselsberg-Lieteberg’, Sandra Bamps, 2009

SITUERING VAN HET GEBIED ….Mijn studiegebied omvat de Dorperbemd (op de kaart D), de vallei van de Zutendaalbeek, de Hesselsberg en de Lieteberg….Het gebied toont zowel het bosrijke ‘berg’land als het vochtig gebied (‘broek’) aan de Zutendaalbeek… Beschermingszones Op het gewestplan is het gebied ingekleurd als natuurgebied. De beekvalleien van Zutendaal zijn op Europees niveau beschermd door habitatrichtlijngebied…. Zoals we op de kaart zien is een gedeelte van mijn studiegebied ook vogelrichtlijngebied.  



Voeg een duidelijke kaart toe; vermeld de schaal Gewestplan (Vlaams niveau); geeft bestemming van het gebied weer (natuurgebied, parkgebied,…) Habitat- en vogelrichtlijn (Europese regelgeving) Te vinden op: www.geopunt.be Als je kaarten toevoegt; verklaar ze, verwijs ernaar!

GESCHIEDENIS Landbouw en natuur Centrum Voor Natuur- en milieueducatie vzw | www.c-v-n.be Landelijk secretariaat | Appelmansstraat 12/6 | 2018 Antwerpen | T 03 226 02 91

….Uit de Ferrariskaart van 1770 blijkt dat Zutendaal niet erg bebost was.….Zutendaal was eeuwenlang een woest heidelandschap. Het heidelandschap was geen natuurlijk landschap maar had alles te maken met een manier van overleven. Bossen moesten plaats maken voor landbouw… … Door de mijnbouw ontstond er een grote vraag naar hout. De grove den werd massaal aangeplant. Dit zien we op de kaart van 1910.….   

Ferrariskaart: zeer interessant; oudste kaarten, www.geopunt.be Voeg historische boskaarten toe; daaruit kan je een evolutie afleiden Neem eventueel contact op met de Heemkundige kring van de gemeente

Van industrie naar zachte recreatie De Lieteberg doet momenteel dienst als poort van het Nationaal Park Hoge Kempen Het gebied waar nu het educatief centrum en het cafetaria ligt, was vroeger een grindgroeve. In Zutendaal zit er immers grind in de grond….(zie ook geologie) ….Vanaf 1978 was er op de Lieteberg een stort voor huishoudelijk afval… …In 1990 werd het bijenbevruchtingscentrum opgericht en start een natuureducatieve werking, wat in 1993 resulteerde in een insectenmuseum en in 2000 in een vlinderserre. 

Zorg dat je op de hoogte bent van eerdere bestemmingen van het gebied. Neem contact op met milieuambtenaar van de gemeente

BESCHRIJVING VAN HET GEBIED PER DEELGEBIED Geologie In prehistorische tijden was dit het laagst gelegen gebied van Limburg, waar toen de Maas stroomde. Door grote temperatuurverschillen bevroren en ontdooiden enorme massa’s water. De Maas heeft naast dikke ijsschotsen ook dikke lagen grof zand en keien vanaf de Ardennen en zelfs vanaf de Vogezen aangevoerd en hier afgezet. Hierdoor is het Kempens plateau ook de enige regio in Vlaanderen waar de bodem is opgebouwd uit keien van allerlei grootte…

Biotopen Elzenbroekbos ….De naam Zutendaal heeft zijn oorsprong in Zurenbroek; broek wijst op een vochtig gebied. Dit was dan ook het ideale biotoop voor het ontspringen van beken zoals de Zutendaalbeek. We hebben hier te maken met een broekbos op zandgrond…. Kenmerkende bomen in een broekbos zijn elzen en wilgen…In dit ecologisch waardevol gedeelte vinden we volgende fauna en flora terug; de beekprik heeft…

Reliëf

Centrum Voor Natuur- en milieueducatie vzw | www.c-v-n.be Landelijk secretariaat | Appelmansstraat 12/6 | 2018 Antwerpen | T 03 226 02 91

….De Zutendaal- en Broekerbeek snijden in het Kempens plateau. De hoogte situeert hoofdzakelijk van 80 tot 90m met een uitschieter van 104 m…     

Geologie en bodemkaarten: www.dov.vlaanderen.be Biologische waarderingskaart en hoogtekaart: www.geopunt.be. De biologische waarderingskaart geeft voor elke vegetatie-eenheid een waardering (van biologisch zeer waardevol tot minder waardevol) Neem contact op met de natuurvereniging die er actief is of het gebied beheert Maak keuzes, je kan niet alle soorten die daar leven opnoemen en beschrijven Kies was relevant is voor dit specifieke biotoop Leg verbanden tussen bodem en voorkomen fauna en flora

DIDACTISCHE UITWERKING Een didactische uitwerking is een vertaling naar het publiek toe van je terreinstudie! Algemene tips:   

Voeg een kaart toe met duidelijke aanduiding van je stopplaatsen Beperk de info die je meegeeft, overlaad de toehoorders niet Vereenvoudig bepaalde interessante info van je terreinstudie zodat iemand die nauwelijks wat weet over de natuur ook geboeid is door jouw wandeling

Start van de wandeling … Deze pastorie die beschermd is, bouwde pastoor Wuyts eind 18de eeuw… 

Ook cultuur mag/moet je kort vermelden tijdens een natuurwandeling

Stopplaats 1: de dorperbemd We wandelen parallel met de Daalstraat, langs de Zutendaalbeek en passeren de Dorperbemd. Hulst bloeit in mei en juni….De bladen glanzig, leerachtig en doornig getand. Waarom? (dialoog) Dit is een natuurlijke bescherming tegen vraat van koeien en paarden….Naar de kruin toe zijn de bladen minder stekelig. (Op een ludieke manier de groep zelf laten ontdekken; hoe kan je zien dat hier geen giraffen rondlopen?)  

Wat toehoorders zelf kunnen ontdekken, beantwoorden,…aangrijpen voor dialoog Ludieke vraag; zo hou je de aandacht van de toehoorders

Stopplaats 4: de alverkuil


De noordelijke helling van de Hesselsberg wordt doorgesneden door een diepe kloof, het lijkt wel een holle weg. Volgens een oude legende huisden in deze alverkuil de alvermannekes; zwarte wezens met lange baarden en gerimpeld gezicht. Ze konden gemakkelijk op een paddenstoel zitten en leefden van jacht en visvangst. Volgens oude volksverhalen, zouden de alvermannetjes de was doen, in ruil voor eten bijvoorbeeld een bordje rijstpap. Tot spijt van velen onder jullie wellicht, zijn de alvermannetjes hier al jaren niet meer gesignaleerd!  Humor werkt!  Natuurelement (alverkuil) in combinatie met leuke legende; dat blijft écht bij!

Stopplaats 6: jeneverbessenbestand De zuidhelling van de Hesselsberg is begroeid met het op één na grootste jeneverbessenbestand….De ontwikkeling van de kegels duurt 3 jaar. Eerst zijn ze groen, na een jaar resulteert het in donkerblauwe kegeltjes die lijken op bessen, het laatste jaar zijn ze nog donkerder; bijna zwart. (zelf laten onderscheiden) De kegels bevatten 1 tot 5 zaden, maar meestal 3…



Laat de toehoorders iets doen; zelf ontdekken

Stopplaats 5: op de Hesselsberg, aan het Mariabeeld.

….Vroeger was dit beeld zichtbaar vanaf de Bilzerweg, bij het binnenkomen van Zutendaal. Heel wat inwoners willen dit terug. Dit gebied was vroeger immers zeer open vanwege landbouwactiviteiten, voornamelijk hooilanden. Jaren geleden stopten heel wat landbouwers. Enerzijds bleven de gebieden onbeheerd achter met verbossing tot gevolg. Anderzijds verkochten ook heel wat boeren hun grond waar uiteindelijk weekendverblijven op gebouwd werden. Omwille van hun privacy plantte men fijnspar, laurier,…die trouwens uitheems zijn. In beide gevallen geen ecologische optimale situatie; er kan namelijk veel meer uitgehaald worden (ruimte voor dialoog). Zo zou men door kaalkap de typisch natte weilanden kunnen herstellen zodat waardevolle soorten zoals de dotterbloem en pinksterbloem, die ook bepaalde insecten aantrekken, er kunnen leven. Dit zal in samenspraak gebeuren met de eigenaars. Het terug zichtbaar maken van het beeld is op deze manier ook ecologisch waardevol.  Zorg dat je op de hoogte van eventueel toekomstig natuurbeheer (mogelijk beginnen de toehoorders er zelf over als dit leeft in de gemeente)  Interessant om in dialoog te gaan met de toehoorders

Stopplaats 9: Poort Lieteberg Nationaal Park Hoge Kempen


Momenteel legt men de laatste hand aan een nieuw educatief centrum waar het bijen- en insectenbevruchtingscentrum, het insectenmuseum en het cafetaria hun onderkomen zullen krijgen. De inplanting van het gebouw werd geïntegreerd in de bestaande helling. De streekeigen Maaskeien vormen de verbinding van het gebouw met de helling. Het educatief centrum wordt opgetrokken uit hout en er zal verwarmd worden met houtpallets. Er komt een groendak. Zonnepanelen zullen het gebouw voorzien van groene stroom. ….In 2005 werd hier het eerst blotevoetpad van Vlaanderen geopend. Met prikkels van hout, gras, water, stenen,…voel je de natuur in al zijn facetten.

….Toen ik in 2006 deelnam aan de officiële opening van het park bleef volgende citaat van één van de sprekers me erg bij: ‘Als natuurbehoud gerealiseerd dient te worden, worden alle betrokkenen zoals natuurverenigingen, landbouwers en de bedrijfswereld samengebracht om een compromis uit te werken. Meestal is iedereen wat tevreden, maar niemand enthousiast. Het bijzondere aan het Nationale Park is het enthousiasme van iedereen.’ Wellicht te wijten aan het feit dat verschillende doelstellingen door dit project worden gerealiseerd: natuurbehoud, zachte recreatie, natuurbeleving, natuureducatie, tewerkstelling en het streven naar een groter draagvlak voor natuur in Vlaanderen. De uitdaging bestaat er volgens mij in (ruimte voor dialoog) de komende jaren de hoofdfuncties optimaal te bewaken namelijk natuurbehoud en natuurbeleving. De bijhorende zachte recreatie moet steeds hier op afgestemd worden. Enkel dan kan het concept slagen op lange termijn en vaart de natuur er wel bij…    

Niet enkel ‘natuur’ ook milieu – duurzaamheid Persoonlijke betrokkenheid; vermeld dit Eigen mening wil meegeven; grijp dit aan om in dialoog te gaan Vermeld eventueel de toekomstplannen

Terugblik wandeling Praktische organisatie ….Al merkte ik tijdens het laatste gedeelte dat ik iets te vroeg zou aankomen op het eindpunt. Gelukkig wist ik wat extra informatie over de laatste stopplaats. Hierdoor kon ik de voorziene tijd toch volledig zinvol invullen. 

Zorg dat je wat extra informatie achter de hand houdt.


CONCRETE TIPS OPDRACHTEN NATUURGIDSCURSUS

Recommend Documents