column Bert Lieverse Directeur VMRG

Circa 100 medewerkers staan met hun jarenlange ervaring paraat om uw geveldelen in optimale staat te Neem vandaag nog contact met ons op. houden. Service

Advies

Onderhoud

Gevelbeheer Nederland BV Postbus 395 7940 AJ MEPPEL T 0522 - 238 888 F 0522 - 238 889 E [email protected] www.gevelbeheer-nederland.nl

OP WEG NAAR DUURZAMER BOUWEN

We leven in een samenleving waarin het maatschappelijk verkeer met wet- en regelgeving geregeld wordt door overheden. Overheden in uw eigen woonplaats, uw provincie, bestuurlijke organen, de landelijk overheden en de Europese overheden. Al hun strevingen dienen ertoe om het leven succesvoller te maken dan het nu al is. Het lijkt haast een natuurlijke wens om onvrede te hebben met alles wat we nu hebben en te streven naar meer en beter. Dit is naar mijn idee een werkelijkheid op zich geworden die enigszins utopisch is en los staat van de banale werkelijkheid. Die werkelijkheid bestaat uit bedrijven die vechten voor hun bestaan en een markt die hen volledig in de kou laat staan. Natuurlijk mogen we niet klagen over trouwe klanten die een nieuwe realiteit voor ons vormen. Markten die op een lager niveau stabiliseren is die nieuwe realiteit. Graag zou ik dit proces gepaard zien met een toename van de ethiek van het handelsverkeer. De struggle for live gaat momenteel gepaard met uitwassen en oneigenlijke pressie. Veel bouwbedrijven hebben bijvoorbeeld hun financiële resultaten gebaseerd op het ontwikkelen van projecten en daarvoor gronden verworven. Nu deze gronden afgewaardeerd worden of niet bebouwbaar blijken tegen redelijke rendementen komt de financiële positie van deze bedrijven onder druk. De positieve zaken moeten van elders komen. Men heeft veelal een uitbestedingpercentage naar leveranciers en onderaannemers variërend van 60-80%. Voor het overige kan men slechts eigen efficiencyvoordelen boeken. Het is aan te bevelen om na te gaan of de enorme prijsdruk die ertoe leidt dat toeleverende bedrijven en onderaannemers dwingen onder de kostprijs te leveren, voortkomt uit een overschot aan capaciteit of uit het oneigenlijk afwentelen van risico’s naar bedrijven die hier part nog deel aan hebben. De erosie van de toeleverende industrie die het gevolg is van de hier beschreven slag om de toekomst in de bouw stimuleert het zoeken naar andere wegen om de klant te voorzien van producten en diensten voor zijn gebouw, kantoor of woning, dan maar zonder bouw! De schakels in de zogenaamde bouwketen worden dan verbroken en nieuwe netwerken komen hiervoor in de plaats. Die nieuwe wereld zal te zijner tijd wel weer voorzien worden van regels en tradities, maar wellicht biedt die nieuwe vrijheid meer perspectief dan het wachten op het stel van de bouw en zijn keten.

column

Uw aluminium, kunststof of stalen geveldelen in optimale staat (onder)houden? Kies dan voor GevelBeheer!

Bert Lieverse Directeur VMRG

Mosa Glasgroothandel BV Newtonweg 15, 6101 WX Echt tel. +31 (0)475 - 43 04 02 www.mosaglas.com

17

GEZE Benelux B.V. | Steenoven 36 | 5626 DK Eindhoven | www.geze.nl

MEESTERSTUK

OPTIMAAL VEILIG

MR.BETTINA

HERTSTEIN

Sti

M E E S T E R Onlangs S T Uoverleed K Mulisch. Volgens

MR. BETTINA

Het A-woord

van ‘De Grote Dri stond onmiddellij opkomende en ge klaar om onze tel met verhalen ove voor H.M.. Zonder ze allemaal reuze geraakt door dien enkeling werd hij als ‘de Homerus’ De inspiratie door echter niet garant eigen scheppend Mulisch adepten. niet geoorloofd – ondenkbaar. Ook een niet onbeken

HERTSTEIN

#

-

9

#-

-9

#9

#-9

Er waren weer verkiezingen in Nederland. Politici probeerden elkaar af te troeven door – al dan niet realiseerbare – plannen te ventileren om de gunst van de kiezer te verkrijgen. De crisis op de huizenmarkt en het daarbij in één adem genoemde Hwoord leidden regelmatig tot oververhitting in de discussie en tot veel 'gebakken lucht'.

Mr. Bettina Hertstein

www.bouwrechtbedrijf.nl

+

O GEZE SecuLogic-toegangscontrolesysteem Ontdek GEZE, innovatieve raam- en deurtechniek. Met het webgebaseerde SecuLogic toegangscontrolesysteem bijvoorbeeld. Dit allesin-één-systeem voldoet aan alle eisen van de modernste identificatiemiddelen. Grote vrijheid van design door de compactheid en integratie van de kaartlezer in de gebouwinstallatie. Voor enkele deuren maar ook in een netwerk. Uitstekende prestaties en volledig aanpasbaar met bliksemsnelle ruimtelijke en tijdelijke toegangsrechten, biometrisch of via pasjes. Zo regelt u optimale veiligheid in het bedrijf of thuis. Sta open voor kwaliteit, denk GEZE!

Deursluiters & beslag | Automatische deursystemen | RWA raam- en ventilatietechniek | Vluchtwegcontrole | Glas design

BE WEGUN BEGWEG MITUNG SYSTEM M IT SYSTEM

ok in de bouw wordt om de gunst van de (potentiële) opdrachtgever gestreden. Als dan uiteindelijk de kaarten zijn geschud en de gelukkige winnaar het bouwwerk heeft opgeleverd, is het niet alleen maar ongebreidelde vreugde wat de klok slaat. Zo bleek een balansventilatiesysteem met topkoeling (tweemaal een WHR 950 unit, met elk een Arctic 950) niet de beoogde verkoeling in de – voor het overige prachtige – villa van de opdrachtgever te brengen. Na meerdere onderzoeken, aanpassingen, inregelingen en een proefopstelling was weliswaar een verbetering opgetreden, maar voldeed de betreffende installatie nog steeds niet aan de eisen van het Bouwbesluit. Verwijten over en weer volgden. Niet verwonderlijk was het dat partijen het A-woord uitspraken en dat Arbitrage werd ingezet als uiterste redmiddel om uit de impasse te komen. De opdrachtgever stelde dat de aannemer toerekenbaar tekort

was geschoten in de nakoming van zijn uit de overeenkomst met hem voortvloeiende verplichtingen nu het ventilatie-/koelsysteem niet naar behoren functioneerde. Hij eiste een schadevergoeding die niet alleen de aanschafwaarde van het betreffende systeem betrof maar ook 10% van de taxatiewaarde van de villa wegens waardevermindering. De aannemer betwistte dat hij aansprakelijk was voor de door de opdrachtgever geleden schade omdat het ontwerp van de installatie in eerste instantie namens de opdrachtgever zelf was gemaakt. De opdrachtgever had bovendien ook ingestemd met de latere offerte met aangepaste tekeningen en berekeningen van de installateur van de aannemer.

uitvoering is door de aannemer uitgebracht. De opdrachtgever heeft betaald aan de aannemer. De aannemer is dan ook onverkort aansprakelijk voor zijn installateur. Arbiter is van oordeel dat er nog mogelijkheden zijn voor aanpassing van het systeem zodat volledige teruggave van het aanneemsombedrag niet aan de orde is. Voldoende aannemelijk acht hij dat volledig herstel, in die zin dat de luchthoeveelheden voldoen aan het Bouwbesluit en dat de koeling als zodanig volledig functioneert, niet haalbaar is. Arbiter oordeelt derhalve dat naast een vergoeding van de herstelkosten plaats is voor een vergoeding – naar billijkheid – van waardevermindering van de woning.

Arbiter bracht namens Vrouwe Justitia de balans terug in het systeem. Naar het oordeel van arbiter blijkt uit de rapportages dat het ventilatie-/koelsysteem onvoldoende werkt als gevolg van zowel ontwerp- als uitvoeringsfouten. De door de opdrachtgever geaccordeerde offerte voor een gewijzigde

Zoekt u een troefkaart om in het heetst van de strijd Fata Morgana's te vermijden? De leden van de VMRG kunnen voor u feiten van fictie scheiden.

Recentelijk moest van een arbiter ui geboden in een ge opdrachtgevers en aannemer de hoof Deze opdrachtgev aannemer, op gron van hun architect overeenkomst voo twee-onder-één-ka In de technische o behorend bij deze opgenomen: “Het i uitdrukkelijk niet to van het ontwerp te uitvoer te (laten) br schriftelijke goedkeu opdrachtgevers.” En oplevering van de aannemer een bou bestaande uit twe kapwoningen. De opdrachtgevers bouwplan onmisk het ontwerp van h vertoont en derha zijn ontleend aan mening, unieke on woningen. Daardo nemer onrechtma van het ontwerp v

Mr. Bettina Hertstein www.bouwrechtbedrijf.nl ❚

19

‘Glazen’ appartementencomplex met gouden randje Foto’s: Schüco, fotograaf: Joost Brouwers

Aan de Zilverzijde/Erasmusweg in Den Haag is een appartementencomplex gebouwd met een volledige pui van glas over de gehele breedte van de woningen. De Groot & Visser heeft de nodige hindernissen moeten nemen om de gevel überhaupt te kunnen realiseren. Smalle vloerranden, 480 kilogram zware glaspanelen, schuifpuien op een constructie met ingecalculeerde vervorming, de gevelbouwer uit Gorinchem heeft het allemaal weten te tackelen.

Atelier Kempe Thill eerder voor de projecten in Amsterdam-Osdorp en Zwolle gebruikte.

Slanke profilering

De wijk Moerwijk aan de zuidrand van Den Haag stamt uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Het stedenbouwkundig plan is van niemand minder dan Willem Marinus Dudok. Het complex is onderdeel van

20

een grootschalige herontwikkeling van de wijk, waarvoor KCAP Architects&Planners het stedenbouwkundig plan heeft gemaakt. Binnen dit stedenbouwkundig plan is Atelier Kempe Thill verantwoordelijk voor het ontwerp

van het nieuwe appartementencomplex met 88 appartementen in een zes lagen tellend volume met galerijontsluiting. De markante, goudkleurige gevel aan de Erasmusweg is een verdere verfijning van het ontwerp dat

Het complex bestaat uit maisonnettes en gelijkvloerse appartementen. Elk appartement en maisonnette heeft een voorzijde, volledig in glas opgetrokken. Een grote glazen schuifdeur in de woningen zorgt ervoor dat bewoners een eigen balkon hebben. Volgens Anco Bakker van De Groot & Visser was het uitgangspunt van de architect om een zo vlak en transparant mogelijk gevelbeeld te bewerkstelligen. “De gevel bestaat grotendeels uit glas met zeer ranke vloerranden. We zijn door de architect al in een vroeg stadium bij het project betrokken en hebben zodoende onze expertise kunnen laten gelden. Daar waar de architect voor de gevel in eerste instantie zetwerk voor ogen had, hebben wij het voorstel gedaan om ge-

ëxtrudeerde aluminium profielen toe te passen om zo een nóg slankere uitstraling te realiseren. De profielen zijn slechts 13 centimeter hoog, maar voldoen uiteraard wel aan alle eisen voor wat betreft geluidsisolatie en thermische isolatie.” ›

Foto linkerpagina Eigen balkon door schuifdeur Foto Boven Een volledige pui van glas

21

van de architect ‘lelijke’ waterkapjes zijn daardoor overbodig.” Het appartementencomplex maakt zoals gezegd deel uit van een stedenbouwkundige her-

ontwikkeling. De Groot & Visser heeft aan de voorzijde in totaal zo’n 1.200 m2 aan vliesgevel gemonteerd. Aan de achterzijde bevindt zich een galerijontsluiting. Grenzend aan het complex

wordt nog een parkeerlaag op maaiveldniveau gerealiseerd, bekroond met een groendak, met aansluitend 27 rijtjeshuizen. Oplevering van dit laatste deel is voorzien in 2014. ❚

Bouwinfo Project Appartementencomplex Zilverzijde/Erasmusweg Opdrachtgever Vestia Den Haag Zuid-Oost Ontwerp Atelier Kempe Thill Gevelbouwer De Groot en Visser, Gorinchem Systeemleverancier Schüco Schuifsysteem ASS50 Aanneemsom 9,5 miljoen euro

22

Glashoek

Vervorming

Het appartementencomplex is een project met diverse verre van standaard oplossingen. De aluminium gevel bestaat uit verdiepingshoge Schüco ASS50 schuifpuien met een enorme ruit in het vaste deel. De dorpels van de schuifpuien gaan ook de hoek om met een glashoek. De vaste delen zijn 4,5 meter breed, de schuifdeuren zijn 2,5 meter breed. De schuifpuien wegen 250 kilogram, de glaspanelen liefst 480 kilogram. Aangezien het glas feitelijk als vloerafscheiding fungeert, is het gelaagd en doorvalveilig uitgevoerd met als toevoeging een zonwerende coating. Voorwaarde van de opdrachtgever was bovendien dat de schuifpuien met een minimale bedieningskracht te openen zijn. Bakker: “Gezien de afmetingen en het gewicht toch een uitdaging. Om de hanteerbaarheid te testen, evenals de wind- en waterdichtheid is een 1:1 prototype gemaakt.”

De omvang van de panelen bracht nog een uitdaging met zich mee. “Door de riante afmetingen konden we de panelen niet van binnenuit monteren. We hebben de geïsoleerde aluminium profielen zodanig aangepast dat we de panelen vanaf de buitenzijde konden monteren. Daarnaast hadden we te ‘dealen’ met een bouwkundige constructie waarin vervorming optreedt. Dat is nu eenmaal de keerzijde van zo’n relatief dunne vloerconstructie. Op zich niet erg, maar er bleek een grotere vervorming op te treden dan wij gewend waren. Ook daar hebben we een oplossing voor gevonden. Op de vloerrand is een staalconstructie gemonteerd waaraan vervolgens de aluminium profielen zijn bevestigd. Tot slot verloopt de afwatering via een verborgen waterhuishouding. Het regenwater wordt via een inwendig waterafvoersysteem gecontroleerd naar buiten gevoerd. De in de ogen

De dorpels van de schuifpuien gaan ook de hoek om met een glashoek. De vaste delen zijn 4,5 meter breed, de schuifdeuren zijn 2,5 meter breed. De schuifpuien wegen 250 kilogram, de glaspanelen liefst 480 kilogram.

Foto boven De aluminium gevel bestaat uit verdiepingshoge Schüco ASS50 schuifpuien. Foto rechts Geëxtrudeerde aluminium profielen zorgen voor een zeer slanke uitstraling.

23

Tekst: Monique Blacha, Stichting Slimbouwen Fotografie: C&C Photography, Mariëlle van Hest, Architecten- en adviesbureau Ad van de Ven

het gebied van duurzaamheid, hoge mate van flexibiliteit, uitzonderlijke ecologische landschapsinrichting, een prettige werksfeer en consequente Slimbouwen uitwerking.

Slimbouwen keurmerk

Slimbouwen werpt vruchten af bij

De Slimbouwen expertcommissie was er snel uit: “Dit project verdient een Slimbouwen Keurmerk! Het gebouw scoort op alle aspecten van Slimbouwen, namelijk Flexibiliteit, Reductie, Efficiëntie en Duurzaamheid. Het project bewijst dat je met Slimbouwen circa 30% bouwkosten bespaart. En dat met een ‘zero energy’ ambitie en een uitstekend kwaliteitsniveau voor de eindgebruiker”, aldus de commissie. Het gebouw is volgens het Slimbouwen model zonder traditionele aannemer, maar met een beperkt aantal onderaannemers in eigen beheer gebouwd. Het Slimbouwen Keurmerk is een erkenning voor initiators van innovatie en is een trigger voor ontwerpers om nieuwe slimme producten en concepten voor projecten te ontwikkelen en te gebruiken. Slimbouwen tracht mede op deze manier de traditionele wijzen van bouwen te doorbreken en te verbeteren.

Transparant bouwproces Slimbouwen biedt transparantie in het bouwproces dat leidt tot meer efficiëntie en reductie van faalkosten. In dit project is gewerkt zonder hoofdaannemer. Eugene Peeters, bouwmanager van P&H Adviseurs Bouw en Vastgoed BV, vertelt: “Samenwerken in een project dat in eigen beheer, en dus rechtstreeks voor de opdrachtgever, wordt uitgevoerd, maakt dat een team veel meer kan absorberen. Vragen worden benaderd met een houding om deze direct in het project te verwerken. Er wordt in eerste instantie niet gekeken naar zaken als; is het meerwerk? Heb ik recht op bouwtijdverlenging? Moet er eerst een goedkeurings procedure doorlopen worden, of andere in traditionele bouwprocessen vertragend werkende zaken.” Voor dit project is een speciaal team samengesteld, bestaande uit zzp-ers met ervaring. Hoewel de grote tijdsdruk het er niet eenvoudiger op maakte,was het ontwerp- en bouwproces voor iedereen transparant.

Flexibiliteit De filosofie van Slimbouwen is tot in detail toegevoegd in het project.

“Slimbouwen stimuleert je om anders naar oplossingen te kijken, niet alleen naar het antwoord, ook naar de vraag,” vertelt Ad van de Ven, adviseur duurzaamheid, “Slimbouwen gaat niet alleen over het ‘hoe’, maar ook over het ‘wat’. Verder heeft de Slimbouwen aanpak aantoonbaar tot minder faalkosten, meer efficiëntie en een flexibel gebouw geleid dat zich, net als het energie neutrale aspect van het gebouw, zal uitbetalen tijdens de exploitatie.” Tijdens de hectische afbouwfase is al gebruik gemaakt van de flexibiliteit die het gebouw biedt. Door Slimbouwen ontstaat integratie en afstemming in het ontwerpproces en desintegratie tijdens de bouwfase door de loskoppeling van installatie en bouwkundige delen. Dit levert een volgordelijk en veel efficiënter bouwproces op. Daarnaast resulteert deze werkwijze in flexibiliteit tijdens het gebruik en ›

Foto linksboven Overhandiging Slimbouwen Keurmerk aan Cor van de Ven Foto linksonder Houten gevelbekleding met smalle openingen naar vleermuizenkasten

Venco Campus

Vanaf het eerste initiatief van de bouw van de Venco Campus in Eersel heeft Cor van de Ven, eigenaar van de Venco Groep, zich ‘Slimbouwen’ eigen gemaakt en een bouwteam om zich heen verzameld om de nieuwe huisvesting op een Slimbouwen wijze te realiseren. Tijdens de officiële opening van de Venco Campus is deze prestatie bekroond met het Slimbouwen Keurmerk. De successleutel: het werken zonder hoofdaannemer, de visie van de gedreven opdrachtgever, creativiteit en vakmanschap in het bouwteam en de drang om zaken integraal te benaderen. Het familiebedrijf Venco Groep is actief in de pluimveesector. Als koploper in innovatieve systemen voor de pluimveesector ondergaat de Venco Groep een stormachtige groei.

24

Hierdoor ontstond de noodzaak om op korte termijn een nieuwe en veel grotere huisvesting te realiseren voor de Venco Groep, die verspreid zat over 4 locaties. Bert Spierings en

Harry van Lierop (Van Lierop Cuypers Spierings Architecten) zijn aan de slag gegaan met de complexe opgave voor de huisvesting. Er is een gebouw gerealiseerd met hoge ambities op

25

Luchtdicht bouwen De gevel bestaat uit open en gesloten delen. Voor de gesloten delen is gekozen voor geprefabriceerde gevelpanelen van Kingspan met een Rc van 7. Deze zijn bekleed met een houten buitenschil van gemodificeerd Europees vuren. Voor de open delen ontwikkelde Arsycon Glas en Geveladvies een nieuw daglichtsysteem in samenwerking met Van Lierop Cuypers Spierings Architecten en in opdracht van gevelbouwer Thermoflor te Heerlen. De vraagstelling van de architect was om een

Bouwinfo Opdrachtgever Venco Groep, Eersel Architect Van Lierop Cuypers Spierings Architecten, Bergeijk Adviseur Duurzaamheid Architecten- en adviesbureau Ad van de Ven, Eersel Bouwmanager P&H Adviseurs Bouw en Vastgoed, Veldhoven Gevelbouwer Thermoflor, Heerlen Glas- en geveladviseur Arsycon, Rijen Expert strategisch huisvesten Inno-experts, Eindhoven Leverancier gevelbeplating Kingspan, Tiel

daglichtsysteem te ontwikkelen dat voldoet aan de hoge eisen voor een BREEAM Excellent classificatie. Ook moest het voldoen aan de extreme luchtdicht eisen van Passief Bouwen en zo’n 20% minder kosten dan de klassieke systemen voor vliesgevels en glasdaken. Daarnaast diende de 6000 m2 beglazing voor het atrium, sheddaken en vliesgevels binnen een periode van 3 maanden te zijn gemonteerd. Vergeleken met kunststof profielen en geïsoleerde houten kozijnen kwam geanodiseerd aluminium uiteindelijk als beste uit de bus voor BREEAM. “Om het gebouw luchtdicht te krijgen, was er tijdens de ontwerpfase en uitvoering veel aandacht voor het dicht maken van aansluitnaden en overgangen tussen verschillende materialen en overgangen van vloer op wand en van wand op dak. Tijdens de uitvoering zijn een tweetal testen gedaan om zekerheid te hebben van de bedachte en gerealiseerde aansluitingen van gevel op kozijn. De resultaten waren bemoedigend,” aldus Eugene Peeters. ❚

Green Inspirations Miel Karthaus is sinds 1982 zelfstandig architect en samen met Martijn de Gier eigenaar van KBnG architectuur restauratie stedebouw. Het bureau is met name gespecialiseerd in de meer complexe opgave waar op het snijvlak van deze disciplines een oplossing gevonden moet worden. Sinds 2008 ontwikkelt het bureau onder de naam ‘WarmBouwen’ een CO2 neutrale klimaattechniek waar zij in 2010 octrooi op verkreeg.

column

het bevordert demontabiliteit en het hergebruik van materialen. Het veranderen van de plattegrond van het kantoor is bij de Venco Campus in een handomdraai te regelen. Dit komt onder andere door de toepassing van leidingvloeren in het gebouw. Verlaagde plafonds zijn niet nodig, hierdoor blijven de kantoorruimtes vrij indeelbaar. Ook de keuze voor de gevel zorgt ervoor dat de Venco Campus zich gemakkelijk voegt naar veranderende omstandigheden en is voorbereid op groei en mutatie.

WarmBouwen De gevel als ruimte er-tussen In de jaren '70 werd een hele generatie architecten groot gebracht met 'het verhaal van de drempel'. Architecten als Aldo van Eyck en Herman Herzberger toonden ons hoe met goed gearticuleerde openingen een ruimtelijke bemiddeling tussen binnen en buiten gemaakt kon worden. De drempel was een plek om even te verblijven, bood ruimte en rust op de overgang tussen intimiteit en openbaarheid. Een humaan ideaal. Sindsdien is de samenleving veranderd. Beide sferen zijn extremer tegen over elkaar komen te staan. Binnen huist een

mondiger consument met hogere eisen voor comfort en veiligheid. Buiten betekent in de ogen van velen een meer anonieme ruimte, die potentieel zelfs als gevaarlijk beleefd wordt; een sfeer die buitengesloten moet kunnen worden. Ook de toenemende schaarste van fossiele brandstof vereiste een grondiger scheiding in de gevel. In dit letterlijk veranderende klimaat is de ruimtelijke overgang van binnen naar buiten stap voor stap gereduceerd tot een meer en meer technische scheiding: een letterlijke isolatie van binnen tot buiten. 'Transparantie' betekent hierin niet meer dan de specificatie van een dub-

bel of triple glasvlak, liefst tot op de vloer. Nu bijna 50 jaar later ontwikkelen wij met WarmBouwen* een techniek waarin de huid van het gebouw zijn bemiddelende functie terugkrijgt. Door de gebouwschil te voeden met de gemiddelde jaartemperatuur zoals deze in de bodem is opgeslagen wordt koude-brug onderbreking en een overmaat aan isolatie overbodig. Koeling in de zomer wordt energieneutraal verwarmen in de winter. Techniek wordt weer dienstbaar aan articulatie van de ruimte ‘ertussen’. ❚

Het dossier over groen en duurzaam bouwen is te volgen op www.vmrg.nl onder themadossiers/Green Inspirations. 26

27

Amersfoort

Alphen aan den Rijn

Kledingzaak The Sting

Herontwikkeling De Baronie

Opdrachtgever: The Sting Architect: AGS Gevelbouwer: Van Dijk-Inpijn Geveltechniek, Arkel Systeemleverancier: Agentor, Oud Gastel Een chique, moderne trendy uitstraling met de nonchalance van casual, dat is wat de gevel van de Sting in Amersfoort moest uitstralen. Dit is goed gelukt met de hoogglans gepolijste roestvast stalen geïsoleerde Forster Unico puien. De slanke, maar toch stijve Forster profielen gaven architect AGS de kans om een ruime transparante etalage te ontwerpen. De grote hoge deuren zorgen voor een stoer uiterlijk en geven de klant het gevoel welkom zijn te zijn. Het 100% recyclebare stalen raam en deur systeem Forster Unico is extra groen dankzij twee extra dichting componenten. Deze verhogen de isolatiewaardes aanzienlijk. Het samenspel van de nieuwste technologieën, energie efficiëntie, slankheid en milieu besparende materialen garanderen verantwoordelijk en duurzaam bouwen. ❚

Amsterdam Louwman

Opdrachtgever: Architect: Gevelbouwer: Toeleverancier:

Louwman Group MKA architecten / adviseurs Roosendaal Rakon bouwprofiel bv, Alphen aan den Rijn Kriek Poedercoatings BV, Alphen aan den Rijn

In het westelijk havengebied van Amsterdam heeft de Louwman Group een nieuwe vestiging geopend. Aan de Pelerin, hoek Sierenborch, op het bedrijventerrein Sloterdijk gelegen in het havengebied Westpoort is een nieuw aftersales pand gebouwd met bijzondere uitstraling. De Louwman Group is sinds 1964 importeur van Toyota en heeft een aantal Toyota en Lexus dealerschappen die zij zelf exploiteert. Het ontwerp van het pand is afkomstig van MKA architecten / adviseurs uit Roosendaal. De architect heeft gekozen voor een ontwerp waarbij de gevels zijn voorzien van een strekmetalen gevel bekleding. Rakon bouwprofiel uit Alphen aan den Rijn is de ontwerper van het systeem en tevens de leverancier van deze strekmetalen gevelbekleding. Kriek Poedercoatings uit Alphen aan den Rijn heeft het aluminium strekmetaal voorzien van een hoogwaardige poedercoating. Kriek Poedercoatings uit Alphen aan den Rijn is gespecialiseerd in het verduurzamen van metalen producten. De strekmetalen panelen zijn voorzien van een duurzame organische deklaag. Alle panelen zijn chemisch voorbehandeld en voorzien van twee lagen poedercoatsysteem met als top­laag een polyester coating. ❚

28

Opdrachtgever: Architect: Gevelbouwer: Systeemleverancier: Leverancier beglazing:

GREEN Real Estate S2 architecten, Amsterdam Lieftink Geveltechniek, Alphen aan den Rijn Schüco Nederland, Mijdrecht Koninklijke Saint-Gobain Glas Nederland, Amersfoort

Ondanks de huidige economische situatie durfde Green Real Estate het aan om het fabriekscomplex De Baronie in Alphen aan de Rijn een nieuwe bestemming te geven. Het gebouw en het aanliggende terrein zijn herontwikkeld naar kantoorruimte, winkels en woningbouw. De oude stalen kozijnen moesten vervangen worden. Er was echter geen betaalbaar systeem voorhanden om deze kozijnen te vervangen met behoud van het slanke en transparante uiterlijk. In samenwerking met Green Real Estate, architectenbureau S2 uit Amsterdam, Kondor Wessels Amsterdam en Lieftink Geveltechniek uit Alphen zijn de esthetische uitgangspunten vastgesteld. Lieftink Geveltechniek heeft met zijn systeemleverancier Schüco een oplossing ontwikkeld. Na een drietal profielopstellingen werd het juiste resultaat bereikt. Met deze proefopstellingen wist architect Frank Spoek de monumentencommissie te overtuigen van de esthetische kwaliteiten van de gemaakte oplossingen. Er kwam groen licht en inmiddels worden de eerste gevels gemonteerd. In de loop van 2013 wordt het complex gefaseerd opgeleverd. ❚

Gouda

Huis van de Stad Huis van de Stad Gouda is het eind juni 2012 in gebruik genomen nieuwe, centrale onderkomen van de ambtenaren van de Gemeente Gouda. Dit 10 verdiepingen tellende gebouw, ontworpen door architectenbureau Soeters van Eldonk, is door Schellekens & Schellekens voorzien van 730 stuks binnenzonweringen, waaronder 38 verduisteringen. Daarnaast zijn 120 stuks buitenzonweringen aangebracht van het type Schellekens Ultimate Zscreen™. De Schellekens Ultimate Zscreen™ is een verticaal zakkend, elektrisch bediend zonscherm dat zowel voor binnen- als buitentoepassing geschikt is. Het doek is aan beide zijden voorzien van een ritsdeel, dat in een kunststof profiel in de zijgeleiding loopt en

Opdrachtgever: Züblin Nederland B.V. , Vlaardingen Architect: Soeters van Eldonk Leverancier zonwering: Schellekens & Schellekens B.V. , Beuningen er zo voor zorgt dat het doek altijd strak hangt. Daarnaast zorgt dit systeem ervoor dat de bewegingen van het doek zeer beperkt zijn waardoor het tevens een zeer windbestendige zonwering is. De Schellekens Ultimate Zscreen™ is een uitstekend alternatief voor situaties waarin de specificaties van de traditionele screen te gering zijn. ❚

29

Interactieve gevels

markeren poppodium

Ziggo Dome Poppodium Ziggo Dome in Amsterdam bruist. “In de basis is de popzaal ‘niet meer’ dan een zwarte doos van 90 bij 90 meter en 30 meter hoog met een geluid- en lichtdichte gevel,” zegt Jan Benthem van Benthem Crouwel Architects. Bij nader inzien blijkt het een zeer innovatief bouwwerk. Buitenstaanders wordt bovendien letterlijk een blik op het podium gegund via een immens led-scherm.

Beeld: Alcoa Architectuursystemen

Marco Borsato

Beeld: Benthem Crouwel Architects. © Jannes Linders

De Ziggo Dome is een strak vormgegeven gebouw van vier verdiepingen. De markante buitenzijde is geheel voorzien van led-verlichting en een enorm videoscherm. Het betreft tot dusver het gebouw met de grootste led-verlichting ter

30

wereld. Als de led’s zijn gedoofd, kleurt het gebouw zwart en wordt een black box uitstraling verkregen dankzij de zwart geanodiseerde en geperforeerde beplating aan de buitengevel. De Ziggo Dome heeft een capaciteit

van 17.000 toeschouwers. De begane grond bestaat uit de zaalvloer, de garderobes en een foyer. Hierboven zijn nog twee ringen gesitueerd met tribunes, verdeeld over vier verdiepingen, die via trappen en liften bereikbaar zijn.

Keers Mijdrecht is verantwoordelijk voor de levering van alle aluminium en stalen vliesgevels, ramen, deuren en gevelbekeding in de buitengevels. Tevens draagt Keers zorg voor de vliesgevels van de luchtbruggen met rondom beplating met blinde bevestiging en zo’n 60 stuks deuren (entreedeuren en diverse binnendeuren). “Je ziet het bijna niet, maar achter de geperforeerde beplating van de buitengevel bevinden zich op bepaalde plaatsen ook nog kozijnen met beglazing,” vertelt Jaap Biesheuvel van Keers Mijdrecht. “De beplating met rondom dagkanting is een eigen engineering; stuk voor stuk maatwerk. De uitdaging voor dit project zat hem overigens vooral in de tijdsdruk. In een kort tijdbestek diende alles uitgedacht en ook nog gerealiseerd te worden. Dat betekende voor ons ook in de weekenden door werken. Tevens dienden we te allen tijde rekening te houden met het verkeer op de weg on-

der de Ziggo Dome door. Daar mocht geen vertraging ontstaan. Tussen het eerste optreden (van Marco Borsato) en de definitieve oplevering waren wij nog gewoon aan het werk. En niemand die er iets van heeft gemerkt. Ook Marco niet,” lacht Biesheuvel. Voor de vliesgevel heeft Keers Mijdrecht gebruikt gemaakt van het AA 100 Q systeem van Alcoa. “Ons AA 100 Q systeem heeft een aanzichtsbreedte van 50 millimeter en werkt met klemen deklijsten,” zegt Rob Willems van Alcoa Architectuursystemen. “De AA 100 Q vliesgevel is een van onze standaardsystemen in het assortiment. Ik vergelijk het systeem altijd met technisch Lego, het is modulair van opzet. In het geval van de Ziggo Dome paste ons standaardsysteem perfect, dat is echter niet altijd het geval. Buiten ons standaard assortiment kunnen we in samenspraak met de architect en gevelbouwer altijd in een projectmatige oplossing voorzien.”

Foto LINKER PAGINA Een immens videoscherm geeft een kijkje in de keuken Foto BOVEN Voor de vliesgevel heeft Keers Mijdrecht gebruik gemaakt van het Alcoa AA 100 Q systeem

Plafondbekleding

Voor de entreegedeeltes van de poptempel opteerde Benthem Crouwel Architecten voor het Benchmark Evolution paneelsysteem. “De architect heeft bij het ontwerp van het gebouw stalen sandwichpanelen de rol toebedacht van plafondbekleding,” stelt Patrick Theelen van Kingspan Duurzame Bouwsystemen. “BCA toont hiermee aan dat industrialisatie van plafondelementen zeker niet ten koste hoeft te gaan van esthetica of creatieve vrijheid. In dit project is gebruik gemaakt ›

31

De Ziggo Dome is een strak vormgegeven gebouw van vier verdiepingen. De markante buitenzijde is geheel voorzien van led-verlichting en een enorm videoscherm

van Benchmark Evolution façadepanelen met een ultiem gladde afwerking. Het systeem is volgens Theelen eenvoudig te integreren in andere interfaces en maakt variaties in kleur, structuur en profiel mogelijk. “Evolution geïsoleerde panelen zijn sinds kort verkrijgbaar in nieuwe variaties en kleuren, inclusief dual tone en verschillende natuurlijke texturen en kleuren. De panelen zijn beschikbaar in standaardbreedtes van 600, 900 en 1000 millimeter, maar ook customized in breedten vanaf 600 tot 1.179 millimeter in stappen van 1 millimeter. Door zowel horizontaal als verticaal te variëren in de maatvoering is een frivool lijnenspel gerealiseerd. De suggestie wordt gewekt dat er 4-zijdig gelijke voegen aanwezig zijn. De blinde bevestiging,

32

dus geen schroeven of bevestigingsmiddelen in het zicht zijn in dit systeem niet meer dan vanzelfsprekend.”

Brandwerende rolschermen

In zo'n groot gebouw dat zoveel bezoekers trekt, moet de brandveiligheid goed geregeld zijn. Hoefnagels Branddeuren leverde en monteerde voor de Ziggo Dome 24 Firescreen® brandwerende rolschermen. “Firescreen® is een oprolbare, brandwerende afsluiting, vervaardigd uit brandwerend, hoogwaardig technisch textiel. Het scherm is compact, licht van gewicht en werkt volgens hetzelfde principe als een brandwerend rolluik; Firescreen® brandwerende rolschermen sluiten automatisch na brandmelding en zorgen voor een directe compartimentering,

waardoor de brand zich niet verder kan uitbreiden en de veiligheid van bezoekers wordt gewaarborgd. In de Ziggo Dome variëren de afmetingen van de brandwerende rolschermen tussen de vijf en acht meter breedte, met een hoogte van circa vier meter. De geplaatste brandwerende rolschermen zijn van het type Firescreen® Radiation en voldoen aan twee belangrijke criteria als het gaat om brandwerendheid, namelijk vlamdichtheid en beperking van de warmtestraling. Efectis, het centrum voor brandveiligheid in Nederland, heeft de brandschermen uitvoerig getest en alle Firescreen® Radiation brandwerende rolschermen hebben een EW-classificatie en voldoen aan de normen EN 1634-1/NEN 6069 en EN 13501-1.” ❚

Beeld: Benthem Crouwel Architects. © Jannes Linders

Bouwinfo Project Ziggo Dome, Amsterdam Opdrachtgever Black Box Real Estate Ontwerp Benthem Crouwel Architects, Amsterdam Aannemer Strukton Bouw Gevelbouwer Keers Mijdrecht, Mijdrecht Systeemleverancier Alcoa Architectuursystemen, Harderwijk Systeemleverancier stalen profielen ODS BV Afdeling Dak- en Geveltechniek, Barendrecht Sandwichpanelen entree Kingspan Duurzame Bouwsystemen, Tiel Brandwerende rolschermen Hoefnagels Aluminium Gevels, Tilburg Start bouw april 2010 Oplevering juni 2012

33

denken (project) en kosten denken (offerte voor de kostprijs) en heeft er grote moeite mee om ook de opbrengsten mee te rekenen. Het is aan te bevelen dat er desnoods op eigen initiatief vanuit de industrie naast de gevraagde kostprijsofferte een prestatieofferte wordt aangeboden die verder gaat dan de projectperiode en ook inzichtelijk maakt wat duurzame producten betekenen voor de exploitant van een gebouw. Kortom de markt biedt met duurzaamheid duurzame kansen voor groei en ontwikkeling, zo leert ons het Bouwkennis onderzoek over Duurzaamheid. Tekst: Bert Lieverse, VMRG Beeld: Rollecate Group

Duurzaamheid gedefinieerd? Een aantal jaren geleden werd alle aandacht van ondernemers getrokken naar kwaliteit. Op dit moment vertoont alles wat zich afspeelt over duurzaamheid een vergelijkbare, maar nog belangrijkere en grotere rol. Complete industrieën en markten veranderen hierdoor. Belangrijk is in dit stadium wat kwaliteit ons leerde, dat er niet te snel naar een definitie wordt gezocht. Geef iedereen de vrijheid om de definitie van duurzaamheid zelf te interpreteren en daardoor kan het begrip zich volledig en breed vertakt ontwikkelen. Duurzaamheid projecteert bestendigheid in de toekomst. Als we dit goed interpreteren, houden we dus niet alleen rekening met de positieve effecten maar ook met de negatieve effecten. Vaak is sprake van een eenzijdige benadering. Een voorbeeld is bijvoorbeeld de productie van isolatiemateriaal of hoog energetische gevelelementen. Een focus op de productiekosten en milieueffecten van de productie alleen is eenzijdig, onvolledig en gewoon dom. Want juist door de productie van deze producten kunnen we een belangrijke besparing van fossiele energie bewerkstelligen. De VMRG bepleit dan ook hierbij de zogenaamde ECOBalans, een middel vergelijkbaar met de financiële balans uit de accountancy. De ECOBalans maakt kosten en baten van producten en diensten in één keer zichtbaar en hierdoor wordt voorkomen dat een eenzijdige focus op de milieukosten productie tegengaat.

34

Natuurlijk kijkt men met de ECOBalans verder dan de productieperiode’, maar men integreert de totale levenscyclus, inclusief de aanzet voor hergebruik en recycling.

Onderzoek Bouwkennis Een breed onderzoek door Bouwkennis toonde aan dat de beslissers en aanbieders binnen de bouw Duurzaamheid zien als een kwaliteitsaspect dat hoort bij moderne gebouwen en dat men het graag opneemt in de specificaties van gebouwen. Wel gaf de investeerder aan dat kostenverhogingen vermeden dienen te worden en men zette daarmee tevens de trend. Toevoegingen zijn alleen acceptabel als er besparingen tegenover staan. Innovaties die leiden tot een grotere duurzaamheid dienen dus ook te leiden tot besparingen. En besparingen zijn een saldo van kosten en opbrengsten. De traditionele bouw blinkt uit in korte termijn

Gevels en duurzaamheid Binnen de gevelindustrie wordt het belang van duurzaamheid duidelijk onderkend. Vele innovaties zijn in gang gezet en niet alleen vanwege het feit dat elke sector moet vernieuwen, maar vooral vanwege het effect dat duurzame gevels hebben op de kwaliteit van gebouwen. Gevels zijn met name in staat om hierin grote verbeteringen te realiseren. Gebruik makend van natuurlijke bronnen, energie, warmte, koeling, lichtenergie zijn gevels meer bepalend voor het comfort en kwaliteit van gebouwen dan de meer kunstmatige klimaatsinstallaties kunnen realiseren. Menig ontwerper, architect is enthousiast wanneer de gevelindustrie de natuurlijke effecten van duurzaamheid vanuit de natuur zelf naar binnen brengt in plaats van deze kunstmatig te moeten opwekken. En we zijn nog lang niet klaar met onze innovatie teams. Circa 10-13 miljoen Euro is gedurende een periode van 6 jaar besteed aan deze innovatietechnologie door overheden (IPC, Pre-IPC) en bedrijfsleven. Mogelijk gaat het Topsectoren programma deze lijn voortzetten. Dus duurzame innovatie in gevels voor duurzame gebouwexploitatie

gevalideerde milieugegevens. Het is slechts afwachten tot dit aspect van duurzaamheid voorzien wordt van zogenaamde grenswaarden om vast te kunnen stellen wat wel en wat niet meer mag. Assessent methoden zijn hierbij als hulpmiddels essentieel en dienen ook te evolueren. Wellicht kunnen ze doorgroeien in kwaliteit door op te gaan in de zogenaamde ECOBalans tool. Ook wordt veel internationale ontwikkeling verwacht vanuit het netwerk van Green Building Councils dat de duurzaamheidprestaties koppelt aan waarde van het gebouwenbezit.

Toekomst Kortom duurzaamheid is niet alleen een duurzaam milieu of een duurzame gebouwde omgeving maar een integrale kwaliteitsverbetering van denken en doen. Dit is geen definitie maar het openzetten van het duurzaamheidsraam dat ons veel toekomstperspectief kan bieden. Het is wel noodzakelijk dat we er positief, integraal en creatief mee omgaan. Het is een drive een uitdaging voor én aanbieder én klanten. ❚

Gebruik makend van natuurlijke bronnen, energie, warmte, koeling, lichtenergie zijn gevels meer bepalend voor het comfort en kwaliteit van gebouwen dan de meer kunstmatige klimaatsinstallaties kunnen realiseren

ECOBalans tool Het overheidsbeleid overziende, zien we een evolutie van aandachtsgebieden bij duurzaamheid. We zien achtereenvolgens aandacht voor energie-efficiency (EPBD), LCA berekeningen om de negatieve effecten van producten en gebouwen in beeld te brengen (EPD), resource efficiency en adaptiviteit. Allemaal aspecten van duurzaamheid die zich ontwikkelen en leiden tot regelgeving om ze ook min of meer af te dwingen. Deze regelgeving kan bevorderend of bestraffend werken maar het effect dat beoogd wordt staat voorop. Het Bouwbesluit (onze minimalistische bouw-Bijbel) vereist al

35

Tekst: Jeroen Boersma, SKG

Duurtesten van ramen en deuren conform EN 1191 In een gevel kunnen zeer uiteenlopende bewegende elementen zitten. Zo kunnen ramen bijvoorbeeld draaien, schuiven, vouwen en kiepen. Ook na jarenlang gebruik moeten deze nog steeds probleemloos functioneren. Fabrikanten krijgen in het kader van duurzaamheid steeds vaker de vraag welke prestatie hun producten kunnen leveren. Producten worden daarom in klassen verdeeld om de duurzaamheid van het product aan te geven. Voordat dit zover is, moeten de producten eerst uitgebreid getest worden In de productnorm voor ramen en deuren, de EN 14351-1(*), wordt voor het testen van de duurzaamheid van de beweging, de beproevingsnorm EN 1191 “Ramen en deuren - Bestandheid tegen herhaald openen en sluiten – Beproevingsmethode” aangewezen. (*)Overigens geldt dat ook voor de nog te verschijnen prEN 16034 voor deuren met brand- of rookwerende eigenschappen.

EN 12400 geeft de classificatie weer, en kent de volgende klassen:

klasse volgens EN 12400 0 1 2 3 4 5 6 7 8

36

Aantal cycli 5 000 10 000 20 000 50 000 100 000 200 000 500 000 1 000 000

De fabrikant bepaalt óf, en zo ja, hoeveel cycli de deur of het beweegbaar raam doorloopt. Een fabrikant kan kiezen voor klasse 0, maar in het kader van duurzaamheid (in de breedste zin van het woord) neemt de aandacht voor mechanische duurtesten steeds meer toe.

Test conform EN 1191 In een test conform EN 1191 wordt het totale gevelelement getest, inclusief alle hang- en sluitwerkcomponenten: scharnieren, sluitingen, bedieningselementen. EN 1191 legt daarbij nauwkeurig vast hoe de snelheid van de

beweging wordt opgebouwd, vastgehouden en afgeremd. De norm kan gebruikt worden voor gevelelementen van alle materiaalsoorten, en voor alle type bewegingen (draai, schuif, vouw, draai-kiep, etc.). Over het algemeen wordt de grootst en zwaarst mogelijke configuratie beproefd, waarbij het testresultaat tevens geldig is voor kleinere vleugelafmetingen en lagere vleugelgewichten, mits van een “gelijkwaardig ontwerp”. Voorafgaand aan, en na afloop van de beproeving worden de bedienkrachten vastgesteld. De procentuele toename van de bedienkracht wordt uitgedrukt in de zogenaamde Vwaarde. SKG in Wageningen heeft al jaren ervaring met het testen van hang- en sluitwerk op duurzaamheid. Daarom is SKG al langer in staat om deuren en ramen met een draaibeweging te onderwerpen aan een duurcyclus conform EN 1191.

Racking & torsion In het verlengde van deze beproevingen wordt vaak ook de zogenaamde “racking & torsion” van het vleugelelement vastgesteld. Racking is de vervorming ten gevolge van een belasting in het vleugelvlak (zoals uitzakken). Torsion is de vervorming van een vleugel ten gevolge van een belasting in één hoek, loodrecht op het vleugelvlak, terwijl de andere hoek wordt gefixeerd (torsie).

Testen schuifpuien De afgelopen tijd heeft SKG geïnvesteerd in een beproevingsopstelling voor schuifpuien. De nieuwe opstelling beschikt over een servomotor die nauwkeurig geprogrammeerd kan worden om de juiste aandrijfsnelheid te genereren. SKG heeft bij de ontwikkeling van de testopstelling al rekening gehouden met de nieuwste versie van de EN 1191, die binnenkort verschijnt. De testopstelling wordt gebruikt voor beproevingen ten behoeve

Foto LINKER PAGINA Duurtestopstelling draaikiepraam Foto BOVEN Registratie bedienkrachten voorafgaand aan een duurbeproeving Foto onder Duurtestopstelling schuifdeuren en schuiframen

van klassering, maar fabrikanten kunnen ook in het kader van productontwikkeling gebruik maken van de faciliteiten. ❚

37

De VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2013 zijn uit Vanaf 1 oktober 2012 is de nieuwe uitgave van de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen® 2013 beschikbaar. Dit kwaliteitshandboek van de VMRG wordt jaarlijks vernieuwd met de meest recente eisen en adviezen voor de gevelbranche. Hierdoor beschikt de sector steeds over actuele regelgeving op het gebied van kwaliteit.

De belangrijkste wijzigingen dit jaar betreffen de introductie van het Bouwbesluit 2012 en de vele nieuwe en aangepaste normen die daarin worden aangewezen.

TOEGANGCONTROLE IN SLUISFUNCTIE MOEILIJK REALISEERBAAR? NIET MET ONZE 3e GENERATIE SLUISBESTURING

DICTATOR sluisbesturing       

Volledig modulair en in eigen beheer ontwikkeld systeem Eenvoudige installatie en ingebruikname, ook op bestaande systemen Instelbaar middels DIP-switches dus geen software of dure licenties nodig Wordt stekkerklaar geleverd met flatcables en RJ 45 stekkers Integratie tot 8 deuren in afhankelijkheid van elkaar binnen één systeem mogelijk Speciale Ex-uitvoering leverbaar Aansluitingen voor ontruimingssystemen(BMI’s), of extra indicatoren en bedienelementen

Veel toegepast in ziekenhuizen, laboratoria, banken en cleanrooms etc.

Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: [email protected] of bezoek onze website: www.dictator.nl

Het boekwerk is een verzameling van allerlei documenten, zoals Beoordelingsrichtlijnen en Normdocumenten (CE-markering geïntegreerd), in goede harmonie afgestemd en vertaald in begrijpelijke taal. Bovendien worden aansluitingen gemaakt met de bedrijven en contracten die zij sluiten om de feitelijke productie te realiseren. Ook zijn de geldende VMRG-Algemene Voorwaarden 2012 en de complete VMRG-ledenen partnerlijst opgenomen. Iedere bouwprofessional dient dit boekwerk in zijn bezit te hebben om op de hoogte te zijn van de actuele kwaliteitseisen van metalen gevelelementen. Deze VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2013 worden op 1 januari 2013 geldig. Uiteraard kan dit document al op een eerder tijdstip van kracht verklaard worden, indien dat onderling en schriftelijk overeengekomen wordt. Dit kwaliteitsdocument vormt de

basis van het VMRGKeurmerk®. Alle leden van de VMRG zijn in het bezit dit keurmerk. Deze bedrijven leveren gegarandeerd kwaliteit. Hierop worden de leveranciers gecontroleerd door het onafhankelijke keuringsinstituut SKG. Een goedgekeurd bedrijf is herkenbaar aan het VMRG-Keurmerk logo. Het VMRG-Keurmerk geeft aan dat u met deskundigheid te maken heeft op het gebied van de metalen gevelbouw. Het VMRG-bedrijf levert kwaliteit en is in staat om te voldoen aan alle wettelijk geldende normen en voorschriften uit de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen. De VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2013 zijn verkrijgbaar bij de VMRG voor € 53,-- per stuk en te bestellen met het bestelformulier (zie www.vmrg.nl/contact/informatie-aanvragen) of aan te vragen per telefoon 030-6053644 / e-mail [email protected]. ❚

Het boekwerk is een verzameling van allerlei documenten, zoals Beoordelingsrichtlijnen en Normdocumenten (CEmarkering geïntegreerd), in goede harmonie afgestemd en vertaald in begrijpelijke taal.

39