CONCERN Een beloopstudie naar probleemgedrag bij mensen met dementie in de huisartspraktijk p j UKON symposium 15 april 2014 Petra Borsje Specialist ouderengeneeskunde Thebe Junior onderzoeker Radboudumc Nijmegen
Inleiding:
Inleiding:
70% van de 250.000 patiënten met dementie in Nederland woont thuis (www.alzheimer-nederland.nl)
Eerdere studies naar beloop van probleemgedrag bij dementie met name vanuit (geheugen)poli’s en/of GGZ
80 tot 89% heeft neuropsychiatrische symptomen (NPS), zoals apathie, depressie, agitatie en agressie (Eveline Cours, AIOS Almere 2010) 80 tot 85% van deze NPS wordt door de mantelzorger als matig tot ernstig belastend ervaren (NPI-Q emotionele belasting score ≥ 3) Internationaal: 66 tot 94% NPS bij dementie
Gevolgen van NPS: Verminderde kwaliteit van leven Overbelasting van de mantelzorger Vervroegde opname in een zorginstelling
Eerdere studies in een stad of gebied naar beloop van probleemgedrag bij dementie, zowel intramurale als extramurale patiënten Mogelijk in de huisartspraktijk lagere prevalenties en incidentie van probleemgedrag bij dementie
Doelstelling: 1. Het beloop van probleemgedrag bij mensen met dementie en de emotionele belasting hiervan bij de mantelzorger onderzoeken 2. Determinanten (beïnvloedende factoren) ontdekken voor zowel probleemgedrag bij mensen met dementie als voor de emotionele belasting hiervan bij de mantelzorger
(de Vugt 2003, Shin 2005, Gaugler 2009)
1
Beloop van NPS en emotionele belasting:
Uitkomstmaten:
Onderzoeksopzet: prospectieve observationele cohort studie
T0 variabelen:
18 huisartsenpraktijken in West- en Midden-Brabant nemen deel aan het onderzoek. Hiervan doen 14 huisartspraktijken mee aan het zorgprogramma
Leeftijd Geslacht Sociaal-economische status O l idi Opleidingsniveau i Co-morbiditeit Cognitie (MMSE)
Inclusie: 117 patiënten/mantelzorgers
Follow-up duur: 18 maanden
Primaire uitkomstmaten: Patiënt: NPI totaalscore Mantelzorger: Sense of competence (SCQ)
Meetmomenten: T0 (baseline), 9 en 18 maanden
Secundaire uitkomstmaten:
Secundaire uitkomstmaten: Mantelzorger:
Patiënt: (Neuropsychiatric Inventory)
CES-D
Centre for Epidemiologic Depression Scale
CMAI
(Cohen-Mansfield (Cohen Mansfield Agitation Inventory)
GHQ
(General Health Questionnaire)
CSDD
(Cornell Scale for Depression in Dementia)
EQ-5D
(Quality of Life)
NPI
Psychofarmacagebruik (antipsychotica, antidepressiva, anxiolytica, hypnotica)
Caregiver distress scale NPI
QoL-AD (kwaliteit van leven) Tijdsduur tot intramurale opname
Data-analyse (1):
Data-analyse (2):
Determinanten:
Frequentieparameters:
CONCERN
(cumulatieve) prevalentie
Ambulante begeleiding door CM of GGZ NPS op T0 Cognitie Health care services (thuiszorg: verpleging en huishoudelijk; dagopvang/dagbehandeling)
(cumulatieve) incidentie Aanhouden van symptomen (persistence) Verdwijnen van symptomen (resolution)
2
Study protocol: Neuropsychiatric symptoms in patients with dementia in primary care: a study protocol Petra Borsje, Roland B Wetzels, Peter LBJ Lucassen, Anne-Margriet Pot and Raymond TCM Koopmans Borsje et al. BMC Geriatrics 2014, 14:32 http://www.biomedcentral.com/1471-2318/14/32 of http://www.ukonnetwerk.nl/PetraBorsje
CONCERN Care Optimization for Non-professional Caregivers of Elderly with dementia and Reduction of Neuropsychiatric symptoms
Doelstelling CONCERN: Zorgaanbod optimaliseren Op basis van wetenschappelijk kennis, individueel op maat gemaakte behandeling Multidisciplinair samenwerkingsmodel
Collaborative care:
Stappenplan zorgprogramma:
Meervoudige psychosociale interventies i.c.m. zorg door meerdere professionals, positief effect op:
Signaleren:
Patiënten met dementie: NPS Mantelzorgers: Emotionele belasting Coping Kwaliteit van leven
neuropsychiatrische symptomen bij de patiënt emotionele belasting bij de mantelzorger
Analyseren Behandelen Evalueren / monitoren
(Nobili 2004, Callahan 2006, Vickrey 2006, Dias 2008, Droës 2006, Moniz-Cook 2008)
3
Gestructureerd samenwerkingsmodel:
Overige disciplines:
Huisarts
Psycholoog
Casemanager dementie
Paramedici: ergotherapie, fysiotherapie, logopedie
Specialist ouderengeneeskunde
Specialisten 2e lijn: GGZ, klinisch geriater, neuroloog
Signaleren:
NPI-Q:
Neuropsychiatric Inventory – Questionnaire (NPI-Q) Inventariseren van neuropsychiatrische symptomen in de afgelopen maand en de emotionele belasting voor de mantelzorger
(Kaufer D, Cummings JL; 1994. Nederlandse vertaling de Jonghe JFM, Kat MG, Kalisvaart CJ; 2003)
12 domeinen:
Wanen Hallucinaties Agitatie/agressie Depressie/dysforie Angst Euforie/opgetogenheid Apathie/onverschilligheid Ontremd gedrag Prikkelbaarheid/labiliteit Doelloos repetitief gedrag Gedrags ‘s nachts Eetlust/eetgedrag
NPI-Q:
Analyseren:
Symptoom aanwezig (ja) of afwezig (nee)
Casemanager:
Aanwezig (ja):
Intake:
score ernst (3-puntschaal): licht – matig - ernstig score emotionele belasting (6-puntschaal): in het geheel niet belastend – minimaal – licht – matig – ernstig - zeer ernstig/extreem
1. Systematiek van het zorgleefplan
(ActiZ)
2. Probleemgedragbeschrijving en –verheldering (Richtlijn probleemgedrag Verenso 2008)
4
Analyseren:
Analyseren:
Specialist ouderengeneeskunde: 1. Volledig geriatrisch assessment
Huisarts:
2. Secundaire toetsing diagnose dementie
Nader somatisch onderzoek, bijv. aanvullend laboratoriumdiagnostiek Doorverwijzen naar de 2e lijn voor nader onderzoek
Behandelen/begeleiden: Vanuit zorg(leef)plan, opgesteld in een overleg met patiënt, mantelzorger, huisarts, casemanager en specialist ouderengeneeskunde (shared decision)
Psychosociale interventies: Interventies gericht op de patiënt Cognitieve training Cognitieve stimulatie
Lokale beschikbare psychosociale interventies
Reminiscentie (levensboeken vs life review)
Medicamenteuze behandeling volgens richtlijn probleemgedrag van Verenso [2008]
Bewegingstherapie
Aanvullende verwijzingen naar psycholoog, ergotherapeut, fysiotherapeut, logopedist of naar 2e lijn GGZ, neuroloog, klinisch geriater.
Support
Psychosociale interventies:
Evalueren/monitoren:
ADL training
Plezierige activiteiten / ontspanning (Olazarán 2010)
Interventies gericht op de mantelzorger Voorlichting door behandelaar
Frequent contact tussen patiënt, mantelzorger en casemanager, gemiddeld ½ uur per week
Elektronische ondersteuning (o.a. internetvoorlichting) Gespreksgroep/supportgroep (Alzheimercafé) Respijtzorg Gedragstherapie Psychotherapie of counseling
Zorgplanbespreking 2x/jaar, 2x/jaar gedurende 30 minuten in aanwezigheid van patiënt, mantelzorger, casemanager, specialist ouderengeneeskunde, huisarts en eventuele andere disciplines. Zo nodig tussentijds contact tussen disciplines
Ergotherapie (Olazarán 2010)
5
Verslaglegging: Betrokken disciplines voeren eigen dossier
Dank voor uw aandacht! Zorg(leef)plan is centraal uitgangspunt: Beheer door casemanager Actualiseren bij iedere zorg(leef)planbespreking
Heeft u nog vragen ?
Patiënt en mantelzorger eigen exemplaar Bij grote veranderingen tussentijds actualiseren
6
