GEZE Benelux B.V. | Steenoven 36 | 5626 DK Eindhoven | www.gezebenelux.com
MEESTERSTUK
GEZE ACADEMY
MR.BETTINA
HERTSTEIN
Rimpels en andere ongemakken
M E E S T E R Mulisch. S T UVolgens K
Onlangs overleed
van ‘De Grote Dri stond onmiddellij opkomende en ge klaar om onze tel met verhalen ove voor H.M.. Zonder ze allemaal reuze geraakt door dien enkeling werd hij als ‘de Homerus’ De inspiratie door echter niet garant eigen scheppend Mulisch adepten. niet geoorloofd – ondenkbaar. Ook een niet onbeken
MR. BETTINA
HERTSTEIN
#
-
9
#-
-9
#9
#-9
+
Het leven verloopt niet rimpelloos. Voor- en tegenspoed komen op ieders pad. Ze horen bij het leven net als rimpels horen bij het ouder worden. Velen proberen de tand des tijds te keren door de plooien glad te laten strijken. Populair middel voor een zogenoemde 'beperkte renovation' is de rimpelvuller. Echter niet altijd heeft dit het gewenste effect. Een bepaald soort permanent vulmiddel kan zelfs onderhuids gaan ontsteken met als resultaat onherstelbare opgezette wangen en een weggezakt gebit in plaats van de eerder zo gehate kraaienpootjes en marionettenlijnen.
O Snel, slim en leerzaam GEZE staat bekend vanwege de professionele, kwalitatief hoogwaardige producten op het gebied van raam- en deursystemen. Een goede keuze; onze producten staan voor een lange levensduur en optimaal gebruiksgemak. GEZE gaat nù nog verder. Wij hebben (gratis!) trainingen ontwikkeld. Stuk voor stuk leerzame trainingen die u tal van voordelen opleveren, zoals het vergroten van productkennis, het geven van betere (commerciële) adviezen aan uw klanten en tijdsbesparingen door snellere montage. Oftewel: op deze manier kunt u zich als bedrijf slim onderscheiden. En dat werkt ! Kijk op onze website www.gezebenelux.com onder het hoofdstuk service voor mogelijke trainingsdata. Tevens kunt u zich hier direct inschrijven.
Deursluiters & beslag | Automatische deursystemen | RWA raam- en ventilatietechniek | Vluchtwegcontrole | Glas design
BEWEGUNG MIT SYSTEM
ok gebouwen ontkomen niet aan verval. En ook daarvoor is renovatie een optie waar men vaak voor kiest. Zo verwierf een hoofdaannemer een opdracht tot renovatie van een kantoorpand waarvoor hij een gevelbouwer en een schilder in onderaanneming contracteerde; de renovatie verliep echter niet zo strak als de bedoeling was. Onherstelbaar was het gelukkig niet, maar dat er sprake was van een verziekte sfeer bleek toen er betaald moest worden. De gevelbouwer zou Methermo horizontaal schuivende aluminium ramen type MHS-2A in de bestaande houten constructie leveren en monteren. Voor deze ramen was door de hoofdaannemer voorgeschreven zonwerend HR++ isolatieglas Coollite SKN 165B. Na het sluiten van de onderaannemingsovereenkomst met de gevelbouwer, wijzigde de hoofdaannemer het glastype in Pilkington Suncool 66/33 Brilliant. Aan de schilder werd ten
behoeve van de houten kozijnen van de bestaande bouw plaatsing van dit zelfde type glas opgedragen. Na levering en plaatsing van het glas bleek sprake van kleurverschil tussen het door de gevelbouwer en het door de schilder geleverde en geplaatste Pilkington glas. Uiteindelijk heeft de gevelbouwer, zonder erkenning van aansprakelijkheid, het glas vervangen (met een van het overeengekomen glastype afwijkend typenummer) en daarmee het kleurverschil opgeheven. Plooien gladgestreken? Niet echt, want de hoofdaannemer weigerde niet alleen de betaling voor het vervangen glas, maar ook de betaling voor de andere leveringen en werkzaamheden ter zake door de gevelbouwer. Redenen genoeg om de ingeschakelde arbiter de wenkbrauwen te doen fronsen. Op grond van de overgelegde (contract)stukken alsmede de betreffende feiten en omstandigheden is het arbiter niet gebleken dat er door de gevelbouwer een verplichting jegens de hoofdaannemer was om
Sti
Mr. Bettina Hertstein
www.bouwrechtbedrijf.nl
het glas te betrekken bij dezelfde leverancier die ook het glas leverde aan de schilder. Tevens is door de gevelbouwer niet gegarandeerd dat er geen kleurverschil tussen het door hem en door de schilder te leveren glas zou zijn. Dat de mogelijkheid is opengelaten door de hoofdaannemer dat de gevelbouwer en de schilder hetzelfde overeengekomen en voorgeschreven glastype bij verschillende leveranciers zouden betrekken, met kleurverschil als gevolg, dient naar het oordeel van arbiter voor risico van de hoofdaannemer te komen. Zo arbiter besliste, zo geschiedde. De opdrachtgever was tevreden, de renovatie was geslaagd. En de hoofdaannemer en de gevelbouwer? Ze konden nog in de spiegel kijken. Weliswaar wat grijzer maar ook wat wijzer. Wilt u zeker zijn van een renovatie zonder valse plooi? De leden van de VMRG leveren werk van hoog allooi!
Recentelijk moest van een arbiter ui geboden in een ge opdrachtgevers en aannemer de hoof Deze opdrachtgev aannemer, op gron van hun architect overeenkomst voo twee-onder-één-ka In de technische o behorend bij deze opgenomen: “Het i uitdrukkelijk niet to van het ontwerp te uitvoer te (laten) br schriftelijke goedkeu opdrachtgevers.” En oplevering van de aannemer een bou bestaande uit twe kapwoningen. De opdrachtgevers bouwplan onmisk het ontwerp van h vertoont en derha zijn ontleend aan mening, unieke on woningen. Daardo nemer onrechtma van het ontwerp v
Mr. Bettina Hertstein www.bouwrechtbedrijf.nl ❚
25
Green Inspirations Wilfried van Winden is in 2009 het bureau WAM architecten gestart. Van Windens vijfentwintig jaren ervaring hebben een uiteenlopende portfolio opgeleverd: van bloemenkiosk tot het inmiddels internationaal gerenommeerde Inntel hotel Amsterdam- Zaandam, en van de Essalam-moskee in Rotterdam tot vele particuliere woningen. Zijn essay Fusion – pleidooi voor een sierlijke architectuur in een open samenleving verscheen in september 2010 (Amsterdam, Sun Architecture). De reizende Fusion tentoonstelling is in het najaar van 2012 bij de Stichting Babel in Zaandam te zien. Zie www.wam-architecten.nl
Fusion
Pleidooi voor een sierlijke architectuur in een duurzame samenleving
Gevelarchitectuur is een etiket dat maar weinig architecten op hun werk geplakt willen krijgen. ‘Gevelarchitectuur is decorbouw,’ hoor je dan minzaam verkondigd worden. Volgens het neomoderne cliché kan het uiterlijk van een gebouw het stellen zonder context of referentie en tekent de gevel zich vanzelf: die is het logische en rationele gevolg van de plattegrond. Vorm en expressie kunnen nooit een doel op zichzelf zijn; dat is louter vormwil, om van schoonheid nog maar te zwijgen. Zo kunnen we nog even doorgaan, maar u begrijpt het al: sinds Robert Venturi’s Duck and Decorated Shed weten we dat dergelijke kritiek klinkklare onzin is.
Gevels kunnen wel degelijk als een aparte ontwerpopgave worden beschouwd, met eigen compositorische regels. Bij het ontwerpen van een gevel draait het om de vraag hoe het gebouw eruit moet komen te zien. Meer dan ooit zal het antwoord op die vraag de komende jaren worden bepaald door de klant. Met welke identiteit wil de klant zich afficheren? Die identiteit en identificatie is cruciaal voor de wijze waarop de wereld tegemoet wordt getreden. Duurzaamheid reikt veel verder dan louter materiaaltoepassingen en technische uitdagingen. De diversiteit van onze samenleving is een feestelijk feit, die juist kansen schept
en mogelijkheden biedt. Om tegemoet te komen aan de toegenomen diversiteit is het voor de architect noodzaak om verschillende stijlen te beheersen en waar nodig nieuwe uitdrukkingsvormen te bedenken. Fusion-architectuur is daar bij uitstek voor geschikt. Fusion is een menging van oost en west, van heden en verleden, van hoge en lage cultuur en van abstracte en figuratieve architectuur. Het gaat het erom gebouwen te maken waar mensen zich mee kunnen identificeren en die mensen behagen. Fusion architectuur draagt er zo toe bij dat mensen zich thuis voelen. Gevelarchitectuur levert daarmee een essentiële bijdrage aan een duurzame samenleving. ❚
De gevelsector staat klaar om opgenomen te worden in de categorie topsectoren. Vanuit een initiatief van professor Mick Eekhout en TNO ontstond de mogelijkheid om aan te haken bij het Innovatiebeleid van minister Verhagen. Zijn nieuwe beleid zorgt voor het stimuleren van speerpunten in onze nationale economie, topsectorenbeleid geheten. Een bedrag van circa 1500 miljoen euro wordt vrijgemaakt om gericht gebruikt te gaan worden voor het versterken van de Nederlandse economie. Zo luidt een nieuwsbericht dat we onlangs mochten afgeven. Centraal staat in het plan een radicale en hoogwaardige verbetering van de energetische kwaliteit van gebouwen door het toepassen van geveltechnologie. Dat deze technologie er vervolgens ook toe bijdraagt dat het effect voor comfort, gezondheid en productiviteit ook nog omhoog gaat, maakt onze innovatie tot een bron van welvaart. En bovendien zorgt deze kwaliteitsverbetering, met zo’n 30 VMRG bedrijven die direct betrokken zijn en circa 200 indirect betrokken VMRG bedrijven, voor de mogelijkheid om het exportaandeel van onze sector mondiaal te vergroten. Het vijfjarenplan ter waarde van tien miljoen euro is ontworpen om een ontwikkelingsrichting te ontwerpen voor de gevelsector en gerelateerde industriële partners. Het plan is multidisciplinair en integraal gecoördineerd vanuit de VMRG. De VMRG draagt zorg voor een parallelle ontwikkeling door Research en Development bij universiteiten en uiteindelijk voor de implementatie van de verworven kennis in ondernemingen die verantwoordelijk zijn voor de daadwerkelijke realisatie van gevels en gebouwen. Hiermee zijn 5 gebieden van actie gedefinieerd: installatie technologie gekoppeld aan hoogwaardige dynamische gevels onder verantwoordelijkheid van professor Wim Zeiler (TU Eindhoven); architectuur en bouwtechnologie van hoogwaardige dynamische gevels onder verantwoordelijkheid van professor Ulrich Knaack (TU Delft); dynamische gevels en een dynamische omgeving (bijv. ecocities) onder verantwoordelijkheid van professor Arjan van Timmeren (TU Delft); productontwikkeling van gevelsystemen en -componenten onder verantwoordelijkheid van professor Jos Lichtenberg (TU Eindhoven) en het gebied distributie, valorisatie en implementatie van de ontwikkelde technologie in de sector onder verantwoordelijkheid van het VMRG netwerk. Het programma waarbij de VMRG bedrijven circa 5 miljoen euro aan inspanningen op tafel legden, is gehonoreerd en deels van start gegaan. Of het gehele plan de bezuinigingsaspiraties van dit moment zal overleven, is nog even de vraag, maar als dit niet het geval zou zijn, wat we niet verwachten, dan wordt ook bewust gekozen voor stagnatie in plaats van economische progressie.
column
column
Fotografie: Stephan Vanfleteren
Bert Lieverse Directeur VMRG
Het dossier over groen en duurzaam bouwen is te volgen op www.vmrg.nl onder themadossiers/Green Inspirations. 26
27
Sneller en flexibeler keuren met mobiele testopstelling Vanuit bedrijven is er een grote behoefte om beproevingen van gevelelementen op locatie te kunnen laten doen in plaats van in het laboratorium. De grote meetwagen die keuringsinstituut SKG in haar bezit heeft, bood deze mogelijkheid al. Om nog sneller en flexibeler in te kunnen spelen op vragen van haar klanten, heeft SKG een kleinere mobiele testopstelling op basis van een aanhangwagen ontwikkeld.
Omdat SKG een hoge mate van flexibiliteit wil leveren naar haar klanten toe, voert zij ook op locatie keuringen en beproevingen uit. Dit verlaagt de inspanning in tijd en kosten voor de klanten, terwijl dit het rendement verhoogt. Met dit laatste wordt bedoeld dat het leereffect bij het desbetreffende bedrijf wordt verbeterd. Dit komt doordat nu niet slechts een klein geselecteerd gezelschap bij een beproeving aanwezig kan zijn. Een bedrijf krijgt nu de mogelijkheid om meerdere medewerkers de keuring
28
te laten volgen. Door de beproevingen op locatie uit te voeren, kunnen zij met eigen ogen het resultaat van het eigen werk bekijken.
Grote meetwagen Hiervoor bezit SKG al sinds jaar en dag een grote meetwagen. In deze grote meetwagen is een testkast gebouwd voor het bepalen van de wind- en waterdichtheid en van de sterkte en stijfheid van gevelelementen. In deze testkast kunnen gevelelementen worden beproefd
tot een breedte van circa 4 meter en een hoogte van circa 2,50 meter. Voor de meeste beproevingen op locatie is dit voldoende. Grotere elementen kan SKG testen in het vaste laboratorium te Wageningen.
Flexibele aanhangwagen Om nog flexibeler en sneller te kunnen inspelen op de behoefte van bedrijven, heeft SKG een kleinere mobiele testopstelling op basis van een aanhangwagen ontwikkeld. Door voor een aanhangwagen te kiezen,
is deze sneller en eenvoudiger te transporteren. Omdat een aanhangwagen ook beperkingen met zich meebrengt, is besloten om de afmetingen van de proefkast te beperken tot circa 2,6 meter breed en circa 1,6 meter hoog. Daarnaast was de eis dat de apparatuur ook geschikt moet zijn om eenvoudig gevelelementen op bouwplaatsen te kunnen keuren.
Eisen Om aan al deze eisen tegemoet te komen en om een moderne (computergestuurde), praktische en betrouwbare mobiele testopstelling te krijgen, heeft SKG contact opgenomen met haar huisleverancier van deze meetapparatuur, te weten de firma K. Schulten te Emsbüren (Duitsland). Zij bleken wel in staat om de gevraagde computergestuurde meetapparatuur met de gewenste specificaties te leveren, maar niet om deze meetapparatuur op een aanhangwagen te monteren waarbij het totaalgewicht van de aanhangwagen met meetapparatuur zodanig was dat deze met een standaard personenauto te trekken was.
Een bedrijf dat heeft meegewerkt aan de Mercedes SLR, een ontwikkeling van Daimler-Chrysler en McLaren, bleek het in Eindhoven gevestigde Wesp Mechatronics te zijn. Samen met de firma Wesp Mechatronics en de firma K. Schulten te Emsbüren en ondersteund door de VMRG met een Innovatie Prestatie Contract (IPC) is een ontwerp opgesteld.
Lichtgewicht
Testkast
Hier moesten deskundigen op het gebied van lichtgewicht construeren aan te pas komen, die ook nog eens verstand hebben van de benodigde meet- en regeltechniek. Besloten werd om te kijken naar hoe moderne racewagens worden geconstrueerd.
Om een zo groot mogelijke testkast te creëren, maar ook het gewicht van de aanhangwagen zo laag mogelijk te houden, is besloten om de testkast zelf bovenop de aanhangwagen te monteren. Op deze wijze kan het totale oppervlakte van de
Foto BOVEN Grote meetwagen Foto's onder Mobiele testopstelling op aanhangwagen
aanhangwagen worden gebruikt als testkast, terwijl de ruimte voor de benodigde meetapparatuur gevonden kan worden onder deze testkast. Dit heeft tevens als voordeel dat het zwaartepunt van de aanhangwagen verlaagd wordt waardoor de rijeigenschappen worden verbeterd. De aanhangwagen wordt op een locatie neergezet en wordt gefixeerd met de steunpoten. Een ingenieus systeem zorgt er vervolgens voor dat de testkast 90 graden gekanteld kan worden, om gebruikt te worden voor het testen van gevelelementen. De mobiele testopstelling zelf heeft inmiddels de laatste testen goed doorstaan en kan ingezet worden voor klanten van SKG. ❚
29
Samenwerking wetenschap en praktijk in gevelrenovatie
FOTO onder ToevoegenTextielmuseum Tilburg, Architectenbureau cepezed
Waarom gevelrenovatie? Dat wordt wel duidelijk als we in onze steden en wijken rondlopen. We zien dan grote aantallen oude gebouwen op A-locaties die niet voldoen aan de eisen van de gebruikers. Vaak voldoen nieuwe kantoorgebouwen op meer afgelegen plaatsen beter aan de eisen en zijn ze efficiënter wat betreft de energieprestatie. Moeten we al deze oude gebouwen slopen en daarvoor in de plaats nieuwe bouwen?
Toevoegen
Een krachtig ‘NEE’ zou het antwoord moeten zijn - en dat was ook het antwoord van alle deelnemende gevelbedrijven binnen het netwerk van de VMRG die overeen zijn gekomen om samen te werken binnen het IPC-project (Innovatie Prestatie Contract) Renovatie onder begeleiding van de Façade Research Group van de TU Delft. Dit drie jaar durende samenwerkingsproject
Toevoegen: door een nieuwe, bruikbare ruimte toe te voegen, kunnen de functies van gebouwen getransformeerd worden. Dit kunnen kleine ruimtes zijn zoals balkons met een glazen balustrade die zorgen voor een ruimte die in elk seizoen bruikbaar is, maar ook hele gangen en wintertuinen die verschillende gebouwen tot één geheel verbinden en nieuwe, bruikbare ruimtes creëren waarin het aangenaam verblijven is en die de communicatie in het gebouw verbeteren.
heeft onder meer geleid tot vier verschillende strategieën voor gevelrenovatie die ontwikkeld zijn om de mogelijkheden voor gevelrenovatie aan te geven en daarnaast te wijzen op de specifieke niches binnen de brede renovatiesector.
gehele gevel wordt vervangen, zal dit het algemene uiterlijk van het gebouw veranderen. Het kan ook als een snelle oplossing dienen door alleen de ramen te vervangen en daardoor het uiterlijk van het gebouw te behouden.
Vervangen
Omhullen
Vervangen: het vervangen van ramen of gevelelementen. Als de
Omhullen: is een benadering die voornamelijk aan de buitenkant van het gebouw plaatsvindt, waarbij een nieuwe gevellaag wordt toegevoegd om de prestatie te verbeteren. Bij deze strategie kan een vernieuwingsproces worden toegepast terwijl de bewoners in het gebouw kunnen blijven wonen. Dit concept is vooral geschikt voor woningbouw. De bestaande ramen worden als laatste vervangen. De uitdaging van deze benadering is de logistiek en goede communicatie met de bewoners om de overlast zo veel mogelijk te beperken.
Overdekken - Scheepvaartmuseum Amsterdam, BRS Building Systems
30
FOTO Boven VervangenHoofdkantoor DHV Amersfoort, Hermeta
Overdekken Overdekken: is waarschijnlijk de grootste ingreep van de vier strategieën, waarbij hele binnenplaatsen of atriums naast of in een gebouwencomplex worden overdekt. Hierdoor ontstaat een nieuwe bruikbare ruimte, die ook kan bijdragen aan het klimaatconcept van het gebouw door voor entrees of wintertuinen zones met gemiddelde temperatuur te creëren.
Boek Deze strategieën, illustraties van elke strategie en projectvoorbeelden van de deelnemende bedrijven zijn gebundeld in het boek ‘Reima-
gining the envelope’. In dit boek worden diverse praktijkprojecten getoond die de mogelijkheden van gevelrenovatie illustreren. Het laatste hoofdstuk van het boek is bedoeld om de creativiteit van de partners te laten zien. Ieder bedrijf mocht een op een bestaand gebouw gebaseerd renovatieconcept creëren. In deze case studies hebben de bedrijven hun deskundigheid gebruikt om innovatieve oplossingen voor verschillende gebouwtypes te bedenken.
Innovatief Aan het eind van het project moet gezegd worden dat het een groot succes was. Elke partner kon zijn eigen rol binnen de groep spelen. Dankzij de duidelijke taakstelling werkten de partijen goed samen en kregen zij vertrouwen in hun deel van het project. Het boek zelf laat zien dat een samenwerkingsproces, het verzamelen van informatie en deskundigheid voor een goed overzicht van de taak zorgen. De ontwikkelde concepten zijn ruw, maar dermate innovatief dat de lezers en bedrijven ze verschillend kunnen interpreteren en hierdoor hun eigen producten en concepten verder kunnen ontwikkelen.
Het boek ‘Reimagining the envelope’ is een product dat voort is gekomen uit een innovatie project (IPC) in een samenwerking tussen de TU Delft, de VMRG en de volgende bij de VMRG aangesloten bedrijven: De Groot en Visser, Solarlux Nederland, Hermeta, BRS Building Systems en Kremers Aluminium. ‘Reimagining the envelope’ door Ulrich Knaack, Thaleia Konstantinou, Marcel Bilow Geredigeerd door Ulrich Knaack, Tillman Klein, Marcel Bilow Ontwerp: Minke Themans Engelstalig 128 pp / 240 x 170 mm / paperback Prijs € 24.50 ISBN 978 90 6450 800 4
Sexy Als conclusie van dit drie jaar durende project kan gezegd worden dat samenwerking de toekomst van gevelrenovatie zal verbeteren. Dat is niet alleen een noodzaak maar zorgt ook voor potentieel voor nieuwe markten en innovatieve oplossingen. De gepubliceerde projecten laten ook zien dat gevelrenovatie uitdagend, uitvoerbaar en zeker ook sexy is. ❚
31
Foto's onder CAK Office Building Foto KCAP architects Amicitia Foto De Gevelbouwgroep
Gevelbouwgroep en Hermeta winnaars Renovatie Aluminium Award 2012 Op 6 maart werden de Benelux Aluminium Awards voor Duurzaam Renoveren uitgereikt tijdens de beurs Renovatie 2012. In totaal wonnen vier VMRG-gerelateerde bedrijven een prijs. In de categorie Woningbouw won De Gevelbouwgroep met de renovatie van Amicitia in Leeuwarden en in de categorie Utiliteitsbouw won Hermeta met het hoofdkantoor DHV in Amersfoort. Naast deze twee categorieën werden er prijzen uitgereikt voor inzendingen met een opvallende presentatie of toepassing. BRS Building System en SAPA Building System wonnen gezamenlijk de extra prijs ‘Renovatie Producten’ met de perronkappen die zij realiseren voor het nieuwe Centraal Station in Utrecht. De Groot en Visser won de extra prijs voor ‘Gevels en Daken’ met het CAK Office Building in Den Haag.
Amicitia Leeuwarden Het kantoorgebouw Amicitia sloot door zijn schaal en positionering niet goed aan bij zijn stedelijke omgeving. De opgave richtte zich daardoor niet alleen op de aanpassing van het bestaande gebouw maar vooral op de reparatie van het stadsbeeld. Het voormalige kantoor is verbouwd tot negen appartementen en drie penthouses, voorzien van alle luxe en comfort.
De buitengevels van het gebouw bestaan uit aluminium kozijnen, ramen en deuren en aluminium vliesgevels. De Gevelbouwgroep leverde en plaatste 1.750 m² aan aluminium puien met deels HR++ beglazing en deels HR++zonwerende beglazing voor de appartementen en commerciële ruimtes. Het aluminium is uitgevoerd in de Alcoa RT62 serie en de Schüco FW50+ serie.
Hoofdkantoor DHV Amersfoort Het gerenoveerde DHV hoofdkantoor kenmerkt zich door de honingraten die bovenop betonnen kolommen staan, hiermee refereert het aan de bosrijke omgeving waarin dit gebouw staat. De oude glasgevel foto Links onder Hoofdkantoor DHV Foto Hermeta gevelbouw Foto REchts onder Perronkappen CS Utrecht Foto SAPA
32
had een enkele glasgevel, de nieuwe gevel heeft echter dubbel glas is hierdoor een stuk zwaarder dan de oude gevel. Doordat de vloeren dit niet aankonden is er door Hermeta een systeem ontwikkeld, waarbij de vloeren van de eerste en tweede verdieping door de vliesgevel aan elkaar gekoppeld worden. Het gewicht van de gevel wordt dus gedragen door twee vloeren. Door de renovatie is het energielabel van G naar A gegaan.
Perronkappen Centraal Station Utrecht Voor de perronkappen van het Centraal Station Utrecht werd door BRS Building Systems en SAPA Building System in enkele maanden een integrale glazen dakmodule geproduceerd. Deze dakmodule bestaat uit gelamineerd glas met PV-cellen ertussen die koud gebogen worden in een aluminium profielsysteem. Ook werd er een nieuw aluminium systeem ontwikkeld waarin een 2e waterkering en kabelgoten geïntegreerd zijn en er geen zichtbare bekabeling van de zonnepanelen te zien is. Tezamen zijn de perronkappen goed voor een energieopbrengst van ongeveer 85.000 kWh per jaar.
CAK Office Building Den Haag Bij dit renovatieproject zijn duurzaamheideisen en korte oplevertijd belangrijke en ontwerpbepalende criteria. Het gebruik van aluminium in de gevel kon ervoor zorgen dat en de duurzaamheideisen behouden worden en dat de door De Groot en Visser ontwikkelde gevel als prefab elementen snel en eenvoudig konden worden gefabriceerd. Het systeem is zeer geschikt voor
herontwikkelingsprojecten door de wijze van bevestiging. De speciaal voor CAK ontwikkelde bevestigingsankers zijn in staat de toleranties van het bestaande gebouw op te nemen. De ankers bieden ook ruimte voor het aanbrengen van installaties tussen de gevel en de vloer. Dit zorgt voor optimaal gebruik van de vloeroppervlakte en de verdiepingshoogte. Hierdoor is er meer verhuurbare oppervlakte gecreëerd. ❚
33
C-MOL Benelux TECHNISCHE AUTOMATISERING
C-MOL ontwikkelt al meer dan 25 jaar software voor de metalen ramen-, deuren- en gevelbranche. De gehele technische automatisering is in één standaard programma ondergebracht. Door communicatie en het herhaaldelijk invoeren van gegevens, kunnen fouten ontstaan. In C-MOL worden de gegevens éénmalig ingevoerd. Vanuit deze gegevens worden de prijscalculatie, tekenwerk, bestellingen, productielijsten en CNC programma’s gegenereerd. Kortom het proces vanaf de calculatie tot en met de productie, inclusief CNC gestuurde machines worden beheerst met C-MOL.
Met C-MOL software kunt u eenvoudig en snel; • calculeren • tekenen • werkvoorbereiden • machine-aansturen
Nieuw Kwaliteitshandboek Romazo-Projecten Brancheorganisatie Romazo-Projecten (Sectie Licht- en Warmteregulering binnen de VMRG) heeft een nieuwe versie van haar kwaliteitshandboek uitgebracht. Dit Romazo-Projecten Kwaliteitshandboek bevat veel adviezen en geeft opdrachtgevers de mogelijkheid eisen te stellen aan zonwering- en daglichtregeling, die niet onder doen voor de eisen die voor de gevelconstructie gelden. Dit betekent een verhoging van de kwaliteit van het gebouw en het comfort van haar gebruikers. Het handboek is gratis te downloaden via de website www.romazoprojecten.nl. Vanuit de markt is er veel vraag naar het kwaliteitshandboek. De eisen, die de overheid maar ook de opdrachtgevers terecht aan installaties stellen, worden steeds hoger. Bovendien worden de installaties gemonteerd op gevels en gevelelementen waaraan voor
constructie en afwerking, strenge eisen worden gesteld. Om nu juist de afnemers duidelijkheid te verschaffen over wat de branche onder kwaliteit verstaat, is dit kwaliteitshandboek daarvoor het middel bij uitstek.
Over Romazo-Projecten De brancheorganisatie RomazoProjecten wordt gevormd door bedrijven die zich op een professionele manier bezighouden met het leveren en monteren van zonwering- en daglichtregeling in utiliteit-, renovatie- en woningbouwprojecten. De Romazo-Projecten leden hebben kennis en ervaring in het projectmatig toepassen van zonwering- en daglichtregelingen bij de meest uiteenlopende gebouwen en zijn daardoor in staat, opdrachtgevers van optimale adviezen te voorzien. Zij beschikken over adequate ontwerp- en teken-
Kwaliteitshandboek Zonwering KWALITEITSEISEN EN ADVIEZEN VOOR DE BUITENZONWERING
2012
mogelijkheden en kunnen hun adviezen met tekeningen ondersteunen. De bedrijven beschikken tevens over een adequate service- en onderhoudsafdeling die op effectieve wijze in het hele land service kan verlenen. Alle leden van Romazo-Projecten zijn VMRG-partner. Hierdoor ontstaat een goede samenwerking met de gevelbouw. Dit is belangrijk omdat zonwering steeds meer een integraal onderdeel is van de gevel. Ook de VMRG kwaliteitseisen zijn in dit handboek verwerkt. Wij adviseren de bestekschrijvers te verwijzen naar dit handboek en door te stellen dat de leverancier lid dient te zijn van branchevereniging Romazo-Projecten bent u verzekerd van een professionele werkwijze. ❚
U bepaalt de profiel- en/of machineleverancier. C-MOL heeft onderkend dat naast goede software veel belangrijker is. Met de range C-MOL softwarepakketten in combinatie met de databanken heeft u een platform, toegesneden op de specifieke branche, voor de technische automatisering waarbij uw onafhankelijkheid gegarandeerd blijft.
C-MOL Benelux BV Postbus 75 6670 AB ZETTEN Tel: 0488 – 42 18 48 Fax: 0488 – 42 17 39
[email protected] www.c-mol.nl
Gevels en
Statica
VMRG-Gevels en Statica
een up-to-date databank van profielleveranciers nog
Geheel vernieuwde Gevels en Statica verschenen
Einsteinbaan 1 Postbus 1496
3430 BL Nieuwegein T +31 (0)30 605 36 44 F +31 (0)30 605 32 60 E info@vm rg.nl
De geheel vernieuwde versie van het boek Gevels en Statica, uitgegeven door de VMRG, is verschenen. Dit boek geeft een overzicht van de eisen en bepalingsmethoden in Nederland die van toepassing zijn op de sterkte en stijfheid van gevelelementen en de -constructie. Gevels en onderdelen van gevels worden net als iedere constructie aan diverse belastingen onderworpen. Deze belastingen kunnen van zeer uiteenlopende aard zijn. Gedacht kan worden aan belasting door het eigen gewicht
van de gevelvulling, glazenwassersinstallatie, zonwering, maar ook door wind of leunende of vallende personen. Belastingen op een constructie veroorzaken spanningen en vormveranderingen in de constructie. Deze spanningen en vervormingen moeten worden getoetst aan de gestelde eisen. Ook wordt door middel van tabellen een eenvoudige methode voor de dimensionering van voorkomende gevelelementen aangegeven, ter verduidelijking aangevuld met een rekenvoorbeeld.
De voor de berekening van toepassing zijnde formules en afleidingen uit de toegepaste mechanica zijn eveneens opgenomen. De eisen en bepalingsmethoden zijn gebaseerd op de Eurocodes inclusief de bijbehorende Nederlandse Nationale Bijlage. Daarnaast zijn de VMRG ‘Kwaliteitseisen en Adviezen’ van toepassing. Het boek is te bestellen voor 30 euro per stuk exclusief BTW en verzendkosten via www.vmrg.nl via het bestelformulier (algemeen) onder Contact/Informatie aanvragen. ❚
35
Veenendaal
Werkendam
Renovatie Flats De Grote Pekken Architect: Opdrachtgever: Bouwkundig aannemer: Gevelbouwer: Oplevering:
Bedrijfspand Ankro
De vijf flats uit de jaren zeventig aan de Grote Pekken in Veenendaal ondergaan een spectaculaire verandering. De eerste flats zijn inmiddels klaar. Niet alleen het uiterlijk is modern en aantrekkelijk geworden, ook het comfort is aanzienlijk verbeterd. De renovatie staat vanaf het allereerste moment in het teken van duurzaamheid. Ontwerp en materialen dienen niet alleen het comfort van de in totaal 240 appartementen aanzienlijk te verhogen, maar ook op alle mogelijke manieren het milieu zo min mogelijk te belasten. Hendriks Geveltechniek levert en monteert ondermeer de aluminium kozijnen, de energiebesparende puien waarin de balkons geïntegreerd zijn, de gevelbeplating en de aluminium schuiframen in de kopgevels. Hierbij wordt aluminium toegepast dat bestaat uit 90 procent gerecycled materiaal. ❚
Well
Bezoekerscentrum De Maasduinen Bij de sluis nabij het Reindersmeer komt een bezoekerscentrum voor natuurgebied De Maasduinen. In dit nieuwe centrum in Well worden horeca, extensieve recreatie, informatievoorziening en educatie met elkaar gecombineerd. Een ponton dat op het water in de sluis komt te liggen, biedt plaats aan
Architect: Opdrachtgever: Hoofdaannemer: Profielleverancier: Gevelbouwer: Leverancier glas: Oplevering:
CéGé Ingenieurs Bouwkunde uit Lunteren Stichting Het Limburgs Landschap, Lomm HKM Realisatie BV Grave ESCO Metallbausysteme Ruvo Staalbouw, Venray / Bovema Glas BV Milsbeek Scheuten Glas BV Venlo Voorjaar 2012
een terras. Aan de zijkant van de brug over het sluizencomplex wordt een ijzeren voetgangersbrug opgehangen, zodat ook rolstoelgangers veilig het water kunnen oversteken. Ook rond het paviljoen komt een metalen galerij. Het centrum, met gras en kruidentuin op het dak, wordt qua energie grotendeels zelfvoorzienend. De stalen gevels voor dit project worden door Bovema glas geplaatst en deels uitgevoerd met driedubbele beglazing. De bewerking van de stalen profielen wordt uitgevoerd door Ruvo Staalbouw. Het paviljoen wordt gekoeld door rondgepompt grondwater. Zonnepanelen op het oude pompgemaal genereren stroom voor de pompen. ❚
36
Architect: Van Kessel Architecten Aannemer: De Klerk B.V. Opdrachtgever: Ankro, Werkendam Dak- en gevelopbouw: Cladding Partners, Oosterhout Leverancier afdichtingsmaterialen: Celdex BV, Boxtel Oplevering: Eind 2011
Architectenburo Ary Kroesbergen, Veenendaal Patrimonium Woningstichting, Veenendaal Nijhuis Apeldoorn Hendriks geveltechniek, Veenendaal Gefaseerd vanaf april 2011. Eindoplevering begin 2013
Het nieuwe bedrijfspand voor Ankro was nodig om de activiteiten van het bedrijf uit te breiden. Op tekening was het al een fraai plaatje, maar nu het klaar is, is het eigenlijk nog mooier geworden. Het gebouw mag gezien worden. Een grote uitdaging was het omkleden van de raampartij en het plafond nabij het lichtelement in de overstek. In een goede samenwerking qua engineering tussen de bouwkundig aannemer, pui leverancier en gevelbouwer (Cladding Partners) is ervoor gekozen om een aluminium kader rond de raamstrook te zetten en het plafond te bekleden met plankpanelen die zijn uitgezet op het luchtdoorlatend element in de overstek. Cladding Partners was verantwoordelijk voor de dak- en gevelbeplating en de dakbedekking. Voor wind- en waterdichtheid werd de expertise van Celdex ingeschakeld. ❚
Apeldoorn Achmea Campus
Architect: ADP Architecten Opdrachtgever: Achmea Gevelbouwer: Alkondor Hengelo bv, Hengelo (O) Systeemleverancier: Alcoa Architectuursystemen, Harderwijk
Zo’n 4.000 mensen gaan na oplevering in de loop van 2012 werken in de nieuwe Achmea Campus in het groen. ADP Architecten ontwierp een campus bestaande uit een aantal losse gebouwen, omgeven door een zeer natuurlijk landschap met de uitstraling van de Veluwe. In totaal wordt 60.000 m2 vloeroppervlak gerealiseerd. Alkondor Hengelo B.V. is eind 2010 gestart met de levering en montage van de aluminium kozijnen en vliesgevels voor een aantal gebouwen op het Achmea terrein te Apeldoorn, namelijk het Bosgebouw, Logistiek gebouw, het Deckgebouw en het Vergadercentrum. Voor deze gebouwen levert en monteert Alkondor 3.150 m2 aluminium kozijnen en 4.150 m2 vliesgevels. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de RT52, RT62 en de AA100Q profielserie van Alcoa. Bij de uitvoering en de engineering heeft Alkondor samen gewerkt met de constructeurs om diverse verbeteringen door te voeren. Daarnaast is er in samenspraak met de opdrachtgever gekeken naar de brandwerendheid, aansluitingen van beplating en de bouwkundige aansluitingen. ❚
37
Beeldmateriaal: Pieter Kers
BREAAM-NL Excellent voor UPC Leeuwarden Het nieuwe kantoorgebouw van UPC in Leeuwarden heeft het BREAAM-NL Excellent certificaat behaald. Opdrachtgever JOIN / UPC heeft daarmee een heuse primeur in handen. Het is namelijk voor het eerst dat een pand met aluminium gevels dit certificaat in de wacht sleept.
In het nieuwe kantoorgebouw, gelegen aan de Harlingertrekvaart, heeft UPC twee afdelingen die voorheen verspreid lagen in Leeuwarden samengebracht. Aan de architect de taak om het gebouw om de medewerkers heen te bouwen. “De mede-
werkers staan centraal, dat was het uitgangspunt voor het ontwerp,” vertelt Noud Paes van Architectenbureau Paul de Ruiter. “UPC kan meten hoe mensen presteren in een
gebouw. In een prettige omgeving presteren mensen nu eenmaal beter. Voor het nieuwe pand hebben we goed nagedacht over bijvoorbeeld de daglichttoetreding en de oriëntatie van de gevels. Ook zijn er ruimtes voor ontspanning gerealiseerd, evenals rookruimtes waar de medewerkers even tot rust kunnen komen. De routing in het pand was dan ook een belangrijk aspect.”
Transparant Het gebouw heeft grote, open werkvloeren, die op allerlei verschillende manieren ingericht kunnen worden. Hoge ramen en plafonds (3,15 meter aan de gevelzijde) bij de werkplekken versterken het transparante karakter. Ondanks het feit dat een
grote groep callcentermedewerkers bij elkaar in één ruimte vertoeft, heeft de architect voor wat betreft de akoestiek geen extra inspanningen hoeven verrichten. “Dat is geregeld met de geavanceerde headsets,” vervolgt Paes. “De medewerkers hebben een drukke baan, ze bellen 2 uur en hebben dan kort pauze. Daartoe zijn plekken voor ontspanning ingericht, niet te ver gelegen van de werkvloer. Twee atria in het midden zorgen enerzijds voor voldoende daglicht en uitzicht, terwijl op de balkons
38
gelegenheid is om even tot rust te kunnen komen.” Ter plaatse van het restaurant en de entree op de begane grond is de gevel helemaal open gewerkt en transparant. Aan de zijde van de groenstrook is vier verdiepingen hoog gebouwd, aan de kanaalzijde telt het pand zes verdiepingen. Zo is aan de noordzijde van het gebouw een dakterras ontstaan met prachtig uitzicht over de stad Leeuwarden. Op het hogere dakdeel aan de kanaalzijde zijn de installaties ondergebracht met daaroverheen
een zonnedak. “Boven de installaties is met een staalconstructie een soort pergola gecreëerd waarop 450 m2 aan PV-cellen zijn aangebracht die voor een groot deel voorzien in de elektriciteitsbehoefte.”
Slimme zonwering Paes vervolgt: “Vanuit energetisch oogpunt is gekozen voor een compacte gebouwschil. Door deze compacte vorm en de twee atria binnenin is het totale oppervlak aan zonbelast geveloppervlak verkleind. ›
39
De gevel bestaat uit aluminium vlakken afgewisseld met glasvlakken, die iets verdiept liggen. Op die manier treedt op de oost- en westgevel een natuurlijke schaduwwerking op en hoeft alleen op de zuidgevel zonwering toegepast te worden. Er is gekozen voor een ‘slimme’ zonwering, die wel voldoende daglicht toelaat maar de warmte van het directe zonlicht blokkeert. Daardoor is minder ruimtekoeling nodig. Over koeling gesproken, in het gebouw zijn klimaatplafonds toegepast, aangesloten op een systeem voor warmte-
en koudeopslag. De verwarming geschiedt met aardwarmte, terwijl voor een deel van de koeling het water uit de Harlingertrekvaart wordt gebruikt.” Onderin het gebouw is een parkeerzone ingericht. “De parkeerzone is voor een deel verdiept om vanuit het gebouw, met name bij de entree en het restaurant, een directe verbinding met buiten te kunnen maken, zonder dat er een hele verdieping overbrugd hoeft te worden. Aan de waterzijde is het gebouw daarom iets opgetild om ruimte te bieden aan het verkeer naar de par-
keergarage. Aan de parkzijde is het gebouw juist iets verlaagd om een connectie te maken met het groen. Samen met de twee atriums krijgt het gebouw hierdoor een karakteristieke en herkenbare uitstraling.”
Blowertest De firma Alraf uit Ter Apel is verantwoordelijk voor de ontwikkeling, fabricage en de montage van ongeveer 3.200 m2 aan vliesgevel. “De gevel is uitgevoerd met Schüco vliesgevel FW 60+ profielen, die speciaal voor dit project zijn gemodificeerd,” zegt directeur Joop Koster van
Alraf. “Zowel de afdeklijst als het basisprofiel hebben we aangepast laten persen. Alle producten die in het project zijn verwerkt, zoals de profielen, het glas, de beplating, tape en isolatiematerialen voldoen aan de door BREEAM gestelde eisen. Voor de beglazing is gekozen voor zonwerend HR++ beglazing LTA 60, ZTA 30. De vliesgevels voldoen aan een isolatiewaarde van Rc= 5,00 m2 K/W en hebben een extreem hoge qv-waarde. Om te voldoen aan de eis van de luchtdoorlatendheid zijn de vliesgevels door ons getaped en aan de binnenzijde gekit. Door mid-
del van een blowertest is gebleken dat we ruimschoots aan de eis voldoen. De vliesgevel is in ongeveer 12 weken door 10 monteurs gemonteerd. Een gebouw realiseren met BREEAM Excellent ambities vergt binnen de organisatie extra inspanningen, zowel op administratief als organisatorisch vlak. Alle producten die in het werk worden verwerkt, dienen immers gecertificeerd te zijn. We zijn echter apetrots op het feit dat we hebben meegewerkt aan een project voorzien van aluminium gevels die als eerste het BREEAM Excellent certificaat heeft behaald.”
De nieuwe locatie van het UPC kantoorgebouw in Leeuwarden is met de auto en het openbaar vervoer beter te bereiken. De ligging aan de Harlingertrekvaart biedt ruimte en uitzicht en door de geplande groenstrook aan de noordzijde van het gebouw ontstaat in een later stadium een parkachtige omgeving. Een prachtig gebouw op een prachtige locatie. ❚
Bouwinfo Opdracht Architect Constructeur Bouwkundig aannemer Gevelbouwer Systeemleverancier Start bouw Oplevering
40
JOIN / UPC Architectenbureau Paul de Ruiter bv Jansen Wesselink Van Wijnen Gorredijk Alraf, Ter Apel Schüco Nederland BV, Mijdrecht juni 2010 maart 2012
41
Valse voorgevel Saentoren Beeldmateriaal: Allpro Giessen
Het centrum van Zaandam is aan een ingrijpende reconstructie onderhevig. Ook de Saentoren maakt onderdeel uit van het masterplan Inverdan. Aan de architect de opdracht om de toren meer bij de stad te betrekken. Dat heeft geresulteerd in een valse voorgevel. Voorbouw Saentoren creëert een natuurlijke overgang van de forse Saentoren naar de menselijke maat op straat.
De Voorbouw Saentoren is niet zomaar een valse voorgevel. Nee, het is een op zichzelf staand gebouw waarin 60 koop- en huurappartementen en ongeveer 6.700 m2 aan winkelruimte is gerealiseerd. Het is een opvallend ontwerp van rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol en Patrick Canon van Dok Architecten uit Amsterdam. Opvallend is de variatie op de Zaanse valse voorgevel, waarbij de gevels zijn uitgerekt tot hoge gevelframes op poten. Het onderste deel van de voorbouw ligt aan het water. Bij het ontwerp hiervan hebben de werfkelders van Utrecht als inspiratiebron gediend. Twee partijen die onafhankelijk van elkaar een gigantisch karakter aan de voorbouw hebben gegeven zijn Allpro Giessen en Solarlux.
Voorzetgevel De voorbouw bestaat uit 12 torens van elk 28 meter hoog, beschikt over een enkellaagse verdiepte parkeergarage, twee bouwlagen met commerciële functie en 5 woonlagen met appartementen. “De architect heeft een speels gevelbeeld weten te creëren door een afwijkende vlakverdeling van naast elkaar gelegen torens toe te passen,” vertelt Erwin Vrenken van Allpro Giessen. “In totaal zijn er 4 verschillende varianten. Bovendien staan de torens niet op één lijn en datzelfde geldt voor de niveaus in de gebouwen. Wij zijn door aannemer HSB Bouw benaderd om de gevelbekleding voor onze rekening te nemen. De gevelbekleding moest niet alleen goed passen bij de gekozen steen, maar ook in esthetisch opzicht een fraai resultaat opleveren, met een hoge glansgraad en structuur. Een uitdagende opdracht. De voorzetgevels zijn, net zoals de beplating van de Saentoren zelf, gemaakt van aluminium en het materiaal is driedimensionaal in alle vormen geplooid. ›
42
43
En aan de achterzijde hebben we nog eens voor zo’n 800 m2 aan aluminium composietpanelen geleverd.”
Vouwwanden
Samen met Erdo Dak en Gevel hebben we de klus geklaard.” De aluminiumbeplating die Allpro heeft toegepast is 4 millimeter dik en voorzien van een poedercoating met structuur. “Om niet alleen esthetisch, maar ook in kwaliteit een goed resultaat te behalen, werd de coating 120 micron 2-laags toegepast,” vervolgt Vrenken. “Het plaatmateriaal is 100 procent vlak en sluit naadloos op elkaar aan. Daar waar nodig zijn soevereine lasverbindingen gemaakt, die met het blote oog vanaf de straat niet te zien zijn. In totaal is er ruim 25.000 kilogram aluminium in de gevel verwerkt.
44
Op de begane grond van de Voorbouw bevindt zich een promenade met diverse winkels en de entree tot een royaal binnenplein. Hier vandaan krijgen de bewoners toegang tot hun eigen portiek, of tot de bijna geheime daktuin die zich op de winkels bevindt, tussen de appartementen en het kantoorgebouw. Afgesloten portieken leiden naar de vijf bouwlagen met appartementen. Hoog boven de winkels heeft elk appartement aan de voorzijde uitzicht over de Gedempte Gracht, met het nieuwe water, hippe winkels en het ultramoderne nieuwe hotel. De appartementen in de Saentoren vallen in meerdere aspecten op. Natuurlijk telt de prominente architectuur en de centrale ligging, maar ook de indeling is bijzonder te noemen. Met dank aan de firma Solarlux. “De appartementen zijn uitgevoerd zonder balkons, maar dankzij onze vouwpuien kan de woonkamer getransformeerd worden tot balkon,” vertelt Ries Wiering van Solarlux. “De grote manshoge vouwpui laat niet alleen veel licht binnen, maar geeft ook extra diepte aan de woonkamer.” Solarlux is gespecialiseerd op het gebied van vouwwanden en heeft voor de Voorbouw Saentoren gekozen voor het SL60 profielsysteem, vierdelig uitgevoerd (3,30
meter breed; 2,60 meter hoog) in geïsoleerd aluminium met isolatie- en letselveiligheidsglas. “Het systeem functioneert dus als thermische schil. In totaal hebben we 120 vouwpuien geleverd voor de Voorbouw Saentoren. En het zetwerk rondom de puien hebben we eveneens voor rekening genomen,” besluit Wiering.
De valse voorgevel van de Saentoren is uniek in zijn soort. De diversiteit, de toegepaste materialen en de vorm geven het gebouw een uniek karakter. Het vormt een ware eyecatcher in het vernieuwde centrum van Zaandam en creëert een natuurlijke overgang van de forse Saentoren naar de menselijke maat op straat. Precies zoals de architect voor ogen had. ❚
Bouwinfo Opdrachtgever Kantoortoren Zaanstad v.o.f. Architect Dok Architecten Uitvoering HSB Bouw Gevelbouwer Allpro Giessen Systeemleverancier Erdo (portalen) / Solarlux (vouwpuien) Oplevering november 2011
45
