Concept. Beleidsplan

Concept Beleidsplan 2015 – 2018

“Samen leven, samen werken!” “Meiinoar libje, meiinoar wurkje!”

Smallingerland

bezoekadres Gauke Boelensstraat 2 9203 RM Drachten postadres Postbus 10.000 9200 HA Drachten

1

telefoon 0512 – 58 12 34 internet www.smallingerland.nl e-mail [email protected]

2

Kerngegevens Realisatie 2011

Realisatie 2012

Realisatie 2013

Aantal inwoners *) - inwoners < 20 jaar - Inwoners > 64 jaar

55.501 13.512 10.005

55.454 13.410 10.345

55.475 13.310 10.608

Aantal woningen *)

24.238

24.318

24.468

Leerlingen primair onderwijs Leerlingen voorgezet onderwijs Leerlingen expertisecentra

5.750 5.050 900

5.610 4.944 827

5.490 4.961 851

Aantal bijstandsgerechtigden WWB en WIJ *)

1.500

1.541

1.688

Aantal uitkeringsontvangers

4.804

4.948

4.993

Aantal lage inkomens

8.350

8.430

8.430

Aantal banen >15 uur per week *) Aantal banen <15 uur per week *)

23.347 5.374

22.595 5.430

22.302 5.442

Klantenpotentieel lokaal Klantenpotentieel regionaal

63.250 84.340

63.290 83.630

63.270 83.450

Bedrijfsvestigingen

3.055

3.238

3.336

Werkloosheidspercentage *)

9.4%

9.9%

13,9%

12.617

12.617

12.617

658 (+8,6%)

664 (+0.9%)

690 (+3,9%)

Hectare land en binnenwater Lokale lasten gemiddeld gezin met een eigen woning **)

Gegevens gemarkeerd met *) komen uit gemeentelijke administraties, met **) uit de COELOaltas. De andere zijn afkomstig uit de meest recente publicaties voor het Gemeentefonds. Daarin worden soms gegevens uit voorgaande jaren als bron gehanteerd. Recente ontwikkelingen kunnen daardoor na-ijlen of later tot bijstelling van gegevens uit vorige jaren leiden.

3

Aanbiedingsbrief

Het Beleidsplan 2015-2018 "Samen leven, samen werken! Meiinoar libje, meiinoar wurkje!" is een uitwerking van ons collegeprogramma met dezelfde titel. Zowel in dat programma als in dit beleidsplan krijgen de ontwikkeling van het sociale domein en de lokale economie van Smallingerland extra aandacht. Dat doen we vanuit een koers waarin we als gemeentebestuur willen bijdragen aan een beweging waarin respect voor elkaar is en waarbij maximale zelfstandigheid wordt gestimuleerd, maar ook waar ondersteuning en solidariteit is als inwoners het zelf (even) niet redden. Het belang van het sociaal domein krijgt in dit beleidsplan een extra accent, doordat we de programma-indeling hebben aangepast en er een programma Sociaal domein ontstaat. Hier is onze complete inzet voor jeugd, zorg en participatie samengebracht. Daardoor ontstaat een programma dat financieel bijna 1/3e deel beslaat van de totale begroting. Het belang van stimulering van de lokale economie wordt benadrukt door het actuele werkloosheidscijfer van circa 16%. Dit is het hoogste cijfer in onze provincie. Als uitwerking van onze koers bevat dit beleidsplan een structurele reservering van € 0,9 miljoen voor het ophogen van de grens voor bijzondere bijstand naar 115% van het sociaal minimum. Op de eenmalige voorstellen uit de perspectiefnota vullen we enkele toe voor een bedrag van € 1,1 miljoen. Inclusief doorgeschoven middelen uit 2014 ligt er dan een pakket voor de komende vier jaar met een omvang van ruim € 41 miljoen. Dit pakket, inclusief de investeringsagenda met de provincie Fryslân, draagt op tal van manieren bij aan thema’s uit ons collegeprogramma, zoals bereikbaarheid, vestigingsklimaat, duurzaamheid en kansen voor werk. We doen – in aanvulling op het beleidsplan van verleden jaar – bezuinigingsvoorstellen op drie thema’s (leefomgeving, bedrijfsvoering, voorzieningen) voor een totaalbedrag van afgerond structureel € 1,8 miljoen. Ons uitgangspunt daarbij is het wegnemen van luxe en het zoveel mogelijk borgen van kwaliteit en continuïteit. Op verzoek van het presidium is – in lijn met ons collegeprogramma – ook een bezuinigingsvoorstel opgenomen voor het programma Gemeenteraad (€ 35.000). Onze totale bezuiniging, inclusief eerder gerealiseerde quick wins en toerekeningen aan heffingen, komt uit op bijna € 2,5 miljoen. Hoewel niet aangemerkt als bezuiniging besparen we per saldo structureel € 0,9 miljoen door als gemeente niet langer bij te dragen aan eenvoudige huishoudelijke hulp tot 3 uur in de week. Voor de lokale lasten geldt de trendmatige, inflatoire ontwikkeling als basis voor de jaarlijkse actualisatie. Die komt voor 2015 uit op 1,32%. Voor de afvalstoffenheffing zien we ons door externe factoren genoodzaakt om het tarief te verhogen met 6,66%. Dit is los van de eenmalige tariefverlaging van € 50 in 2014. De rioolheffing is 100% kostendekkend gemaakt en opnieuw doorgerekend. De tarieven nemen in 2015 toe met € 12 voor gebruikers en € 6 voor eigenaren. In ons collegeprogramma is afgesproken dat we de hondenbelasting met 10% verhogen. Dat komt in de basis neer op € 6 per huishouden, tenzij er meer honden zijn. Het Beleidsplan 2015-2018 toont afgezien van het laatste jaar een structureel sluitende begroting. De opgave in 2018 is met ruim € 0,6 miljoen aanzienlijk kleiner dan de ruim € 3 miljoen van de perspectiefnota. Eenmalig is er ruim € 2 miljoen ruimte, naast een weerstandsvermogen van € 17,5 miljoen. Ook voor dit beleidsplan geldt dat het gaat om een momentopname. Onzekerheden, vooral op het sociaal domein, en nieuwe maatregelen van het Rijk kunnen het beeld in de komende tijd doen verschuiven. Niet voor niets hebben we voor het sociaal domein een 4

veranderbudget gereserveerd van € 2,5 miljoen per jaar in de periode 2014-2016. Over de ontwikkeling van onze structurele en eenmalige financiële positie en eventueel noodzakelijke maatregelen zullen we ons in de aanloop naar de perspectiefnota van volgend jaar beraden. Er wordt volop gewerkt aan de doelen en speerpunten uit ons collegeprogramma, In de programma’s wordt daar melding van gemaakt. Waar nodig en mogelijk zijn die doelen in dit beleidsplan voorzien van middelen. De financiële uitkomst is voor het komende jaar: -

een reëel sluitende begroting, zoals we ons in het collegeprogramma hadden voorgenomen; met structurele en eenmalige reserveringen die bijdragen aan de realisatie van ons collegeprogramma; gekoppeld aan een realistische ontwikkeling van de lokale lasten; met een bezuinigingspakket van voldoende omvang, dat essentiële voorzieningen ontziet en waarbij oog is voor kwaliteit en continuïteit.

We zijn van mening dat er met het Beleidsplan 2015-2018 een goede basis ligt om aan de slag te gaan en om op verder te bouwen voor de komende periode.

Drachten, oktober 2014

Burgemeester en wethouders van Smallingerland,

secretaris drs. E. Bos

burgemeester drs. T. van Bekkum

5

Inhoudsopgave Kerncijfers Aanbiedingsbrief Inhoudsopgave

3 4 6

1. Samenvatting 1.1 Leeswijzer 1.2 Ontwikkeling financiële ruimte 1.3 Prijsaccressen en lokale heffingen 1.4 Bezuinigingen 1.5 Nieuw beleid 1.6 Financieel overzicht totale begroting

7 7 7 8 8 8 9

2. Ontwikkeling financieel kader 2.1 2.2 2.3 2.4

10

Leeswijzer Ontwikkeling structurele ruimte Ontwikkeling eenmalige ruimte Niet-kwantificeerbare ontwikkelingen, risico's en onzekerheden

10 10 13 14

3. Beleidsprogramma’s

17

4.1 Leeswijzer Gemeenteraad Burger en bestuur Economie Werk en inkomen Wonen Onderwijs Sport en recreatie Cultuur Sociaal domein Leefomgeving Veiligheid Bedrijfsvoering

17 18 22 26 32 36 42 48 54 58 64 74 78

4. Paragrafen 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

82

Leeswijzer Lokale heffingen Weerstandscapaciteit Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Grondbeleid Verbonden partijen

82 82 85 87 90 92 92 94

5. Vaststelling

97

5.1 Leeswijzer 5.2 Vaststelling financiële middelen per programma 5.3 Vaststellingsbesluit

Bijlagen A. B. C. D. E. F. G. H. I. J. K. L.

97 97 98

99

Detailoverzicht structureel nieuw beleid Detailoverzicht eenmalig nieuw beleid en doorgeschoven middelen Ontwikkeling algemene reserve Ontwikkeling bestemmingsreserves Niet-trendmatige ontwikkelingen Trendmatige ontwikkelingen Productenramingen Subsidiestaat Verbonden partijen Bezuinigingen Collegeprogramma 2014-2018 Bezuinigingen Beleidsplan 2014-2017 Overzicht berekening concernoverhead

6

100 101 102 103 104 105 106 108 109 110 112 114

1. Samenvatting 1.1

Leeswijzer

In dit hoofdstuk vatten we het Beleidsplan 2015-2018 samen. We gaan in op de ontwikkeling van de financiële ruimte, overige ontwikkelingen, nieuw beleid en de ontwikkeling van de lokale lasten. We sluiten af met een overzicht van de totale begroting op programmaniveau.

1.2

Ontwikkeling financiële ruimte

Na het opstellen van de Perspectiefnota 2015-2018 hebben verschillende ontwikkelingen de structurele en eenmalige ruimte van onze gemeente beïnvloed. Het structurele tekort is met € 2,6 miljoen afgenomen. Daarbij is rekening gehouden met een bezuinigingspakket van € 1,8 miljoen dat we in dit beleidsplan voorleggen aan de gemeenteraad. Eenmalig is onze ruimte met meer dan € 0,7 miljoen tot bijna € 2,2 miljoen toegenomen. Hierin zijn aanvullende nieuwe beleidsvoornemens verwerkt voor een bedrag van bijna € 1,2 miljoen en wordt een hoger weerstandsvermogen aangehouden voor grondbedrijfprojecten. Ontwikkeling financiële ruimte Bedragen x € 1.000

Perspectiefnota 2015-2018 Ontwikkeling Beleidsplan 2015-2018

Structureel -3.212 2.569 -643

Eenmalig 1.431 744 2.175

Structureel is niet alleen de ruimte aan het einde van de planperiode relevant, maar is vooral de raming voor het komende begrotingsjaar van belang. In meerjarenperspectief zijn verschillende ontwikkelingen onzeker, waardoor cijfers op langere termijn tegenwoordig minder betrouwbaar zijn dan een paar jaar geleden. In de perspectiefnota voorzagen we voor 2015 een structureel tekort van € 1,4 miljoen. Bij dit beleidsplan is dit omgeslagen in een positief saldo van € 0,4 miljoen. Daarmee ligt er een goede basis voor het begrotingsjaar 2015. Ter dekking van risico's is er een eenmalig weerstandsvermogen beschikbaar van € 17,5 miljoen. Naast een algemeen deel van € 5 miljoen is er € 7,5 miljoen opzij gezet voor risico's in grondbedrijfprojecten en € 5 miljoen voor risico's bij verbonden partijen. Het bedrag voor het grondbedrijf ligt € 0,8 miljoen hoger dan in de perspectiefnota. Dit vindt zijn oorzaak in actualiseringen van boekwaardeontwikkelingen. Hoewel het geen deel uitmaakt van het weerstandsvermogen kan het veranderbudget voor het sociaal domein (drie jaarschijven met elk € 2,5 miljoen) ook gezien worden als een middel voor risicodekking. We achten ons totale weerstandsvermogen toereikend om in voorkomende gevallen kosten te kunnen dekken, dan wel enige tijd te overbruggen. Wel constateren we dat onze eenmalige ruimte beperkt is en dat de gebruikelijke groei uit exploitatievoordelen afneemt. Dit is een punt van aandacht voor de komende tijd.

7

1.3

Prijsaccressen en lokale heffingen

Lokale heffingen, leges en tarieven worden evenals in voorgaande jaren geïndexeerd in verband met loon- en prijsontwikkelingen. De basis voor deze indexeringen ligt in de voorspellingen van het Centraal Plan Bureau, aangevuld met concrete afspraken in de gemeentelijke cao. In 2015 bedraagt de aanpassing 1,32%. Dit percentage zal worden toegepast op de OZB, waarbij daarnaast de waardeontwikkeling in ogenschouw wordt genomen. De rioolbelasting voor eigenaren wordt € 177 (in 2014 € 171). Het tarief voor gebruikers wordt € 101 (in 2014 € 89). Deze tarieven zijn per saldo lager dan was voorzien in het GRP dat in 2010 is vastgesteld. Destijds werd voor 2015 uitgegaan van € 201 voor eigenaren en € 92 voor gebruikers (dit is inclusief de geraamde accressen voor de tussengelegen jaren). De afvalstoffenheffing wordt in 2015 € 226 voor meerpersoonshuishoudens en € 192 voor eenpersoonshuishoudens. In 2014 waren deze tarieven eenmalig verlaagd met € 50. Als deze verlaging buiten beschouwing gelaten wordt, nemen de tarieven in 2015 toe met 6,7%. Dat is voor een belangrijk deel het gevolg van de afvalstoffenbelasting die het Rijk heeft aangekondigd. In de paragraaf lokale heffingen treft u een nadere toelichting aan op deze ontwikkelingen.

1.4

Bezuinigingen

In aanvulling op de structurele bezuinigingen (€ 373.000) in Concernrapportage 2014-I nemen we in dit beleidsplan een bezuinigingspakket op van structureel € 1,755 miljoen. Het gaat om nieuwe bezuinigingen naast de bezuinigingen uit het beleidsplan van verleden jaar. Bezuinigingen In mutaties ten opzichte van voorgaande jaren (- = nadeel) Bedragen x € 1.000

Programma Gemeenteraad Sport en Recreatie Cultuur Leefomgeving Onderwijs Veiligheid Bedrijfsvoering Totaal

2015 35 85 125 606

2016

2017

2018

50 5 421

49 269 1.169

110 110

55

421

Totaal 35 135 125 611 421 49 379 1.755

Voor een nadere toelichting verwijzen we naar de diverse programma's waar de bezuinigingen zijn opgenomen. Meer informatie treft u aan in bijlage J.

1.5

Nieuw beleid

In 2015 is er structureel nieuw beleid in de vorm van verruiming van de inkomensgrens voor bijzondere bijstand van 110% naar 115% van het sociaal minimum. Dit vraagt structureel € 0,9 miljoen. Een wijziging in het beleid voor huishoudelijke hulp bespaart een zelfde bedrag aan kosten. Daardoor wordt er per saldo geen geld ingezet voor nieuw structureel beleid. Structureel nieuw beleid In mutaties ten opzichte van voorgaande jaren (- = nadeel) Bedragen x € 1.000

Programma Sociaal domein Totaal

2015 0 0

2016

2017

2018

0

0

0

8

Totaal 0 0

Dit beleidsplan bevat ruim € 36 miljoen aan eenmalig beleid. Hiervan is bijna € 1,1 miljoen nieuw vergeleken met de perspectiefnota van eerder dit jaar. We stellen voor middelen te reserveren voor het Veiligheidshuis (€ 36.000), de openbare verlichting in het centrum (€ 604.000), de lustrumviering van 4-5 mei (€ 51.000), maatregelen uit het gemeentelijk verkeers- en vervoersplan (€ 144.000) en aanvullingen uit de visie voor De Kaden (€ 300.000). Naast het eenmalig beleid is er bij Concernrapportage 2014-II een bedrag doorgeschoven van € 4,6 miljoen voor diverse projecten. Eenmalig nieuw beleid (- = nadeel) Bedragen x € 1.000

Programma Burger en Bestuur Economie Sport en Recreatie Sociaal domein Leefomgeving Veiligheid Bedrijfsvoering Totaal

2015 -731 -3.438 -330 -2.750 -8.994 -36 -85 -16.363

2016 -126 -80 -2.050 -2.750 -537

2017 -79 -1.040 -418

2018 -4.000 -90

-3.590

-5.000

-5.543

-5.127

-9.090

Totaal -935 -8.558 -2.888 -5.500 -18.121 -36 -85 -36.124

Een nadere toelichting op alle nieuw beleid vindt u in de programma’s uit hoofdstuk 3.

1.6

Financieel overzicht totale begroting

Per programma zijn in het onderstaande overzicht de totale baten en lasten opgenomen. Hierbij zijn bestaand en nieuw beleid bij elkaar opgeteld. Hoofdstuk 4 biedt u per programma meer inzicht in zowel het nieuw beleid, de baten en lasten als ook in de onttrekkingen aan reserves. In hoofdstuk 5 wordt de formele recapitulatie gepresenteerd die is bedoeld voor de vaststelling van de begroting door de raad en daarmee de autorisatie van het college om verplichtingen aan te gaan. Begroting 2015 (- = nadeel) Bedragen in €

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Programma Gemeenteraad Burger en bestuur Economie Werk en Inkomen Wonen Onderwijs Sport en recreatie Cultuur Sociaal domein Leefomgeving Veiligheid Bedrijfsvoering Structureel vrije ruimte Totaal voor resultaatbepaling Toevoeging bestemmingsreserves Onttrekking bestemmingsreserves Toevoeging algemene reserve Onttrekking algemene reserve Totaal

Lasten 945.900 4.391.417 6.514.370 31.735.280 7.804.410 11.581.350 5.127.660 5.667.660 65.367.798 33.451.875 3.121.060 15.604.195 425.538 191.738.513 761.970

Baten 0 111.326.428 553.990 27.159.300 3.988.360 1.651.540 986.940 0 1.101.620 16.038.190 79.250 9.878.975 172.764.593 2.059.140

2.695.670 195.196.153

9

20.372.420 195.196.153

Saldo -945.900 106.935.011 -5.960.380 -4.575.980 -3.816.050 -9.929.810 -4.140.720 -5.667.660 -64.266.178 -17.413.685 -3.041.810 -5.725.220 -425.538 -18.973.920 -761.970 2.059.140 -2.695.670 20.372.420 0

2. Ontwikkeling financieel kader 2.1

Leeswijzer

In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingen in de structurele en eenmalige ruimte beschreven sinds de Perspectiefnota 2015-2018. In paragraaf 2.2 beschrijven we de ontwikkelingen in de structurele ruimte. Paragraaf 2.3 bevat een toelichting op de eenmalige ruimte. In paragraaf 2.4 treft u een overzicht aan van de niet-kwantificeerbare ontwikkelingen, risico's en onzekerheden.

2.2

Ontwikkeling structurele ruimte

De volgende tabel toont de ontwikkeling van de structurele ruimte van de perspectiefnota naar het beleidsplan. We lichten vervolgens deze ontwikkelingen toe.

Ontwikkeling structurele ruimte van perspectiefnota naar beleidsplan (- = nadeel) Bedragen x € 1.000

Perspectiefnota a) b) c) d) e)

Gemeentefonds Niet-trendmatige ontwikkeling Bezuinigingen Ruimtescheppende maatregelen Financiering Beleidsplan

-3.212 -7 -39 1.755 360 500 -643

a) Gemeentefonds De doorrekening van de Septembercirculaire laat in 2015 een daling zien van onze uitkering uit het Gemeentefonds. Deze wordt in de volgende jaren gecompenseerd, waardoor het effect ten opzichte van de perspectiefnota nagenoeg nul is. b) Niet-trendmatige ontwikkeling Het netto-effect van de niet-trendmatige ontwikkelingen is ten opzichte van de perspectiefnota beperkt (€ 39.000 nadeel). Het effect ontstaat doordat verschillende bewegingen elkaar nagenoeg opheffing. -

Beheersbegroting (€ 262.000 voordeel) Bij het opstellen van de beheersbegroting worden globale ramingen uit de perspectiefnota verder verfijnd. Dat leidt elk jaar tot verschillen. Dit jaar konden er enkele stelposten vervallen en viel de doorrekening van de nieuwe cao gunstig uit ten opzichte van eerdere aannames.

-

Toerekening overhead (€ 181.000 voordeel) Begin 2014 is een bedrijfsvoeringsonderzoek afgerond waarin de samenstelling van de overhead is beschreven, gekoppeld aan een toerekeningssysteem. Toepassing van dit systeem leidt tot een hogere doorbelasting aan grondbedrijfprojecten en derden, waardoor een structureel voordeel ontstaat.

-

Leges omgevingsvergunning (€ 379.000 nadeel) Uit onderzoek is gebleken dat er minder kosten kunnen worden doorberekend via de leges voor omgevingsvergunningen. Daardoor ontstaat ten opzichte van de perspectiefnota een onderdekking van € 379.000. 10

-

Leges burgerzaken (€ 150.000 nadeel) Een meerjarenanalyse laat zien dat de afname van het aantal diensten voor burgerzaken een structureel karakter heeft. Gemiddeld genomen verwachten we € 150.000 minder leges binnen te halen dan oorspronkelijk was begroot.

-

Parkeerexploitatie (€ 279.000 nadeel) De parkeerexploitatie bevat risico’s. Daarover rapporteerden we in het beleidsplan van vorig jaar. De risico’s zijn enigszins toegenomen. We achten het daarom noodzakelijk om onze verwachtingen bij te stellen. Met deze bijstelling is er sprake van een sluitende exploitatie die zich bevindt op het niveau dat destijds is beoogd met de besluitvorming over de centrumplannen. Er wordt voor de komende jaren op basis van de huidige aannames nog wel enig tekort voorzien.

-

Uitvoeringskosten Wet Werk en Bijstand (€ 216.000 voordeel) In het Beleidsplan 2014-2017 is geld gereserveerd voor de uitvoeringskosten van de WWB. Tot dusverre zijn er geen extra middelen nodig geweest, waardoor de jaarschijf 2014 structureel kan vrijvallen. Voor 2015 wordt naar verwachting wel een beroep gedaan op de gereserveerde middelen.

-

Diverse reguliere niet-trendmatige ontwikkelingen (€ 110.000 voordeel) OZB, areaalontwikkeling, het WMO-accres en vrijvallende kapitaallasten zijn enkele onderwerpen die jaarlijks terugkeren als niet-trendmatige ontwikkeling. Bij de perspectiefnota waren deze nog niet meegenomen voor de jaarschijf 2018. Hun gezamenlijke effect is € 110.000 positief.

c) Bezuinigingen In aanvulling op de bezuinigingen in 2014 (structureel € 373.000 in Concernrapportage 2014-I) nemen we in dit beleidsplan een bezuinigingspakket op van in totaal structureel € 1,8 miljoen. Het gaat hierbij om nieuwe bezuinigingen naast de bezuinigingen die in het beleidsplan van verleden jaar zijn opgenomen. Bezuinigingen In mutaties ten opzichte van voorgaande jaren (- = nadeel) Bedragen x € 1.000

Programma Gemeenteraad Sport en Recreatie Cultuur Leefomgeving Onderwijs Veiligheid Bedrijfsvoering Totaal

2015 35 85 125 606

2016

2017

2018

50 5 421

49 269 1.169

55

110 110

421

Totaal 35 135 125 611 421 49 379 1.755

Voor een nadere toelichting verwijzen we naar de programma's Gemeenteraad, Leefomgeving, Onderwijs, Cultuur, Veiligheid, Sport en recreatie en Bedrijfsvoering waar de bezuinigingen zijn opgenomen. Meer informatie treft u aan in bijlage J. d) Ruimtescheppende maatregelen Naast bezuinigingsrichtingen bevatte ons collegeprogramma ook enkele ruimtescheppende maatregelen. De eerste is een verhoging van de hondenbelasting met 10%. Hiermee realiseren we een extra inkomst van € 25.000. Daarnaast hebben we besloten om de kosten voor straatvegen maximaal toe te rekenen aan het GRP. Dat heeft enig effect voor de rioolheffing. Hiervoor verwijzen we naar de paragraaf lokale heffingen. Het effect voor de structurele ruimte is € 335.000 positief.

11

e) Financiering Kort geleden zijn er enkele nieuwe leningen aangetrokken. Op basis van de overeengekomen rentepercentages is een doorrekening gemaakt van onze financieringslasten. Die vallen € 500.000 voordelig uit. De looptijd van de leningen maakt het in combinatie met de prognose van onze financieringsbehoefte verantwoord om dit verschil structureel te ramen. De onderstaande tabel laat de ontwikkeling van de structurele ruimte zien sinds het vorige beleidsplan. De bedragen die zijn opgenomen, zijn een optelsom van de ontwikkelingen die hiervoor zijn toegelicht en de cijfers uit de Perspectiefnota 2015-2018.

Ontwikkeling structurele ruimte (- = nadeel) Bedragen x € 1.000

Beleidsplan 2014-2017 Concernrapportage 2014-01 Ruimte 1/1 Gemeentefonds Trendmatige ontwikkeling Niet-trendmatige ontwikkeling Regionalisering brandweer Taakmutaties Financiering Ruimtescheppende maatregelen Bijstelling WMO middelen Doorschuiven kapitaallast Welle Bezuinigingen vorige beleidsplan Bezuinigingen nieuw WWB Nieuw beleid Ruimte 31/12

2014 1.997 78

2015

2016

2017

2018

2.075 -4.409 -662 110 -209 3 500 952 800 239 165 1.169 -307 0 426

426 501 -625 -43 -199

312 515 -589 307 -200

261 -150 -600 -336

-239 374 55 -177

110 -194

421

312

261

-643

Er is één ontwikkeling die niet is toegelicht. Dat is het doorschuiven van de structureel gereserveerde kapitaallasten voor zwembad De Welle. Deze vallen vrij vanaf 2015 en worden in 2018 weer opgevoerd. Daardoor is het effect van deze beweging neutraal in meerjarenperspectief, waardoor benoeming bij de ontwikkeling van de structurele ruimte niet aan de orde was.

12

2.3

Ontwikkeling eenmalige ruimte

Dit beleidsplan sluit met een vrij besteedbare ruimte voor eenmalig nieuw beleid van afgerond € 2,2 miljoen. De presentatie in de onderstaande tabel laat zien hoe de ruimte zich in de loop van de planperiode ontwikkelt. Ontwikkeling eenmalige ruimte (- = nadeel) Bedragen x € 1.000

Jaarrekening 2013 stand 31/12 Resultaat 2013 na bestemming Concernrapportage 2014-I amendement Concernrapportage 2014-I collegeprogramma Concernrapportage 2014-I verschoven Concernrapportage 2014-I overige posten Concernrapportage 2014-II eenmalig voordeel Concernrapportage 2014-II verschoven Beleidsplan 2014-2017 Stand 1/1 Toevoegingen Onttrekkingen Stand 31/12 Buffer Algemene Reserve Weerstandsvermogen algemeen Weerstandsvermogen grondbedrijf Weerstandsvermogen verbonden partijen Ruimte eenmalig nieuw beleid

2014 70.832 1.915 -2.000 -2.500 -47 1.890 2.179 4.638 -21.766

2015

2016

2017

2018

55.141 2.696 -20.372 37.465 -2.500 34.965 -5.000 -7.500 -5.000 17.465

37.465 1.989 -6.543 32.911 -2.500 30.411 -5.000 -7.500 -5.000 12.911

32.911 1.806 -5.127 29.591 -2.500 27.091 -5.000 -7.500 -5.000 9.591

29.591 1.674 -9.090 22.175 -2.500 19.675 -5.000 -7.500 -5.000 2.175

In de perspectiefnota was een eenmalige ruimte beschikbaar van afgerond € 1,4 miljoen. De ontwikkeling van dit bedrag naar de ruimte in dit beleidsplan is op hoofdlijnen geschetst in de onderstaande tabel en wordt vervolgens toegelicht.

Ontwikkeling eenmalige ruimte van perspectiefnota naar beleidsplan (- = nadeel) Bedragen x € 1 miljoen

Perspectiefnota a) b) c) d) e)

1.431

Concernrapportage 2014-II Nieuw beleid Herijken ramingen Aanpassen weerstandsvermogen Rente

2.179 -1.134 -564 -800 1.063

Beleidsplan

2.175

a) Concernrapportage 2014-II De concernrapportage sluit met een positief eenmalig saldo van € 2,2 miljoen. b) Nieuw beleid In dit beleidsplan hebben we in aanvulling op de perspectiefnota enkele aanvullende reserveringen opgenomen voor nieuw beleid. Ze worden in de programma's toegelicht: -

Lustrumviering 4-5 mei Oranjevereniging (€ 51.000), Burger en Bestuur Openbare verlichting centrumgebied (€ 604.000), Leefomgeving GVVP (€ 144.000), Leefomgeving Visie de Kaden (€ 300.000), Economie Veiligheidshuis (€ 36.000), Veiligheid 13

c) Herijken ramingen Er heeft een actualisatie plaatsgevonden van de ramingen voor groot onderhoud kunstgrasvelden, wachtgeldverplichtingen voor wethouders en Visie de Kaden. In totaal vraagt dit € 564.000 extra. d) Aanpassing weerstandsvermogen Op basis van een actualisatie van de grondbedrijfprojecten is het weerstandsvermogen aangepast van € 6,7 miljoen naar € 7,5 miljoen. Daarmee wordt de beleidslijn gevolgd dat de maximale boekwaarde van projecten in uitvoering in de komende planperiode wordt gedekt in het weerstandsvermogen. Deze actualisatie legt een groter beslag op de eenmalige ruimte. Het algemene weerstandsvermogen en het weerstandsvermogen voor verbonden partijen blijven beide onveranderd op € 5 miljoen. e) Rente Alle bewegingen in de eenmalige ruimte hebben een rente-effect. In totaal bedraagt het rente-effect in dit beleidsplan ruim € 1 miljoen.

2.4

Niet-kwantificeerbare ontwikkelingen, risico's en onzekerheden

Om een indruk te krijgen bij de noodzaak, dan wel wenselijkheid van structureel en eenmalig weerstandsvermogen zetten we hier de belangrijkste niet-gekwantificeerde ontwikkelingen, risico's en onzekerheden op een rij. Het gaat om rijp en groen, eigen ambities en externe ontwikkelingen, structureel en eenmalig door elkaar, zonder in de presentatie enige prioriteit of rangorde te willen suggereren. Wanneer de ontwikkeling zich daar voor leent, zal deze een volgende keer in een beleidsplan of perspectiefnota van een raming worden voorzien en daarmee uit dit overzicht verdwijnen. 

Nieuw kabinetsbeleid De vertaling van het kabinetsbeleid in de Septembercirculaire maakt dat we in dit beleidsplan maximaal bij zijn met het inzichtelijk maken van financiële effecten voor onze meerjarenbegroting. Het blijft echter onzeker in hoeverre dit beleid wordt gehandhaafd, dan wel wordt gewijzigd of aangevuld. Bijstellingen van het beleid kunnen leiden tot grote (structurele) effecten.



Decentralisaties De drie majeure decentralisaties die het Rijk de komende jaren wil doorvoeren, hebben allemaal betrekking op het sociaal domein: Participatiewet, AWBZ en Jeugdzorg. Wat duidelijk is, is dat gemeenten meer verantwoordelijkheden zullen krijgen. De omvang van rijksmiddelen is inmiddels helder. Hoe de kosten per gemeente gaan uitvallen en in welke mate deze – op korte termijn – beïnvloedbaar zijn, is nog onduidelijk. Met de invoering van de Participatiewet in 2015 worden de rijksmiddelen voor de WSW en re-integratie samengevoegd. We constateren dat bij ongewijzigd beleid er onvoldoende rijksgeld beschikbaar blijft. Daar komt bij dat de instroom in de WWB in de toekomst zal toenemen, omdat andere regelingen zoals de Wajong en de WSW voor nieuwe gevallen niet langer zullen bestaan. We verwachten meer mensen te moeten bedienen met minder geld. Dit zal vragen om inhoudelijke en financiële afwegingen. Met de stopzetting van de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) heeft het Rijk bepaald dat de bestaande groep recht blijft houden op een WSW-dienstverband. Omdat de bestaande WSW-bedrijven niet voorkomen in de toekomstplannen van het Rijk ontstaat een sterfhuisconstructie. Dit vraagt om een heroriëntatie van de positie van Caparis. Mogelijk moet er gekozen worden voor een geleidelijke of gedeeltelijke liquidatie.

14



Herijking gemeentefonds Het Rijk bereidt een herijking van het gemeentefonds voor die zal leiden tot herverdeeleffecten. Er zijn afspraken gemaakt om deze effecten tijdelijk te beperken tot maximaal € 15 per inwoner per jaar. Dat zou voor onze gemeente neerkomen op € 0,8 miljoen per jaar. Hoe lang deze beperking duurt en hoe de herverdeling uiteindelijk zal uitpakken, is nog niet duidelijk. Een eerste deel van de herijking is inmiddels financieel vertaald. Een volgende trance van de herijking wordt verwacht in 2016. Wij blijven de ontwikkelingen daarom blijven volgen.



Inkomensdeel Wet Werk en Bijstand (WWB) De afgelopen jaren bleek ons eigen risico voor de WWB groter te zijn dan 10% van de rijksinkomst. Voor 2013 tot en met 2015 is een Meerjarige Aanvullende Uitkering (MAU) toegekend. Daardoor is ons eigen risico op dit moment kleiner dan 10%. Mocht er na 2015 nog steeds sprake zijn van een groter tekort dan 10%, dan zal wederom een beroep moeten worden gedaan op aanvullende middelen. Wanneer deze er niet komen, kan een nadeel ontstaat tot indicatief € 1,2 miljoen structureel.



Zwembad De Welle Er zijn middelen beschikbaar om zwembad De Welle tot 2020 in stand te houden. Voor de toekomst moeten inhoudelijke keuzes worden gemaakt. Die vragen in alle gevallen om een aanvulling op de structureel vanaf 2018 gereserveerde vrijgevallen kapitaallasten van € 239.000.



Herstructurering Aan de herstructurering van de wijken Noord-Oost en De Bouwen wordt volop gewerkt. We blijven onderzoeken waar en op welke wijze herstructurering elders in de gemeente een vervolg moet en kan krijgen. Daarvoor is een globaal inzicht nodig in de kosten en de dekking, waarbij niet alleen de gemeente maar ook andere belanghebbende partijen zullen moeten participeren.



Areaaluitbreiding Bij het huidige prijspeil is de jaarlijkse niet-trendmatige raming van € 40.000 toereikend voor de relatief grote stukken openbare ruimte die in het reguliere onderhoud terechtkomen (Drachtstervaart en Maartenswouden). Wanneer de prijzen gaan oplopen, vraagt dat meer geld.



Verbonden partijen en garantstellingen Op de (financiële) bedrijfsvoering van verbonden partijen hebben we niet of nauwelijks invloed. Er is in ons weerstandsvermogen € 5 miljoen opgenomen vanwege deze risico’s. We trachten daarom relevante ontwikkelingen bij deze organisaties zo goed mogelijk te volgen om eventuele risico's tijdig te signaleren. De exploitatie van het bedrijvenpark A7, de sociale werkvoorziening en Caparis, HVC, de FUMO, Hûs en Hiem, de Veiligheidsregio Fryslân en onze positie ten opzichte van corporaties hebben daarbij bijzondere aandacht. Meer informatie is te vinden in de paragraaf Verbonden Partijen.



Grondbedrijf Onze benadering van grondbedrijfprojecten is behoedzaam. Investeringen en verwervingen worden gepleegd wanneer inkomsten voldoende zeker zijn. Resultaatverwachtingen zijn gebaseerd op reële, beperkte verkopen. De toerekening van personele lasten is in dit beleidsplan verder beperkt. Toch zijn lagere verwachtingen en nieuwe verliezen niet uit te sluiten. In ons weerstandsvermogen is hierin voorzien. Volledigheidshalve benoemen we hier dit onderwerp.

15



Projectrisico’s Voor de komende jaren staat er vanuit onze gemeente eenmalig nieuw beleid gepland voor ruim € 41 miljoen. Daar komt nog circa € 4,5 miljoen aan doorgeschoven middelen bij, plus alle inzet die door anderen (overheden, marktpartijen, gesubsidieerde instellingen) wordt gepleegd. Binnen een dergelijk investeringsvolume zijn afwijkingen en tegenvallers onvermijdelijk. De situatie rond de vernieuwbouw van De Lawei is hiervan een actueel voorbeeld. Er is een extra subsidie beschikbaar gesteld van ruim € 3,7 miljoen. In hoeverre deze leidt tot een extra last is afhankelijk van de uitkomst van de juridische procedure. Na afronding daarvan zal gezocht worden naar eventueel noodzakelijke financiële dekking. Er zullen zich evenzeer kansen voordoen om kosten te besparen of terug te verdienen. We zetten in op reële begrotingen, in combinatie met transparantie over risico’s en onzekerheden. Mede op advies van de accountant wordt de herijking van projectramingen meer gestructureerd opgepakt. In Concernrapportage 2014-II hebben we hier melding van gemaakt. Ramingen mogen maximaal twee jaar oud zijn. Daarna moet worden beoordeeld in hoeverre inhoud, prijspeil, externe dekkingsbronnen, aanbestedingsresultaten en gemeentelijk budget op elkaar zijn afgestemd.



Vennootschapsbelastingplicht De Europese commissie wil Nederlandse overheden vennootschapsbelastingplichtig maken per 1 januari 2016. Dit heeft dan betrekking op activiteiten die gemeenten uitvoeren, maar die ook door commerciële partijen uitgevoerd (kunnen) worden. We starten in 2015 een bedrijfsvoeringsonderzoek om de vormgeving, de reikwijdte en de gevolgen voor onze gemeente te bepalen.

16

3. Beleidsprogramma’s 3.1

Leeswijzer

In dit hoofdstuk wordt het nieuwe beleid op hoofdlijnen besproken. We hebben onze voornemens, die veelal rechtstreeks zijn afgeleid uit het collegeprogramma, ingedeeld in verschillende programma’s. Per programma wordt ingegaan op de (op het collegeprogramma afgestemde) doelstellingen, de belangrijkste ontwikkelingen, de samenstelling van budgetten, de bijbehorende beleidsproducten, reserveringen voor nieuw beleid en kengetallen. Deze kengetallen en indicatoren slaan soms niet rechtstreeks terug op de doelstelling, maar beschrijven ontwikkelingen die verband houden met de inhoud van het programma. Elk programma wordt afgesloten met een gedetailleerd overzicht van reserveringen voor nieuw beleid. Ook worden de nieuwe bezuinigingsvoorstellen van dit college opgesomd. Alle bezuinigingen hebben een structureel karakter. In dat overzicht hebben we ook de bedragen opgenomen die in Concernrapportage 2014-II zijn doorgeschoven. De ramingen die voor 2014 gepresenteerd worden, zijn de budgetten na Concernrapportage 2014-II. Vergeleken met verleden jaar zijn er twee veranderingen. De eerste is dat het programma Welzijn en zorg is omgebouwd tot programma Sociaal domein. Daarmee wordt beter aangesloten op de nieuwe taken die de gemeente vanaf 1 januari 2015 krijgt. In de ombouw zijn een paar producten uit het oude programma overgeheveld naar Burger en bestuur en zijn delen van Werk en inkomen naar het nieuwe programma overgebracht. De tweede verandering is dat we doelstellingen per programma niet langer fixeren voor een hele raadsperiode. Ze kunnen van jaar tot jaar worden aangepast. Op onderdelen is dat terug te zien in de inhoud van de doelstellingen. Hieronder kunt u zien waar u de verschillende beleidsvelden kunt vinden. Programma Gemeenteraad Burger en bestuur Economie Werk en inkomen Wonen Onderwijs

Pagina 18 22 26 32 36 42

Programma Sport en recreatie Cultuur Sociaal domein Leefomgeving Veiligheid Bedrijfsvoering

Pagina 48 54 58 64 74 78

Het programma Gemeenteraad is geschreven door de griffie onder verantwoordelijkheid van de Gemeenteraad. Met de opsomming van reserveringen aan het einde van elk programma maken we inzichtelijk welke baten en lasten structureel zijn en welke eenmalig: voor nieuw beleid is expliciet aangegeven of het structureel of eenmalig is, voor budgetten uit onze exploitatie geldt dat ze structureel zijn.

17

Gemeenteraad Doelstelling

De gemeenteraad heeft drie hoofddoelstellingen:  Volksvertegenwoordiging: zicht hebben op wat speelt in de samenleving; ontwikkelingen, problemen en misstanden signaleren en agenderen;  Kaderstelling: bepalen van, duidelijke en begrijpelijke, hoofdlijnen van het gemeentelijk beleid;  Controle: het uitgevoerde beleid toetsen aan kwaliteitseisen en evalueren op basis van de gestelde hoofdlijnen. De raad wil zijn inspanningen gericht op het realiseren van deze doelstellingen, aanscherpen en verbeteren.

Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming

Rekening 2013 235 -938.648 -938.413

Begroting 2014

Begroting 2015

-973.230 -973.230

-945.900 -945.900

-938.413

-973.230

-945.900

Toevoeging algemene reserve Onttrekking algemene reserve Netto resultaat

18

Ontwikkelingen

Verkiezingen In maart 2014 zijn gemeenteraadsverkiezingen geweest. De samenstelling van de raad is hierdoor gewijzigd. Gemeente Belangen Smallingerland keerde in de nieuwe raad niet terug. Een nieuwe raad betekende in Smallingerland een nieuw college van een andere samenstelling dan in de vorige raadsperiode. PvdA, CU, SP en D66 vormen samen het nieuwe college. De politieke verhoudingen binnen de gemeenteraad zijn hierdoor veranderd. In 2015 en de daaropvolgende jaren zal blijken of en op welke wijze dit van invloed is op het functioneren van de raad. Los van de nieuwe politieke verhoudingen blijft de gemeenteraad van Smallingerland doorgaan met de ontwikkeling van het versterken van zijn positie als collectief bestuursorgaan. Dit proces dat in 2011 is gestart zal in de komende jaren verdere uitwerking krijgen. Doorontwikkeling vergaderstructuur en kwaliteit eigen functioneren Vanaf het najaar 2013 werkt de raad met een nieuwe vergaderstructuur waarin een fasering is gemaakt in het besluitvormingsproces. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen een informatieve fase, een meningsvormende fase en een besluitvormende fase. Er kwam daarmee een einde aan de klassieke commissiestructuur waarin werd gewerkt. In de raadsvergadering van maart 2014 heeft op advies van de werkgroep 8 maart een eerste evaluatie plaatsgevonden. In die evaluatie is duidelijk geworden dat de raad op hoofdlijnen tevreden is over de nieuwe werkwijze. De nieuwe werkwijze beantwoordt aan de eerder geformuleerde doelstellingen. De kwaliteit van de besluitvorming is daarmee verbeterd. Er is wel een aantal verbeterpunten geformuleerd. Naast een aantal praktische punten dat direct in uitvoering is genomen, werd geconstateerd dat de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de informatieve fase verbeterd moet worden. Inzet daarvan is o.a. de vergroting van bewonersparticipatie. De werkgroep 8 maart zal hiervoor met voorstellen komen. De doorontwikkeling van de nieuwe vergaderstructuur is een speerpunt van een breder proces waarin de gemeenteraad zijn invloed en betrokkenheid wil versterken en verbeteren. Binnen deze context zal de werkgroep 8 maart de komende raadsperiode haar werkzaamheden vervolgen. Het verder verbeteren van de vergaderstructuur en het verder invulling geven aan het werken met procesdossiers zijn daar belangrijke elementen in. Op advies van de werkgroep heeft de raad in dat kader tevens besloten dat in het voorjaar van 2015 een bijeenkomst over integriteit wordt georganiseerd. In de afgelopen periode is duidelijk geworden dat een meer eigenstandige raad ook meer vraagt van zijn griffie. Een vraag die daarbij aan de orde komt is of de huidige griffie kwalitatief en kwantitatief voldoende is toegerust om aan deze vraag te voldoen. De werkgeverscommissie heeft vastgesteld dat deze vraag pas definitief beantwoord kan worden als er duidelijkheid is over hoe de nieuwe werkwijze er definitief uit komt te zien en als er meer ervaring mee is opgedaan. In het voorjaar van 2014 heeft de werkgeverscommissie daarom besloten tijdelijk extra ondersteuning aan de griffie toe te voegen. Eind 2015 hoopt deze commissie een duidelijker beeld te hebben over het structurele patroon.

19

Bezuinigingen Elders in dit beleidsplan komt de mogelijke noodzaak tot bezuinigingen uitgebreid aan de orde. Het lijkt ons goed ook hier bij dit onderwerp stil te staan. In 2014 is in de volle breedte een inventarisatie gemaakt van welke bezuinigingsopties er mogelijk zijn. Ook voor het programma gemeenteraad is dit het geval. Geconstateerd werd dat de structurele kosten, minder dan 1 miljoen euro, in relatie tot de totale gemeentebegroting beperkt zijn. Het gaat om een aandeel van 0,7% van de totale begroting. Het college heeft in haar collegeprogramma gesteld dat zij voor het programma gemeenteraad € 35.000 aan bezuinigingen in beeld wil brengen. In het presidium is afgesproken dat de raad een voorstel van het college voor invulling van deze taakstelling zal afwachten. Het uitgangspunt dat de gemeenteraad bij het doorvoeren van mogelijke bezuinigingen binnen dit programma hanteert is dat de hierboven geschetste ontwikkeling van verbetering van de kwaliteit van het eigen functioneren niet in gevaar wordt gebracht. Papierloos werken De raad werkt met een volledig digitaal informatiesysteem. Dit systeem heeft inmiddels zijn meerwaarde bewezen en blijft voortdurend in ontwikkeling. De meeste I-pads die op dit moment gebruikt worden zijn afgeschreven. Uitgangspunt is dat in 2015 ook de afgeschreven I-pads gebruikt blijven worden zolang ze technisch gezien goed blijven en zolang de gebruiksmogelijkheden toereikend zijn voor het informatiesysteem dat wordt gebruikt. Primaire doelstelling van de invoering van dit digitale systeem is de verbetering van de informatievoorziening. De bijkomende verwachting was dat door het papierloze werken op een aantal punten ook geld bespaard kan worden. In de praktijk blijkt het lastig daar goed inzicht in te krijgen. We kunnen ieder geval vaststellen dat we op jaarbasis ongeveer voor € 5.000 aan papier besparen. Daarnaast wordt bespaard op de "handling" van het papier. De werkuren die daar bij horen zitten versnipperd over verschillende functies. Het is lastig om die uren ook feitelijk te besparen. Een andere besparing ligt in het minder gebruik van bijvoorbeeld de apparatuur van de drukkerij. In theorie is het mogelijk hier een doorrekening van te maken. Een directe praktische besparing levert het echter niet op. Geschat wordt dat er ongeveer 3 werkuren per week bespaard worden. Rekenkamer In 2014 heeft de rekenkamercommissie haar onderzoek naar het economisch - en werkgelegenheidsbeleid afgerond. Verder is er deelgenomen aan een onderzoek met meerdere rekenkamer(commissie)s naar HVC. Ook dit onderzoek is beëindigd en het rapport is aangeboden aan de raad. Inmiddels heeft de rekenkamercommissie besloten een onderzoek in te stellen naar de doorwerking van haar vorige onderzoeken: "welke wijzigingen zijn doorgevoerd in beleid en organisatie naar aanleiding van de door de raad overgenomen aanbevelingen uit de onderzoeken?". De rekenkamercommissie wil dit graag weten om zelf een beeld te krijgen van de effecten van de door haar uitgevoerde onderzoeken maar ook om de raad te kunnen informeren wat er met de aanbevelingen is gebeurd.

20

Het is de bedoeling dat het rapport van dit onderzoek begin 2015 aan de raad kan worden aangeboden. De verdere onderzoek agenda voor 2015 zal in het najaar van 2014 vormgegeven worden. Bezuinigingen Gemeenteraad Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2015 35

Rekenkamercommissie

2016

2017

2018

Totaal 35

Toelichting van het college: in het presidium is afgesproken dat het college wordt gevraagd om in het Beleidsplan 2015-2018 een voorstel te doen voor de bezuiniging van € 35.000 op het programma Gemeenteraad. Het college heeft de bezuiniging verwerkt in de vorm van een verlaging van het budget van de rekenkamercommissie. Het is aan de raad om deze bezuiniging – net als alle andere – te bediscussiëren en eventueel te amenderen. Beleidsproducten

Gemeenteraad

21

Burger en bestuur Doelstelling

De gemeente wil dienstverlenend zijn. Dat betekent: luisteren, meedenken in oplossingen, verplaatsen in anderen en verwachtingen helder maken en krijgen, helder communiceren en afspraken nakomen. In de samenwerking met onze burgers, bedrijven en instellingen gaan wij voor het beste resultaat.

Indicatoren/ Kengetallen

Ontwikkeling inwoneraantal 1 januari 31 december Effect

Realisatie 2013 55.454 55.475 +21

Prognose 2014 55.475 55.550 +75

Prognose 2015 55.550 55.600 +50

Realisatie 2013 38.362 2:44 4:56

Prognose 2014 38.000 3:00 5:00

Prognose 2015 40.000 3:00 5:00

Realisatie 2013 3.503 4.244 4.631 12.378

Prognose 2014 3.700 3.700 4.200 11.600

Prognose 2015 3.500 3.800 6.200 13.500

Realisatie 2013 3.212 1.010 600

Prognose 2014 3.600 1.500 500

Prognose 2015 3.600 1.900 500

Realisatie 2010 99% 1% 0%

Realisatie 2013 95% 4% 1%

Dienstverlening burgerzaken Aantal cliënten Gemiddelde wachttijd in minuten Gemiddelde afhandeltijd in min.

Afgegeven documenten burgerzaken Rijbewijzen Paspoorten ID-kaarten Totaal

Aangiften verhuizingen Via balie Via e-mail of digid Schriftelijk

Klanttevredenheid burgerzaken (Zeer) tevreden Niet tevreden/niet ontevreden Ontevreden

22

Ontwikkelingen

Burgerzaken Ontwikkeling dienstverlening Per 1 januari 2015 worden enkele organisatorische wijzigingen geformaliseerd die een positieve impuls geven aan de doorontwikkeling van dienstverlening voor zowel Burgerzaken als Publiekscontacten. In 2014 is hier al een begin mee gemaakt, in 2015 zal dit een vervolg krijgen. Omdat dit proces een organisch karakter kent, zijn voor mogelijke kosten nog geen ramingen te maken. Voor 2015 staan er twee verkiezingen gepland. Deze verkiezingen zullen gelijktijdig plaatsvinden in maart. Het gaat om verkiezingen voor de Provinciale Staten en de Waterschapsverkiezingen. Een uitdaging, omdat dit nog nooit eerder zo is georganiseerd. Leges burgerzaken In de afgelopen jaren is het aantal klanten voor burgerzaken teruggelopen. Dat vertaalde zich in 2012 en 2013 in een lagere afgifte van documenten en daarmee in een lagere legesopbrengst. Ook in 2014 zijn de leges achtergebleven bij de raming. We hebben dit in Concernrapportage 2014-II opgenomen. Uit onze analyses blijkt dat de terugloop structureel is. Daarom is de raming van legesopbrengsten in dit beleidsplan structureel verlaagd met € 150.000. Deze aanpassing is gebaseerd op de verwachte gemiddelde omzet over de periode 2015-2018. In 2015 worden relatief veel vervangingen van ID-kaarten verwacht. Dit verklaart de tijdelijke opleving in het aantal klanten in 2015. De effecten voor de formatie worden in 2015 nader onderzocht. Naast de ontwikkeling van het aantal klanten zal daarbij ook worden gekeken naar de effecten van doorontwikkeling van de dienstverlening en naar veranderingen in wet- en regelgeving, zoals de wet Basisregistratie Personen (BRP), die eisen stelt aan werkprocessen en vastleggingen. Gemeentefonds In dit beleidsplan zijn de effecten van zowel de Meicirculaire als Septembercirculaire verwerkt. De financiële effecten per jaarschijf zijn benoemd in hoofdstuk 2. Voor het sociaal domein krijgen we uit het gemeentefonds € 42 miljoen uitgekeerd. De lasten zijn verwerkt op het programma Sociaal domein. De totale inkomst uit het gemeentefonds komt hiermee op bijna € 98 miljoen en vormt daarmee ruim de helft van al onze inkomsten. Pensioenen en wachtgelden oud-wethouders Periodiek wordt de voorziening voor pensioenen voor (oud-)wethouders herijkt. Dit doen we bij de jaarstukken. Volledigheidshalve benoemen we hier het onderwerp. Door de veranderingen in de samenstelling van het college na de gemeenteraadsverkiezingen zijn wachtgeldverplichtingen ontstaan voor oudwethouders. Hiervoor is € 440.000 geraamd in de jaren 2015 tot en met 2017. Er geldt een sollicitatieplicht. Hierover zijn met betrokkenen afspraken gemaakt.

23

Indicatoren/ Kengetallen

Begraafplaatsen Nieuw uitgegeven graven - enkel - dubbel / tweediep - overig Verlengde contracten Graven waarvan afstand is gedaan Begravingen en bijzettingen Vrij beschikbare graven per 1/1 - tweediep graven - ééndiep graven

Realisatie 2013 54 12 20 22 111

Prognose 2014 82 30 32 20 113

Prognose 2015 70 20 30 20 136

55

50

50

115 867 780 87

100 921 800 121

100 859 768 91

Realisatie 2013 1.011 371

Prognose 2014 685 370

Prognose 2015 725 240

3,5%

2,4%

2,5%

Realisatie 2013 103 67

Prognose 2014 130 45

Prognose 2015 *) *)

Bezwaarschriften WOZ Ingediend Gehonoreerd Percentage aanslagen waarop bezwaar is gemaakt

Overige bezwaarschriften (afgehandeld) WMO en sociale voorzieningen Overige bezwaren

*)Er is geen prognose beschikbaar vanwege de invoer van de 3 decentralisaties Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve Reserveringen Netto resultaat

Rekening 2013 72.167.680 -4.520.818 67.646.862

Begroting 2014 74.609.750 -4.189.430 70.420.320

Begroting 2015 111.326.428 -4.391.417 106.935.011

64.000

731.000

-745.000

160.000 66.000 -512.290

66.965.862

70.134.030

107.666.011

70.134.030

107.666.011

622 -77.053

66.889.431

Nieuw beleid (x € 1.000) (- = nadeel)

Structureel Eenmalig

2015

2016

2017

2018

-731

-126

-79

0

24

Totaal 0 -936

Vervolg

Begraafplaatsen Na bijstelling in 2013 van zowel tarieven, aanbod en beleid blijkt er in 2014 wederom sprake te zijn van opbrengsten die achterblijven bij de ramingen. In Concernrapportage 2014-II hebben we hier melding van gemaakt. Dit vraagt om nader onderzoek. Als de terugloop van contractverlengingen aanhoudt en structureel blijkt, vraagt dit om een heroriëntatie op de beschikbare capaciteit, inclusief een mogelijke heroverweging van de toekomstige fasen van De Wâldhôf. In dit beleidsplan handhaven we de oorspronkelijke ramingen van 2014, met 100% kostendekking als uitgangspunt. Lustrumviering 4-5 mei comité In 2015 is er weer sprake van een lustrumviering van het 4-5 mei comité. We vulden bij vorige gelegenheden de reguliere subsidie bij zo'n lustrum aan tot een bedrag van € 1 per inwoner. Dat willen we volgend jaar weer doen. Daarom ramen we eenmalig € 51.000. Hondenbelasting In ons collegeprogramma hebben we een verhoging van de hondenbelasting aangekondigd, als onderdeel van het totale pakket – inclusief bezuinigingen – om structurele financiële ruimte te vinden. De verhoging genereert in totaal structureel € 25.000, wat neerkomt op een tariefverhoging van € 6 per hond. Als een huishouden meer honden heeft, is de verhoging voor die andere honden € 9 per hond. Voor overige ontwikkelingen in de lokale lasten verwijzen we naar de specifieke paragraaf. Wijzigingen in programmabegroting Het programma Welzijn en zorg is vanwege de decentralisatie van rijkstaken per 1 januari 2015 omgebouwd naar een programma Sociaal domein. Dat betekent dat de beleidsproducten Mondiaal beleid en Minderheden, die slechts beperkt verband houden met het sociaal domein, zijn overgeheveld naar dit programma, Burger en bestuur. Mogelijk volgen bij de eerste concernrapportage in 2015 meer aanpassingen. Nieuw beleid Burger en bestuur Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2015 Eenmalig Uitvoeringsprogramma Gobabis Uitvoeringsprogramma WOS Nationaal uitvoeringsprogramma (ENUP) Lustrumviering 4-5mei comité Wachtgelden oud-wethouders Beleidsproducten

Wetgeving en algemene zaken Bestuurlijke zaken Verkiezingen Belastingen Dagelijks bestuur

-35 -10 -400 -51 -235

2016

-126

2017

-79

Bevolkingsadministratie Gemeentelijke begraafplaatsen Algemene uitkering Minderheden Mondiaal beleid

25

2018

Totaal -35 -10 -400 -51 -440

Economie Doelstelling

Drachten is een sterke banenmotor voor de regio. Innovatie is de pijler waarop de maakindustrie meelift. Ook willen we een sterkere focus op het midden- en kleinbedrijf (MKB), als bron van bestaande werkgelegenheid. We willen dit samen laten leiden tot werkgelegenheid en een werkloosheidspercentage op of onder het Fries gemiddelde. Een goed vestigingsklimaat met optimale infrastructuur en bereikbaarheid is een absolute voorwaarde. Goede voorzieningen op het gebied van onderwijs, sport, cultuur en een levendig centrum zorgen voor een goede plek om te werken, te wonen en te zijn.

Indicatoren/ Kengetallen

Grond (in hectares) Verkoop bedrijventerrein *) Voorraad bedrijventerreinen per 31 december **) Opties en reserveringen

Realisatie 2013 0,4

Prognose 2014 1,0

Prognose 2015 1,1

54,7

53,7

52,6

0,0

2,0

2,0

*)

Deze cijfers zijn inclusief Bedrijvenpark Azeven dat gezamenlijk met Opsterland wordt geëxploiteerd. **) Het gaat hier om grond in lopende projecten.

Vestigingsklimaat Nieuwe bedrijfsvestigingen (KvK) Waarvan starters Bedrijfsbeëindigingen

Realisatie 2013 241 81 414

Prognose*) 2014 194 60 nb

Realisatie 2013 13,9% 11,6% 3.326

Prognose *) 2014 16,1% 11,4% 3.699

Realisatie 2011 23.347 5.374 -355 -729

Realisatie 2012 22.595 5.430 -765 -1.970

Realisatie 2013 22.302 5.442 -321 -3.814

Realisatie 2011 27%

Realisatie 2012 14%

Realisatie 2013 20%

Realisatie 2012 370 320 256

*) Prognose 2014 is tot medio september

Ontwikkeling werkloosheid Werkloosheid Smallingerland Werkloosheid Fryslân Aantal werklozen *) Prognose is cijfer medio lopende jaar

Ontwikkeling werkgelegenheid Arbeidsplaatsen > 15 uur / week Arbeidsplaatsen < 15 uur / week Ontwikkeling gemeente Ontwikkeling provincie

Aantal Reactiveringen Voorlopig resultaat

26

Ontwikkelingen

Ontwikkeling centrum De fysieke ingrepen op Raadhuisplein en aan de Drachtstervaart komen in de afrondende fase. De bouwput verdwijnt en de aandacht verschuift steeds meer naar het aantrekken en vasthouden van publiek. Wij verwachten veel initiatieven van de ondernemers en zetten in op het faciliteren hiervan. Het centrum moet worden gebruikt, aantrekkelijk zijn en weinig leegstand kennen. De huidige tijd vraagt om een compact en aantrekkelijk centrum waar het prettig verblijven is. De inzet van een centrumcoördinator kan hier een bijdrage aan leveren. Na afronding van het Raadhuisplein starten fysieke ingrepen aan Vogelzang, de Kaden en het van Knobelsdorffplein. Planvorming voor de Markt wordt opgestart. Het Masterplan Centrum blijft de leidraad voor de ontwikkeling van het centrum. Het Masterplan wordt in 2015 beoordeeld op actualiteit en waar nodig bijgesteld. Raadhuisplein Er komen nieuwe bewoners en nieuwe winkels en het plein wordt actief gebruikt voor de markt en evenementen. Er is in het centrum voldoende ruimte om te parkeren. Bezoekers kunnen terecht in de parkeergarage Raadhuisplein die in 2015 wordt afgebouwd en dan beschikt over bijna 700 plaatsen. Voor de parkeerexploitatie verwijzen we naar het programma Leefomgeving. Het parkeren op maaiveldniveau is contractueel voor tien jaar vastgelegd en zal daarom vooralsnog blijven, tenzij partijen daarover andere afspraken kunnen maken. In 2015 wordt onder andere gewerkt aan de bouw van de tweede fase van de parkeergarage. De werkzaamheden vinden vooral plaats aan de kant van de Drift. De Drift is in het tweede kwartaal van 2015 weer open voor het verkeer. Vogelzang De openbare ruimte wordt fors aangepakt. Er komt een rotonde op de kruising Vogelzang – Stationsweg en het wegprofiel krijgt de 'centrumuitstraling' die hoort bij de entreefunctie. Het parkeren blijft op maaiveldniveau aanwezig maar het terrein wordt anders ingedeeld en voorzien van nieuwe bestrating en groen waardoor er een aantrekkelijke openbare ruimte ontstaat. Met de ontwikkelaar zijn afspraken gemaakt over het opknappen van de panden. Dit alles betekent niet dat wij afzien van de oorspronkelijke visie zoals verwoord in het Masterplan Centrum. Op langere termijn moet in het totaal van de centrumontwikkeling blijken of deze visie nog gewenst en uitvoerbaar is. Centrumcommunicatie Specifiek op het centrum gerichte communicatie blijft noodzakelijk. Naast aandacht voor de bereikbaarheid en de parkeermogelijkheden ondersteunen we ondernemers in hun acties om het centrum op de kaart te zetten. Voor de centrumcommunicatie is eenmalig € 0,2 miljoen nog beschikbaar voor de periode tot 2018. Herontwikkeling busstation Van Knobelsdorffplein De aanpak van het busstation moet wachten op het volledig afronden van het werk op het Raadhuisplein. Dit is naar verwachting in 2016. De overlast van geparkeerde fietsen wordt wel aangepakt door het instellen van tijdelijke maatregelen. Er komen voldoende plaatsen in de overdekte stalling. Hier moet gebruik van worden gemaakt en het stallen van fietsen op straat op deze locatie is niet meer toegestaan. Voor de herontwikkeling van de openbare ruimte binnen de Samenwerkingsagenda is rekening gehouden met eenmalig € 2 miljoen. In de parkeerexploitatie is gereserveerd voor de kapitaallasten die voortkomen uit aanpak van het gebouw.

27

Indicatoren/ Kengetallen

Economie van Smallingerland Realisatie 2012 2,9% 8,5% 4,7% 7,1%

Realisatie 2013 2,8% 8,0% 5,5% 9,2%

Rekening 2013 1.316.172 -2.734.078 -1.417.906

Begroting 2014 172.177 -6.168.137 -5.995.960

Begroting 2015 553.990 -6.514.370 -5.960.380

3.046.650 374.287

1.521.850 1.941.412

5.365.700

2.003.031

-2.532.698

-594.680

-2.532.698

-594.680

Leegstand bedrijfsterreinen *) Leegstand kantoren **) Leegstand winkels aantal ***) Leegstand winkels m² ***) *) inschatting op basis gegevens DTZ Zadelhoff (>750 m2 vvo) **) inschatting op basis gegevens DTZ Zadelhoff (>500m2 vvo) ***) cijfers van Locatus per 1 januari 2013 Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingreserve Saldo na resultaatbestemming Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve Resultaatbestemming Netto resultaat

-1.941.455 -101.238 -39.662

Nieuw beleid (x € 1.000) (- = nadeel)

Structureel Eenmalig

2015

2016

2017

2018

-3.438

-80

-1.040

-4.000

28

Totaal 0 -8.558

Vervolg

Conceptvisie op de Kaden Het ontwikkelen van een visie op de Kaden is in 2014 gekoppeld aan het opstellen van een plan voor de herinrichting van de openbare ruimte. De bereikbaarheid van het centrum moet gewaarborgd zijn. Uitvoering van de herinrichting lijkt mogelijk na afronding van het project Vogelzang. Voor realisatie van de visie is eenmalig € 398.000 gereserveerd in 2015. Dit bedrag is herijkt ten opzichte van het beleidsplan van verleden jaar. In samenhang met de conceptvisie stellen we in dit beleidsplan voor twee reserveringen op te nemen van elk € 150.000. De eerste is bedoeld voor de aanpak van de kruising met de Drift. De tweede is gemaakt om meer parkeergelegenheid te realiseren voor mensen die in het centrum werken. Op dit moment loopt een onderzoek naar de noodzakelijkheid van extra capaciteit. Financiën Voor het centrum is indertijd een bedrag gereserveerd van € 6 miljoen eenmalig en € 600.000 structureel. Die laatste voor het dekken van de parkeerexploitatie. Binnen de centrummiddelen is in eerste instantie geld beschikbaar voor de projecten Raadhuisplein en Vogelzang en de centrumcommunicatie. Voor andere projecten is vervolgens aanvullende dekking georganiseerd. In 2014 is geconcludeerd dat er nog een € 1 miljoen beschikbaar is. Deze middelen zijn ingezet voor de aankoop van een pand in het Vogelzangproject, het herinrichten van de Torenstraat en een subsidieregeling voor luifels aan de westzijde van het Raadhuisplein. De raad besloot in 2013 aanvullend € 2 miljoen te reserveren, voor het optimaliseren van de looproute tussen het nieuwe en het bestaande winkelgedeelte van het centrum en voor de herinrichting van de Markt. Een voorstel voor de uitwerking van deze beide elementen is ten tijde van het opstellen van dit beleidsplan in voorbereiding. Economisch beleid Innovatiekracht blijft centraal staan voor het hele MKB. Wij streven naar een veel grotere naamsbekendheid van Drachten als een ondernemende stad met een herkenbaar high tech- en innovatieprofiel. Wij zijn er van overtuigd dat dit ook bij draagt aan werkgelegenheid in de maakindustrie en het MKB. Het innovatiecluster Het innovatiecluster is de spil van de innovatiekracht. Steeds meer bedrijven sluiten zich aan en er is inmiddels sprake van een duurzaam geheel met uitstraling. Wij blijven deze ontwikkeling de komende jaren faciliteren, zowel financieel als qua denkkracht. Meedenken en verbinden. In 2015 wordt uitvoering gegeven aan het twee jaren programma 2015-2016 met onder andere gerichte activiteiten op alle schoolniveaus, onderlinge werkgroepen voor kennisuitwisseling en innovatieontwikkeling op verschillende kennisterreinen, een regionale en een landelijke PR en de uitwerking van een tweetal gezamenlijke investeringsplannen. Daarnaast wordt geïnvesteerd in twee R&D-projecten met toegevoegde waarde voor meerdere bedrijven. Ook levert de innovatiecluster een bijdrage aan de innovatie van het overige MKB en werkt de Ondernemersvereniging Drachten aan de opzet van een Innovatiehuis. Arbeidsmarkt en Onderwijs In het kader van het projectplan O3 (onderwijs, overheid, ondernemers) is een begin gemaakt met de coördinatie van activiteiten van onze gemeente. Om de activiteiten rondom O3 een structureler karakter te geven zullen wij in 2015 29

een beleidsplan onderwijs-arbeidsmarkt opstellen, waarin de visie voor de komende jaren rondom dit thema wordt neergelegd. Naast de huidige O3activiteiten zal daarin inhoud worden gegeven aan onze ambities. Werkgeversbenadering Er is een team samengesteld dat zich richt op een goede match tussen werkzoekenden en bedrijven. De inzet is tevens om bedrijven te ontzorgen. Het gaat in het team om het combineren van de kennis van bedrijven, de kennis over de werkzoekende en kennis met betrekking tot het onderwijs. Het doel is om werkzoekenden te plaatsen op een geschikte plek. Het liefst door middel van een baan maar het kan ook gaan om een werkervaringsplaats, een traineeship of stage bijvoorbeeld in combinatie met (om)scholing. In 2015 blijft dit team actief. Bedrijventerreinen Voor de jaren 2013 t/m 2015 hebben we in de exploitatieberekeningen de verwachte verkopen op nul gesteld. Dit betekent dat als er wel grond wordt verkocht dit een positief effect heeft op de resultaatverwachting. Wij blijven inzetten op het aantrekkelijk houden van ons aanbod. In 2015 start onderzoek naar de mogelijkheid en het effect van het inzetten van een groene zone. In deze zone zou dan exclusief ruimte zijn voor bedrijven die een duurzaam product leveren. Het resultaat van het onderzoek moet duidelijk maken of er behoefte is aan een dergelijke zone en of we kansen voor het aantrekken van andersoortige bedrijven hiermee niet teveel beperken. Er zijn overigens wel bedrijven die zich vestigen en/of investeren zonder dat grond wordt gekocht. Daarnaast investeren we samen met de provincie fors in de bereikbaarheid. Onze centrale ligging in het noorden en de goede bereikbaarheid zijn eigenschappen die een positief effect hebben op het vestigingsklimaat. Voor het gebied Tussendiepen zijn samen met de ondernemers ambities geformuleerd: -

Drachten aan het water / waterfrontontwikkeling Centrum innovatieve en creatieve ontwikkelingen

Onze inzet is om samen met de ondernemers deze ambities de komende jaren te realiseren. Dit is complex omdat we tegelijkertijd de mogelijkheden van bedrijven niet willen beperken. Het proces is een organische gebiedsontwikkeling die in 2015 wordt voortgezet. Een dergelijk proces kent geen deadlines en te behalen resultaten zijn voor een bepaald jaar ook niet benoemd. In 2015 gaan we door met verbinden en meedenken en het uitwerken van kansen. Vliegveld In 2015 wordt duidelijk of een marktpartij, binnen vastgestelde randvoorwaarden, kansen ziet het vliegveld rendabel te exploiteren zonder bemoeienis van de gemeente. De toekomst van het vliegveld wordt daarmee tevens duidelijk. Breedband Samen met de F4 gemeenten en de provincie werken we aan een zo breed mogelijke uitrol van een toekomst bestendige breedband infrastructuur. Ons streven dat in 2014 minimaal één marktpartij zou beginnen met investeren is niet gehaald. Op lokaal niveau zijn bewonersinitiatieven ontstaan. Wij hechten veel belang aan deze voorziening en continueren onze inzet en de samenwerking in 2015. Er is eenmalig nog € 80.000 beschikbaar. 30

Vaarweg In 2015 is het resultaat bekend van de eerste fase van het onderzoek naar een alternatief voor de vaarroute naar de binnenhaven van Drachten. Een alternatief is nodig omdat de huidige route loopt door natuurgebied en de grote schepen die nodig zijn om de concurrentiepositie van onze bedrijven te behouden, dan wel te verbeteren, hier niet mogen varen. In 2015 verwachten wij besluitvorming over het te kiezen alternatief en de bijbehorende kosten. Nieuw beleid Economie Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2015 Eenmalig Centrumplannen REP middelen Centrumcommunicatie Visie de Kaden Eenmalig doorgeschoven uit 2014 REP middelen ICT breedband Beleidsproducten

Markt Economisch beleid Bouwgrondexploitatie economie

31

2016

2017

2018

-4.000

-80 -698

-80

-1.000 -40

-1.848 -80

-1.000

-2.660

Totaal -2.660 -5.000 -200 -698 -2.848 -80

Werk en inkomen Doelstelling

Er wordt gestreefd naar het maximaal benutten van de mogelijkheden om mensen (opnieuw) aan werk te helpen, dan wel maatschappelijk te activeren. Het uitgangspunt daarbij is het ‘work first’-principe. Er wordt een duidelijke regierol gespeeld bij het uitvoeren van re-integratietrajecten en -projecten waarbij doelmatigheid het criterium is. Ook de mogelijkheden van de bijzondere bijstand dienen optimaal benut te worden.

Indicatoren/ Kengetallen

Ontwikkeling aantal cliënten WWB Realisatie 2013 1.725 98 1.823

Cliënten WWB* Cliënten overige regelingen Totaal

Prognose 2014 1.850 95 1.945

Prognose 2015 1.850 110 1.960

*inclusief personen verblijvend in een inrichting (in 2013 waren dit 37 personen)

Sluitende aanpak WWB Cliënten met een ontheffing Cliënten op traject per 31/12 Cliënten in de intake Cliënten in de rustfase Totaal

Realisatie 2013 784 574 138 192 1.688

Prognose 2014 750 625 115 360 1.850

Prognose 2015 780 625 120 325 1.850

Realisatie 2013 28,9% 15,6% 29,1% 14,8% 11,6%

Prognose 2014 26,9% 20,1% 27,2% 14,6% 11,2%

Prognose 2015 26,5% 20,5% 27,4% 14,4% 11,2%

Realisatie 2013 1.990 267 532.083

Prognose 2014 1.950 258 503.000

Prognose 2015 2.000 270 540.000

Uitkeringsduur Korter dan 1 jaar 1 tot 2 jaar 2 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar Meer dan 10 jaar

Kwijtscheldingsbeleid Toegewezen aanvragen Gemiddeld bedrag per toewijzing Totaalbedrag kwijtscheldingen

32

Ontwikkelingen

Wet Werk en Bijstand (WWB) Toename cliëntenaantal Het aantal uitkeringsgerechtigden met een WWB-uitkering is in 2014 verder gestegen. De verwachting is dat de werkloosheid in 2015 zal dalen en dan verwachten wij dat dit ook gevolgen heeft op het aantal bijstandsgerechtigden. Vanaf 2015 wordt de potentiële doelgroep van de nieuwe Participatiewet wel groter omdat de instroom in de WSW niet meer mogelijk is en de toegang tot de Wajong wordt beperkt. Dat zal naar verwachten wel tot gevolg hebben dat het aantal bijstandsgerechtigden in 2015 verder zal groeien. Risico bijstelling rijksvergoeding Voor 2015 is onze rijksvergoeding voor het inkomensdeel begroot op € 26,9 miljoen, op basis van de ramingen voor 2014. Evenals in voorgaande jaren zal de rijksvergoeding pas bekend worden na vaststelling van het beleidsplan. Er zijn signalen dat de rijksmiddelen herverdeeld zullen worden. We houden rekening met een verlaging van onze bijdrage. Zo'n verlaging geeft een financieel risico, doordat het verschil tussen onze uitkeringskosten en de rijksvergoeding oploopt. Het verschil tussen kosten en rijksvergoeding mag maximaal 10% bedragen. Daarboven kunnen gemeenten een beroep doen op aanvullende middelen. Voor de periode tot en met 2015 heeft Smallingerland zo'n aanvulling toegekend gekregen, waardoor ons risico in die periode gemaximeerd is tot 5% van de rijksvergoeding. Als voorwaarde voor de aanvulling moet de gemeente een plan van aanpak uitvoeren. De gemeenteraad heeft dit plan vastgesteld; het wordt uitgevoerd. Voor het komende jaar lopen we daardoor slechts beperkt risico. Hoe dat na 2015 uitpakt, is mede afhankelijk van de wijze waarop het Rijk nieuwe regelingen gaat uitwerken voor (meerjarige) aanvullende uitkeringen. Wanneer we onze budgetten zouden moeten aanpassen op het huidige maximale risico van 10% vraagt dit circa € 1,2 miljoen structureel. Wet maatregelen WWB Het voornemen van het Kabinet was dat de WWB nog vooruitlopende op de invoering van de Participatiewet zou worden aangepast. Het gaat dan onder meer om de invoering van de kostendelers-norm, aanscherping van maatregelen bij het niet voldoen van verplichtingen, uniformering van verplichtingen, invoering plicht tot tegenprestatie, algemene arbeids- en reintegratieplicht, invoering zoektijd van vier weken voor iedereen, afschaffing huidige langdurigheidstoeslag en de invoering van een individuele toeslag. Deze aanpassingen zijn opgenomen in de Participatiewet. Ze hebben vooral gevolgen voor cliënten en voor de uitvoering van processen. Er is naar verwachting een beperkt financieel effect. Re-integratie De budgetten voor re-integratie zijn verplaatst naar het programma Sociaal Domein (voorheen Welzijn en Zorg). In dit programma treft u ook een beschrijving van de ontwikkelingen aan.

33

Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming

Rekening 2013 39.743.811 -46.782.768 -7.038.957

Begroting 2014 40.213.140 -48.561.644 -8.348.504

Begroting 2015 27.159.300 -31.735.280 -4.575.980

Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming

1.500.000 108.954

1.000.000 23.634

-5.430.003

-7.324.870

-4.575.980

Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve

4.267 -23.634 -7.324.870

-4.575.980

Netto resultaat

-5.449.370

34

Ontwikkelingen

Sociale werkvoorziening (WSW) Het budget voor de uitvoering van de WSW wordt met ingang van 1 januari 2015 onderdeel van het gebundelde re-integratiebudget. De budgetten en de toelichting op ontwikkelingen zijn daarom met ingang van dit beleidsplan overgebracht naar het programma Sociaal Domein. Bijzondere bijstand Ook de bijzondere bijstand hebben we inhoudelijk en financieel overgeheveld naar het programma Sociaal domein.

Beleidsproducten

Inkomensvoorzieningen (sociale zekerheid) Fraude bestrijding

35

Wonen Doelstelling

De woningvoorraad moet voldoen aan de woningbehoefte van onze inwoners. Bij renovatie en nieuwbouw houden we rekening met de demografische ontwikkelingen en maatschappelijke trends (oa. vergrijzing en betaalbaarheid van het wonen). Het aantal betaalbare woningen in onze gemeente moet worden gehandhaafd. Kwalitatieve verbeteringen mogen er niet toe leiden dat deze categorie woningen niet meer beschikbaar is voor de doelgroep. We streven naar een goed evenwicht tussen het betaalbaar houden van de woningvoorraad en de noodzakelijke kwaliteitsverbeteringen.

Indicatoren/ Kengetallen

Woningbouw Woningen per 31 december Ontwikkeling Verhouding huur/koop bestaande woningen

Realisatie 2013 24.468 150

Prognose 2014 24.634 166

Prognose 2015 24.914 280

40,4%/59,6%

40,8%/59,2%

40,7%/59,3%

Realisatie 2012 50,9% 20,9% 10,3% 17,9%

Realisatie 2013 51,3% 21,0% 10,3% 17,4%

Realisatie 2013 625

Prognose 2014 550

Prognose 2015 575

Realisatie 2013 253 274 114 87 728

Prognose 2014 220 240 100 85 645

Prognose 2015 225 250 100 100 675

Waarde-opbouw woningen < € 150.000 € 150.000 tot € 200.000 € 200.000 tot € 250.000 > € 250.000

Wabo-vergunning Beschikkingen

Wabo-aanvragen Bouwen Kappen Strijdig gebruik Overig Totaal

36

Ontwikkelingen 

Woningbouw Het actuele woningbouwprogramma gaat voor 2015 uit van een netto toevoeging van maximaal 280 woningen (nieuwbouw minus sloop). De nieuwbouwplanning voor dit jaar bedraagt circa 395 woningen. De realisatie van circa 55% van deze geplande nieuwbouw is echter nog afhankelijk van de afzet van woningen in de markt. De nieuwbouwprojecten die de afgelopen jaren in gang zijn gezet blijven op het programma staan. Voor de nieuwbouwwijken Maartenswouden, Drachtstervaart, Boornbergum en Vrijburgh betekent dit dat we blijven ontwikkelen in het tempo dat past bij de vraag vanuit de markt. Door middel van nadrukkelijker promotie proberen we de vraag positief te beïnvloeden. De herstructurering van de wijk Noordoost is bijna klaar en in 2015 wordt gewerkt aan de laatste onderdelen. De volledige afronding wordt voorzien in 2016. In de wijk De Bouwen wordt samen met de corporaties doorgewerkt aan de grootschalige herstructurering (zie Stedelijke vernieuwing). Prestatieafspraken wonen Gemeente en corporaties werken aan nieuwe prestatieafspraken vanaf 2015. Vanaf 2015 zullen de afspraken uitgevoerd en waar nodig nader uitgewerkt worden. Onderwerpen die centraal staan in de afspraken zijn: de betaalbaarheid van het wonen, verduurzaming van de voorraad en wonen en zorg. Regionale afspraken Wonen In regioverband Zuidoost hebben we een kwalitatieve visie op het wonen opgesteld, met opgaven en doelen richting 2020. In 2015 wordt een thema uit deze visie gezamenlijk uitgewerkt; kwaliteitsverbetering en verduurzaming bebouwde omgeving. De regionale vernieuwingsopgave van de woningvoorraad wordt in beeld gebracht. De uitkomst is input voor het provinciale Aanvalsplan Herstructurering Friese Woningvoorraad, waarmee de provincie de herstructurering vanaf 2015 wil aanjagen. Stedelijke vernieuwing In 2015 ligt het accent in De Bouwen op de woningvoorraad rond het groengebied van de Klaverweide. Zo rondt WoonFriesland begin 2015 de nieuwbouw van de huurwoningen aan de Klaverweide, het zuidelijke deel van de Greide en de huurwoningen aan de Burefen af. Verder pakt die corporatie medio 2015 de uitvoering van sloop en nieuwbouw van de woningen aan Paardepad, Fabriekslaan en de rest van de Greide op. Aan de zuidzijde van het groengebied voert Accolade haar plannen ten aanzien van de Granenbuurt uit. De huurwoningen langs Blauwgras en Bouwakker worden gesloopt en vervangen door nieuwe huurwoningen. De woningen langs Haverstuk, Roggepad en Boekweitkamp worden gerenoveerd. Accolade start in 2015 met (een deel van) de sloop en nieuwbouw van huurwoningen in dat gebied. De renovatie start medio 2015. Grenzend aan het groengebied Klaverweide ligt tenslotte ook het noordelijk deel van de locatie Hooiweg/Burefen. Invulling hiervan met een appartementengebouw en zeven grondgebonden woningen start ook in het voorjaar van 2015.

37

Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming

Rekening 2013 2.697.708 -7.938.074 -5.240.366

Begroting 2014 6.203.439 -12.835.423 -6.631.984

Begroting 2015 3.988.360 -7.804.410 -3.816.050

Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming

2.580.000 3.689.074

2.630.000 1.952.894

2.059.140

-2.260.000 -1.231.292

-2.049.090

-1.756.910

Aanvullende mutaties in reserves Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve

-1.614.614

Netto resultaat

-2.845.906

-2.049.090

-1.756.910

38

Verderop in de wijk start in 2015 de herinvulling van de locatie De Spreng. WoonFriesland realiseert hier 16 huurwoningen in rij-vorm en een 4-tal koopwoningen (twee onder één kap). In Noordoost wordt in 2015 gewerkt aan de afronding van de projecten Robijnekamp en de herinrichting van de Torenstraat en het Voermanspad. In 2015 wordt het project Parkensnoer uitgevoerd en wordt gestart met de voorbereiding van de infraplannen fase 5 en 6. Voor 2015 wordt een totale investering geraamd van € 3 miljoen. Deze wordt voor het grootste deel gedekt uit de Reserve Wonen die in eerdere jaren voor realisatie van deze projecten is gevoed met eenmalige middelen. Daarnaast worden de kosten voor de riolering ten laste van het Gemeentelijk Riolering Plan gebracht. Investeringsbudget Stedelijke vernieuwing (ISV) De ISV-III periode loopt in 2015 af. Voor de jaartranche 2015 zijn vanuit de provincie geen ISV-middelen meer beschikbaar. De provincie zet in op een regionale verdeling en programmering van stedelijke vernieuwingsprojecten via het spoor van de Streekagenda's. De provincie moet de bijbehorende werkwijze nog nader uitwerken. Wij zullen stedelijke vernieuwingsprojecten voor 2015 in dit kader inbrengen. Waar realisatie van projecten met nieuwe subsidie vraagt om extra inzet van gemeentelijk geld zal dit – al dan niet als onderdeel van de integrale afweging – ter besluitvorming worden voorgelegd. Projecten De Peinder Mieden In 2015 wordt gewerkt aan het opstellen van het bestemmingsplan. Afgewogen wordt dan ook of al gronden moeten worden aangekocht voor de uitvoering van dit project. Uitgangspunt blijft dat we als gemeente de (financiële) risico's minimaliseren. Maartenswouden In 2015 worden de doorontwikkelingsplannen van Talant op de Hoven-Midden en aan de Lanen opgeleverd en in gebruik genomen. Verder zal een start worden gemaakt met de projectmatige woningbouw in het deelgebied de Hoven. Drachtstervaart In 2015 hoopt de woningontwikkelaar de laatste 15 rijwoningen in In de Luwte 2 op te leveren. Ook verwacht men de eerste 8 prijsconcurrerende vrijstaande woningen op te leveren. In In de Luwte 2 zijn daarnaast nog 2-1-kapwoningen en kavels te koop. We verwachten dat rijwoningen een vervolg krijgen in Waterlandhof, dat het entreegebied vormt van Waterzoom 1 en In de Luwte 2. Of er in 2015 meer duidelijkheid komt over de invulling van In de Luwte 1 is afhankelijk van de woningmarkt en de regelgeving met betrekking tot zorgwonen. In het programma Leefomgeving gaan we in op de werkzaamheden aan het Moleneind. In het westelijk deel van het project zijn onze middelen, verantwoordelijkheden en verplichtingen beperkt. We willen in gesprek gaan met andere partijen die hier actief zijn, om samen te komen tot een herijking van afspraken die de continuïteit van de realisatie moeten borgen, zonder dat de risico's van de gemeente daardoor toenemen.

39

Boornbergum Middelgeast De projectmatige woningbouw in fase 2 wordt naar verwachting grotendeels in 2014 afgerond. De projectmatige woningbouw in fase 3 komt langzaam op gang. De plannen zijn in de verkoop en er is concrete belangstelling. De eerste woningen zijn verkocht en worden naar verwachting in 2014 opgeleverd. Afhankelijk van de woningbouwmarkt verwachten wij dat deze lijn zich doorzet. De uitgifte van de particuliere (vrije) kavels is een kwestie van lange adem. Het ontbreekt op dit moment aan belangstelling. In de grondexploitatie hebben wij hier rekening mee gehouden. Vrijburgh De Pi-groep heeft haar plannen ondanks gewijzigde regelgeving en financiering vanuit het Rijk toch weten te realiseren mede dankzij een aanvullende provinciale subsidie. Ook heeft de Pi-groep aangegeven de boerderij Vrijburgh over te willen nemen en te betrekken bij haar activiteiten. Oplevering van beide projecten wordt in 2015 voorzien. De verkoop van kavels voor vrijstaande woningen stagneert. Ook de reserveringen van projectmatig te ontwikkelen kavels zijn tot vrijwel nul gereduceerd. Er loopt nog wel een initiatief voor 'wonen in het groen' dat mogelijk door het toerekenen van een residuele grondwaarde wel kans van slagen heeft om in 2015 tot bebouwing te leiden. Financiën In totaal is voor grondbedrijfprojecten die betrekking hebben op woningen in 2015 een bedrag van ruim € 4 miljoen geraamd aan investeringen, met name voor Drachtstervaart Moleneind. Voor een nadere toelichting op het grondbedrijf verwijzen we naar de specifieke paragraaf. Herziening bestemmingsplannen Bestemmingsplannen moeten iedere tien jaar worden geactualiseerd. Onderstaand schema geeft een overzicht voor de komende jaren: Bestemmingsplan Paardensportcentrum Maartenswouden Boornbergum Middelgeast Bedrijvenpark Azeven Noord Vrijburgh Folgeren-Fennepark

Planfase per 15 juli Voorontwerp Voorontwerp Voorontwerp In voorbereiding In voorbereiding Nog op te starten

Vaststelling vereist voor 1 oktober 2015 7 februari 2016 7 februari 2016 3 juli 2017 2 oktober 2017 1 april 2018

Het bestemmingsplan Buitengebied is in 2013 grotendeels geactualiseerd. Voor afrondende werkzaamheden aan dit bestemmingsplan is een zogenaamd veegplan in voorbereiding, waarmee het op onderdelen ambtshalve wordt gerepareerd en recente wijzigingen worden verwerkt. Een aantal plangebieden is niet in het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied verwerkt als gevolg van het ontbreken van een actueel beleidskader. Het gaat om het voormalig woonwagenkamp Drachtstercompagnie en het vliegveld. Aangezien beide plangebieden beschikken over een sterk verouderd bestemmingsplan, actualisatie een wettelijke plicht is en een beheersverordening een passend wettelijk alternatief biedt, hebben wij besloten van dit instrument gebruik te maken. De vaststelling van een beheersverordening is een bevoegdheid van de gemeenteraad.

40

Omgevingsvergunning De ramingen in dit beleidsplan zijn gebaseerd op de tariefaanpassingen die in oktober 2014 door de gemeenteraad zijn behandeld. In dat voorstel is op basis van een nauwkeurige toerekening van kosten, gebaseerd op de productie van de afgelopen jaren, een tariefverhoging van 61% opgenomen voor bouw gerelateerde WABO-aanvragen. Ook de tarieven voor andere WABO-vergunningen zijn in dat voorstel herijkt, met 100% kostendekking als uitgangspunt. Voor kap, uitweg, kruimelgevallen en binnenplans kleine afwijking is bewust afgeweken van de volledige kostendekking, omdat deze de kans op ontwijkgedrag zou vergroten. Om administratieve lasten te beperken overwegen we het beleid voor kapvergunningen enigszins te verruimen. De gemeente is op dit punt de grootste afnemer. We willen hierover in 2015 met de gemeenteraad in gesprek gaan, om op basis daarvan eventueel voorstellen uit te werken. De toerekening van kosten aan vergunningen ligt in het voorliggende voorstel lager dan een jaar geleden was aangenomen. Daardoor ontstaat er structureel lagere dekking uit leges voor een bedrag van € 379.000. Hiermee is in dit beleidsplan rekening gehouden. Beleidsproducten

Ruimtelijke ordening Bouwzaken

Volkshuisvesting Bouwgrondexploitatie wonen

41

Onderwijs Doelstelling

De gemeente heeft de regiefunctie in de afstemming tussen onderwijs en andere functies binnen het jeugdbeleid. Doel is het bieden van optimale ontwikkelingskansen voor de Smallingerlandse jeugd. Hier wordt samen met het onderwijsveld en andere instellingen vorm en inhoud aan gegeven. Daarnaast richt de gemeente zich primair op de wettelijke taken: de leerplicht, het RMC, het leerlingenvervoer, de voorschoolse educatie, de schakelklassen en de huisvesting van primair, speciaal en voortgezet onderwijs. Goede onderwijshuisvesting houdt prioriteit.

Indicatoren/ Kengetallen

Leerlingen Primair onderwijs Expertisecentra Voortgezet onderwijs Totaal

Realisatie 2012/2013 5.490 851 4.961 11.302

Realisatie 2013/2014 5.419 851 5.068 11.338

Prognose 2014/2015 5.350 850 5.150 11.350

Realisatie 2011/2012 286

Realisatie 2012/2013 260

Realisatie 2013/2014 270

Deelname leerlingenvervoer Aantal leerlingen

Begeleide jongeren kwalificatieplicht in Regio De Friese Wouden Realisatie 2011/2012 Leerlingen/meldingen VO Leerlingen/meldingen MBO

308

Realisatie 2012/2013 348 121

Realisatie 2013/2014 278 103

Realisatie 2012/2013 3,11% 22,19% 2,13% 16,93%

Realisatie 2013/2014 1,78% 15,08% 1,82% 17,92%

Realisatie 2012/2013 1,29% 1,61% 0,10% 1,27% 1,23% 0,77% 0,62% 0,13%

Realisatie 2013/2014 1,52% 0,56% 0,06% 1,87% 1,05% 0,78% 0,94% 0,22%

Voortijdige schoolverlaters (in percentage totaal aantal leerlingen)

Voortgezet onderwijs Smallingerland MBO Smallingerland Voortgezet onderwijs regio MBO regio

Uitstroom VSV'ers in Regio De Friese Wouden (in percentage totaal aantal leerlingen)

Werk WWB Hulpverlening Herplaatst/gemeld onderwijs Nog in bemiddeling Leeftijd 23 bereikt Verhuisd Andere uitstroom

42

Ontwikkelingen

Onderwijshuisvesting Binnen onderwijshuisvesting blijven de komende jaren nog forse investeringen nodig. Dat heeft te maken met veranderingen in de samenstelling van de bevolking en de vervanging van afgeschreven onderwijsgebouwen. De ontgroening van de dorpen betekent dat het scholenlandschap zal veranderen. Er zullen veel minder scholen nodig zijn, maar in veel gevallen zijn de noodzakelijke nieuw te vormen scholen niet in de bestaande huisvesting in te passen zijn. Behalve veranderingen op de dorpen zijn er ook in Drachten zelf de nodige verschuivingen met gevolgen voor de scholen. In Drachten-West daalt het aantal leerlingen, net als in Drachten-Noord aanzienlijk. In de "oude" wijken stijgt daarentegen het aantal leerlingen. Door het huisvestingsbeleid van de afgelopen jaren zal er in Drachten West geen leegstand ontstaan. Drachten Noord zal een functie krijgen om een deel van de leerlingengroei uit de "oude" wijken op te vangen (het noorden van de Swetten en Noordoost). Door goede planning van de voorzieningen kunnen wij voorkomen dat er in onze scholen grote leegstand zal gaan ontstaan. Behalve bovengenoemde ontwikkeling hebben we in Drachten ook te maken met de huisvesting van het speciaal onderwijs. Via het proces samen kansrijk proberen de scholen voor speciaal onderwijs in onze gemeente beleid te ontwikkelen waardoor voor de kinderen voor 4 t/m 12 jaar die speciale zorg nodig hebben een passend aanbod kan worden geboden. Om dat aanbod te kunnen bieden, is het noodzakelijk de scholen te clusteren en te ontdoen van de bestuurlijke schotten tussen die scholen. Overigens wordt ook samengewerkt met het CJG en zorgaanbieders om over de volle breedte passende zorg te kunnen aanbieden. Die wens om samen op te trekken is voor RENN4 aanleiding geweest het eigen bouwplan te vertragen zodat de nieuwbouw voor het RENN4 onderwijs wordt meegenomen in de ontwikkeling van samen kansrijk. Tenslotte is er nog een stand alone ontwikkeling. De afgelopen jaren is gewerkt aan een complete vernieuwing van het voortgezet onderwijs. Dit proces is intussen afgesloten behoudens die van het Gomaruscollege. Deze school is gehuisvest in de voormalige PABO aan de Eikesingel. De school voldoet niet meer aan de in redelijkheid te stellen eisen. Er is nieuwbouw nodig. Binnen bovengenoemde context van en veranderingen in de demografie en inhoudelijke ontwikkelingen ontstaat de volgende opgave: -

Voortgezet onderwijs Gomarus Na de oplevering van Liudger in 2014 is er alleen voor het Gomaruscollege nog nieuwbouw nodig. Hiervoor is een bedrag noodzakelijk van € 4.000.000.

-

Primair onderwijs Dorpen In Rottevalle wordt op dit moment gewerkt aan de realisatie van een multifunctionele accommodatie. Hiervoor zijn reeds de nodige middelen beschikbaar gesteld. Naar verwachting zal in 2015 met de nieuwbouw worden gestart. De beide scholen in dit dorp zullen in de komende periode fuseren en als één school in de nieuwe accommodatie worden gehuisvest.

43

Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming Aanvullende mutaties in reserves Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve Bestemming resultaat Netto resultaat

Rekening 2013 1.787.091 -12.938.650 -11.151.559

Begroting 2014 1.792.290 -14.057.017 -12.264.727

1.188.173

2.187.917

-9.963.386

-10.076.810

-9.929.810

-10.076.810

-9.929.810

83.950 -890.667

-10.770.103

44

Begroting 2015 1.651.540 -11.581.350 -9.929.810

In Oudega is het proces om te komen tot de vorming van één school in een vergevorderd stadium. Als de besturen de voor een fusie noodzakelijke besluiten nemen, dan is een investering in een nieuwe school onontkoombaar. In onze planning gaan wij uit van nieuwbouw in 2018 met een investeringsbedrag van € 1.400.000. Ook in Opeinde lopen er gesprekken tussen de beide scholen. Mogelijk zal ook hier een fusie tussen de beide scholen plaatsvinden. De school Maitiidslibben is voldoende groot om alle leerlingen te huisvesten. Wel dient het schoolgebouw te worden gerenoveerd en aangepast aan de huidige tijd. Hiervoor is een bedrag geraamd van € 600.000. Door de ontwikkelingen in de andere dorpen is intussen ook in Drachtstercompagnie sprake van de wens om de beide scholen te fuseren. In de komende periode zal samen met de schoolbesturen en het dorp worden onderzocht wat voor een accommodatie nodig is in dit dorp. Wij zullen hierover in 2015 rapporteren. Ontwikkelingen binnen Drachten Het is de intentie in 2017 de nieuwbouw in de Swetten op te leveren. Er zal dan een centrum worden gerealiseerd voor 2 basisscholen, een gymnastieklokaal en een wijkcentrum. De gesprekken met de schoolbesturen over de nieuwbouw zijn gestart. De middelen zijn beschikbaar. -

Speciaal onderwijs, Samen Kansrijk Eind 2014 is de nieuwe locatie voor het speciaal onderwijs 4 t/m 12 jaar bekend. In het vorige beleidsplan hebben wij u aangegeven dat een beroep op de schoolbesturen is gedaan om de levensduur van enkele scholen te verlengen. Hierop is door hen positief gereageerd en zijn door hen investeringen in de gebouwen gedaan. Vanuit datzelfde perspectief is door RENN4 aan ons gevraagd de levensduur van de Zwaai vo te mogen verlengen tot 2023. Hiervoor is een investering nodig van € 500.000, waarin een bijdrage van de gemeente wordt gevraagd van € 250.000. Hierdoor ontstaat bij de gemeente de mogelijkheid om de voor de vervanging van de Zwaai vo noodzakelijke middelen in te zetten binnen het project Samen Kansrijk en dan in het bijzonder voor de school Sjalom. De nieuwbouw van deze scholen kan dan plaatsvinden in 2016. Binnen het REC 3 onderwijs wordt overwogen om vooruitlopend op de plek op de campus de school De Rank te integreren in de Lanen. Dit zal plaatsvinden in 2016. Hiervoor is een bedrag noodzakelijk van € 400.000.

Vorenstaande leidt tot de volgende financieel niet gedekte investeringswensen die zijn opgenomen in de volgorde waarin we ze prioriteit willen geven: Gomarus Rank unilocatie op Lanen Heechhof Sjalom Skelp Oudega Opeinde Drachtstercompagnie Zwaai vo

2017 2016 2016 2016 2017 2018 2018 2018 2018

45

4.000.000 400.000 2.500.000 2.750.000 2.500.000 1.400.000 600.000 1.400.000 250.000

Binnen de beschikbare middelen voor onderwijshuisvesting (exploitatie en reserve) kan geen dekking worden gevonden voor de nieuwe investeringswensen. Tot 2024 is sprake van een tekort in de exploitatie dat wordt gedekt uit de reserve. Vanaf 2025 is vervolgens de exploitatie sluitend en resteert er € 0,8 miljoen in de reserve voor onvoorziene zaken. De realisatie van ambities en verplichtingen vraagt op basis van nader uitgewerkte plannen om een afweging voor meer middelen. Die middelen zouden voor een deel kunnen komen uit de vrijval van onderhoudsbudgetten. Deze zullen gedeeltelijk overbodig worden nu sommige verplichtingen door het Rijk zijn overgeheveld van gemeenten naar schoolbesturen. We zullen voor de volgende perspectiefnota een nadere uitwerking maken. Achterstand & Kwaliteit Op 31 juli 2015 eindt de huidige vierjarentermijn. We hebben eerder besloten om vanaf schooljaar 2015-2016 de subsidie terug te brengen tot € 420.000. Ons voornemen is om vanaf 2018 ook het resterende budget te bezuinigen. Tot 2018 is er niet genoeg tijd voor een nieuwe vierjarentermijn. Daarom zullen w in het eerste kwartaal van 2015 onderzoeken hoe we vanaf het schooljaar 2015-2016 het verminderde budget effectief kunnen inzetten. Het heeft daarbij onze voorkeur om, in lijn met de uitgangspunten van ons gemeentelijke WMO- en jeugdbeleid, in te zetten op een preventieve aanpak; het voorkomen van onderwijsachterstanden in plaats van het terugdringen ervan. Na 2018 willen we activiteiten op het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstanden integreren binnen de taken en verantwoordelijkheden van het Sociaal Domein. Budgetten zullen vanaf dat moment ook binnen dat programma moeten worden gedekt. Voor –en Vroegschoolse Educatie (VVE) De vierjarige termijn van de Rijksbijdrage vve is met 1 jaar verlengd tot eind 2015. Naar aanleiding daarvan worden de afspraken met de scholen (OPO en PCBO) en het peuterspeelzaalwerk (MOS) uit het huidige Plan van Aanpak VVE 2011-2014 ook met een jaar verlengd. Daarmee wordt geregeld dat de afspraken weer gelijk lopen met de financieringstermijn. Na afloop van de financieringstermijn zal een nieuw Plan van Aanpak worden opgesteld. De aanzet om te komen tot een nieuw Plan van Aanpak zal plaatsvinden in 2015 en daarom zal er komend jaar al wel nadrukkelijk worden gekeken naar de toeleiding en indicering van vve door de Jgz in samenwerking met het peuterspeelzaalwerk (MOS). De afgelopen jaren is door de deelnemende partijen en de onderwijsinspectie geconstateerd dat met betrekking tot de toeleiding naar vve verbeterslagen zijn te maken. Deze verbeterslagen kunnen al in gang worden gezet en hebben geen nadelige consequenties voor de verlengde afspraken uit het huidige Plan van Aanpak. Na de G37 is nu de G86 aan de beurt om ervoor te zorgen dat al haar VVEmedewerkers de Nederlandse taal voldoende beheersen. Hiertoe krijgt de gemeente middelen van het Rijk. In dit beleidsplan is hiervoor eenmalig € 45.000 beschikbaar in 2015. De nulmeting zal plaatsvinden in het laatste kwartaal van 2014, de scholingstrajecten zullen starten in 2015.

46

Volwasseneneducatie Per 1 januari 2015 gaat het budget voor volwasseneducatie over naar de centrumgemeente van de arbeidsmarktregio. Voorheen kreeg elke gemeente een eigen budget. In 2015 zal er nog niet veel wijzigen qua invulling van het budget en verandert slechts de betaalwijze. In 2015 zullen we met Leeuwarden en de overige gemeenten uit de regio de Friese Wouden overleggen hoe we na 2015 ervoor kunnen zorgen dat alle burgers uit onze regio naar tevredenheid kunnen worden bediend. RMC/leerplicht/kwalificatieplicht In het afgelopen schooljaar stonden in regio De Friese Wouden in totaal 1.564 voortijdige schoolverlaters (vsv'ers) geregistreerd. Dit is een afname van 90 ten opzichte van vorig schooljaar. Hierbij moet wel in ogenschouw worden genomen dat gemeente Skarsterlân uit onze regio door een gemeentelijke herindeling is vertrokken. De RMC-functie is betrokken bij alle decentralisaties en moet alle werkprocessen daar op aanpassen. Ook de wijziging van Passend Onderwijs en de Wet doelmatige leerwegen is daarop van grote invloed. Op dit moment is het nog volkomen onduidelijk wat de precieze consequenties zijn. De verwachting is dat we er gedurende 2015 druk mee bezig zijn. Bezuinigingen Onderwijs Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2015 Onderwijsachterstanden Beleidsproducten

Lokaal bestuurlijke onderwijstaken Onderwijshuisvesting

47

2016

2017

2018 421

Totaal 421

Sport en recreatie Doelstelling

Het collegeprogramma zet in op kansen voor werk in de sector recreatie en toerisme en zet steviger in op (water)recreatie en toerisme, ook met het oog op inmiddels in gang gezette projecten als de heropening van het Polderhoofdkanaal en het uitgraven van de Drachtstervaart. Als het gaat om het promoten van het recreatief en toeristisch product wordt nauw samengewerkt met de provinciaal uitgerolde organisatie en aanpak.

Indicatoren/ Kengetallen

Zwembad De Welle Openstelling zwembad in uren Bezoekers recreatief zwemmen Verenigingszwemmen in uren Doelgroepzwemmen in uren

Realisatie 2012 3.802 177.343 2.489 28.240

Realisatie 2013 3.811 176.929 3.048 23.529

Prognose 2014 3.692 170.000 2.500 nb

Bezettingsgraad/uren binnensportaccommodaties Realisatie 2012 Sporthallen -uren opengesteld per week -uren onderwijs -uren sport De Wiken, De Bouwen, Talryk -uren opengesteld per week -uren onderwijs -uren sport en muziek

Realisatie 2013

Prognose 2014 112

7.106 5.288 ntb 1.394 1.984

Sport en bewegen Deelnemers schoolsportagenda Volwassenen die voldoen aan de NNGB *) -van 19-64 jaar -65 jaar en ouder Verenigingsondersteuning

Realisatie 2012 7.209

Realisatie 2013 9.878

Prognose 2014 8.000

26

65% 65% 34

65% 65% 25

Realisatie 2011 108 95

Realisatie 2012 109 85

Realisatie 2013 Nnb Nnb

*) NNGB = Nederlandse norm gezond bewegen

Arbeidsplaatsen toerisme en recreatie Fulltime Parttime

48

Ontwikkelingen

Buitensportaccommodaties Sportpark Douwekamp (Opeinde) Op sportcomplex Douwekamp in Opeinde wordt een kunstgrasveld voor voetbal aangelegd. Daarnaast wordt de parkeercapaciteit uitgebreid en zal het korfbalveld worden aangepast. Uitvoering vindt plaats in 2014 en 2015. Hockeyvelden Sportlaan (Drachten) In 2015 worden de verouderde hockeyvelden op de Sportlaan in Drachten vervangen en wordt het eigendom overgedragen aan de gemeente. Sportpark De Peppel Op sportpark De Peppel worden in 2015 twee kunstgrasvelden vervangen. Dit stond gepland voor 2014. In verband met vervuiling onder de kunstgrasvelden, vergt de voorbereiding meer tijd. Meerjarenraming vervanging kunstgrasvelden Op basis van een meerjarenplanning reserveren we eenmalige middelen voor de vervanging en groot onderhoud van kunstgrasvelden. De planning wordt jaarlijks geactualiseerd en aan de hand daarvan worden de reserveringen aangepast. Voor dit beleidsplan leidt dat los van middelen voor de hiervoor genoemde projecten tot een totale reservering van € 440.000 die is verdeeld over de jaren 2015 t/m 2018. We hebben besloten om op het reguliere onderhoud van de sportvelden structureel € 35.000 te bezuinigen. Deze bezuiniging kan zonder problemen worden doorgevoerd aangezien het onderhoud gunstiger is aanbesteed. Sportbedrijf Begin 2015 zijn we op de helft van de vierjarenafspraken met het Sportbedrijf. Voor 2015 gelden de volgende aandachtspunten:    

Toekomstontwikkeling zwembad De Welle; Eerste uitvoeringsjaar van de minimaregeling voor het schoolzwemmen; Eerste uitvoerings(school)jaar van het volledige beheer van gemeentelijke gymzalen; Voortgang van de inzet van coaches Sport & Bewegen (combinatiefunctionarissen) en de lange termijnvisie hierop. De regeling loopt tot en met schooljaar 2016/2017.

Als onderdeel van het bezuinigingspakket hebben we besloten de subsidie aan het Sportbedrijf structureel met € 100.000 te verlagen. In 2015 wordt de subsidie verlaagd met € 50.000 en in 2016 nogmaals met € 50.000. Samen met het Sportbedrijf gaan we een invulling zoeken voor de bezuiniging die zo weinig mogelijk nadelige gevolgen heeft voor de gesubsidieerde activiteiten. Zwembad De Welle Bij de noodzakelijke investeringen in het zwembad hebben we de ambitie om, mits financieel haalbaar, De Welle naast een thuisbasis voor basis- en doelgroepzwemmen een bovenlokale dagattractie en een trainingsfaciliteit voor topsport (RTC) te laten blijven. Gezien de noodzakelijke keuze in 2016, werken gemeente en provincie ook in 2015 vanuit de samenwerkingsagenda aan de planontwikkeling op dit gebied. De kapitaallasten die enkele jaren geleden vrijvielen (€ 239.000), zijn gereserveerd gebleven in het beleidsplan. We kiezen ervoor deze structureel te handhaven vanaf 2018. In de jaren ervoor worden geen (kapitaal)lasten verwacht. 49

Financien

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming

Rekening 2013 957.713 -4.492.536 -3.534.823

Begroting 2014 980.940 -6.456.514 -5.475.574

Begroting 2015 986.940 -5.127.660 -4.140.720 981.300

Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming

1.004.850 1.186.657

2.272.300 762.764

-130.870 -1.474.186

-90.230 -2.530.740

-3.159.420

Aanvullende mutaties in reserves Toevoeging bestemmingsreserve

-555.264 -2.530.740

-3.159.420

Netto resultaat

-2.029.450

Nieuw beleid (x € 1.000) (- = nadeel)

Structureel Eenmalig

2015

2016

2017

2018

Totaal

-330

-2.050

-418

-90

-2.888

50

Vervolg

Polderhoofdkanaal In 2015 wordt de heropening van het Polderhoofdkanaal naar verwachting gerealiseerd. Dit betekent dat wij het laatste deel van onze bijdrage (€ 230.000) na gereedkomen zullen overmaken aan de gemeente Opsterland. Toeristisch recreatieve voorzieningen Jachthavens en passantenvoorziening Opeinde De onderhoudswerkzaamheden aan havens Rottevalle en Oudega die bijdragen aan de aantrekkelijkheid van de havens worden in 2015 afgerond. De mogelijkheid tot het aanleggen van een sanitaire voorziening voor de watersport in Opeinde is in 2014 onderzocht. Het voornemen is in 2015 voorbereidingen te treffen voor de benodigde procedures en aanleg van de voorziening. Met deze maatregel kan de aantrekkelijkheid van de LitsLauwersmeerroute worden versterkt. Er is € 200.000 beschikbaar. Verenigingsgebouw watersportverenigingen Het afgelopen jaar zijn procedures doorlopen voor het bouwrijp maken en de bouw van het onderkomen voor Kanovereniging De Frosken en Roeivereniging de Dragt: twee actieve watersportverenigingen met leden uit de wijde omgeving rondom Drachten. Het voornemen is in 2015 het verenigingsgebouw te realiseren. Naast kosten van de riolering, gedekt in het GRP, dragen wij eenmalig € 65.000 bij, aangevuld met een provinciale subsidie ter hoogte van € 50.000. Uitvoeringsprogramma Recreatie en Toerisme Oostelijke poort Friese Meren Drachten als oostelijke poort naar de Friese Meren is opgenomen in de Investeringsagenda. We willen Drachten met alle voorzieningen, ook bij minder goed weer, aantrekkelijk maken voor de watersporter die de Friese meren bezoekt. Onderdeel van dit idee is de realisatie van de Drachtstervaart, een project dat, bij geen tegenslag, in 2015 wordt afgerond. Daarnaast willen we een 'waterfront' Drachten realiseren en de gebiedsontwikkeling Oudega verder vorm geven. Op deze manier kan de watersporter Drachten via een aantrekkelijke route bereiken. De ontwikkeling van een waterfront is gekoppeld aan de opwaardering van de Tussendiepen (programma Economie). Voor de ontwikkeling bij Oudega wordt in 2015 gestart met het opstellen van een gebiedsplan met een kostenraming. Een gemeentelijke bijdrage aan de realisatie maakt onderdeel uit van de reserveringen voor de investeringsagenda (programma Leefomgeving). Fietsverbindingen De plannen voor een fietsverbinding Drachten richting Oudega worden uitgewerkt in het plan voor de Peinder Mieden. Het pad kan worden gerealiseerd met middelen uit de investeringsagenda, maar moet worden afgestemd met de ontwikkeling van de Peinder Mieden. Het verzoek om een subsidie via de subsidietender van het projectbureau Plattelânsprojekten Zuidoost- Fryslân voor het fietspad Suderein is niet gehonoreerd. De ambitie om het pad te realiseren blijft onveranderd aanwezig. We onderzoeken de mogelijkheden voor aanvullende financiering van € 80.000 bovenop onze eigen reservering van € 180.000.

51

Overige ontwikkelingen Voor 2015 staan diverse zaken op de rol. In regionaal verband wordt in Zuidoost Fryslân een wandelknooppuntennetwerk uitgerold. Realisatie van het Polderhoofdkanaal en de Drachtstervaart zullen Drachten en Smallingerland nadrukkelijker opnemen in het vaarroutenetwerk. Het in 2014 opgestelde plan voor opwaardering van het dag- en verblijfsrecreatieterrein bij paviljoen De Leyen, het project Doarp yn 't Grien en Singellân Oudega worden uitgevoerd. De samenwerking met de nieuwe regionale promotieorganisatie van Fryslân krijgt verder gestalte. De Friese Wouden wordt hiermee als wandel- en fietsregio op de kaart gezet. Onder de noemer Smaak van de Friese Wouden worden streekproducten- en gerechten onder de aandacht gebracht. Streekagenda Het uitvoeringsprogramma van Streekagenda Zuidoost is vastgelegd in een meerjarenperspectief en een jaarplan. Dit jaarplan geeft inzicht in concrete werken en financiële afspraken voor de uitvoering van de streekagenda. In een jaarplan staan uitsluitend projecten, waarvoor in de begrotingen van de betrokken partijen (naast Smallingerland provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân en de gemeenten Heerenveen, Opsterland, Ooststellingwerf en Weststellingwerf) middelen zijn gereserveerd. In 2015 wordt aan de volgende projecten gewerkt:      

Doarp yn 't Grien en Singellân TOP attractie Friese Wouden Regionaal fietsroutenetwerk – ontbrekende schakels Smallingerland LAW De Noardlike Fryske Wâlden Cultuurhistorisch jaar Herbestemming zuivelfabriek Oudega

Zodra het programmabestuur van de Streekagenda het jaarplan 2015 heeft vastgesteld, leggen wij het ter informatie aan de gemeenteraad voor. De middelen die vanuit Smallingerland nodig zijn voor realisatie van dit programma zijn – met uitzondering van TOP attractie Friese Wouden – op verschillende plekken in dit beleidsplan gereserveerd. Bezuinigingen Sport en recreatie Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2015 35 50

Onderhoud sportvelden Sportbedrijf

52

2016 50

2017

2018

Totaal 35 100

Nieuw beleid Sport en recreatie Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

Eenmalig Toerisme en recreatie Kunstgrasvelden Zwembad Polderhoofdkanaal Atletiekbaan Eenmalig doorgeschoven uit 2014 Fietspad Suderein Groot onderhoud De Welle Beleidsproducten

Sportstimulering en ontwikkeling Veldsportaccommodaties Sportbedrijf Toeristische en recreatieve voorzieningen

53

2015

2016

-50 -50

-50

2017

2018

-300

-90

-2.000 -230 -118 -180 -471

Totaal -100 -440 -2.000 -230 -118 -180 -471

Cultuur Doelstelling

Smallingerland onderscheidt zich op het terrein van de cultuur. Het bevorderen van het culturele klimaat is één van de speerpunten. We zetten in op de doorontwikkeling van de gezette stappen vanuit de cultuurnota 'Meemaken'.

Indicatoren/ Kengetallen

Bezoekers / leden De Lawei (eigen voorstellingen) De Meldij Bibliotheek Museum Iduna (in eigen huis)

Realisatie 2011 81.301 3.912 13.905 15.500 11.190

Realisatie 2012 61.380 4.066 13.787 18.450 14.406

Realisatie 2013 64.143 4.581 13.811 16.016 19.381

Realisatie 2011 6 4 10.600

Realisatie 2012 6 4 11.300

Realisatie 2013 4 3 23.000

Bezoekers culturele evenementen Aantal zondagen Aantal producenten Aantal bezoekers

54

Ontwikkelingen

Cultuurhuisvesting Ten tijde van het opstellen van dit beleidsplan liggen de bouwwerkzaamheden aan De Lawei stil. De contractontbinding door De Lawei is onderwerp van arbitrage. Een nieuwe aanbesteding is gestart. De verwachting is dat de vernieuwbouw in het eerste kwartaal van 2015 zal worden afgerond. Op dat moment ontstaat duidelijkheid over de hoogte van schade en (meer)kosten, die op dit moment geraamd zijn op € 3,725 miljoen. In de vorm van een extra subsidie voor dit bedrag maken we als gemeente de afronding van het project mogelijk, zodat onze ambities voor het culturele podium en –educatieaanbod zo snel mogelijk uitvoering kunnen krijgen. Op basis van de uitkomsten van de arbitrageprocedure zal meer duidelijkheid ontstaan over de verhaalbaarheid van dit bedrag op de aannemer. Een definitieve afronding van die procedure kan mogelijk enkele jaren in beslag nemen. Tot die tijd moet de extra subsidie als risico worden gezien, aangezien deze nog niet is gedekt. We merken op dat – met inachtneming van alle onzekerheden in de ramingen – ons algemene weerstandsvermogen toereikend is voor de maximale kosten in het worstcasescenario. Invoeging Meldij in De Lawei In 2015 en 2016 zal de invoeging van De Meldij in De Lawei worden gerealiseerd. Deze invoeging moet resulteren in een toekomstbestendige organisatie met ingang van 1 september 2016, die zal werken aan de doorontwikkeling van het podium- en cultuureducatie aanbod. Voor de invoeging is € 1,2 miljoen gereserveerd als onderdeel van het totale project cultuurhuisvesting. In december 2014 wordt duidelijk welke medewerkers van De Meldij de overstap naar een ZZP-schap willen maken en welke niet. Begin 2015 kan dan de financiële balans van de invoeging worden opgemaakt en wordt helder in welke mate de gereserveerde middelen toereikend zijn. We houden er rekening mee dat er tot 1 september 2016 sprake is van een subsidietekort voor De Lawei en De Meldij, omdat tot dat moment de beoogde synergie-effecten nog niet in hun volle omvang gerealiseerd zullen zijn. We willen via garantstellingen de continuïteit van het aanbod borgen. Cultuurbeleid De cultuurnota 'Meemaken' is in 2014 geëvalueerd. De conclusie is dat vrijwel alle beoogde resultaten zijn behaald. Hiermee is een goede basis gelegd voor een vervolgnota. Tevens zijn er twee majeure ontwikkelingen gaande: Leeuwarden 2018/Fryslân 2018 en creatieve industrie (in relatie tot innovatie). Er zal in 2015 een nieuwe nota opgesteld worden voor de periode 2016 -2019. (Licht)kunst De kansen die de infrastructurele projecten bieden voor (licht)kunst worden de komende jaren verzilverd. De provincie is akkoord met het aanwenden van middelen uit de samenwerkingsagenda voor (licht)kunst op de markeringspunten. Een concrete uitwerking zal in de komende jaren gestalte krijgen.

55

Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming

Rekening 2013

Begroting 2014

Begroting 2015

-7.712.320 -7.712.320

-16.709.493 -16.709.493

-5.667.660 -5.667.660

Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming

4.500.000 1.352.072

7.289.000 3.682.993

-1.860.248

-5.737.500

-5.667.660

Aanvullende mutaties in reserves Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve

-3.697.232

Netto resultaat

-5.557.480

-5.737.500

-5.667.660

56

Vervolg 

 

Cultuuractiviteiten De cultuuractiviteiten hebben als doel een bloeiend cultureel klimaat mogelijk te maken. Dat doen we door zelf uitvoering te geven aan de door de raad vastgestelde cultuurnotitie 'Meemaken', samenwerking tussen culturele instellingen te stimuleren en waar mogelijk andere initiatieven te faciliteren. In de vorige bezuinigingsronde van 2013 is € 92.000 bezuinigd op culturele ontwikkelingen vanaf 2016. Niettemin hebben we besloten in deze bezuinigingsronde aanvullend een bedrag van € 115.000 te bezuinigen op deze middelen. Daarmee leveren we een bijdrage aan de totale bezuinigingsopgave van onze gemeente. Er zijn verschillende mogelijkheden om de bezuiniging in te vullen. We beraden ons op de opties en zullen hier binnenkort een besluit over nemen. Na de bezuiniging is er vanaf 2016 structureel € 402.000 voor evenementen. Monumenten, cultuurhistorie en archeologie In 2015 wordt weer een cultuurhistorisch jaar georganiseerd. In het najaar van 2014 zullen het thema en het programma worden vastgesteld. Voor bijdragen en subsidies in het kader van monumenten, cultuurhistorie en archeologie is € 135.000 beschikbaar. Torenstraat 3/Museumwoning De stichting Van Doesburg-Rinsemahuis is opgericht. De stichting is bezig met fondsenwerving en aanvragen van subsidie. Zodra de financiering van het project rond is en de bestemming gewijzigd, zal worden gestart met de renovatie van dit pand tot Van Doesburg-Rinsemahuis. De gemeentelijke bijdrage aan de museumwoning blijft in eerste instantie beperkt tot een eenmalige subsidie van € 127.000 voor de aankoop van het pand. Dit is gelijk aan de verkoopopbrengst van het pand. In hoeverre de gemeente ook nog een structurele subsidie gaat verstrekken is afhankelijk van de definitieve inhoudelijke plannen en daaraan gekoppelde exploitatieopzet. Amateurkunst Ook in 2015 kunnen (amateurkunst) verenigingen en organisaties een beroep doen op de subsidieregelingen voor amateurkunst. De laatste jaren doen steeds meer organisaties een beroep op de regeling om de financiering rond te krijgen van evenementen en projecten. Eén van de redenen daarvoor is dat de mogelijkheid van sponsoring vanuit het bedrijfsleven aanzienlijk moeilijker is geworden. Op de incidentele subsidies wordt structureel € 10.000 bezuinigd. Jaarlijks is € 97.000 beschikbaar. Bezuinigingen Cultuur (x € 1.000) (- = nadeel)

2015 10 115

Amateurkunst Culturele evenementen Beleidsproducten

Openbare bibliotheek Amateuristische kunstbeoefening Museum Smallingerland Schouwburg "De Lawei" Culturele evenementen

57

2016

"De Meldij" Beeldende kunst Monumentenzorg Media lokale omroep

2017

2018

Totaal 10 115

Sociaal domein Doelstelling

Smallingerland investeert in weerbare, actieve en gezonde generaties. Inwoners worden snel en goed ondersteund bij het vinden van een passend antwoord op hun vraag. Inwoners voelen zich prettig en veilig in onze gemeente en gebruiken en/of bieden de ondersteuning die nodig is. De kwetsbare groepen in de gemeente zijn minimaal van omvang. Daar waar ze er wel zijn, kennen en ondersteunen we ze. Als het gaat om zorg, jeugdzorg en werk zorgt Smallingerland, samen met haar sociale partners en de inwoners, dat inwoners naar vermogen kunnen meedoen en waar nodig hiervoor de juiste hulp en ondersteuning krijgen. Inwoners die nu begeleiding of jeugdhulp hebben, behouden de ondersteuning in de huidige vorm in ieder geval tot 2016. Niemand komt tussen wal en schip! Tegelijk bieden de nieuwe taken een kans om hulp en ondersteuning slimmer en dichter bij huis te organiseren. Hierbij wordt gestart met een gebiedsgerichte aanpak waarbij gewerkt wordt vanuit het uitgangspunt 1 gezin, 1 plan, 1 contactpersoon. Vanuit eigen kracht van de inwoners, met ondersteuning van eigen netwerk, sociale omgeving en waar nodig professionele ondersteuning, wordt ingezet op het meedoen mogelijk maken van alle inwoners aan de samenleving.

Indicatoren/ Kengetallen

Voorzieningen WMO Realisatie 2013 1.149 1.844 427 1.162 361 140

Rolstoelen Vervoersvoorzieningen Woonvoorzieningen Huishoudelijke zorg HV1 Huishoudelijke zorg HV2 PersoonsGebondenBudget

Prognose 2014 1.150 1.800 400 1.150 400 150

Prognose 2015 1.200 1.800 430 500 370 120

Realisatie 2013 732 1.305 408 2.763 1.842 450

Prognose 2014 752 1.406 998 2.835 1.890 550

Budget 2015 755 1.135 520 1.070 1.850 480

Realisatie 2013 6.531

Prognose 2014 8.500

Prognose 2015 8.500

Middelen Voorzieningen WMO (x € 1.000) Rolstoelen Vervoersvoorzieningen Woonvoorzieningen Huishoudelijke zorg HV1 Huishoudelijke zorg HV2 PersoonsGebondenBudget

Klantencontacten WMO-loket Klantencontacten

Minimabeleid Aanvragen bijzondere bijstand Verstrekte langdurigheidstoeslagen Regelingen maatschappelijke participatie Collectief verzekerden Cliënten schuldhulp en schuldsanering Huishoudens bereikt met bijzondere bijstand, langdurigheidstoeslag en regeling maatschappelijke participatie

Realisatie 2013 1.888 1.211 2.710 1.783 670

Prognose 2014 1.700 1.000 2.850 1.825 600

Prognose 2015 2.200 1.250 3.000 1.900 700

2.851

2.900

3.000

Re-integratie Realisatie 2013 900

Nieuwe toeleidingen WWB 58

Prognose 2014 550

Prognose 2015 550

Ontwikkelingen

Integrale aanpak sociaal domein Smallingerland wil met de komst van de nieuwe taken op het gebied van de Jeugdzorg, Wmo 2015 en Participatiewet zoveel mogelijk de verbinding maken in beleid en uitvoering. De integrale aanpak laat zich vooral zien bij ontwikkeling van gebiedsteams. De keuze voor het gebiedsgericht werken is door Smallingerland gemaakt met de vaststelling van het Wmo beleidsplan 2013-2016 en met de nota Samen voor elkaar. Met het programma van het nieuwe college, “Samen leven, samen werken” wordt een duidelijke stip op de horizon gezet. Gebiedsgericht werken in teams die de doelgroep van 0-100 bedienen is de toekomst voor Smallingerland. Gebiedsgericht werken gaat in 2015 van start in door Smallingerland in 4 gebieden te verdelen. In één van deze gebieden organiseren wij een pilot voor de doelgroep 0-100. In de overige drie gebieden worden de gebiedsteams Jeugd en Gezin ontwikkeld. De gebiedsgerichte teams worden in samenhang ontwikkeld, waarbij uitgangspunt is dat de basis van de teams overeenkomt. Te denken valt aan een uniforme, brede manier van vraagverheldering, hantering van dezelfde methodieken, hantering van dezelfde automatiseringssystemen/rapportage systemen, dezelfde prestatieindicatoren, dezelfde manier van monitoring en evaluatie. De kosten voor de pilot sociaal domein zijn geraamd op € 160.000. De kosten worden gedekt uit de implementatiebudgetten (€ 760.000) transitie jeugdzorg en transitie AWBZ/Wmo die van het Rijk zijn ontvangen. Aan de decentralisaties zijn rijksinkomsten gekoppeld van € 18,5 miljoen voor jeugdzorg en € 9,4 miljoen voor de AWBZ. Tegenover deze baten zijn lasten geraamd voor dezelfde bedragen. De budgetten voor participatie zijn overgeheveld van het programma Werk en inkomen naar hier, zodat er een programma Sociaal domein is ontstaan. Budgettair zijn de decentralisaties daarmee neutraal verwerkt in dit beleidsplan. Of ze feitelijk ook zo zullen uitpakken is nog allerminst zeker. Ten tijde van het opstellen van dit beleidsplan wordt nog volop gewerkt aan het inzichtelijk maken van de vraag met de daarbij behorende kosten, aan het oprichtingen en inrichten uitvoeringsorganisaties en –protocollen, en aan samenwerkingsvormen met bijbehorende kostenverdeelmodellen. We houden er rekening mee dat de rijksmiddelen niet toereikend zijn om onze kosten te dekken. Voor de jaren 2014, 2015 en 2016 is daarom per jaar € 2,5 miljoen veranderbudget gereserveerd. Hiermee kunnen we acute problemen en tekorten oplossen, maar kunnen we ook innovatie stimuleren die bijdraagt aan de gewenste transitie en die leidt tot structureel lagere kosten. Wmo 2015 Vanaf 2015 is de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) van kracht. Hierin zijn de (AWBZ-) taken opgenomen die gedecentraliseerd zijn vanuit het Rijk. De uitvoering van de nieuwe wet volgt het bestaande beleidskader van het Wmo beleidsplan 2013-2016 met de vier centrale Wmoambities. Er is vanaf 1 januari 2015 sprake van een nieuwe verordening Wmo, waar zowel het Wmo-loket, als het gebiedsteam 0-100 mee werkt.

59

Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming Aanvullende mutaties in reserves Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve Resultaatbestemming Netto resultaat

Rekening 2013 1.294.847 -16.272.391 -14.977.544

Begroting 2014 2.134.720 -22.206.542 -20.071.822

Begroting 2015 1.101.620 -65.367.798 -64.266.178

1.545.990 297.826

2.580.390 664.002

2.795.000

-13.133.728

-1.073.390 -17.900.820

-61.471.178

-17.900.820

-61.471.178

37.500 -701.872

-13.798.100

Nieuw beleid (x € 1.000) (- = nadeel)

Structureel Eenmalig

2015 0 -2.750

60

2016 -2.750

2017

2018

Totaal 0 -5.500

Ontwikkelingen

Voor 2015 zal evenals voorgaande jaren een Uitvoeringsplan Wmo worden opgesteld, met daarin alle acties die een bijdrage leveren aan de realisatie van de Wmo-ambities. De nadruk zal het komende jaar liggen op:    

Optimalisatie gebiedsgericht werken (waaronder de pilot gebiedsteam 0100) Stroomlijnen van de uitvoering van de nieuwe taken binnen de Wmo. Zorginnovatie in samenwerking met de kernpartners van de Wmo (verdere) herziening van subsidieafspraken met organisaties rondom wonen, welzijn en zorg.

Het uitvoeringsprogramma voor 2015 zal zoals gebruikelijk te zijner tijd ter kennisname aan de raad beschikbaar worden gesteld. Er is € 100.000 structureel en € 250.000 eenmalig beschikbaar voor nieuwe beleidsvoornemens met betrekking tot de Wmo. In totaal is er nu een structureel bedrag van € 7,3 miljoen beschikbaar voor uitvoering van de Wmo. Voor de Reserve Wmo geldt een plafond van € 0,75 miljoen. Transitie Jeugdzorg In 2015 wordt de nieuwe Jeugdwet van kracht. De gemeente is op basis van die wet verantwoordelijk voor alle zorg voor jeugd. Het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) gaat hierin een spilfunctie vervullen. De basis van het nieuwe stelsel wordt het wijkgericht werken met Jeugd&Gezinsteams. Het CJG wordt doorontwikkeld tot deze J&G-teams. In 2014 zijn de voorbereidingen getroffen om het CJG klaar te maken voor haar nieuwe taak als dé toegang tot informatie, voorlichting en hulpverlening voor ouders en kinderen met vragen op het gebied van gezondheid, opvoeden en opgroeien. De CJG-kernpartners richten een nieuwe stichting op. De gemeente kan gebruik maken van deze stichting voor de bemensing van de J&G-teams. De J&G-teams willen dáár zijn waar de opvoeders en kinderen/jeugdigen zijn, bijvoorbeeld op de kinderopvang, bij themabijeenkomsten en op school. Op deze manier kan inhoud worden gegeven aan preventie en kunnen problemen, daar waar die zich voordoen, vroegtijdig worden gesignaleerd en opgepakt. Het uitgangspunt van deze aanpak is dat de eigen kracht van kinderen en ouders wordt versterkt. Als er sprake is van complexe problemen, zorgt het CJG voor een gecoördineerde aanpak op basis van 1 kind/gezin, 1 plan, 1 contactpersoon (1G1P). Dit houdt ook in dat kinderen niet worden doorverwezen, maar dat de hulp rondom en in nauw overleg met het kind/gezin wordt georganiseerd. In het beleidsplan Zorg voor Jeugd 2014-2018 is de basis voor het nieuwe stelsel vastgelegd.

61

Participatie Het budget voor de uitvoering van de WSW wordt met ingang van 1 januari 2015 onderdeel van het gebundelde re-integratiebudget. Dit gaat gepaard met een bezuinigingstaakstelling. Daarnaast zal de afbouw van de uitvoeringsorganisatie Caparis ook extra geld kosten. In het sociaal akkoord is afgesproken dat er 35 regionale werkbedrijven worden ingevoerd, waarvan één in Friesland. In deze werkbedrijven moeten de werkgevers/vakbonden/UWV en de gemeenten samenwerken. De werkbedrijven worden belast met de uitvoering van de voorziening beschut werk bedoeld voor mensen met een beperking die aangewezen zijn op een beschutte werkomgeving (geleidelijk in te voeren tot 30.000 plekken in 2020) en met het toeleiden naar werk van werkzoekenden met een beperking. De werkbedrijven moeten de schakel worden tussen de mensen met een arbeidsbeperking en de werkgever. Hoe deze werkbedrijven precies worden vormgegeven en in hoeverre de bestaande SW bedrijven een rol gaan spelen bij de uitvoering is nog niet duidelijk. Voorts is in het sociaal akkoord afgesproken dat de werkgevers gefaseerd tot 2026 in totaal 125.000 banen voor mensen met een arbeidsbeperking zullen creëren. Indien blijkt dat dit niet lukt dan wordt er een quotumregeling ingevoerd op basis waarvan de werkgevers verplicht worden mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. De onderstaande tabel maakt de ontwikkeling van lasten en baten voor de participatiewet inzichtelijk. Het blijkt dat de rijksmiddelen ontoereikend zijn voor ongewijzigde uitvoering van beleid. De tekorten ontstaan vooral doordat de rijksvergoeding voor de WSW sneller daalt dan dat het aantal WSW'ers afneemt. Het subsidietekort (het verschil tussen de loonkosten van WSW'ers en de rijksmiddelen) loopt daardoor op tot ruim € 1,8 miljoen in 2018. Gemeenten kunnen deze kosten niet beïnvloeden. Kosten voor afbouw van de uitvoeringsorganisatie zijn op dit moment nog niet te ramen. In 2015 zullen we beleidskeuzes afwegen in samenhang met de mogelijkheid om extra gemeentelijke middelen toe te voegen. In het najaar 2014 wordt hiertoe aan de gemeenteraad een nieuwe kadernota Participatiewet 20152018 voorgelegd.

Ontwikkeling participatiewet (x € 1.000) (- = nadeel)

Rijksmiddelen *) Meeneemregeling (saldo vorig jaar) Middelen WSW Beschikbare middelen Kosten WSW Re-integratie Werkgeversbenadering WIW Schuldhulpverlening Loonkosten Nieuwe doelgroep Educatie Saldo

2015 14.168 457 470 15.095 12.117 2.500 158 60 100 200 118 136 -294

2016 13.264

2017 12.471

2018 11.842

474 13.738 11.540 2.500 158 60 100 200 329 136 -1.285

477 12.948 10.963 2.500 158 60 100 200 534 136 -1.703

481 12.323 10.386 2.500 158 60 100 200 719 136 -1.936

*) Vanaf 2015 worden de middelen van het participatiebudget en dat van de WSW samengevoegd

De beperking van het participatiebudget betekent dat ook in 2015 met minder middelen meer mensen ondersteund moeten worden voor de re-integratie op de arbeidsmarkt. 62

Bijzondere bijstand Door de invoering van de Participatiewet wordt meer belang gehecht aan de individuele bijzondere bijstand. De categorale bijzondere bijstand wordt beperkt tot de collectieve ziektekostenverzekering en de stadspas. In ons collegeprogramma hebben we afgesproken dat de grens voor het in aanmerking komen voor de gemeentelijke minimaregelingen wordt verhoogd van 110% naar 115% . Deze aanpassing wordt per 1 januari 2015 ingevoerd. De verwachting is dat het beroep op de bijzondere bijstand daardoor zal toenemen met circa 35%. De extra kosten zullen circa € 900.000 per jaar bedragen. Hiermee is in dit beleidsplan rekening gehouden. Per 1 januari 2015 worden de beleidsregels voor de bijzondere bijstand geactualiseerd en afgestemd op de nieuwe regelgeving. Informatievoorziening gemeenteraad Voor het sociaal domein komen er veel nieuwe taken op ons af en moet er een hoop ontwikkeld worden. Het is onzeker in hoeverre geldstromen vanuit het Rijk toereikend zijn voor een goede uitvoering van al onze verantwoordelijkheden en ambities. We willen de gemeenteraad in 2015 gaan bedienen met periodieke rapportages, waarin zowel inhoudelijke als financiële ontwikkelingen en risico's worden benoemd. Ook zal daarbij worden ingegaan op de inzet van het veranderbudget voor het sociaal domein. Nieuw beleid Sociaal domein Bedragen x € 1.000) (- = nadeel)

2015 Structureel Afschaffen gemeentelijke bijdrage HH1 Verhogen inkomensgrens minimaregeling Eenmalig Veranderbudget sociaal domein WMO Beleidsproducten

Sociaal domein algemeen Sociaal domein participatie Sociaal domein jeugd Sociaal domein WMO

63

2016

-900 900 -2.500 -2.500 -250 -250

2017

2018

Totaal -900 900 -5.000 -500

Leefomgeving Doelstelling

We zetten in op een duurzame samenleving. Bij onze bedrijfsvoering zit duurzaamheid in onze genen. Het onderwerp krijgt stelselmatig aandacht bij het voorbereiden van nieuwe projecten en bij uitvoering van beleid. We blijven ons inzetten om de CO2-uitstoot en het energieverbruik van gemeentelijke diensten en gebouwen te verminderen. Daarbij hoort dat we het opwekken en gebruiken van bronnen zoals zonne-energie, restwarmte en aardwarmte stimuleren en activeren.

Indicatoren/ Kengetallen

Tevredenheid woonomgeving (bron: wijkatlas) Totale woonomgeving Speelgelegenheden Groenvoorzieningen Parkeergelegenheden Verkeersoverlast Openbaar vervoer Straatverlichting

Realisatie 2008 6,8 6,8 7,2 6,4 6,1 5,8 7,4

Realisatie 2011 6,9 6,9 7,1 6,4 6,2 6,1 7,4

Realisatie 2013 7,0 7,2 7,3 6,5 6,2 6,1 7,4

Realisatie 2013 32.711 589 68,1%

Prognose 2014 33.300 600 70%

Prognose 2015 32.000 575 75%

Realisatie 2012 874 141 2.127

Realisatie 2013 856 Nnb 2.130

Prognose 2014 876 143 2.162

Huishoudelijk afval Hoeveelheid afval x 1.000 kg Hoeveelheid afval per inwoner Scheidingspercentage

Energieverbruik Bedrijfsgebouwen MWh Bedrijfsgebouwen x 1.000m³ gas Openbare verlichting MWh

*) De prognose voor het lopende jaar is gebaseerd op de hoeveelheden die zijn gebruikt in het aanbestedingsbestek.

64

Ontwikkelingen

Afvalinzameling en -verwerking Van afval naar grondstof De beweging van afval naar grondstof leidt tot een meer circulaire economie. Dit vraagt om duurzaam omgaan met natuurlijke bronnen (sustainable sourcing), het zuinig omgaan met onze grondstoffen (resource efficiency), het slim ontwerpen van producten (eco-design en substitutie van niet duurzame materialen), voorwerpen langer en meerdere keren gebruiken (hergebruik en reparatie) en het optimaal benutten van reststromen. Het Landelijk Afvalbeheerplan 2009-2021 (LAP2) vormt een kader voor het gemeentelijk afvalbeleid. In LAP2 zijn de hergebruikdoelstellingen voor gemeenten opgetrokken van 51% naar 60% in 2015. Op dit moment voldoet Smallingerland aan deze doelstellingen. Van de totale ingezamelde hoeveelheid afval werd in 2013 70% hergebruikt. Doordat de verbranding van restafval in LAP2 wordt beschouwd als ‘nuttige toepassing’, voldoen we eveneens aan de doelstelling om 95% van ons afval nuttig toe te passen. We blijven voortdurend zoeken naar instrumenten en manieren om de hoeveelheid afval terug te dringen en om afvalscheiding en hergebruik te stimuleren. Een reductie van de hoeveelheid restafval per persoon van 165 kg in 2013 naar circa 25 kg in 2025 zou mogelijk zijn. Op het gebied van afval betekent dit, dat er geen sprake meer is van afval, maar dat alle grondstoffen en producten in duurzame kringlopen rondgaan. We produceren anders, consumeren anders en als we dan toch restproducten overhouden, dan worden deze gebruikt voor de productie van duurzame warmte en energie. De inspanningen voor de komende periode spitsen zich toe op: - Minimaliseren van de hoeveelheid restafval in de grijze container; - Nuttig hergebruiken van gescheiden ingezamelde afvalstoffen; - Verbeteren van c.q. het vinden van nieuwe technieken voor de verwerking van afvalstoffen. Daar horen de volgende concrete acties bij: ‐ Starten van gescheiden inzameling van drankverpakkingen in 2015; ‐ Communicatieactiviteiten ter voorkoming van het verspillen van voedsel; ‐ Monitoring van gebruik van ecoparkjes; ‐ Stimuleren huishoudens afval beter te scheiden. We zullen de raad in de loop van 2015 op de hoogte houden van de voortgang en de resultaten. Aanpak zwerfafval Er is landelijk een fonds beschikbaar gesteld voor de aanpak van zwerfafval, in het bijzonder zwervend verpakkingsafval. Het fonds is bedoeld voor aanvullende activiteiten, naast de al bestaande acties die door de gemeente uitgevoerd worden, gericht op het schoonhouden van de leefomgeving. De middelen uit het afvalfonds worden naar rato van het aantal inwoners beschikbaar gesteld voor deelnemende gemeenten. Voorwaarde voor toekenning van de middelen is dat deze besteed worden aan het voorkomen, terugdringen of verwijderen van zwerfafval en dat het aanvullende activiteiten betreft naast de al bestaande gemeentelijke activiteiten. In 2015 zullen we acties blijven houden en ondersteunen om zwerfafval aan te pakken. We richten ons vooral op gedragsbeïnvloeding en participatie van bewoners en gebruikers. Zo zal bijvoorbeeld adoptie van gebieden door burgers, scholen, bedrijven en sportverenigingen ondersteund worden. 65

Financiën

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming Aanvullende mutaties in reserves Toevoeging bestemmingsreserve Onttrekking bestemmingsreserve Reserveringen Netto resultaat

Rekening 2013 15.113.849 -21.517.289 -6.403.440

Begroting 2014 13.941.460 -29.384.406 -15.442.946

Begroting 2015 16.038.190 -33.451.875 -17.413.685

5.792.130 1.506.923 -480.900

9.424.130 1.580.086

10.423.420

414.713

-4.438.730

-6.990.265

-4.438.730

-6.990.265

-1.723.888 -1.200.000 -2.509.175

Nieuw beleid (x € 1.000) (- = nadeel)

Structureel Eenmalig

2015

2016

2017

2018

Totaal

-9.364

-537

-3.590

-5.000

-18.491

66

Afvalstoffenbelasting Het Rijk heeft besloten om met ingang van 1 januari 2015 huishoudelijk- en bedrijfsafval dat verbrand wordt, te belasten. Dit is op Prinsjesdag bekend gemaakt. Men is van mening dat dit bijdraagt aan de doelstellingen van het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG), omdat recycling wordt bevoordeeld ten opzichte van verbranden en storten. Het tarief zal € 13 per ton bedragen voor zowel het afval dat wordt aangeboden om te storten als het afval dat wordt aangeboden om te verbranden. Voor ons betekent dit een kostenverhoging van indicatief € 136.000 per jaar. Afvalstoffenheffing Naar de huidige inzichten zouden niet alle ontwikkelingen financieel gedekt kunnen worden binnen de huidige tarieven. Bij ongewijzigde omstandigheden zal de komende jaren een tekort van tussen de € 0,4 miljoen en € 0,5 miljoen ontstaan. Bij de Perspectiefnota 2014-2017 is voorgesteld de tarieven met 2,5% extra te laten stijgen boven de jaarlijkse trendmatige stijging voor loonen prijsontwikkeling (1,32%). De extra kosten voor de afvalstoffenbelasting zijn niet meegenomen in dat plaatje. Om deze te dekken is een extra tariefverhoging nodig van 2,84% per aansluiting. Dat is € 6 voor een meerpersoons- en € 5,10 voor een éénpersoonshuishouding. Op deze manier ontstaat binnen enkele jaren weer een sluitende exploitatie met volledig kostendekkende tarieven. Voor meer informatie over de afvalstoffenheffing verwijzen we u naar de paragraaf lokale heffingen. De voorziening Afvalstoffenheffing dient als buffer voor het opvangen van calamiteiten en de exploitatietekorten. Eind 2014 wordt de stand van de voorziening geraamd op € 1,5 miljoen. Voor 2015 wordt een tekort van € 509.000 geraamd. Jaarlijks wordt bij het opstellen van de perspectiefnota de exploitatie met de meest actuele gegevens doorgerekend en wordt beoordeeld of het exploitatieresultaat, de tarieven en de hoogte van de voorziening met elkaar in evenwicht zijn. Investeringsagenda In 2014 hebben gemeente en provincie de Investeringsagenda ondertekend. Deze agenda bevat projecten uit de samenwerkingsagenda met daaraan gekoppeld een investeringsbijdrage. De voorwaarde is dat de projecten in 2018 in uitvoering moeten zijn. In onderstaand schema staan de projecten en de daaraan gekoppelde bedragen. In 2015 wordt aan al deze projecten gewerkt. De beschrijving vindt u onder de desbetreffende programma's (Economie, Sport en recreatie, Leefomgeving) in dit beleidsplan.

Investeringsagenda/R.E.P.(bedragen x € 1 miljoen) Innovatieomgeving Drachten Gebiedsontwikkeling Drachten west Vaarweg Drachten Duurzaamheid Drachten, Leerpark Bereikbaarheid Drachten, openb. verv. Bereikbaarheid Drachten oost Oostelijke poort merengebied Stimulering binnenvaart Drachten Subtotaal investeringsagenda Innovatiecluster REP middelen Subtotaal NUON middelen Totaal samenwerkingsagenda

67

Investering Provincie Gemeente Derden 2,0 1,0 pm 0,1 0,1 0,2 0,2 2,0 1,0 1,0 pm 13,0 13,0 4,9 4,9 21,5 10,75 10,75 1,3 0,65 0,65 45,0 31,6 12,4 pm 32,0 8,0 8,0 16,0 32,0 8,0 8,0 16,0 77,0 39,6 20,4 16,0

Verkeersmaatregelen Uit economisch en duurzaamheidsoogpunt focust het collegeprogramma voor transport op bereikbaarheid over de weg én over water. Daarnaast zetten wij in op een fietsvriendelijke en fietsveilige gemeente. Infrastructurele uitvoeringsprojecten GVVP In 2015 willen we drie rotondes in Drachten ombouwen, zodat fietsers hier voorrang krijgen op het autoverkeer. Het betreft rotondes die niet binnen een project vallen. Samen met rotondes die binnen projecten worden aangepast voldoen we dan aan het uitgangspunt van uniformiteit binnen de bebouwde kom van Drachten. Een tweede project dat we willen uitvoeren is de aanleg van een ontbrekende schakel in het fietsnetwerk, namelijk de verbinding van de Lauwers naar de doorgaande fietsroute door De Drait. Voor beide projecten is subsidie toegekend (€ 96.000). De kosten van de maatregelen zijn geraamd op € 240.000. Het verschil van € 144.000 is in dit beleidsplan eenmalig gereserveerd. Ambachtsloane De Ambachtsloane in Rottevalle voldoet niet aan de gewenste inrichting van een 30 km/uur-straat. In 2014 is een schets gemaakt met gewenste maatregelen, om deze belangrijke entree van Rottevalle verkeersveiliger te maken. In 2015 wordt de schets nader uitgewerkt en voorzien van een raming, zodat daarna besluitvorming plaatsvind over de realisatie en de dekking. Kletsterlaan Op de Kletsterlaan moeten onderhouds- en rioleringswerkzaamheden plaatsvinden. Op dit moment heeft de Kletsterlaan nog niet de uitstraling van een weg binnen de bebouwde kom. Een volledige herinrichting van de Kletsterlaan is dan ook wenselijk. In het kader van werk met werk zou de Kletsterlaan in combinatie met de benodigde onderhouds- en rioleringswerkzaamheden kunnen worden heringericht. Voor deze extra werkzaamheden is, naast de kosten voor het vervangen van de riolering € 1 miljoen aan middelen gereserveerd. We zoeken nog naar aanvullende dekking, bijvoorbeeld in de vorm van subsidies voor € 160.000. Fietsnota In 2014 is gewerkt aan het opstellen van een Fietsnota voor Smallingerland. Begin 2015 wordt deze nota voorgelegd aan de gemeenteraad. Na goedkeuring van de gemeenteraad wordt in 2015 gewerkt aan het verder concretiseren van de benoemde maatregelen, onderzoeken en campagnes. Eén concrete maatregel is het verwijderen van overbodige paaltjes in fietspaden en/of het verbeteren van de zichtbaarheid van dergelijke paaltjes. Dit ter voorkoming van eenzijdige fietsongevallen. De geraamde kosten hiervoor zijn € 15.000. Hiervoor is een subsidie toegekend van € 6.000, zodat nog € 9.000 uit eigen middelen moet worden betaald. Dit wordt gedekt uit reguliere budgetten. In het kader van de fietsnota wordt ook samen met de provincies Fryslân en Groningen en de gemeente Marum ingezet op een onderzoek naar de potentie van fietssnelwegen. Vanuit Smallingerland is € 6.000 beschikbaar voor dit onderzoek. Herinrichting Splitting De eerste schetsen voor de herinrichting van de Splitting zijn gereed. In 2015 vindt de verdere uitwerking plaats, zoals besteksvoorbereiding, en wordt duidelijk wat de kosten zijn. 68

Bereikbaarheid Drachten Oost / Transferium Drachten Oost Het verbeteren van de bereikbaarheid rondom de aansluiting Drachten Oost en het realiseren van een transferium in deze omgeving is opgenomen in de investeringsagenda. Hiervoor is een bedrag opgenomen van € 7,4 miljoen. Dat is inclusief een bijdrage van Rijkswaterstaat van € 0,5 miljoen voor het verbeteren van de doorstroming op de aansluiting. In 2015 wordt gewerkt aan het ontwerp, bestek en RO-procedures. Dan wordt ook duidelijk hoe Rijk, provincie en gemeente rollen, verantwoordelijkheid en risico’s in dit project verdelen. Plushalte Drachten Noord Bij de aansluiting N31 – Noorderhogeweg worden eind 2014 door de provincie turborotondes en een carpoolterrein gerealiseerd. In het kader van de investeringsagenda is aansluitend op de carpoolplaats een openbaar vervoerspunt bedacht in de vorm van een Plushalte. Voor de plushalte is € 1 miljoen gereserveerd in de investeringsagenda. In 2015 wordt deze plushalte uitgewerkt en wordt gestart met de ruimtelijke procedures. Uitvoering is voorzien in 2016. Openbaar Vervoer Visie De Openbaar Vervoer Visie wordt uitgewerkt. Met de realisatie van het transferium aan de oostzijde en de plushalte aan de noordkant van Drachten wordt naar verwachting een aantal belangrijke voorwaarden voor de verbetering van het openbaar vervoer gerealiseerd. In het kader van de visie zal een projectenprogramma opgesteld worden met maatregelen om de bus doorstroming te verbeteren. Kruising Gauke Boelensstraat In 2013 is de verkeersregelinstallatie vervangen en is het noodzakelijke onderhoud uitgevoerd, in afwachting van een meer duurzame oplossing in de vorm van een ongelijkvloerse kruising. Hiervoor is een bedrag van € 900.000 gereserveerd in 2017. Realisatie van onze wensen zal meer middelen vragen. Parkeren Evenals vorig jaar is voor het beleidsplan een actualisatie gemaakt van de parkeerexploitatie. Het beeld van de vorige keer, toen een perspectief is geschetst met onzekerheden en een exploitatietekort voor een aantal jaren, valt nu iets negatiever uit. Dat komt onder meer door de bijstelling van het aantal parkeeruren, rekening houdend met de realisatie van 2013. Om het risico in de parkeerexploitatie te dempen hebben wij besloten € 279.000 in te zetten ter verbetering van het resultaat. Na deze inzet blijft er tot 2024 op basis van de huidige aannames sprake van een (teruglopend) tekort. Hoe dit zich in de praktijk ontwikkelt, onder meer met de komst van nieuwe winkels, zal moeten blijken. Voor dit beleidsplan houden we een budgetneutrale raming aan. Ontwikkeling Parkeerexploitatie € 600.000 € 400.000 € 200.000 €0 -€ 200.000 -€ 400.000 Prognose parkeerexploitatie Begroting beleidsplan

69

Geluidswal De gesprekken met de provincie Fryslân over een mogelijke overname van de geluidswal zijn nog niet afgerond. In 2015 wordt hierover duidelijkheid verwacht. Er is eenmalig € 2,2 miljoen beschikbaar als afkoop van verplichtingen. Leerpark De bouw van Liudger is in 2014 afgerond, evenals de eerste fase van de herinrichting van het Leerpark. In 2015 wordt gewerkt aan de verdere uitwerking van het zogenaamde Middenterrein en zal ROC De Friese poort zijn bouwwerkzaamheden afronden. Ook vindt in 2015 de afronding plaats van Breeam-certificering. Voor de herinrichting van het middenterrein is een subsidie verkregen in het kader van het gezonde schoolplein. Onze totale investering in het project bedraagt € 2,66 miljoen. Deze wordt gedekt uit eenmalige middelen die deels voortkomen uit de investeringsagenda en voor een klein deel uit het GRP. Duurzaamheid Uitwerking Integrale Toekomstvisie Smallingerland De brainstormsessie die het college met de vorige raad heeft gehouden over de ambities en thema's uit de Integrale Toekomstvisie Smallingerland wordt nader uitgewerkt tot een plan van aanpak voor het operationaliseren van de duurzaamheidsdoelen en maatregelen op verschillende beleidsterreinen. Uitvoering speerpunten Er wordt actief uitvoering gegeven aan de door de gemeenteraad vastgestelde speerpunten op het gebied van energiebesparing in de bestaande woningbouw, grootschalige opwekking van zonne-energie, het vergroten van bewustwording van inwoners met betrekking tot evenementen en de eigen bedrijfsvoering. Project Duurzaam Smallingerland Het project Duurzaam Smallingerland bestaat uit twee onderdelen. Enerzijds particuliere woningeigenaren aanzetten tot en ontzorgen bij het energiezuiniger maken van hun woning en anderzijds het verstrekken van goedkope leningen (duurzaamheidslening) om dit te financieren. Na in 20132014 ervaring hiermee te hebben opgedaan, gaan we dit project in 2015 in een verbeterde versie voortzetten. Hierbij sluiten we ons aan bij de Friese ondersteuningsstructuur, die gefinancierd wordt door de VNG. Er zal een besluit gevraagd worden over het voortzetten van de duurzaamheidslening. Fairtrade We hebben de ambitie om van Smallingerland fairtrade gemeente te maken. In dat kader is de Fairtrade werkgroep actief. Hierin participeren samen met de gemeente vertegenwoordigers uit verschillende gremia van het maatschappelijk middenveld. Er wordt met elkaar geïnvesteerd in een breed bewustzijn van het gedachtengoed van (h)eerlijke handel. Zo dragen we lokaal bij aan een duurzamer samenleving. Grootschalige opwekking zonne-energie Afhankelijk van de resultaten van het haalbaarheidsonderzoek naar een zonnecentrale wordt beoordeeld op welke wijze de grootschalige opwekking van zonne-energie kan worden gestimuleerd. In het Beleidsplan 2015-2018 is voor duurzaamheid drie keer € 100.000 eenmalig gereserveerd voor bovengenoemde activiteiten. 70

Gemeentelijk Waterplan Voor 2015 wordt uitvoering van de volgende projecten voorzien:        

Waterplan De Drait (start voorbereiding); Berging en afvoer rioolsloten; Aanleg vegetatiedaken; Onderzoek waterverbinding Bouwen-Singels; Visplan; Waterlessen; "Ik onderzoek water"; Voorlichting via de Breeduit.

In totaal is voor de uitvoering € 491.000 geraamd, waarvan € 100.000 door het Wetterskip Fryslân wordt betaald, € 340.000 wordt gedekt ten laste van het GRP en € 51.000 ten laste van de algemene middelen. Het project overdracht stedelijk water van Wetterskip Fryslân zit in een afrondende fase. Na realisatie kan de geplande bezuiniging op dit vlak (€ 50.000) gestalte krijgen. Riolering Verschillende projecten worden in 2015 afgerond of opgepakt:        

     

Drachtstervaart, het deel van het Moleneind tussen Carillon en Dunlop. Aanleg regenwaterriool en vervangen bestaand riool aan de zuidkant. Aanpak verzakt stamriool in de Noorderhogeweg tpv tunnel de Rien Aanleg RWA-verbinding in de Wielewalen tussen De Wiken en Noord-Oost. Tijdens de herstructurering in De Bouwen wordt ook hemelwater afgekoppeld. Onder andere in De Drift en het oostelijk deel Klaverweide tot aan de Zuiderdwarsvaart. In de Venen wordt lokaal regenwater afgekoppeld. Vergroten vuilwaterbuis langs de Kletsterlaan tussen Vreewijk en de Noorderhogeweg. Vervangen en aanleg regenwaterriool in Pier Panderstraat (voor St. Lucas-school). In het afstromingsgebied van de Gauke Boelensstraat wordt lokaal in de Singels, gebied Fabriciuslaan, verder gegaan met de aanleg van afvoerriolen voor hemelwater. Voor met name het deel tussen Reidingweg en Burg. Wuiteweg, het aanleggen van een RWA-leiding tussen De Bouwen en De Singels, zijn er raakvlakken met het Waterplan. Aanleg afvoerriool voor hemelwater in De Warren. Werk met werk maken en afkoppelen grotere oppervlakken, onder andere De Zwemmer. Aansluiten buitengebiedpanden aan de Hegewei. Dat heeft eerst de ontwikkeling van bedrijventerrein Nytap afgewacht maar dient in 2015 te worden aangesloten. Vervangen riool en aanleg regenwaterriool in de Achterwei in Oudega. Relinen stamriool in De Hemmen gedeelte tussen de Boeg en het overdrachtspunt bij de rioolwaterzuivering Drachten. De capaciteit van het vuilwaterriool van De Teijen dient vergroot te worden. Dit wordt bereikt door grotere vuilwaterriolering en door afkoppeling van hemelwater.

We ramen een totale investering van € 5,4 miljoen. Voor een toelichting op de ontwikkeling van de rioolheffing verwijzen we naar de paragraaf lokale heffingen.

71

Openbare verlichting We gaan in 2015 verder met de uitvoering van maatregelen uit het duurzaam beleidsplan openbare verlichting. Dit betekent onder meer het vervangen van lichtmasten, meer toepassen van dimmers en led-verlichting en het vervangen van lichtmasten in het buitengebied door reflectoren. Het pilotproject Oudega e.o. kan hierbij als basis dienen. Ook zal worden nagegaan hoe de verlichting van de parkeerterreinen nabij het centrum van Drachten verbeterd kan worden. Specifiek voor de openbare verlichting in het centrum ramen we in dit beleidsplan eenmalig € 604.000 verdeeld over de jaarschijven 2015 t/m 2017. Er is eenmalig € 2,65 miljoen gereserveerd voor het afboeken van boekwaarden van openbare verlichting. Daarmee valt er structureel een bedrag van € 427.000 vrij. Gegeven de financiële positie van onze gemeente achten we deze administratieve systeemwijziging van afschrijven naar eenmalig dekken gewenst. Kunstwerken Op diverse plekken in de gemeente zullen slechte beschoeiingen in de komende jaren worden vervangen. De brug in de Westersanning zal vervangen moeten worden door een duiker voor gebruik voor kano's. De vervanging wordt meegenomen in het Landinrichtingsplan De Alde Feanen. Met het vervangen van de damwanden nabij de Hooidambrug is een start gemaakt; het project zal in 2015 worden afgerond. Op diverse plaatsen in de gemeente zal onderhoud van bruggen plaatsvinden. We zullen medewerking verlenen voor het aanbrengen van een (deels drijvende) brug naar It Eilân in samenwerking met de bewoners. Het verblijfsgebied bij de haven van Oudega zal worden opgeknapt. Ter plekke wordt ook een gereguleerde overnachtingplaats voor campers aangelegd. De kademuur in Opeinde ter hoogte van de voormalige zuivelfabriek zal worden hersteld. Door nader onderzoek (samen met bedrijven) zal een oplossing moeten worden gevonden voor de wisselende bodemdiepte van de industriehaven op het bedrijventerrein De Haven. De beschreven werkzaamheden worden gedekt uit de beschikbare reguliere middelen en projectreserveringen. Speelvoorzieningen Basis is het meerjarenplan speelvoorzieningen 2012-2016. In een cyclus van vijf jaar wordt per wijk of dorp de kwaliteit van de speeltoestellen en de speelwaarde getoetst. Jaarlijks worden alle speeltoestellen in het kader van de veiligheid geïnspecteerd. Speeltoestellen die af zijn worden vervangen door nieuwe op de doelgroep afgestemde speeltoestellen. In 2015 is een budget beschikbaar van € 75.000. Wijk- en dorpsbudget De wijkraden en verenigingen van dorpsbelangen ontvangen een subsidie voor de (organisatie van) activiteiten, waarmee de belangen van de inwoners van hun wijk of dorp behartigd worden en die de leefbaarheid en sociale cohesie bevorderen. Er is jaarlijks € 31.000 beschikbaar. Er is een subsidieplafond van € 2.500 per wijk of dorp.

72

Buurtbudget Smallingerland kent al sinds 2004 het buurtbudget. Ideeën om de leefbaarheid van dorp, wijk of straat te verbeteren kunnen voor een bijdrage uit het buurtbudget in aanmerking komen. Iedereen kan zo'n idee indienen. De afgelopen jaren zijn er veel en vooral zeer diverse aanvragen ingediend en na toekenning uitgevoerd. Er is jaarlijks € 100.000 beschikbaar. Bezuinigingen Wij stellen voor op verschillende onderdelen uit dit programma te bezuinigen voor een totaal bedrag van € 611.000. Hieronder ziet u de globale verdeling. Voor gedetailleerde informatie verwijzen we u naar bijlage J. Leefomgeving (x € 1.000) (- = nadeel)

2015 222 97 239 47

Wegen en verkeer Waterwegen Openbaar groen Wijkbeheer

2016 5

2017

2018

Totaal 227 97 239 47

Nieuw beleid Leefomgeving Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2015 Eenmalig Bestemming Drachten Bereikbaarheid Drachten GVVP Kruising G. Boelenstraat-Zuiderhogeweg Gemeentelijk waterplan Duurzaamheid Geluidswal Openbare verlichting (afb. boekwaarde) Openbare verlichting centrum Eenmalig doorgeschoven uit 2014 Geluidswal Bushaltes Subsidie bewonersbrug naar It Eilan Beleidsproducten

Straatnamen Schoonhouden leefomgeving Vervoer en mobiliteit Parkeervoorzieningen Openbaar groen Wijkmanagement Inzameling bedrijfsafval Milieubeleid algemeen Handhaving milieuwetten

-3.880 -750 -144

2016

2017

2018

-51 -100 -1.000 -2.650 -419

-250 -2.500 -5.000 -11.630 -750 -144 -900 -900 -92 -143 -100 -100 -300 -1.000 -2.650 -95 -90 -604

-1.200 -214 -15

-1.200 -214 -15

Verkeerswegen te land Fysiek wijk- en dorpsbeheer Openbaar vervoer Waterwegen Spel- en speelvoorzieningen Inzameling huishoudelijk afval Rioleringen Bescherming leefmilieu

73

Totaal

Veiligheid Doelstelling

Veiligheid komt op lokaal niveau vooral tot uiting in de beleving van de directe leefomgeving van mensen. Het college wil daarom samen met hen werken aan een goed woon- en werkklimaat, zodat wijken en dorpen schoon, heel en veilig zijn. De gemeente vervult daarin een regierol en stimuleert en initieert ontwikkelingen op het gebied van integrale veiligheid. De gemeente kan geen ultieme veiligheid garanderen. Onze inzet is gericht op het waarmaken van wettelijke, gemeentelijke taken. Het controle- en handhavingsbeleid zal zich kenmerken door begrip enerzijds, maar anderzijds door strakke handhaving met sancties waar nodig is.

Indicatoren/ Kengetallen

Veiligheidsgevoel (bron: wijkatlas) Overdag ’s Nachts

Financiën

Realisatie 2008 8,0 7,2

Realisatie 2011 8,0 7,2

Realisatie 2013 8,0 7,3

Rekening 2013 1.170.942 -3.763.165 -2.592.223

Begroting 2014 78.470 -2.935.590 -2.857.120

Begroting 2015 79.250 -3.121.060 -3.041.810

35.000

36.000

-2.822.120

-3.005.810

-2.822.120

-3.005.810

Budget (in €) (- = nadeel)

Baten Lasten Saldo voor resultaatbestemming Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming

-2.557.223

Aanvullende mutaties in reserves Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve

-11.029

Netto resultaat

35.000

-2.568.252

Nieuw beleid (x € 1.000) (- = nadeel)

2015 Structureel Eenmalig

-36

74

2016

2017

2018

Totaal -36

Ontwikkelingen

Integraal veiligheidsbeleid (IVB) Sinds 2013/2014 wordt binnen de structuur van de Nationale politie, in 3Noord Nederland gewerkt op basis van een regionaal beleidsplan voor Politie. Kernprioriteiten hierin zijn: jeugd en veiligheid, geweld (onder andere huiselijk geweld en uitgaansgeweld/geweld op straat), woninginbraken en georganiseerde criminaliteit. De kadernota IVB 2013-2014 van Smallingerland sluit hier inhoudelijk nauw op aan. Aanvullende prioriteiten vanuit Smallingerland voor 2015 zijn versterking regie op IVB rond onderwerpen zoals probleembuurten en woonoverlast, burgerparticipatie, wijk- en gebiedsgericht werken en operationele regie op inzet wijkagenten, SVS toezicht en gemeentelijke handhaving. Voor de jaren 2015-2018 wordt een nieuwe kadernota IVB voorbereid. Deze zal eind 2014 ter vaststelling aan de gemeenteraad worden gepresenteerd. Dan zal ook een door het college vast te stellen uitvoeringplan in concept gereed zijn. Toezichtmodel Smallingerland In nauwe samenwerking met politie en SVS is in 2013 gewerkt aan een Toezichtmodel Smallingerland, dat voorjaar 2014 is vastgesteld. Het Toezichtmodel is er op gericht om structuur aan te brengen in de communicatie en samenwerking tussen alle partijen die zich bezig houden met toezicht en handhaving. In de basis zijn dit de politie, de (gemeentelijke toezichthouders van de) SVS en de gemeentelijke handhavers, maar andere partijen zoals corporaties of beveiligingsbedrijven kunnen hierbij ook als partner aanhaken. Door verbetering van de onderlinge samenwerking en afstemming kan de aanpak van overlast, overlast gevend gedrag, vandalisme en criminaliteit, verder worden versterkt. Afstemming met partners die deelnemen aan het JOS overleg is in dezen ook van groot belang. Met hantering van het Toezichtmodel zal er betere opvolging zijn van meldingen van toezichthouders en handhavers door de politie en kan de politie zich meer op haar kerntaken richten. Met de focus op een betere samenwerking mag verwacht worden dat die in 2015 zijn vruchten zal afwerpen. De raad zal daarover in de loop van 2015 worden geïnformeerd. Veiligheidshuis Fryslân Het Veiligheidshuis Fryslân (VHF) is van en voor Friese gemeenten. Doel is met andere partners in de zorg en strafrechtketen de krachten te bundelen en samen te werken ter voorkoming van sociaal maatschappelijke uitval en ernstige vormen van overlast en criminaliteit. In 2013 is het VHF overgegaan van OM naar de Friese gemeenten. Tegelijkertijd heeft er bij diverse partners in het VFH een transformatie plaatsgevonden naar 3-Noord. Deze ontwikkelingen hebben tot gevolg gehad dat werkprocessen drastisch omgegooid zijn en nieuwe ontwikkelingen in gang zijn gezet. Voor 2014 en 2015 hadden we eenmalig geld gereserveerd voor deelname bij wijze van proef. We voegen daar in dit beleidsplan € 36.000 aan toe voor 2016. In de loop van 2016 worden de deelname in het veiligheidshuis geëvalueerd, zodat een besluit kan worden genomen over structurele deelname.

75

Vervolg

Enkele prioriteiten uit het IVB 2015-2018 De zogenaamde High Impact Crimes (woninginbraken, geweld , straatroof/overvallen) krijgen een prominente aandacht binnen het nieuwe IVB voor de komende jaren. Voor 2015 zal in dat verband de nadruk komen te liggen op de woninginbraken. In samenspraak met de politie is een projectplan in de maak met als doel een afname van 10% van het aantal woninginbraken ten opzichte van 2014. Nieuwe onderwerpen die zich aandienen betreffen de dader-en risicogroepen. Ook daarbij wordt de samenwerking gezocht met andere partners. Onderwerpen die de komende jaren aandacht blijven houden zijn de jeugd- en woonoverlast. Met name ten aanzien van de woonoverlast is de verwachting dat er meer werkzaamheden op ons afkomen als gevolg van bezuinigingen in de zorg. Tot slot kan worden opgemerkt dat de handhavingsarrangementen die in 2014 zijn gestart, zoals bijvoorbeeld voor de drank- en horecawet, ook de komende jaren een actuele rol spelen. Handhaving De ingezette koers om regelmatig controles van horecabedrijven en alcoholverkooppunten uit te voeren zal in 2015 worden geïntensiveerd. Daaronder ook de leeftijdscontroles in supermarkten, cafés en tijdens evenementen. De samenwerking met politie en SVS zoals in 2014 vormgegeven, en onder meer bedoeld voor de bestrijding van overlast van hangjeugd, hondenpoep en dergelijke, zal in 2015 worden voortgezet en waar mogelijk geïntensiveerd. Het lik op stuk beleid heeft inmiddels aangetoond effectief te zijn en zal dus ook in 2015 worden voortgezet. Evenementenbeleid Steeds vaker worden in onze gemeente evenementen gehouden. Soms zijn we daar als gemeente in betrokken, soms ook niet. Naast alle positieve effecten en uitstraling van evenementen moet altijd het belang van de openbare orde en de veiligheid in het oog worden gehouden. We bereiden beleidsregels voor, bedoeld om bij evenementen verschillende belangen te kunnen afwegen en beoordelen. Met een dergelijk vergunningenbeleid willen we (tijdig) duidelijkheid verschaffen naar alle betrokkenen. Brandweerzorg Met het overdragen van gemeentelijke brandweertaken aan de Veiligheidsregio Fryslân (VRF) per 1 januari 2014 vervalt onze eigen verantwoordelijkheid. Voor meer informatie verwijzen we u naar de paragraaf Verbonden Partijen. De lagere gemeentelijke bijdrage (€ 49.000) aan de VRF die vanaf 2015 wordt voorzien, is opgenomen in het bezuinigingspakket uit dit beleidsplan. Bezuinigingen Veiligheid Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2015 49

Veiligheidsregio Fryslân

76

2016

2017

2018

Totaal 49

Nieuw beleid Veiligheid Bedragen x € 1.000) (- = nadeel)

2015 Eenmalig Veiligheidshuis Beleidsproducten

2016

-36

Brandweer Openbare orde en veiligheid

2018

Totaal -36

Dierenasiel

77

2017

Bedrijfsvoering Doelstelling

Uitgangspunt is een op efficiency gerichte bedrijfsvoering en een daarbij passende bedrijfscultuur. Daaraan gekoppeld een continue aandacht voor het versnellen, normeren en vereenvoudigen van de processen en het verbeteren van de (publieks-) dienstverlening. Hierbij is van belang: - De (door-)ontwikkeling van een geautomatiseerde omgeving die digitale dienstverlening, informatievoorziening en (rationeel) beheer mogelijk maakt. - Een ondersteunend personeel- en organisatiebeleid.

Indicatoren/ Kengetallen

Personeel Formatie (in fte’s) Feitelijke bezetting (in fte;s) Werkzame personen (vaste en tijdelijke dienst) Ziekteverzuim (excl. zwangerschaps- en bevallingsverlof) *)

Financiën

Realisatie 2012 415 395

Realisatie 2013 414 398

Prognose 2014 402*) 398

455

455

455

5,8%

5,5%

5,0%

De formatie is door de transitie van de brandweer naar de Veiligheidsregio gedaald met ruim 6 fte.

Budget (in €) (- = nadeel)

Rekening 2013 12.268.859 -14.980.689

Begroting 2014 10.977.160 -16.817.187

-2.711.830

-5.840.027

Onttrekking algemene reserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Saldo na resultaatbestemming

525.000 84.202 -14.276.673 -1.429.880 -17.809.181

3.630.370 138.427 -10.874.280 -802.150 -13.747.660

-2.695.670 -761.970 -9.523.398

Aanvullende mutaties in reserves Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging bestemmingsreserve Reserveringen

132.500 -543.873 -250.000 -13.747.660

-9.523.398

Baten Lasten Structurele vrije begrotingsruimte Saldo voor resultaatbestemming

Netto resultaat

-18.470.554

Begroting 2015 9.878.975 -15.604.195 -425.538 -6.150.758 85.000

Nieuw beleid (x € 1.000) (- = nadeel)

2015 Structureel Eenmalig

-120

78

2016

2017

2018

Totaal -120

Ontwikkelingen

Personeel en organisatie Vitale en veilige organisatie In 2014 is het traject ingezet naar een organisatie, waarin medewerkers met plezier, betrokkenheid en in een veilige omgeving goede kwaliteit leveren. Een organisatie die op de toekomst is voorbereid, c.q. in staat is zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. In de voorbereiding (waaraan veel medewerkers deelnamen) is geconstateerd dat meer aandacht nodig is voor de mens in de organisatie, vrijheid alleen werkt binnen duidelijke(r) kaders en controle daarop en dat meer focus op de totale organisatie van belang is (en dus minder op individuele of teambelangen). Het traject is uitgezet in vooralsnog 19 stappen. De eerste zijn in 2014 gezet. De andere zullen de komende jaren worden opgepakt. De 19 stappen bevatten elementen van P&O- beleid die in de voorbereiding van het traject door de medewerkers als bepalend en/of urgent zijn beoordeeld. De komende jaren zullen deze elementen ingepast worden in bestaand en/of nieuw P&O-beleid. Overige ontwikkelingen Vanuit de nieuwe cao en nieuwe sociale wetgeving wordt op de organisatie een groter appèl gedaan om werkgelegenheid (stage-, werkervaringsplaatsen en werkplekken) voor verschillende doelgroepen te organiseren, onder andere voor jongeren en Wajongers. In 2015 en volgende jaren worden inspanningen verricht om daar waar mogelijk invulling te geven aan de bedoeling van de regelingen. Bedrijfsvoeringsonderzoeken In 2014 hebben we geen nieuwe bedrijfsvoeringsonderzoeken opgestart. Er is prioriteit gegeven aan inzet voor de bezuinigingen en de komst van de decentralisaties. Dit laatste zal voorlopig extra aandacht blijft vragen. We constateren dat diverse ontwikkelingen worden opgepakt, zoals bijvoorbeeld de onderzoeken naar de kostendekking van WABO-leges, oriëntatie op de toekomstontwikkeling van verbonden partijen zoals SVS, Hûs en Hiem en de FUMO, en de herijking van projectramingen. Deze zouden allen als bedrijfsvoeringsonderzoek gezien kunnen worden, maar zijn niet als zodanig benoemd. Voor 2015 plannen we één bedrijfsvoeringsonderzoek, namelijk de voorbereiding op de vennootschapsbelastingplicht van gemeenten zodat we tijdig actie ondernemen voor de invoering van deze plicht die gepland staat voor 1 januari 2016. Informatisering en automatisering Formeel mag het Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en eoverheid (NUP) per 1 januari 2015 eindigen, in de praktijk zal de invoering van het Stelsel van Basisregistraties ook in 2015 veel aandacht vragen. De aansluiting op de landelijke voorziening WOZ is landelijk vertraagd en zal naar het zich laat aanzien voor onze gemeente in 2015 plaatsvinden. De (verbeterde) aansluiting op het Handelsregister van de Kamer van Koophandel ligt nog in het verschiet. Bij de Basisregistratie Grootschalige Topografie kan de aansluiting op de landelijke voorziening naar verwachting worden gerealiseerd. De uitdaging is een werkend stelsel dat als één geheel wordt ervaren, de verschillende registraties moeten op elkaar zijn afgestemd. Dat is het einddoel voor 2015.

79

De decentralisaties binnen het Sociaal Domein stellen nieuwe eisen aan informatiesystemen. In de praktijk wordt de overdracht van taken naar gemeenten per 1 januari 2015 zo goed mogelijk opgevangen met vooral bestaande systemen. Voor de ontwikkeling en implementatie van nieuwe systemen is de tijd te kort. Het betekent wel dat in het vervolg nog veel ontwikkeld en ingericht moet worden. Een belangrijke pijler voor de gemeentelijke dienstverlening wordt gevormd door het 'zaakgericht werken'. Door processen eenduidig te maken en digitaal te ondersteunen kan beter op resultaat worden gestuurd en kan de informatievoorziening naar burgers en bedrijven worden verbeterd. Het zaakgericht werken gaat uit van ketens van informatiesystemen, waarbij ook documentopslag een belangrijk onderdeel is. Het zaak-/documentsysteem waarmee de afgelopen tien jaar is gewerkt, zal de komende jaren nog maar beperkt worden doorontwikkeld. Voor verdere doorgroei zal een vervangend systeem moeten worden geïmplementeerd. Een bepalende factor hierbij vormt het ambitieniveau ten aanzien van de gemeentelijke dienstverlening. In financieel opzicht is de invoering van het Stelsel van Basisregistratie gedekt binnen de begroting. De invulling van de automatisering bij de decentralisaties is van veel factoren afhankelijk. De hoogte van de kosten is daarom nog onduidelijk. Ook de kosten van een vervangend zaaksysteem zijn nog onbekend. Naast de investering in software zal de implementatie van het systeem een uitgebreide aanpak en veel inspanning vragen. Communicatie Na het vaststellen door de raad van de kadernota Koers op communicatie is het plan van aanpak Helder Communiceren gemaakt. Dat is nu in uitvoering. Trainingen worden voor delen van de organisatie al gegeven of voorbereid. Dat loopt door tot in 2015. Doel: schriftelijke communicatie verbeteren in brieven en e-mails (en daarmee ook veel standaardbrieven herzien en herschrijven) en de tweezijdige communicatie optimaliseren tussen met name beleidsmakers en de omgeving waarin zij werken. Door medewerkers, management en bestuur bewuster te maken van de omgeving waarin zij werken, wordt het makkelijker om verwachtingen over en weer te managen en de uiteindelijke boodschap op een heldere manier voor het voetlicht te brengen. Daarmee draagt de uitrol van het plan aanpak Helder Communiceren ook nadrukkelijk bij aan de doelstelling van het programma 'Burger en bestuur'. Van de reservering van € 110.000 resteert in 2015 nog € 20.000. De gemeente kiest ervoor de traditionele, meer zendergerichte, communicatie te handhaven met het continueren van de huis aan huisuitgave Breeduit. De attentiewaarde van de uitgave blijft onverminderd groot. Het blijven uitgeven van Breeduit betekent ook dat we verplichte bekendmakingen nog steeds huis aan huis kunnen publiceren. Daarmee 'veroordelen' we niemand tot alleen de digitale ontsluiting van dit type informatie. Daarmee is de uitgave ook een kwaliteitsaspect in de gemeentelijke communicatie. De uitgave is het afgelopen jaar opnieuw aanbesteed en gegund. Niettemin worden digitale vormen van communicatie steeds belangrijker. Daarom willen we meer aandacht besteden aan 'webcare'. Dat betekent: hoe houden we voldoende zicht op wat we zelf via diverse internetsites zenden en wat via hetzelfde wereldwijde web ook terugkrijgen aan vragen, reacties, opmerkingen en signalen uit de samenleving. Het is de bedoeling ook daarmee de interactie tussen de gemeente en haar omgeving te verbeteren.

80

Compensatie WIW/ID Na de afschaffing van de ID-regeling met ingang van 2013 is voor compensatie gezorgd in situaties waar door dit besluit continuïteit van gemeentelijk beleid in gevaar kwam. Het eenmalige bedrag van € 15.000 in 2015 is hier de laatste uitwerking van. Wijkatlas De wijkatlas wordt eens per twee jaar geproduceerd. De kosten (€ 50.000) worden per keer eenmalig gedekt. Overhead Begin 2014 hebben we een bedrijfsvoeringsonderzoek vastgesteld naar de periode bepaling van de omvang van overhead en de doorrekening naar leges en tarieven. Voor 2014 heeft dit geleid tot een opslagpercentage van 54,4%, afgerond 54%, op de salariskosten. Ter vergelijking: overhead als onderdeel van de totale gemeentelijke kosten bedraagt minder dan 10%. De berekeningen zijn voor de begroting 2015 geactualiseerd. Deze actualisatie (zie bijlage K.) leidt voor het komende jaar tot een percentage van 53,6%, afgerond 54%. Dit betekent dat het huidige opslagpercentage ongewijzigd gehandhaafd blijft. Bezuinigingen Wij stellen voor op verschillende onderdelen uit dit programma te bezuinigen voor een totaal bedrag van € 379.000. Hieronder ziet u de globale verdeling. Voor gedetailleerde informatie verwijzen we u naar bijlage J. Bedrijfsvoering (x € 1.000) (- = nadeel)

2015 225

Personeel Automatisering Organisatiebeleid Interne zaken Concernfinanciën

2016

2017

2018

40 4 40 70

Totaal 225 40 4 40 70

Nieuw beleid Bedrijfsvoering Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2015 Eenmalig Compensatie WIW/ID Wijkatlas Verbeterplan communicatie Beleidsproducten

2016

2017

-15 -50 -20

Personeel Informatie- en automatiseringsbeleid Organisatiebeleid Interne zaken Concernfinanciën Verzekeringen Financieel beheer Overheidscommunicatie

81

Dienstverlening derden Algemeen beheer Geldleningen Beleggingen Algemene baten en lasten Publieksbureau Juridische zaken Gemeentelijke eigendommen

2018

Totaal -15 -50 -20

4. Paragrafen 4.1

Leeswijzer

In het beleidsplan is een aantal – verplichte – paragrafen opgenomen om de raad op onderdelen een beter inzicht te geven in de financiële positie van de gemeente. Paragraaf Lokale heffingen Weerstandscapaciteit Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Grondbeleid Verbonden partijen

4.2

Pagina 82 85 87 90 92 92 94

Lokale heffingen

Inleiding De lokale heffingen volgen in beginsel alleen de inflatoire ontwikkelingen. Daarnaast wordt rekening gehouden met de kostendekkendheid en met effecten van toekomstige plannen. Onroerende Zaak Belasting Conform onze beleidslijn zullen de tarieven OZB worden aangepast voor trendmatige ontwikkelingen (1,32%). De tarieven voor 2015 kunnen we nog niet presenteren. Die zijn afhankelijk van de definitieve uitkomsten van de (jaarlijkse) herwaardering en tariefdifferentiatie (compensatie verschuiving belastingdruk woningen en niet woningen). De herwaardering is nog niet beschikbaar. In december 2014 leggen we de tarieven op basis van de bovenstaande uitgangspunten ter vaststelling aan de raad voor. Afvalstoffenheffing De tarieven voor 2015 worden dan naast de trendmatige verhoging van 1,32% aanvullend verhoogd met 2,5% voor het sluitend maken van de exploitatie op langere termijn en 2,84% voor het doorberekenen van de afvalstoffenbelasting. In totaal worden de tarieven verhoogd met 6,66%. Rekening houdend met de eenmalig verlaging van € 50 per huishouden in 2014 komen de tarieven voor 2015 uit op € 225,51 voor meerpersoonshuishoudens en € 191,52 voor eenpersoonshuishoudens. In de belastingverordening 2015 worden deze bedragen afgerond op hele euro's naar € 226, respectievelijk € 192. De Tweede Kamer neemt een besluit over de afvalstoffenbelasting na vaststelling van ons beleidsplan. Als deze belasting niet wordt ingesteld, zullen we bij de belastingvoorstellen voor december de tarieven voor de afvalstoffenheffing hierop aanpassen. Rioolheffingen Er is een financiële doorrekening opgesteld voor het nieuwe gemeentelijk rioleringsplan (GRP) voor de periode 2015-2018. In 2014 leggen we deze doorrekening aan de raad voor ter besluitvorming. In 2015 volgt een tweede voorstel, gebaseerd op een nieuwe technische doorrekening van de capaciteit van de basisriolering. Zo kunnen we beoordelen in hoeverre onze riolering in staat is buien van een bepaalde omvang te verwerken. In ons collegeprogramma hebben we opgenomen dat de kosten voor reiniging van oppervlakteverharding (straatvegen) waar mogelijk aan het GRP toerekenen en opnemen in de tarieven. Dit geeft ruimte in de begroting, het leidt wel tot een stijging van het tarief voor gebruikers met € 12 per aansluiting, van € 89 in 2014 naar € 101 in 2015. Na deze beweging is in 2015 sprake van een 100% kostendekkend tarief (in 2014 90%). 82

De autonome tariefstijging van € 10 voor eigenaren die was voor zien in het vorige GRP kan op basis van de uitkomsten van het geactualiseerde GRP worden beperkt tot € 5 per aansluiting. De investeringskosten komen iets lager uit dan begroot in het GRP 2010. De levensduur van de persleidingen kan worden verhoogd naar 55 jaar, de aanlegkosten zijn lager en er zien iets meer aansluitingen. Daarnaast kunnen we concluderen dat er geen sprake is geweest van oplopende kosten door inflatie. We kunnen niet voorspellen of dit in de toekomst zo zal blijven. Voor nu stellen we voor om vanaf 2015 voorlopig geen accres toe te passen bij de inkomsten. Er zal jaarlijks worden beoordeeld of dit stand kan houden, of dat weer overgegaan moet worden tot het accresmatig verhogen van de inkomsten om daarmee de ontwikkeling van de kosten weer bij te kunnen houden. Een eventuele eenmalige tegenvaller komt dan ten laste van de reserve. Tariefontwikkeling Rioolheffing Bedragen in € per aansluiting

Jaar 2013 2014 2015

Gebruiker 88 89 101

Eigenaar 171 172 177

Kostendekkendheid heffingen De onderstaande tabel toont de kostendekkendheid van de heffingen.

Overzicht kostendekkendheid heffingen Bedragen * € 1.000

Afvalstoffenheffing Directe lasten (bijv. kapitaallasten, salarislasten, verwerkingskosten) Te compenseren BTW Aandeel concernopslag/overhead Overige baten en subsidies Storting in voorziening Te dekken lasten Ten laste van voorziening Opbrengst heffingen Percentage kostendekking

Rioolheffing Eigenaren Gebruikers

5.007

1.801

2.031

631 717 -731

1.433 75 0 1.468 4.777

233 336

2.600

4.777 100%

2.600 100%

5.624 -509 5.115 91%

Hondenbelasting In het collegeprogramma is een verhoging van de hondenbelasting opgenomen. Het tarief per hond wordt, naast de trendmatige aanpassing, verhoogd met 10%. Deze extra verhoging genereert structureel € 25.000. Tariefontwikkeling Hondenbelasting Bedragen in € per hond

Jaar 2013 2014 2015

1e hond 55 56 62

2e e.v. hond 78 80 89

Parkeertarieven De tarieven voor het parkeren worden trendmatig verhoogd met 1,32%. Dit betekent voor het maaiveldparkeren in 2015 een verhoging van € 1,42 (ongecorrigeerd) per uur naar € 1,44. Om praktische reden is het wenselijk dat het uur tarief wordt afgerond op minimaal 5 eurocent. Wij stellen voor het uurtarief voor 2015 vast te stellen op € 1,45 per uur, het maaiveldtarief voor 2014 bedroeg € 1,40. Het tarief voor de parkeergarages komt in 2015 uit op € 1,23 per uur inclusief BTW, afgerond op € 1,25. Het tarief in 2014 bedroeg € 1,22, afgerond naar € 1,20. 83

Kwijtschelding Kwijtschelding kan worden verleend aan personen met een inkomen gelijk aan of lager dan de bijstandsnorm. Voor kwijtschelding komen in aanmerking de afvalstoffenheffing, het gebruikersdeel rioolheffing, de hondenbelasting (één hond) en de ID-kaart. Het totaalbedrag aan kwijtscheldingen wordt in 2015 geraamd op € 524.370. Ontwikkeling woonlasten In de volgende tabel wordt de ontwikkeling van de woonlasten in beeld gebracht. Hierbij is uitgegaan van een meerpersoonshuishouding, in bezit van een eigen woning met een gemiddelde WOZ-waarde zoals die in Smallingerland geldt. Voor de gehanteerde prijsaccressen voor de jaren 2015 t/m 2018 wordt verwezen naar bijlage F. Ontwikkeling Woonlasten Bedragen in €

OZB eigenaren Rioolheffing eigenaren Rioolheffing gebruikers Afvalstoffenheffing (gebruikers) Totale woonlasten

2013 224 171 88 205 688

2014 231 172 89 161* 653

2015 2016 234 237 177 182 101 102 226 229 738 750

2017 240 187 103 231 761

2018 243 192 105 234 774

* inclusief eenmalige restitutie van € 50 per huishouden

Er worden ook nog andere heffingen in rekening gebracht. Sommige hebben een algemeen karakter, andere zijn gericht op levering van specifieke diensten (leges). De heffingen waarvan de opbrengst hoger is dan € 0,5 miljoen zijn in onderstaande tabel opgenomen. Voor een toelichting op de opbrengst van de leges omgevingsvergunning wordt verwezen naar het programma Wonen. Heffingen met een opbrengst groter dan € 0,5 miljoen Bedragen x€ 1.000

Onroerende zaakbelasting Afvalstoffenheffing Rioolheffing Parkeeropbrengsten Leges omgevingsvergunning

Realisatie 2012 10.694 4.577 6.402 1.609 578

Realisatie 2013 11.214 4.725 6.776 1.760 623

84

Prognose 2014 11.732 3.697 6.902 1.763 565

Prognose 2015 11.846 5.115 7.388 2.054 1.004

4.3

Weerstandscapaciteit

Deze paragraaf geeft aan welke mogelijkheden (weerstandscapaciteit) onze gemeente heeft om risico's en niet begrote kosten op te vangen. De onzekerheid over de effecten van het nieuwe kabinetsbeleid, over grondexploitaties en over de financiële positie van verbonden partijen vragen om een relatief grote weerstandscapaciteit. Voor het jaar 2015 is de weerstandscapaciteit goed te bepalen. Voor de jaren daarna gaat het om indicatieve bedragen, bepaald op onze huidige kennis en inschattingen van de ontwikkelingen en uitgaande van volledige keuzevrijheid van de raad. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit wordt berekend voor structurele en eenmalige bedragen. In de onderstaande tabel wordt de verwachte ontwikkeling van onze weerstandscapaciteit getoond voor de komende jaren. Weerstandscapaciteit Bedragen x € 1 000

Weerstandscapaciteit in het vermogen Buffer in algemene reserve Weerstandsvermogen Eenmalige vrije begrotingsruimte Nieuw beleid 2016 – 2018 Subtotaal Weerstandscapaciteit in de exploitatie Onbenutte belastingcapaciteit OZB Onvoorzien Structurele vrije begrotingsruimte Nieuw beleid 2016 – 2018 Subtotaal Totaal generaal

2015

2016

2017

2018

2.500 17.500 17.465 37.465

2.500 17.500 12.911 6.543 39.454

2.500 17.500 9.591 11.670 41.261

2.500 17.500 2.175 20.760 42.935

pm 50 426 0 476

pm 50 312 0 362

pm 50 261 0 311

pm 50 -643 0 -593

37.941

39.816

41.572

42.342

De weerstandscapaciteit bedraagt ruim € 42 miljoen aan het einde van de planperiode. In het vorige beleidsplan was dit ruim € 52 miljoen. Dit betekent dat de weerstandscapaciteit met ongeveer € 10 miljoen daalt. De grootste factor is dat er minder is gereserveerd voor eenmalig nieuw beleid (€ 9 miljoen). Naarmate er meer van ons investeringsprograrmma wordt gerealiseerd zal de capaciteit in het vermogen de komende jaren verder dalen. De verbetering van de weerstandscapaciteit in de exploitatie van € 1,8 miljoen werkt positief door. Hier ligt naar de huidige inzichten in meerjarenperspectief nog wel een opgave. Bij de berekening van de weerstandscapaciteit is het uitgangspunt dat de gemeenteraad alle reserveringen voor nieuw beleid na de eerste jaarschijf kan heroverwegen en schrappen. Voor sommige reserveringen kan daar een kanttekening bij worden geplaatst, wanneer er sprake is van lopende projecten waarvoor reeds verplichtingen met andere partijen zijn aangegaan. Het gepresenteerde bedrag moet dan ook nadrukkelijk als indicatie van een maximumsituatie worden gezien.

85

Materiële risico's Voor een overzicht van de belangrijkste risico's, onzekerheden en niet-gekwantificeerde ontwikkelingen verwijzen we naar hoofdstuk 2.4. Vergelijking weerstandscapaciteit en risico's Aan het einde van de planperiode is er voldoende weerstandscapaciteit om eenmalige tegenvallers op te kunnen vangen. Aandacht voor onze weerstandscapaciteit blijft noodzakelijk: bij realisatie van eenmalige projecten zal de capaciteit dalen, structureel ligt er vanaf 2018 nog een opgave. Dat laatste is een bewuste keuze die we maakten in ons collegeprogramma. De onzekerheden, vooral ingegeven door kabinetsbeleid, zijn zodanig dat een sluitend meerjarenperspectief op dit moment maar beperkt houdbaar is. Onze focus ligt daarom op een begroting waarin minimaal het komende begrotingsjaar reëel sluit. Dat is in dit beleidsplan het geval voor 2015, 2016 en 2017. De opgave voor 2018 is vergeleken met de perspectiefnota beperkt. Dit past in de lijn uit ons programma om naarmate de onzekerheid over rijksbeleid afneemt toe te werken naar een sluitend meerjarenperspectief.

86

4.4

Onderhoud kapitaalgoederen

In deze paragraaf wordt inzicht gegeven in de hoeveelheid kapitaalgoederen van de gemeente Smallingerland en de wijze waarop het onderhoud hiervan financieel vormgegeven is. Wegen De gemeente beschikt over een wegennet met een lengte van circa 416 km met een totale oppervlakte van ruim 3,25 miljoen m² (inclusief bermen). Van dit wegennet ligt 250 kilometer binnen en 166 kilometer buiten de bebouwde kom. Kengetallen Wegen Gesloten verhardingen Open verhardingen Onverhard/Zandwegen Bermen

1.068.995 m² 1.610.880 m² 67.460 m² 50 ha

Voor rationeel wegbeheer wordt gebruik gemaakt van het wegenbeheersplan. Het uitgangspunt van het wegenonderhoud in Smallingerland is een te handhaven kwaliteitsniveau. Na een vorige verlaging van de structurele middelen voor wegenonderhoud van € 350.000 wordt er opnieuw bezuinigd op wegen, nu met € 140.000. Het kwaliteitsniveau zal hierdoor nog verder afnemen, maar de veiligheid zal niet in het geding raken. Bij asfalt zal lapwerk worden toegepast, de wegmarkeringen zullen minder vaak bijgewerkt worden, maar nog wel voldoen aan de wettelijke normen, wandelpaden zullen niet langer aangevuld worden met schelpen waardoor ze vergrassen. Riolering Er is inmiddels een financiële doorrekening opgesteld voor het nieuwe gemeentelijk rioleringsplan (GRP-plan) voor de periode 2015-2018. In 2014 zal deze doorrekening aan de raad worden voorgelegd ter besluitvorming. In 2015 volgt een tweede advies, waarbij het uitgangspunt een nieuwe technische doorrekening van de capaciteit van de basisriolering is, dus in hoeverre onze riolering in staat is buien van een bepaalde omvang te verwerken. In dit advies komt ook de invulling van de zorgplicht aan de orde. De gemeente voldoet aan alle verplichtingen uit diverse wetgevingen, zoals bijvoorbeeld de Wet Milieubeheer en de Wet gemeentelijke watertaken. Kengetallen Riolering Vrijverval riolering Persleidingen Kleine rioolgemalen Losstaande sturingskasten Tunnelgemalen Grote rioolgemalen Aantal straatkolken Aantal aansluitingen Bergbezinkbassins IBA's Beregenings- en rondspoelpompen

512 km 126 km 293 12 8 45 24.530 26.991 4 76 28

Speeltoestellen Het aantal speeltoestellen binnen de bebouwde kom, inclusief die op schoolpleinen, welke ook buiten de schooltijden toegankelijk zijn voor spelende kinderen, is 1188. Deze speeltoestellen staan op 185 speelvelden, 15 schoolpleinen en 4 speeltuinen. Alle speeltoestellen worden jaarlijks op veiligheid gecontroleerd.

87

Onderhoud waterwerken De gemeente bezit veel waterwerken. Het gaat in totaal om 15.039 stuks. Kengetallen Waterwerken Vaste stalen bruggen Vaste betonnen bruggen Vaste houten bruggen Beweegbare bruggen Betonnen gesloten tunnels Duikers Te onderhouden sloten

15 67 92 4 7 14.854 276 km

Voor regulier onderhoud is structureel budget beschikbaar, gebaseerd op een inventarisatie uit 2011 voor het buitenstedelijk gebied. Voor Drachten is in 2013 een inventarisatie gemaakt van bruggen en andere kunstwerken, zoals viaducten, tunnels, kademuren en duikers. Groot onderhoud en vervanging wordt financieel eenmalig gedekt. Voor kademuren geldt dat twee maal per jaar de diepte van het water voor de kademuren gemeten wordt om zo onderloopsheid tijdig te signaleren en aan te pakken. Voor onderhoud van oeverbeschoeiing was vanaf 2014 structureel € 100.000 beschikbaar, hetgeen de komende jaren tijdelijk aangevuld zou worden met jaarlijks € 150.000 voor versnelde aanpak van locaties met achterstand in onderhoud. Hiervoor zouden de nog niet benodigde structurele budgetten voor onderhoud van het Polderhoofdkanaal worden ingezet. De resultaten van deze totale inzet zou over enkele jaren geëvalueerd worden, waarna het benodigde structurele saldo opnieuw zou worden bepaald. Nu lijkt de inzet van de budgetten voor het Polderhoofdkanaal vanaf 2015 al noodzakelijk voor het kanaal zelf. Verder wordt het structurele budget in het kader van de bezuinigingen met € 10.000 verlaagd. Op termijn zal opnieuw moeten worden nagegaan of het onderhoud van de beschoeiingen na deze bewegingen nog op voldoende niveau blijft. Voor het stedelijk waterbeheer is er al enkele jaren sprake van het voornemen tot een overdracht aan Wetterskip Fryslân. Opnieuw is er sprake van vertraging. De onderhoudstoestand van duikers, stuwen en dergelijke binnen Drachten is in 2013 in kaart gebracht, voornamelijk in het kader van deze overdracht. Eventuele financiële consequenties van zowel de overdracht als van de geconstateerde onderhoudstoestand zullen worden betrokken bij de besluitvorming over de eigendomsoverdracht en indien noodzakelijk ook worden meegenomen in de volgende perspectiefnota. Na de beide overdrachten blijven er nog verschillende vaarwegen, vijvers en ontwateringsloten over waarvoor de gemeente verantwoordelijk blijft, ook voor het baggeren ervan. Het baggeren van waterpartijen binnen de bebouwde kom vormt onderdeel van het GRP, omdat deze waterpartijen voornamelijk de functie hemelwateropvang en grondwaterstandregulering hebben. De invulling van de zorgplicht hiervan zal in het tweede, technische advies over het vGRP aan de orde komen. Openbare verlichting Naar verwachting hebben we eind 2014 het volgende areaal in bezit: 12.464 aansluitingen, 12.190 lichtmasten, 12.558 verlichtingsarmaturen, 13.796 lampen, 16 abri's, 263 grondspots en schijnwerpers en 30 lichtkunstwerken. Investeringen in openbare verlichting worden in 2014 voor de verlichtingsarmaturen en lichtmasten in 40 jaar afschreven. Er wordt in dit beleidsplan voorgesteld vanaf 2015 over te gaan tot eenmalige dekking, conform de wijze waarop andere investeringen in de openbare ruimte gedekt worden.

88

Openbaar groen Het totale te beheren openbaar groen is 398 ha, exclusief de begraafplaatsen en sportvelden. Kengetallen Openbaar groen Groen bebouwde kom Incidenteel onderhouden terreinen binnen de bebouwde kom Landschappelijk groen Bermen en singels wegen buiten beb. kom Begraafplaatsen Sportvelden

266 ha

72 ha 10 ha 50 ha 6 ha 49 ha

Voor het onderhoud van het openbaar groen is een beeldgericht onderhoudsplan opgesteld. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een digitaal beheerssysteem. Het beheer en onderhoud, met uitzondering van de bomen, is uitbesteed aan derden. Schapen begrazen ongeveer 12 ha. De braakliggende terreinen (72 ha) worden 2x per jaar geklepeld. Iedere vijf jaar wordt het openbaar groen opnieuw aanbesteed aan derden. Deze staat voor 2015 weer op de planning. Het onderhoud van sportvelden is in 2014 weer opnieuw aanbesteed. Gebouwen en overige objecten Het gebouwenbestand van de gemeente Smallingerland bestaat uit verschillende objecten, waaronder het gemeentehuis, gymlokalen, welzijnsaccommodaties en diverse bestemmingen. Gemeentelijke huisvesting Gymzalen Sporthallen Welzijnsaccommodaties Woningen Overige objecten Elektrakasten Watertappunten

9 11 2 12 2 23 28 10

Er zijn meerjarenonderhoudsplannen voor wijkgebouwen, dorpshuizen, gebouwen in gebruik bij derden, en voor de gemeentelijke huisvesting (gemeentehuis en de bedrijfsgebouwen aan de Tussendiepen). Het beheer van de gymzalen, inclusief het verzorgen van het dagelijks onderhoud, is sinds juli 2014 overgegaan naar het Sportbedrijf. De gemeente is daarmee niet langer verantwoordelijk voor het dagelijks onderhoud. Herijking van de gemeentelijke budgetten ten opzichte van de meerjarenonderhoudsplannen heeft inmiddels plaatsgevonden. Naast deze gebouwen staan er in onze gemeente enkele tientallen schoolgebouwen. De gemeente moet zorgdragen voor nieuwbouw. Scholen voor voortgezet onderwijs dragen zelf de kosten voor groot en dagelijks onderhoud. Dit geldt vanaf 2015 ook voor het primair en speciaal onderwijs. Rollend materieel Voor de uitvoering van verschillende taken zetten we allerhande voertuigen in. Er wordt gewerkt met een meerjarenvervangingsschema. Voor de kapitaallasten van vervangingen wordt een structurele reservering opgenomen. De structurele budgetten voor onderhoud zijn afgestemd op ervaringscijfers van de afgelopen jaren.

89

4.5

Financiering

In onze financiële verordening staan de kaders beschreven waarbinnen het college geldstromen, vermogenswaarden, posities en risico's kan en moet beheren. Renterisico In de Wet Financiering Decentrale Overheden staat vermeld dat gemeenten zich moeten houden aan de renterisiconorm. Het doel van de renterisiconorm is om ervoor te zorgen dat het renterisico bij herfinanciering beheerst wordt. De jaarlijks verplichte aflossingen en de renteherzieningen mogen niet meer bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. Dit is voor de gemeente Smallingerland € 195 miljoen in 2015. De renterisiconorm voor 2015 is daardoor € 39 miljoen. De Gemeente Smallingerland blijft met een reguliere aflossingsverplichting van € 2,9 miljoen en de herfinanciering van een geldlening van € 8 miljoen ruim onder deze norm. Kasgeldlimiet De kasgeldlimiet geeft aan tot welk bedrag een gemeente mag financieren met kort geld. Deze limiet bedraagt voor ons 8,5% van het begrotingstotaal. Dit komt voor 2015 neer op € 16,5 miljoen. Tot dit bedrag kunnen we 'rood' staan bij de BNG, waarvoor een relatief lage rente in rekening gebracht wordt. Komen we hierboven, dan moet een financieringsplan worden gemaakt. Wanneer het teveel 'rood staan' te lang duurt, moet formeel een langlopende geldlening worden aangetrokken. Financieringsbehoefte Met de huidige stand van de liquide middelen en de geplande investeringen voor de komende beleidsperiode zal de gemeente extra financiering aan moeten trekken. Investeringen in grote projecten zoals bestemming Drachten en REP middelen cultuuraccommodatie, onderwijs, riolering, tweede fase parkeergarage Raadhuisplein en herfinanciering van een lening in 2015 geeft eind 2018 een verwacht financieringstekort van € 60 miljoen. Op basis van een meerjaren liquiditeitsprognose zal een passende financieringsvorm worden gezocht. Bij de financiering van een dergelijk bedrag – dat we beschouwen als maximale uitwerking van het huidige investeringsprogramma – loopt onze netto schuldenlast (zonder leningen aan woningbouwcorporaties) op van circa 35% tot maximaal circa 60% van ons begrotingstotaal. Daarmee blijven we ruim binnen de richtlijnen van de VNG. De financieringslasten van eventuele leningen zijn gedekt binnen de voorliggende meerjarenbegroting. Renteontwikkeling In de rentenotitie Smallingerland 2008 zijn uitgangspunten en beleidsregels vastgesteld voor het bepalen van de hoogte van de interne rentevoet. Deze mag maximaal 1,5% hoger en maximaal 0,25% lager zijn dan de marktrente. Voor de marktrente wordt uitgegaan van het BNG-tarief voor een lening met lineaire aflossing in 25 jaar. De marktrente lag ten tijde van het opstellen van de Perspectiefnota 2015-2018 net onder de 3%. De interne rekenrente blijft voor 2015 ongewijzigd op 4%. Wet Houdbaarheid Overheid Financiën (wet Hof) De wet Hof is in december 2013 vastgesteld. De rijksoverheid wil met de wet Hof bereiken dat de Europese afspraken over het EMU-saldo worden vastgelegd in de nationale wetgeving en hiermee de decentrale overheden (provincies, gemeenten en waterschappen) verplichten hieraan en bijdrage te leveren. Voor gemeenten is voor 2014 een maximum EMU tekortnorm vastgesteld van 0,42% van het Bruto Binnenlands Product (BBP). We hebben ons aandeel in het EMU-saldo voor 2015 benaderd € 8 miljoen. Uitgaande van volledige realisatie van alle beleidsvoornemens zouden we indicatief uitkomen op een tekort 90

van € 14 miljoen. De ervaring leert dat positieve rekeningsaldi in combinatie met het doorschuiven van eenmalige middelen leidt tot een lagere financieringsbehoefte. We voorzien wat betreft het EMU-saldo voor 2015 dan ook geen problemen. In de wet is gekozen voor een collectieve normering voor alle gemeenten gezamenlijk. In de wet Hof zal het sanctiemechanisme worden vervangen door een correctiemechanisme. Op welke wijze hieraan invulling wordt gegeven is op dit moment niet bekend. Schatkistbankieren De verplichting tot schatkistbankieren is definitief in de wet vastgelegd. Het kabinet verplicht de gemeenten hun kasoverschotten, boven een drempelbedrag, onder te brengen bij de rijksoverheid. Door consolidatie van de onderlinge schuldverhoudingen tussen de rijks- en decentrale overheden zou de EMU-schuld van de collectieve sector dalen. Gemeenten mogen hun overtollige financiën tot een bepaald bedrag buiten de schatkist van het Rijk aanhouden. Het drempelbedrag wordt als volgt bepaald: voor gemeenten met een begrotingstotaal kleiner of gelijk aan € 500 miljoen is het drempelbedrag gelijk aan 0,75% van het begrotingstotaal, waarbij het drempelbedrag minimaal € 250.000 bedraagt. Voor onze gemeente is de drempel € 1,4 miljoen. We voorzien voor onze gemeente geen directe gevolgen. Evenals in het verleden zal de gemeente hooguit bij uitzondering tijdelijk beschikken over een positief kassaldo. Overzicht van de algemene dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen 2015 Bedragen in €

Gemeentefonds Lokale heffingen Saldo financieringsfunctie Dividend Totaal

97.990 12.204 5.958 296 116.448

91

4.6

Bedrijfsvoering

Voor een toelichting op de bedrijfsvoering verwijzen we u naar het programma Bedrijfsvoering.

4.7

Grondbeleid

Beleidsregels grondexploitatie In 2011 heeft de raad nieuwe beleidsregels vastgesteld voor de risicobepaling en -dekking grondbedrijf. De uitgangspunten die worden gehanteerd zijn behoedzaamheid, transparantie, periodieke actualisatie en een weerstandsbuffer op maat. Ontwikkeling na Beleidsplan 2014-2017 Grondexploitaties zijn voortdurend aan verandering onderhevig. Vergeleken met het vorige beleidsplan zijn de verwachtingen over de uitvoering van plannen verder bijgesteld. De voortgang van de uitvoering van projecten is van invloed. Zoals in het vorige beleidsplan aangekondigd is, heeft na vaststelling van de structuurvisie een nieuwe beoordeling plaatsgevonden op de status van de niet in exploitatie genomen gronden. Hierdoor worden vanaf 2014 geen rente en kosten meer bijgeschreven op de boekwaarde van de strategische gronden. Deze kosten worden vanaf 2014 gedekt binnen het programma Bedrijfsvoering. De gevolgen die dit heeft voor de ontwikkeling van de boekwaarden, het verwacht resultaat en het risico zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Ontwikkelingen grondgrondbedrijf Bedragen x € 1 miljoen

BP 2014 Boekwaarde voorraad gronden Begin planperiode Eind planperiode Agrarische waarde Maximaal verschil boekwaarde en agrarische waarde (is risico)

JV 2013

PPN 2015

BP 2015

9,0 10,9 10,0 0,9

9,4 9,4 10,3 0

9,4 9,4 10,3 0

9,4 9,4 10,3 0

Boekwaarde grond in exploitatie Begin planperiode Eind planperiode Maximale boekwaarde (is risico)

6,2 6,2 8,8

4,6 5,3 8,5

4,6 5,3 8,5

6,3 4,9 7,5

Verwacht resultaat

5,5

5,1

5,1

5,1

Maximaal risico

9,7

6,7

6,7

7,5

Ontwikkeling van de boekwaarden In 2014 is de interne rekenrente verlaagd van 5% naar 4%. Per saldo zorgt dat voor lagere financieringskosten en dus lagere boekwaarden. De herinrichting van het Moleneind loopt voorspoedig. Naar alle waarschijnlijkheid kan het project eerder worden beëindigd. Dit leidt tot een verschuiving van de boekwaarden binnen de planperiode. Toerekening overheadkosten Tot op heden werd aan grondbedrijfprojecten een overheadopslag doorberekend van 30% van de personele lasten. In het bedrijfsvoeringsonderzoek van begin 2014 is geconstateerd dat voor een zuivere toerekening moet worden uitgegaan van 54%. Deze aanpassing is opgenomen in dit beleidsplan. Het gevolg is dat boekwaarden sneller oplopen. 92

Ontwikkeling van de risico's De voorraad grond is naar aanleiding van de vaststelling van de structuurvisie aangemerkt als strategische voorraad. Overeenkomstig de BBV voorschriften worden deze gronden gewaardeerd op de marktwaarde (dit is de agrarische waarde) en vindt geen bijschrijving plaats van rente en kosten. Er is daardoor geen sprake van oplopende boekwaarden. In het Beleidsplan 2014-2017 werd gerekend met een agrarische waarde van € 3,25 per m². In de Jaarstukken 2013 en daarna is deze bijgesteld op € 3,50. Dit uitgangspunt handhaven we in dit beleidsplan. De maximale boekwaarde van de gronden in exploitatie binnen de planperiode wordt ook als risico beschouwd. De schommelingen in de boekwaarde en daarmee in het risico worden veroorzaakt doordat de baten en lasten van de grondexploitatie op de boekwaarde worden verwerkt. Ook winst- c.q. verliesneming en het in exploitatie nemen van nieuwe (onderdelen van) complexen beïnvloedt de boekwaarde. Ontwikkeling van het verwachte resultaat In het Beleidsplan 2014-2017 werd uitgegaan van een verwacht resultaat van 5,5 miljoen. In de onderstaande tabel is te zien hoe de winstverwachting is opgebouwd in de daaropvolgende rapportages. Winstverwachtingen grondexploitaties (- = nadeel) Bedragen x € 1 miljoen

Complex Industrieterrein de Haven Ureterpvallaat Middelgeast Bedrijvenpark NHW/Nijtap Diversen complexen wonen Totaal

BP 2014

JV 2013 3,1 2,3 0,1 5,5

2,6 2,4 0,1

PPN 2015 2,6 2,4 0,1

5,1

5,1

BP 2015 2,4 2,0 4,4

De afname van de winstverwachting is het gevolg van een hogere toerekening van overheadkosten. Daarnaast is er bij Industrieterrein de Haven een bijstelling van de verwachte nog te maken kosten voor de ondergrond. Doordat de uitvoering van de verschillende plannen langer duurt, wordt het grootste deel van het resultaat niet in deze planperiode gerealiseerd. Aandachtspunten Behoedzaamheid Voor wat betreft de uitvoering van de bestaande en eventuele nieuwe plannen blijven we een behoedzame lijn volgen; pas als we verzekerd zijn van voldoende inkomsten worden er investeringen gepleegd. Actualisatie grondexploitaties Er wordt gewerkt aan een actualisatie van de grondexploitaties. Bij het opstellen van de jaarstukken over 2014 zullen de uitkomsten worden verwerkt.

93

4.8

Verbonden partijen

Verbonden partijen zijn volgens het BBV organisaties waarin de gemeente zowel een bestuurlijk als een financieel belang heeft. In bijlage I is een overzicht opgenomen van verbonden partijen. In deze paragraaf staan we stil bij de verbonden partijen waarvoor we in 2013 bijzonderheden voorzien. Caparis / Sociale werkvoorziening Fryslân Met de invoering van de participatiewet stopt de instroom van WSW'ers in Caparis per 1 januari 2015. De bestaande groep WSW'ers behoud haar rechten. Gevolg is een geleidelijke afbouw van de WSW. Bij de uitvoeringsorganisatie Caparis NV zal dit leiden tot frictiekosten. De financiering van het Rijk loopt daarnaast sneller terug dan de verwachte afname van het aantal WSW'ers. Als gevolg daarvan zal het subsidie tekort (het verschil tussen de loonsom van de WSW'ers en de rijksfinanciering) de komende jaren sterk oplopen. Een werkgroep is nu bezig te onderzoeken hoe de acht betreffende gemeenten verder willen en wat de gevolgen zijn voor de gemeenschappelijke regeling en voor Caparis NV. Voor 2015 worden de tekorten opgevangen in het participatiebudget. Dit is inclusief een structureel bedrag van € 0,4 miljoen aan eigen gemeentelijke middelen. We houden er rekening mee het participatiebudget niet toereikend is om de gevolgen van de nieuwe wet te dekken. Huisvuilcentrale Alkmaar (HVC) Wij zijn aandeelhouder van de NV HVC en tevens klant waar het betreft de verwerking van huishoudelijk- en bedrijfsafval. Onze participatie bedraagt 2,7% (78 aandelen) met een nominale waarde van € 3.545. De afgelopen jaren is geen dividend uitgekeerd. Het aandeelhouderschap van HVC impliceert een deelname in de garantstelling voor de door de onderneming aangegane geldleningen voor hun primaire taken (afvalverwerking en energie). Eind 2013 bedroeg het totaal van bedoelde leningen € 642 miljoen. Ons aandeel daarin is € 15,1 miljoen. Voor deze bereidstelling ontvangen we een provisie van 1%. Deze inkomst is structureel in de begroting opgenomen in het programma Bedrijfsvoering . Daarnaast staan de aandeelhouders garant voor de eventuele exploitatietekorten van de NV. In de afgelopen jaren was het exploitatieresultaat negatief als gevolg van gewijzigde boekhoudregels. In plaats van de gebruikelijk annuïtaire afschrijving op activa is overgestapt op lineaire afschrijving. Dat veroorzaakt in de eerste jaren een hogere afschrijvingslast. Vanaf 2014 worden weer positieve resultaten verwacht, mits de energiemarkt stabiel blijft. Eind 2013 bedroeg het eigen vermogen van HVC € 63 miljoen. Het geïnvesteerd vermogen is € 904 miljoen. In onze klantrelatie is het verwerkingstarief van belang. Voor 2015 zijn de tarieven als volgt bepaald: - Huishoudelijk afval € 81,80 per ton (excl. € 14,62 transportkosten ) - GFT afval € 47,00 per ton (excl. € 9,40 transportkosten) Vanaf 2015 gaat de Rijksoverheid een Afvalstoffenbelasting heffen op afval dat door gemeenten wordt aangeboden aan stort- en verbrandingsinstallaties. Het tarief van deze belasting bedraagt € 13 per ton. HVC zal deze belasting bij ons in rekening brengen boven de genoemde tarieven. Bij de berekening van de afvalstoffenheffing voor 2015 hebben wij met deze extra kosten rekening gehouden.

94

Afvalsturing Friesland (Omrin) We zijn aandeelhouder van de NV Afvalsturing Friesland met een participatie van 12% van het aandelenkapitaal. De nominale waarde hiervan bedraagt € 163.000. De gemiddelde dividenduitkering is structureel in de begroting opgenomen voor € 11.000. Omdat we geen diensten meer afnemen van de NV Afvalsturing Friesland beraden we ons nog over de wenselijkheid en de mogelijkheid om de aandelen te vervreemden. Veiligheidsregio Fryslân (VRF) De VRF is een gemeenschappelijke regeling van alle Friese gemeenten en verzorgt de wettelijke taken op het gebied van veiligheid en gezondheid voor de ruim 645.000 inwoners van de provincie. Per 1 januari 2014 maken ook de gemeentelijke brandweertaken onderdeel uit van de VRF. Smallingerland levert in 2015 een bijdrage van € 3,6 miljoen. Hiervan heeft € 2,0 miljoen betrekking op de regionale brandweertaken en bevolkingszorg, € 1,3 miljoen op de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en € 0,3 miljoen op de preventieve gezondheidszorg. Stichting Veiligheidszorg Smallingerland (SVS) Door het wegvallen van inkomsten voor gesubsidieerde arbeidsplaatsen is een herpositionering van de SVS noodzakelijk geworden. In 2013 is de subsidie aan de SVS structureel verhoogd. Door het inschakelen van de SVS voor een aantal gemeentelijke taken, te weten het beheer van de nieuwe parkeergarage en het toezicht op fiscaal parkeren is de begroting op dit moment sluitend en de bedrijfsvoering min of meer stabiel. De doelstelling op het gebied van opleiden/toerusten en vervolgens doen uitstromen naar regulier betaalde arbeid van personen met een achterstand op de arbeidsmarkt blijft onverkort gelden. Eind 2014 ontvangt de raad een voorstel met een oriëntatie op de toekomst. Bedrijvenpark Drachten Azeven De verbetering van de economische omstandigheden leiden nog niet tot andere verkoopverwachtingen. Tot en met 2016 wordt, naast de verkopen die contractueel zijn vastgelegd, niet gerekend op nieuwe verkopen. Vanaf 2016 wordt een lichte verbetering in de vraag naar bedrijventerreinen verwacht. Vooralsnog worden er geen nieuwe investeringen gedaan. Op deze manier wordt eraan gewerkt om de boekwaarde (€ 14,6 miljoen eind 2013) stabiel te houden. Hûs en Hiem Als gevolg van de economische crisis is het aantal aanvragen voor welstandsadvies bij Hûs en Hiem flink gedaald. Dat heeft gevolgen voor de inkomsten, met als gevolg dat de exploitatie niet langer sluit. Het algemeen bestuur van Hûs en Hiem heeft gekozen voor een oplossing. Daarbij is het voornemen om de formatie te verkleinen en te flexibiliseren. De keuze gaat gepaard met transitiekosten. Het aandeel van Smallingerland ligt op circa € 120.000. Het exacte bedrag is afhankelijk van verschillende factoren, zoals de herplaatsbaarheid van medewerkers. De werkvoorraad in de eerste helft van 2014 gaf aanleiding voor een heroriëntatie op de noodzakelijke formatieomvang. Deze oriëntatie wordt op dit moment uitgevoerd. Om de bedrijfsvoering verder te verstevigen worden nieuwe financieringsmodellen onderzocht die qua inhoudelijke indeling en prijsstelling beter aansluiten bij de behoefte van gemeenten en bij de integrale kostprijs. 95

Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing De Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) is vanaf 1 januari 2014 operationeel. De FUMO voert voor Smallingerland de basistaken uit en de taken die in het verleden waren ondergebracht bij het Servicebureau de Friese Wouden. De organisatie met circa 100 medewerkers en een jaaromzet van circa € 12 miljoen is volop in ontwikkeling. Personeelsbeleid, productiviteit en kwaliteit zijn onderwerpen die verder worden ontwikkeld. We pakken de uitnodigingen van de FUMO om hier actief over mee te denken op. Onze bijdrage voor 2015 is begroot op € 250.000. Risico's en weerstandsvermogen Bij verschillende verbonden partijen is er in de nabije toekomst een reële kans op verlies of meerkosten. In de meeste gevallen zijn de financiële gevolgen – mede – voor onze gemeente. Om die reden bestempelen we binnen de algemene reserve sinds 2013 een bedrag van € 5 miljoen als weerstandsvermogen voor verbonden partijen. Daarmee is dit bedrag niet langer beschikbaar voor eenmalig nieuw beleid. Wanneer we dan vervolgens voor kosten komen te staan, kunnen deze uit het weerstandsvermogen worden gedekt, zonder dat de continuïteit van eigen beleidsvoornemens daaronder hoeft te lijden. Verstrekte en gegarandeerde geldleningen Hoewel verstrekte en gegarandeerde leningen niet beslist een relatie met verbonden partijen hoeven te hebben, vinden wij het belangrijk om inzicht te geven in de ontwikkeling van deze leningen. U vindt ze in de onderstaande tabel. Verstrekte en gegarandeerde leningen Bedragen x € 1 miljoen

Begin 2015 Verstrekte geldleningen aan woningbouwverenigingen Overige garantieleningen Totaal

41,2 17,8 59,0

Aflossing 9,7 0,1 9,8

Nieuw

Eind 2015 0

31,5 17,7 49,2

Voor het merendeel van de gegarandeerde geldleningen geldt dat er op eerste aanzegging een hypotheekrecht gevestigd kan worden. In een aantal gevallen is ook daadwerkelijk een hypotheekrecht gevestigd. De verstrekte geldleningen aan woningbouwcorporaties lopen langzaam af. In 2024 zal dit bedrag geheel zijn afgelost. De corporaties hebben te kennen gegeven met ons te willen praten over een versnelde vorm van aflossen. Van de overige garantieleningen geldt dat ruim € 15,8 miljoen voortkomt uit garantstellingen voor HVC. De andere garanties lopen evenals de leningen aan de corporaties langzaam af. Voor de drie corporaties die in Smallingerland actief zijn, WoonFriesland, Accolade en Nieuw Wonen Friesland, staan wij in enige mate als achtervang garant bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Een actualisatie van onze achtervangpositie presenteren we in het jaarverslag, evenals een beschrijving van onze achtervangpositie ten aanzien van particulieren met een Nationale Hypotheek Garantie.

96

5. Vaststelling 5.1

Leeswijzer

In dit hoofdstuk wordt een recapitulatie gepresenteerd van de begroting 2015. Deze recapitulatie wordt vastgesteld door de gemeenteraad. Hiermee wordt het college geautoriseerd verplichtingen aan te gaan voor de bedragen in de verschillende programma’s.

5.2

Vaststelling financiële middelen per programma Programma

Lasten

Baten

Saldo Bedragen in € (- = nadeel)

1 Gemeenteraad 2 Burger en bestuur 3 Economie 4 Werk en inkomen 5 Wonen 6 Onderwijs 7 Sport en recreatie 8 Cultuur 9 Sociaal domein 10 Leefomgeving 11 Veiligheid 12 Bedrijfsvoering

945.900 0 4.391.417 111.326.428 6.514.370 553.990 31.735.280 27.159.300 7.804.410 3.988.360 11.581.350 1.651.540 5.127.660 986.940 5.667.660 0 65.367.798 1.101.620 33.451.875 16.038.190 3.121.060 79.250 15.604.195 9.878.975

Structurele vrije begrotingsruimte

425.538

Totaal voor resultaatbestemming

-425.538

191.738.513 172.764.593

Toevoeging aan reserve: Algemene reserve Rentetoevoegingen aan bestemmingsreserves

2.695.670 761.970

Onttrekking aan reserves: Algemene reserve Reserve Wonen Totaal mutaties reserves

97

-18.973.920

-2.695.670 -761.970

20.372.420 2.059.140

20.372.420 2.059.140

22.431.560

18.973.920

195.196.153 195.196.153

0

3.457.640

Totaal na resultaatbestemming

-945.900 106.935.011 -5.960.380 -4.575.980 -3.816.050 -9.929.810 -4.140.720 -5.667.660 -64.266.178 -17.413.685 -3.041.810 -5.725.220

5.3

Vaststellingsbesluit

Het Beleidsplan 2015-2018 omvat het (financiële) beleidskader voor de komende jaren. Dit bevat in de eerste jaarschijf de begroting 2015, zoals hiervoor gerecapituleerd.

Aldus vastgesteld door de Raad van de gemeente Smallingerland in zijn openbare vergadering van 4 november 2014.

, voorzitter

, griffier

98

Bijlagen A. B. C. D. E. F. G. H. I. J. K. L.

Detailoverzicht structureel nieuw beleid Detailoverzicht eenmalig nieuw beleid en doorgeschoven middelen Ontwikkeling algemene reserve Ontwikkeling bestemmingsreserves Niet-trendmatige ontwikkelingen Trendmatige ontwikkelingen Productenramingen Subsidiestaat Verbonden partijen Totaaloverzicht bezuinigingen Totaaloverzicht bezuinigingen Beleidsplan 2014-2017 Overzicht berekening concernoverhead

99

100 101 102 103 104 105 106 108 109 110 112 114

Bijlage A: Structureel nieuw beleid Bedragen x € 1.000 In mutaties ten opzichte van vorige jaren (- = nadeel)

Omschrijving

Programma

Verhogen inkomensgrens minimaregeling Sociaal domein Sub-totaal Afschaffen gemeentelijke bijdrage HH1 Sociaal Domein Sub-totaal Totaal structureel nieuw beleid

100

2015 900 900 -900 -900 0

2016

2017

2018 Totaal 900 900 -900 -900 0

Bijlage B: Eenmalig nieuw beleid Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

Omschrijving

Programma

Uitvoeringsprogramma Gobabis Uitvoeringsprogramma WOS Lustrumviering 4/5 mei Oranjevereniging Nationaal Uitvoeringsprogr. (E-NUP) Wachtgelden wethouders Sub-totaal Centrumplannen REP middelen Centrum communicatie Visie de Kaden Sub-totaal Toerisme en recreatie Atletiekbaan Kunstgrasvelden Polderhoofdkanaal Zwembad Sub-totaal Veranderbudget sociaal domein Wmo Sub-totaal Bestemming Drachten Bereikbaarheid Drachten GVVP Kruising G.Boelenstr.-Zuiderhogeweg Duurzaamheid Openbare verlichting (afb boekwaarde) Gemeentelijk waterplan Geluidswal Openbare verlichting centrum Sub-totaal Veiligheidshuis Sub-totaal Compensatie WIW/ID Verbeterplan communicatie Wijkatlas Sub-totaal

Burger en Bestuur Burger en Bestuur Burger en Bestuur Burger en Bestuur Burger en Bestuur Economie Economie Economie Economie Sport en recreatie Sport en recreatie Sport en recreatie Sport en recreatie Sport en recreatie Sociaal domein Sociaal domein Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving Veiligheid Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering

Totaal eenmalig nieuw beleid

2015 -35 -10 -51 -400 -235 -731 -2.660 -80 -698 -3.438 -50

2016

2017

2018

-95 -537

-90 -3.590

-5.000

0

0

0

0

0

0

-35 -10 -51 -400 -440 -936 -2.660 -5.000 -200 -698 -8.558 -100 -118 -440 -230 -2.000 -2.888 -5.000 -500 -5.500 -11.630 -750 -144 -900 -300 -2.650 -143 -1.000 -604 -18.121 -36 -36 -15 -20 -50 -85

-5.543

-5.127

-9.090

-36.124

-126 -126

-79 -79 -1.000 -40

-4.000

-80

-1.040

-4.000

-118 -300

-90

-80 -50

-50 -230

0

-2.000 -2.050 -2.500 -250 -2.750 -250

-418

-90

0 -2.500

0 -5.000

-100 -2.650 -51 -1.000 -419 -8.994 -36 -36 -15 -20 -50 -85

-100

-900 -100

-16.364

-330 -2.500 -250 -2.750 -3.880 -750 -144

Totaal

-92

Doorgeschoven middelen Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

Omschrijving

Programma

REP middelen ICT Sub-totaal Groot onderhoud De Welle Fietspad Suderein Sub-totaal Geluidswal Bushaltes Subsidie bewonersbrug naar It Eilan Sub-totaal

Economie Economie Sport en recreatie Sport en recreatie Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving

Totaal doorgeschoven middelen

2015

2016

-1.848 -80 -1.928 -471 -180 -651 -1.200 -214 -15 -1.429

-1.000

-4.008

-1.000

-1.000

2017

2018

Totaal -2.848 -80 -2.928 -471 -180 -651 -1.200 -214 -15 -1.429 -5.008

De gepresenteerde reserveringen voor eenmalig beleid en doorgeschoven middelen worden gedekt via onttrekkingen aan de algemene reserve. Het overzicht in deze bijlage kan daarmee worden beschouwd als overzicht van incidentele baten en lasten (BBV, art. 19).

101

Bijlage C: Ontwikkeling algemene reserve Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

2014 Jaarrekening 2013 stand 31/12 Resultaat 2013 na bestemming Concernrapportage 2014-I: amendement Concernrapportage 2014-I: collegeprogramma Concernrapportage 2014-1 verschoven Concernrapportage 2014-1: overige posten Concernrapportage 2014-II: eenmalig voordeel Concernrapportage 2014-II: doorgeschoven middelen Mutaties beleidsplan 2014-2017 Stand 1/1 Toevoegingen Rentetoevoegingen - Algemene reserve 4% - Rente reserve projecten in uitvoering - Voorzieningen Sub-totaal rente Sub-totaal Onttrekkingen Wachtgelden wethouders Burger en bestuur Lustrumviering 4/5 mei Oranjevereniging Burger en bestuur Uitvoeringsprogramma Gobabis Burger en bestuur Uitvoeringsprogramma WOS Burger en bestuur Nationaal uitvoeringsprogramma ENUP Burger en Bestuur Centrumplannen Economie Centrumcommunicatie Economie ICT breedband Economie Visie de Kaden Economie REP-middelen Economie Groot onderhoud De Welle Sport en recreatie Kunstgrasvelden Sport en recreatie Toerisme en recreatie Sport en recreatie Polderhoofdkanaal Sport en recreatie Atletiekbaan Sport en recreatie Fietspad Suderein Sport en recreatie Wmo Sociaal domein Veranderbudget sociaal domein Sociaal domein Subsidie bewonersbrug naar it Eilan Leefomgeving Afboeken boekwaarde OV Leefomgeving Geluidswal Leefomgeving Bushaltes Leefomgeving Openbare verlichting centrumgebied Leefomgeving Bereikbaarheid Drachten Leefomgeving Bestemming Drachten Leefomgeving Kruising G. Boelensstr-Zuiderhogeweg Leefomgeving GVVP Leefomgeving Gemeentelijk waterplan Leefomgeving Duurzaamheid Leefomgeving Veiligheidshuis Veiligheid Compensatie WIW/ID Bedrijfsvoering Verbeterplan communicatie Bedrijfsvoering Wijkatlas Bedrijfsvoering Sub-totaal Stand 31/12 Risicobuffer Eenmalige ruimte nieuw beleid Weerstandsvermogen Aanvulling weerstandsvermogen GB Weerstandsvermogen verbonden partijen Vrij besteedbaar

102

2015

2016

2017

2018

55.141

37.466

32.912

29.591

2.206 240 250 2.696 2.696

1.499 240 250 1.989 1.989

1.316 240 250 1.806 1.806

1.184 240 250 1.674 1.674

-235 -51 -35 -10 -400 -2.660 -80 -80 -698 -1.848 -471 -50 -50 -230

-126

-79

-80

-40

70.832 1.915 -2.000 -2.500 -47 1.890 2.179 4.638 -21.766

-1.000 -1.000 -2.000 0 -300 -50

-4.000 -90

-118 -180 -250 -2.500 -15 -2.650 -2.200 -214 -419 -750 -3.880

-250 -2.500

-95

-90

-250

-2.500 -900

-5.000

-144 -51 -100 -36 -15 -20 -50 -20.372

-6.543

-5.127

-9.090

37.466 -2.500 34.966 -5.000 -7.500 -5.000 17.466

32.912 -2.500 30.412 -5.000 -7.500 -5.000 12.912

29.591 -2.500 27.091 -5.000 -7.500 -5.000 9.591

22.175 -2.500 19.675 -5.000 -7.500 -5.000 2.175

-92 -100

-100

Bijlage D: Ontwikkeling bestemmingsreserves Bedragen x.€ 1.000 (- = onttrekking)

1 RenteToevoe- Onttrek31 januari Toevoeging ging king december 2015 2015 Wonen Reserve Wonen Subtotaal Onderwijs Reserve onderwijshuisvesting Reserve onderhoud onderwijshuisvesting Subtotaal Sport en recreatie Reserve toerisme, recreatie en landinrichting Reserve onderhoud sporthallen Subtotaal Cultuur Reserve beeldende kunst Subtotaal Sociaal Domein Reserve onderhoud wijkcentra / dorpshuizen Reserve WMO Subtotaal Leefomgeving Reserve rioleringen Subtotaal Bedrijfsvoering Egalisatiereserve automatisering Reserve frictiekosten concern Reserve onderhoud gebouwen eigen gebruik Reserve onderhoud gebouwen gebruik derden Subtotaal Totaal

7.504 7.504

300 300

-2.059 -2.059

5.745 5.745

4.452 209 4.661

178 8 186

0

4.630 217 4.847

208 446 654

8 18 26

0

217 464 681

336 336

13 13

0

349 349

278 750 1.028

11 30 41

0

0

289 780 1.069

2.618 2.618

105 105

0

0

2.723 2.723

1.086 650

43 26

1.129 676

311

12

324

200 2.247

8 89

0

0

208 2.337

19.048

760

0

-2.059

17.751

0

0

0

0

De rentetoevoeging is verwerkt in het programma Bedrijfsvoering. De overige toevoegingen en onttrekkingen zijn terug te vinden in de afzonderlijke programma's. Door afronding van bedragen kunnen er kleine verschillen ontstaan in de tellingen uit deze tabel en in de bedragen die in de programma's zijn verwerkt.

103

Bijlage E: Voor een aantal onderwerpen wordt ieder jaar beoordeeld of er naast loon- en prijsontwikkelingen nog andere aanleidingen zijn voor budgetaanpassingen. Afgezien van enkele bijzondere ontwikkelingen gaat het meestal om stijgingen of dalingen in aantallen. Die aantallen kunnen dan bijvoorbeeld betrekking hebben op cliënten, woningen of m² openbare ruimte.

Niet-trendmatige ontwikkelingen Bedragen x € 1.000 (- = nadeel)

Omschrijving Accres OZB woningen Leges burgerzaken Uitvoeringskosten WWB Leges omgevingsvergunning Zwembad de Welle WMO-voorzieningen Areaaluitbreiding openbare ruimte Parkeerexploitatie BTW-effecten GRP Vervangingsinvesteringen Continuering beleid na ID Toerekening overhead Vrijval kapitaallasten Beheersbegroting Totaal

Programma Burger en bestuur Burger en bestuur Werk en inkomen Wonen Sport en Recreatie Sociaal domein Leefomgeving Leefomgeving Leefomgeving Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering Divers Divers

104

2015 50 -150 216 -379 -1

2016 50

2017 50

-40 -279 141 -15

-40

-90 -40

-165

217 -24

15 181 42 344 110

27 69 -43

170 24 307

2018 Totaal 50 200 -150 216 -379 -1 -90 -180 -40 -160 -279 -92 101 -39 15 181 11 251 -175 260 -336 38

Bijlage F: Jaarlijks worden de lasten en baten in het beleidsplan trendmatig bijgesteld in verband met algemene loon- en prijsontwikkelingen. Deze worden jaarlijks berekend op basis van de meest recente gegevens van onder andere het Centraal Plan Bureau (CPB). Voor het bepalen van de accressen wordt de volgende methode gehanteerd: 1. basis voor de indexeringen voor het komende begrotingsjaar zijn de ramingen van het CPB en de diverse relevante CAO's. Voor autonome salarisontwikkelingen voor de gemeente wordt per jaar 1% gehanteerd. 2. deze basis wordt aangevuld met de afwijking tussen de werkelijke ontwikkelingen in het laatst afgeronde jaar en het meest recent toegepaste accres voor dat jaar. 3. vervolgens wordt de basis aangevuld met een eventueel verschil tussen een actuele inschatting van het accres voor het lopende jaar en het toegepaste accres voor het lopende jaar. Door de laatste twee stappen wordt een eerder te hoog of te laag ingeschat accres weer gecorrigeerd in de berekening voor het komende jaar. In de onderstaande tabel zijn de percentages weergegeven. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen het percentage uit het vorige beleidsplan en het huidige.

Trendmatige ontwikkelingen Lasten Salarissen Goederen en diensten

Overige inkomensoverdrachten (subsidies e.d.) - Welzijn - Bibliotheek - Kunsten - Lawei en Sportbedrijf - Overige gesubsidieerde instellingen

Baten Onroerende zaak belasting (OZB) Leges / overige lokale heffingen en tarieven voor derden

2015

2016

2017

2018

BP 2014 BP 2015 BP 2014 BP 2015

3,38% 2,47% 2,74% 0,75%

2,00% 2,00% 1,75% 0,80%

2,00% 2,00% 1,75% 0,80%

2,00% 2,00% 1,75% 0,80%

BP 2014 BP 2015 BP 2014 BP 2015 BP 2014 BP 2015 BP 2014 BP 2015 BP 2014 BP 2015

2,24% 1,28% 1,94% 0,45% 2,58% 0,91% 2,00% 0,91% 2,24% 0,91%

1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92%

1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92%

1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92% 1,30% 0,92%

BP 2014 BP 2015 BP 2014 BP 2015

2,95% 1,32% 2,95% 1,32%

1,84% 1,20% 1,84% 1,20%

1,84% 1,20% 1,84% 1,20%

1,84% 1,20% 1,84% 1,20%

De percentages van 2015 zijn gebaseerd op de netto trendmatige ontwikkelingen.

105

Bijlage G: Productenramingen 2015 Bedragen in €

Beleidsproduct 01 Gemeenteraad Totaal gemeenteraad

Lasten 945.900 945.900

Baten 0

Saldo -945.900 -945.900

02 Dagelijks bestuur 03 Wetgeving en algemene zaken 05 Bestuurlijke zaken 06 Bevolkingsadministratie 07 Verkiezingen 08 Gemeentelijke begraafplaatsen 11 Belastingen 12 Algemene uitkering 44 Mondiaal beleid 46 Minderheden Totaal burger en bestuur

1.142.230 296.770 167.080 1.004.060 133.217 479.470 921.980

14 Markt 16 Economisch beleid 91 Bouwgrondexploitatie economie Totaal economie

9.270 6.101.530 403.570 6.514.370

5.000 145.420 403.570 553.990

-4.270 -5.956.110 0 -5.960.380

31.526.020 209.260 31.735.280

27.159.300 27.159.300

-4.366.720 -209.260 -4.575.980

3.316.630 59.200 1.465.050 2.963.530 7.804.410

7.870 13.210 1.003.750 2.963.530 3.988.360

-3.308.760 -45.990 -461.300 0 -3.816.050

3.043.140 8.538.210 11.581.350

1.308.310 343.230 1.651.540

-1.734.830 -8.194.980 -9.929.810

30 Sportstimulering en ontwikkeling 31 Veldsportaccommodaties 32 Sportbedrijf 34 Toeristisch/recreatieve voorzieningen Totaal sport en recreatie

471.150 706.120 3.077.500 872.890 5.127.660

79.890 856.100 50.950 986.940

-471.150 -626.230 -2.221.400 -821.940 -4.140.720

35 Openbare bibliotheek 36 De Meldij 37 Amateuristische kunstbeoefening 38 Beeldende kunst 39 Museum Smallingerland 40 Monumentenzorg 41 Schouwburg De Lawei 42 Media lokale omroep 88 Culturele evenementen Totaal cultuur

1.294.150 1.224.610 139.350 59.910 454.980 175.050 1.753.020 39.550 527.040 5.667.660

0

-1.294.150 -1.224.610 -139.350 -59.910 -454.980 -175.050 -1.753.020 -39.550 -527.040 -5.667.660

130.210 806.300 482.180 12.317.610 97.590.128

89.650 156.960 4.391.417 111.326.428

17 Inkomensvoorzieningen 18 Fraude bestrijding Totaal werk en inkomen 20 Ruimtelijke ordening 21 Volkshuisvesting 22 Bouwzaken 23 Bouwgrondexploitatie Totaal wonen 27 Lokaal bestuurlijke onderwijstaken 28 Onderwijshuisvesting Totaal onderwijs

106

-1.142.230 -166.560 -167.080 -197.760 -133.217 2.710 11.395.630 97.590.128 -89.650 -156.960 106.935.011

Productenramingen 2015 (vervolg) Bedragen in €

Beleidsproduct 92 Sociaal domein algemeen 93 Sociaal domein participatie 94 Sociaal domein jeugd 95 Sociaal domein WMO Totaal sociaal domein

Lasten 10.926.810 15.413.861 21.198.273 17.828.854 65.367.798

55 Straatnamen 56 Verkeerswegen te land 57 Schoonhouden leefomgeving 58 Fysiek wijk- en dorpsbeheer 59 Vervoer en mobiliteit 60 Openbaar vervoer 61 Parkeervoorzieningen 62 Waterwegen 63 Openbaar groen 65 Spel- en speelvoorzieningen 66 Wijkmanagement 67 Inzameling huishoudelijk afval 68 Inzameling bedrijfsafval 69 Rioleringen 70 Milieubeleid algemeen 71 Bescherming leefmilieu 72 Handhaving milieuwetten Totaal leefomgeving

34.180 11.122.520 972.140 1.039.900 409.740 214.420 2.053.900 1.210.140 2.517.150 275.240 321.220 4.497.530 562.600 5.311.705 519.660 2.315.000 74.830 33.451.875 1.992.760 1.016.510 111.790 3.121.060

73 Brandweer 74 Openbare orde en veiligheid 86 Dierenasiel Totaal veiligheid 04 Overheidscommunicatie 09 Geldleningen 10 Beleggingen 13 Algemene baten en lasten 15 Gemeentelijke eigendommen 75 Personeel 76 Informatie- en automatiseringsbeleid 77 Organisatiebeleid 78 Interne zaken 79 Concernfinanciën 80 Verzekeringen 81 Financieel beheer 83 Juridische zaken 84 Algemeen beheer 85 Publieksbureau 90 Dienstverlening derden Totaal bedrijfsvoering Structureel vrije begrotingsruimte Totaal programma's voor resultaatbepaling Toevoeging / onttrekking bestemmingsreserves Toevoeging / onttrekking algemene reserve Totaal programma's na resultaatbepaling

 

107

Baten 13.620

1.088.000 1.101.620 2.630

2.053.900 124.900 3.070

5.845.530 615.810 7.388.260 4.090 16.038.190

Saldo -10.913.190 -15.413.861 -21.198.273 -16.740.854 -64.266.178 -34.180 -11.119.890 -972.140 -1.039.900 -409.740 -214.420 0 -1.085.240 -2.514.080 -275.240 -321.220 1.348.000 53.210 2.076.555 -519.660 -2.310.910 -74.830 -17.413.685

79.250

-1.992.760 -937.260 -111.790 -3.041.810

676.110 13.350 1.944.820 7.903.180 17.710 296.440 541.360 519.830 1.042.780 785.310 1.652.770 17.520 2.298.810 5.620 86.870 3.622.600 59.910 805.320 178.920 1.009.940 84.520 317.680 687.990 527.220 193.295 193.295 15.604.195 9.878.975 425.538 191.738.513 172.764.593 761.970 2.059.140 2.695.670 20.372.420

-662.760 5.958.360 278.730 -21.530 -257.470 -1.635.250 -2.293.190 -86.870 -3.562.690 -805.320 -178.920 -925.420 -317.680 -687.990 -527.220 0 -5.725.220 -425.538 -18.973.920 1.297.170 17.676.750

195.196.153 195.196.153 

0

79.250

Bijlage H: In 2015 is de programma-indeling veranderd. De vergelijkende cijfers voor 2014 zijn op dezelfde wijze ingedeeld en sluiten dus niet meer aan op de subsidiestaat uit het vorige beleidsplan.

Subsidiestaat Bedragen in €

Aanvrager Programma Burger en bestuur Oranjevereniging Minderheden Ontwikkelingssamenwerking Subtotaal Programma Economie Stichting Vliegveld Subtotaal Programma Onderwijs (aan diverse schoolbesturen) Voor- en vroegschoolse educatie Coöperatie Brede Scholen Smallingerland Lokaal onderwijsbeleid Subtotaal Programma Sport en Recreatie Stichting Sportbedrijf Smallingerland Onderhoudssubsidies sportverenigingen Tourist Info Fryslân De Marrekrite Subtotaal Programma Cultuur Bibliotheek Smallingerland Muziek-, toneel- en zangverenigingen Kunstuitleen Drachten, SBK Fryslân Museum Dr888 Schouwburg De Lawei en Kunstencentrum De Meldij Smelne FM Subtotaal Sociaal Domein Stichting Maatschappelijk Werk Fryslân Stichting Maatschappelijk Onderneming Smallingerland Dorpshuizen Vrijwilligersorganisaties Speeltuinorganisaties Fier Fryslân Verslavingszorg Noord Nederland Subtotaal Programma Leefomgeving Milieu educatief centrum De Naturij Subtotaal Programma Veiligheid Stichting Veiligheidszorg Smallingerland Stichting Slachtofferhulp Stichting HALT Vereniging Dierenbescherming Drachten e.o. Subtotaal Totaal subsidies

Subsidie 2014 Subsidie 2015 4.500 118.560 10.510 133.570

4.540 119.230 10.510 134.280

10.570 10.570

10.670 10.670

543.890 52.360 740.000 1.336.250

551.070 52.835 616.730 1.220.635

2.174.355 16.260 16.500 61.870 2.268.985

2.161.185 1.400 16.650 62.430 2.241.665

1.283.510 78.990 12.770 446.040 2.898.700 38.610 4.758.620

1.289.440 79.710 10.770 450.200 2.940.930 38.960 4.810.010

718.650 3.214.810 43.970 172.920 62.300 22.160 77.220 4.312.030

726.180 3.382.010 44.370 169.495 62.860 32.187 77.700 4.494.802

68.000 68.000

68.620 68.620

307.070 13.875 11.000 104.980 436.925

309.860 14.000 11.100 105.770 440.730

13.324.950

13.421.412

Subsidies kleiner dan € 1.000 zijn evenals incidentele subsidies niet in dit overzicht opgenomen. Bijdragen aan Gemeenschappelijke Regelingen zijn geen subsidies.

108

Bijlage I: Overzicht verbonden partijen Bedragen x € 1.000 (- = inkomst)

Omschrijving

Rechtsvorm Participatie

Gemeenteraad / Burger en bestuur 1 Vereniging Nederlandse Vereniging Gemeenten 's-Gravenhage 2 Vereniging Friese Vereniging Gemeenten Leeuwarden Economie 3 Stichting Vliegveld Drachten Werk en inkomen 4 Sociale Werkvoorziening Fryslân Drachten 5 Caparis Drachten / Leeuwarden NV Drachten Wonen 6 Welstands- en monumentenzorg Hûs en Hiem Leeuwarden 7 Exploitatiemaatschappij Bedrijvenpark Drachten Sport en recreatie 8 Recreatieschap voor het Friese Waterland Marrekrite

Aandeel gemeente 2015

Eigen Resultaat Vermogen 2013 31-12-2013

Contributie

66

59.745

2.147

Contributie

18

Nnb

Nnb

Stichting

Subsidie

10

3

-3

GR

Bijdrage

11.869

NV

Subsidie via GR en inkoop

1.341

1.284

GR

Inkoop

-109

-192

GR

Resultaat

0

0

GR

Bijdrage

54

4.456

43

GR

Bijdrage

3.400

1.894

94

Bijdrage

0

160

7

Bijdrage

250

NVT

NVT

Subsidie

328

198

51

NV

Dividend

-140

3.430.000

283.000

GR

NVT

NVT

NVT

NV

Dividend

-11

43.794

2.255

NV

Garantstelling

-158

63.200

4.940

Sociaal domein 9 Veiligheidsregio Fryslân Leeuwarden

Leefomgeving 10 Servicebureau De Friese GR Wouden Drachten 11 Fryske Utfieringstsjinst Miljeu GR en Omjouwing Veiligheid 12 Stichting Veiligheidszorg Stichting Smallingerland Bedrijfsvoering 13 Bank Nederlandse Gemeenten 's-Gravenhage 14 Openbaar Lichaam Afvalverwijdering Friesland 15 Afvalsturing Friesland = Omrin 16 HuisVuilCentrale Alkmaar GR= Gemeenschappelijke Regeling NV= Naamloze Vennootschap

109

Bijlage J: Bezuinigingen collegeprogramma 2014-2018 Totaaloverzicht bezuinigingen collegeprogramma Bedragen x € 1.000 Programma

2014 2015 2016 2017 2018 Totaal

Gemeenteraad Rekenkamercommissie

35

35

Burger en Bestuur Minderheden

10

10

38

38

47

47

Economie Doorbelasting uren grondbedrijf Wonen Herziening bestemmingsplannen Sport en Recreatie Sportbedrijf

50

Sportvelden

35

50

100 35

115

115

10

10

5

5

Voorbereiding projecten

40

40

Straatnaamborden

10

10

Cultuur Culturele ontwikkelingen Amateurkunst Sociaal Domein WMO

200

Leefomgeving Wijk- en dorpsbudgetten

8

Energiekosten openbare verlichting

Ecologisch onderhoud bermen

9

9

90

90

6

6

Onderhoud halfverhardingen

20

20

Onkruidbestrijding

12

12

Vegen

10

10

Wegmarkeringen

15

15

Subsidie lokale Veilig Verkeer NL

1

1

Bewegbewijzering voetgangers en gemeentelijk objecten

2

Besteksonderhoud verhardingen Dagelijks onderhoud verhardingen

VRI Stationsweg/Vogelzang

2 5

Onderhoud Fietsenstalling Noordkade en toilet

5

2

2

Vervangen beschoeiingen

10

10

Energiekosten havens en oevers

10

10

Niet meer reinigen bruggen en tunnels

20

20

Uitbreiding bediening bruggen terugdraaien

15

15

110

Totaaloverzicht bezuinigingen collegeprogramma Bedragen x € 1.000 Programma

2014

2015

2016 2017 2018

Totaal

Tariefverhoging kaartjes pontje Oudega

32

32

Stortkosten hekkelen

10

10

Openbaar groen: minder inhuur derden

2

2

Geen kerstboom

5

5

Besteksonderhoud openbaar groen

200

200

Verwerkingskosten openbaar groen

6

6

Bestrijding Iepziekte

6

6

20

20

2

2

Renovatie openbaar groen Algemeen beheer Wijkbeheer:minder kleinmateriaal Verwijderen leuzen/graffiti Diversen wijkbeheer Stortkosten

8

8

33

33

5

5

Onderwijs Lokaal onderwijsbeleid

421

421

Cultuur HVD

49

49

100

100

Advertentiekosten

10

10

Aanpassing loongebouw

90

90

Bedrijfsvoering Omzetbelasting gemeenschappelijke regelingen

50

Voormalig personeel

50

Automatisering

40

40

Organisatieonderzoek en ontwikkeling

4

4

Lidmaatschappen en abonnementen

5

5

25

45

Huisdrukkerij

20

Kantoorbenodigheden

10

10

Schrappen vacature

70

Stagevergoedingen

70

25

Totaal

373 1.169

25

55

110

421

2.128

De bezuinigingen uit 2014 hebben voor € 353.000 betrekking op quick wins en voor € 20.000 op Bedrijfsvoering. Ze zijn toegelicht en verwerkt in Concernrapportage 2014-I. De bezuinigingen vanaf 2015 zijn allemaal opgenomen in dit beleidsplan.

111

Bijlage K: Bezuinigingen Beleidsplan 2014-2017 Totaaloverzicht bezuinigingen Beleidsplan 2014-2017 Programma

2011

Gemeenteraad Rekenkamercommissie

C

Burger en bestuur Kleine kwaliteit Hogere legesopbrengsten Doorbetaling OZB Bedrijvenpark WOZ taxaties in eigen beheer uitvoeren Lokale VVV Nieuwjaarsfeest

A A B B C C

Economie Werkbudget werken Bijdrage A7 projectenfonds Vliegveld Privatisering Markt

C C C C

2012

2013

2014

Bedragen x € 1.000 2015 2016 Totaal

30

30

9 6

14 10 100 50 9 6

14 10 100 50

35 35 10 9

35 35 10 9

Werk en inkomen Wonen Kostendekkend maken bouwleges Grootschalige basiskaart Nederland

A B

Onderwijs Subsidieregeling Achterstand en kwaliteit Subsidieregeling Achterstand en kwaliteit

B C

Sport en recreatie BOS-impuls, gecombineerd met bezuiniging Sportbedrijf

B

Cultuur Taakstellende bezuiniging bibliotheek Culturele evenementen Culturele evenementen Subsidie kunstuitleen Monumentenzorg themajaar eens per twee jaar

B B C C C

Welzijn en zorg Inburgering (AZC) Ad hoc subsidieaanvragen jeugdbeleid Peuterwerk Ad hoc subsidieaanvragen minderheden Openingstijden wijkcentra en De Holdert Sluiten buurtwerkplaats Noord-Oost Beperking vrije ruimte projectcapaciteit stichting MOS Beperking vrije ruimte projectcapaciteit stichting MOS Gebiedsgerichte netwerken MOS stopzetten educatie en voorlichting Vrijwilligersactiviteiten Vrijval middelen OKE Lokaal gezondsheidsbeleid

A A A B B B B C B C B B B

112

350

350 10

10

50 130

195

100

100

60

60 50 92 17 18

50 92 17 18

50 15 15 20 50 42 30 30 49 62 16 100 20

50 325

50 15 15 20 50 42 30 30 49 62 16 100 20

Totaaloverzicht bezuinigingen Beleidsplan 2014-2017 Programma

2011

Lokaal gezondsheidsbeleid Vervoersvoorziening eigen auto Hulp bij huishouden persoonsgebonden budget Verlagen tarieven persoonsgebonden budget Invoeren van een eigen bijdrage WMO Vrije ruimte WMO Vrije ruimte WMO Vrije ruimte CJG Vrije ruimte CJG Maatschappelijk Werk Fryslân

C B B C B B C B C C

Leefomgeving Diensten voor derden verkeerswegen Kostendekkend maken afvalstoffenheffing Hogere opbrengsten bedrijfsafval Kostendekkend maken rioolbelasting Budget ad hoc onderzoeken milieubeleid Handhaving milieuwetten: kosten Servicepunt Handhaving milieuwetten: budget goederen en diensten Dagelijks en besteksonderhoud wegen Dagelijks en besteksonderhoud wegen Dagelijks en besteksonderhoud groen Doorbelasting kosten wijkbeheer naar afvalstoffenheffing Extra inkomsten waterschap Servicebureau Friese wouden Wijk- en dorpsbudgetten

A A A A A A A B C C B B B C

90 295 25 807 20 15 29

Veiligheid Dienstverlening brandweer Rampencoördinatie

A B

20

Bedrijfsvoering Rente Financieel beheer Compensabele btw gemeenschappelijke regelingen Garantieprovisie HVC Verlaging onvoorzien Personeelsbudgetten Aanpassing overige bedrijfsvoeringsbudgetten Wijkatlas eens in de vier jaar

A A A A A B B C

300 30 40 40 132

Totaal

A = BP 2011-2014 fin. technische bezuinigingen (1e tranche) A e B = BP 2012-2015 bezuinigingen (2 tranche) B C = BP 2013-2016 reservepakket en aanvullende bezuinigingen C

2013

2014

Bedragen x € 1.000 2015 2016 Totaal 20

20 65 100 100 100 25 25 75 75 35

65 100 100 100 25 25 75 75 35

90 295 25 807 20 15 29 100 250 120 45 50 11 20

100 250 81

24

15

45 50 11 20

20 15

15

300 30 40 40 132 157 110 23

157 110 23 2.296

1.198

1.008

201

165

374

2011 2.296

2012

2013

2014

2015

2016

1.198

352 656 1.008

50 151 201

0 165 165

2.296

113

2012

1.198

5.242

Totaal 2.296 0 1.600 374 1.346 374 5.242

Bijlage L: Overzicht berekening concernoverhead Bepaling omvang overhead 2015 Bedragen in €

Beleidsproduct

Fte

04 Communicatie 75 P&O 76 I&A 77 Organisatiebeleid 78 Interne zaken 79 Concernfinanciën 80 Verzekeringen 81 Financieel beheer 83 Bestuursondersteuning 84 Directie en alg. beheer 85 Publieksbureau Totaal

Meenemen

Nietmeenemen

6,48 8,61 7,56

5,30 8,61 7,36

1,18 0,00 0,20

21,36 9,61 0,60 16,77 4,71 1,50 11,34 88,54

20,26 7,69 0,60 16,77 1,88 1,50 11,34 81,31

1,10 1,92 0,00 0,00 2,83 0,00 0,00 7,23

Begroting

Meenemen

676.110 1.652.770 2.258.810 86.870 3.602.600 735.320 178.920 1.009.940 317.680 687.990 527.220 11.734.230

676.110 1.652.770 1.854.970 86.870 3.602.600 735.320 178.920 1.009.940 317.680 687.990 527.220 11.330.390

Mee te nemen overheadkosten voor heffingen en rechten

10.617.526

Omvang personele lasten niet-overheadproducten

19.818.430

Opslagpercentage concernoverhead op personele lasten Afgerond

53,57% 54%

114

Mee te nemen overheadkosten 552.991 1.652.770 1.805.897 69.514 3.417.073 588.409 178.920 1.009.940 126.802 687.990 527.220 10.617.526