Cocreatief ondernemen

Cocreatief ondernemen Kansen voor zorg en welzijn

Auteurs: Anne Lucassen, Marjoke Verschelling, Karin Sok, Theo Royers en Wilma Ritzen Eindredactie: Annemarie van den Berg en afdeling Communicatie MOVISIE Omslagfoto: iStockphoto Vormgeving: Ontwerpburo Suggestie & illusie Drukwerk: Libertas Bestellen: www.movisie.nl Deze brochure is gemaakt in het kader van het congres Cliëntenparticipatie 2.0!, een samenwerking tussen Vilans en MOVISIE en behoort tot een reeks publicaties van het Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van MOVISIE. Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan onder voorwaarde van de bronvermelding: © MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling. September 2011

Deze publicatie is tot stand gekomen dankzij financiering van het ministerie van VWS.

Cocreatief ondernemen Kansen voor zorg en welzijn

Anne Lucassen Marjoke Verschelling Karin Sok Theo Royers Wilma Ritzen

Inleiding Samen met iedereen die ermee te maken heeft wensen en knelpunten in kaart brengen. Innovatieve ideeën laten opborrelen. Met elkaar oplossingen bedenken en actie ondernemen. Dat is de kern van cocreatie. In de private sector wordt dat proces al regelmatig ingezet om producten en diensten te ontwikkelen die nauw aansluiten bij de wensen van de klant. Ook de publieke sector krijgt steeds meer oog voor deze creatieve en actieve vorm van participatie. Het biedt mogelijkheden om burgers met diverse achtergronden te betrekken bij het vormgeven van beleid en dienstverlening. In de publieke sector is er behoefte aan innovatie en nieuwe toepassingen van participatie. Cocreatie biedt daar mogelijkheden voor. Vilans en MOVISIE zijn enthousiast over de kansen die cocreatie kan bieden voor de sector zorg en welzijn en de complexe problemen waar gemeenten, welzijns- en zorginstellingen mee te maken hebben. Bij cocreatie worden verschillende, vaak creatieve methoden en instrumenten ingezet. Deze stimuleren het actieve en creatieve proces, en maken wisselwerking tussen verschillende partijen mogelijk, ook partijen die niet zo makkelijk participeren. In deze brochure belichten we een aantal bekende cocreatiemethoden, zoals cultural probes / empathisch ontwerpen, users as designers en social media en crowd sourcing. De kracht van deze methoden zit ’m in de toegankelijkheid: er is slechts een tijdelijke inspanning of investering voor nodig, waardoor ze goed zijn in te passen in het dagelijks leven van mensen. Ze brengen verrassende informatie boven tafel doordat ze meer gericht zijn op ervaringen en gevoelens (cultural probes), aansluiten bij nieuwe manieren van communiceren (sociale media) en een groter bereik hebben (crowd sourcing). Met voorbeelden uit de praktijk laten we zien wat cocreatie kan betekenen voor de sector zorg en welzijn. We hopen u daarmee te inspireren om de kansen van cocreatie te benutten voor uw organisatie. Tevens is de brochure een opmaat om ideeën en toepassingen in cocreatie met het veld verder te ontwikkelen.

Cocreatief ondernemen 3

***

Elementen van cocreatie Cocreatie is een veelzijdig begrip. Het is een actief en creatief proces om in wisselwerking met elkaar producten, diensten of beleid te ontwikkelen of te verbeteren.

Er zijn verschillende definities voor cocreatie. Een aantal elementen komt daarin vaak terug: * Het sociale proces tussen de gebruiker en de producent of tussen gebruikers onderling staat centraal. * Het gaat om dialoog en creatieve samenwerking met als doel een product, dienst of beleid te verbeteren. * Meerdere mensen werken samen. Steeds vaker met gebruikmaking van internet,

waarmee grotere groepen betrokken kunnen worden. * Er wordt gewerkt aan een gezamenlijk doel, veel minder aan de individuele belangen. * Er wordt samengewerkt om het product, de dienst of het beleid beter te laten

aansluiten op de wensen en behoeften van gebruikers en zo een toegevoegde waarde te creëren.

***

4 Cocreatief ondernemen

Cocreatie in Ermelo Vorig jaar nam de raad van Ermelo het initiatief tot het opstellen van een Kadernota Centrumontwikkeling om daarmee de planontwikkeling voor het centrumgebied te kunnen sturen. Zij besloot dit in samenspraak met de burgers van Ermelo te doen. Advies- en ingenieursbureau DHV werd gevraagd dit proces te begeleiden en paste de CoCreatie-aanpak toe. Na een paginagrote uitnodiging in de lokale krant van Ermelo en een aantal gerichte uitnodigingen aan belangrijke stakeholders, startte het proces met een bijeenkomst van circa 150 mensen in het lokale theater. Verschillende belangen waren vertegenwoordigd: ambtenaren, raadsleden, eigenaren, ondernemers, bewoners, bezoekers en werknemers. Burgers van de gemeente Ermelo kregen in beginsel een vrijbrief om zelf aan de slag te gaan met het proces. Raadsleden en ambtenaren stonden langs de zijlijn en vormden een luisterend oor om te laten merken dat ze geïnteresseerd waren in de ideeën van de burgers. Het CoCreatie-proces was erop gericht burgers in verschillende sessies kennis te laten maken met verschillende brillen en perspectieven op centrumontwikkeling. Tevens om realistische ideeën met inhoudelijke kwaliteit te laten ontwikkelen. Het resultaat van deze aanpak was een inhoudelijk sterk plan wat door alle deelnemers is omarmd en nieuwe krachtige relaties tussen (een deel van) de burgerij, ambtenaren, politici en bestuur. Geleidelijk aan werden de politiek en de ambtenaren bij het proces betrokken. Op die manier konden burgers en gemeente, gaandeweg het proces, steeds meer als gelijkwaardige gesprekspartners aan tafel zitten. Dit gebeurde stap voor stap, omdat de angst bestond dat, door hun grote voorkennis, politici en ambtenaren hen zouden kunnen ‘overrulen’. Tegelijkertijd leerden burgers verder te kijken dan hun eigen tuin en gingen ze steeds meer denken in termen van het collectieve belang. Bron: Dijk, van H. en Sondeijker, S. (2010). Cocreatie: hechtere band tussen

gemeente en burger (download artikel via www.dhv.nl).


***

Mogelijkheden in tijden van bezuinigingen In de sociale sector wordt flink bezuinigd. De drie decentralisaties in het sociale domein (AWBZ-begeleiding, overheveling jeugdzorg en de Wet werken naar vermogen) leggen veel verantwoordelijkheden bij gemeenten. Zij zullen in de komende jaren nieuw beleid ontwikkelen voor doelgroepen die nu voor het eerst onder hun verantwoordelijkheid vallen. Maar ook zorginstellingen en welzijnsorganisaties worden genoodzaakt hun diensten en producten aan te passen. Er is veel onduidelijk over dat wat er nodig is. Of toch niet? De burgers waar het om gaat hebben veel ervaringskennis over hun participatiebelemmeringen en -mogelijkheden. Zij weten dus ook hoe een samenleving eruit zou kunnen zien die aansluit op hun behoeften en mogelijkheden. Dit is een schat aan informatie voor beleidsmakers van gemeenten en maatschappelijke organisaties in welzijn en zorg, die samen werken aan diensten en voorzieningen die de kwetsbare burger ondersteunen. Door samen met burgers en organisaties aan de slag te gaan, kunnen creatieve oplossingen ontstaan, vergroten gemeenten en maatschappelijke organisaties het draagvlak voor hun beleid en delen zij de verantwoordelijkheid om het nieuwe beleid vorm te geven.

De burger en cliënt als coproducent De tendens is dat burgers steeds meer verantwoordelijkheid krijgen en zo veel mogelijk betrokken worden bij de samenleving, de buurt of wijk waarin zij wonen of de instelling waar zij verblijven of zorg ontvangen. De burger dus als samenwerkingspartner en coproducent. Marc Steen van TNO haalt in zijn artikel ‘Innoveren in de zorgsector door design thinking’ daarover het volgende aan: ‘In een recente discussienota van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (2010) wordt bijvoorbeeld gepleit voor meer nadruk op gedrag en gezondheid (‘gg’), door mensen te stimuleren om via hun levensstijl, preventie, zelfzorg en informele zorg gezond te leven. Dat zou dan komen naast – en gedeeltelijk in de plaats van – de aandacht voor zorg en ziekte (‘zz’). In plaats van te proberen om een gezonde bevolking top-down te produceren, bijvoorbeeld door de inzet van professionele zorg, wil men een bottom-up proces stimuleren: een proces van empowerment en coproductie, waarin mensen hun leven zo kunnen inrichten dat ze gezond leven – ze dragen dan actief bij aan het coproduceren van een gezonde bevolking.’ Wanneer de burger steeds meer als coproducent van zijn eigen gezondheid en leefomgeving wordt benaderd, is cocreatie niet meer dan logisch.

***


Waarom cocreatie? 1. Cocreatie doet een beroep op het sociaal kapitaal in de samenleving. Daarmee ontstaat er een collectief rendement dat groter is dan de som der delen. 2. Cocreatie sluit nauw aan bij de ideeën van emancipatie, zelfsturing, verbondenheid en medezeggenschap in onze huidige maatschappij. 3. Als betrokkene raak je makkelijker intrinsiek gemotiveerd om ten volle achter een standpunt, oplossing of actie te staan wanneer je als gelijkwaardige partner participeert in het bedenken van dat standpunt, die oplossing of actie. Interessant hierbij is wat cocreatie dan kan betekenen in het anticiperen op en hanteren van weerstanden, zoals het not-in-my-backyardsyndroom. Bron: www.cocreatie.net

Tafel van sociale overwaarde ‘We leven in een wereld van overvloed. Er is te veel, maar het ligt op de verkeerde plek onbenut te wezen. De boel is niet eerlijk verdeeld, te gefragmenteerd en lijkt daardoor regelmatig nutteloos. Door het leggen van nieuwe verbindingen kunnen we deze sociale overwaarde nieuw leven in blazen. We zijn begonnen met het bouwen van een sociale overwaarde tafel maar het kan natuurlijk met veel meer zaken.’ Dit schrijft Nils Roemen op zijn website socialeoverwaarde.nl. Hij vroeg aan verschillende mensen of ze thuis toevallig een houtje over hebben waar ze niks meer mee doen: een oud plintje, een latje. Vrijwel iedereen heeft wel zo’n latje waar niks meer mee gedaan wordt en dat eigenlijk alleen maar in de weg ligt. Een waardeloos latje dus. Maar als je al die latjes met elkaar verbindt, kun je er nog een prachtige tafel van maken. Omdat Nils met zijn project Nijmegen en Dialoog zo veel mogelijk mensen met elkaar in dialoog probeert te krijgen, had hij een tafel nodig. Bij voorkeur een ronde, zodat er niemand aan het hoofd kan zitten. Met ingezamelde restjes hout en met hulp van een bevriende meubelmaker is er een prachtige tafel gemaakt die gebruikt is voor zijn project, maar ook voor straatfeesten, om mensen bij elkaar te brengen. Bron: www.socialeoverwaarde.nl


***

Hoe eerder hoe beter Cocreatie biedt beleidsmakers en cliënten/burgers dus de mogelijkheid om samen nieuw beleid, producten of diensten te ontwikkelen, op zoek te gaan naar slimmere en creatievere toepassingen van bestaande middelen, of bij de inrichting van wijken, woningen of instellingen meer te denken vanuit de bewoners en gebruikers. Producten, hulpmiddelen, (zorg)woningen, openbare gebouwen, leefomgeving, werkplekken en openbaar vervoer worden toegankelijker en gebruiksvriendelijker als architecten, ontwerpers, producenten, beleidsmakers en websitebouwers hun (eind)gebruikers betrekken bij het ontwerpproces. Hoe eerder ze dat doen, hoe beter het eindproduct en hoe minder aanpassingen er achteraf nodig zijn. Oftewel: if you create it, they will come, if you create it with them, they’re already there (Heuts, 2010).

Randvoorwaarden Om cocreatie te doen slagen, moeten we rekening houden met een aantal randvoorwaarden. Bekkers en Meijer (2010) noemen de volgende:

* Cocreatie veronderstelt gelijkwaardigheid, respect en openheid. Als kennis en informatie niet bij alle spelers in het cocreatieproces bekend zijn, kunnen deze uitgangspunten verstoord worden.

* Cocreatie veronderstelt dat belangentegenstellingen overbrugd worden op grond van de onderkenning van wederzijdse afhankelijkheden.

* Cocreatie veronderstelt dat alle belangen, dus ook de ‘zwakke belangen’ vertegenwoordigd worden. De vraag is of dit altijd lukt en hoe representatief de belangen zijn die behartigd worden.

* Cocreatie vereist een grote mate van betrokkenheid van burgers en de bereidheid om kennis, tijd en energie in participatie te steken. Pas als er ‘echte’ belangen op het spel staan of mensen getriggerd zijn door het onderwerp, zijn mensen bereid tot meedenken en meebeslissen.

* Cocreatie kan leiden tot verdunning van ‘publieke verantwoordelijkheid’. Door de betrokkenheid van verschillende actoren kan de vraag ontstaan wie er uiteindelijk verantwoordelijk kan worden gehouden voor de uitkomsten ervan. Een aantal van deze randvoorwaarden is in het publieke domein soms moeilijker te realiseren dan in de private sector. Rendementen uit het bedrijfsleven bieden dan ook geen garantie voor het publieke domein.

***


Cocreatie veronderstelt gelijkwaardigheid, maar de relatie tussen de partijen in het publieke domein, bijvoorbeeld een gemeente en haar burgers, is anders dan die in het bedrijfsleven. De gemeente heeft een wettelijke taak om beleid te ontwikkelen en uit te voeren, waardoor de gemeente altijd belast is met een zekere verantwoordelijkheid en een machtspositie heeft in het cocreatieproces. Maar cocreatie kan wel een bijdrage leveren aan meer gelijkwaardigheid tussen partijen. Horizontale verantwoording is daarvan een voorbeeld, wat positief is voor de legitimiteit van het beleid. Een andere belangrijke voorwaarde is dat belangentegenstellingen overbrugd kunnen worden. In het publieke domein kunnen deze belangen echter zo ver van elkaar af liggen, dat niet altijd een win-winsituatie bereikt kan worden. Bijvoorbeeld waar het gaat om de inrichting van een wijk, kunnen persoonlijke belangen een dusdanige belangrijke rol spelen dat het niet altijd lukt om tegenstellingen te overbruggen. Hier zit een spanningsveld, maar cocreatie biedt zeker mogelijkheid om partijen dichter bij elkaar te brengen. Ten slotte is het belangrijk te realiseren dat beleidsprocessen grillig verlopen en dat het geen ‘horizontale productieprocessen’ zijn, maar de uitkomsten van veel overleg met veel betrokken actoren. Juist deze vele actoren maken cocreatie interessant, omdat alle partijen hun eigen perspectieven meebrengen en zo de uitkomsten van het beleidsproces beïnvloeden en scherpen.

Managers table In woon-zorgcentrum Sint Gerlachus in Maastricht dineren de locatiemanager en de teamleiders wekelijks met hun bewoners. Het doel van deze diners is de dialoog in de organisatie te stimuleren. De ‘managers table’ is geïnspireerd op de ‘captain’s table’ op een cruiseschip. Op cruiseschepen dineert de kapitein samen met de passagiers aan een extra mooi gedekte tafel. Tijdens het diner in Sint Gerlachus gaan de tafelgenoten met elkaar in gesprek over dagelijkse zaken in de zorginstelling. Zij delen wat goed gaat en wat er verbeterd kan worden. Zo wordt de kwaliteit van de dienstverlening en het wederzijdse begrip versterkt. Sint Gerlachus won met dit initiatief de Prijs voor het Goede Gesprek, die op 23 november 2010 voor het eerst werd uitgereikt. Frank Amory, locatiemanager: ‘Het is

heel makkelijk in te voeren: het is simpel, makkelijk te organiseren én het kost amper iets extra. Je kunt het als ware morgen al starten.’ Bron: http://vimeo.com/17675207


***

Inspirerende voorbeelden van cocreatie Cultural probes en empathisch ontwerpen Cultural probes zijn creatieve vormen om met burgers en cliënten in gesprek te gaan over verbeteringen in dienstverlening, beleid of producten. Denk daarbij aan foto’s, filmpjes, dagboeken en theater. Met deze methoden wordt informatie verzameld uit het gewone, vaak dagelijkse leven van mensen. Via prikkelende opdrachten om de omgeving in kaart te brengen of door dilemma’s voor te leggen worden burgers uitgenodigd ook informatie over zichzelf te delen. Dit kan ontwerpers verder inspiratie en inzicht geven. Het ontwerpen van producten waarbij gebruikgemaakt wordt van deze belevingsaspecten heet in de industriële sector ook wel ‘empathisch ontwerpen’. Door gebruik te maken van de ervaringen en gevoelens van mensen, sluit het product beter aan bij de doelgroep.

Ik zie, ik zie wat jij niet ziet ‘Leg vast in en rond Walborg (een ggz-pand, red.) wat voor jou betekenis heeft of een gevoel oproept.’ Met die opdracht en gewapend met een camera gingen achttien cliënten van ggz Buitenamstel in 2006 op pad. De enige restrictie was dat ze niemand zonder toestemming op de foto mochten zetten. De cliëntenraad van Buitenamstel bedacht het fotoproject om zo het management van de instelling te kunnen adviseren over de aanstaande verbouwing. De deelnemende cliënten kwamen letterlijk en figuurlijk in beweging. Er ontstond een ongekende bedrijvigheid rond het gebouw. Voor een aantal cliënten was dit een moment om opnieuw een mening te vormen over het gebouw waar ze al jaren verbleven. De honderden foto’s en de bijbehorende interviews werden samengebracht in de uitgave Walborg in Beeld. Behalve een verbeelding van het cliëntenperspectief op het gebouw is het boek ook een prachtig tijdsdocument.

Foto van vieze tafel: ‘De tafels worden altijd zo’n smeerboel. Ik heb nog nooit zo’n tafeltje schoongemaakt, dus ik kan moeilijk zeggen dat iemand anders ervoor verantwoordelijk moet zijn. Maar ik maak de troep ook niet. Dit is typisch voor de psychiatrie, dat iedereen om zo’n tafeltje zit en dat ‘ie viezer en viezer wordt en dat niemand zich er verantwoordelijk voor voelt. Niemand doet er iets aan.’

Foto van een lange donkere gang: ‘Elke keer als ik hier naartoe ga, deze hoek, is dit de spookgang. Het is te donker. Het liefst ga ik door een andere ingang, gewoon omdat dit eng is. Als je mensen uit een slechte stemming wilt halen, dan moet je ze niet hier laten zitten, dat is niet bevorderlijk.’ Bron: Cliëntenraad GGZ Buitenamstel (2006). Fotoboek Walborg in beeld.

***


Een wijk in beeld Gemeente Den Haag heeft in 2006 een proef gedaan met foto-onderzoek als vorm van burgerraadpleging. Het doel was om informatie te verkrijgen die als basis kon dienen voor beleidsplannen, en een beeld te vormen van de manier waarop betrokken en actieve bewoners hun wijk beleven. Twintig bewoners van de wijk Regentes-Valkenbos werden uitgenodigd mee te doen aan het onderzoek. Uitgerust met een wegwerpcamera en een aantal concrete vragen over de wijk werden ze op pad gestuurd. Na vier weken leverden zij de camera weer in, daarna werden ze geïnterviewd aan de hand van de foto’s. Enquêtemoeheid Voor de gemeente Den Haag bleek het foto-onderzoek een vruchtbare vorm van beleidsonderzoek waarbij mensen de kans krijgen zich op aantrekkelijke en zeer concrete wijze uit te spreken over bepaalde onderwerpen, zoals veiligheid, sociaal leefklimaat en de multiculturele buurt. Gemeente Den Haag vindt het een goed alternatief bij enquêtemoeheid van de burger, een goede aanvulling op kwantitatief onderzoek en een geschikte vorm van exploratief onderzoek om de beleving en perceptie van mensen in kaart te brengen. Daarbij is het wel belangrijk valse verwachtingen te voorkomen door de respondenten vooraf duidelijk te maken dat het onderzoek geen actie- of wensenlijst oplevert. Een nadeel van dit type onderzoek is dat het veel tijd vergt. Er moet vooraf dus een duidelijke kosten-batenanalyse gemaakt worden, is het advies van de gemeente Den Haag. Bron: Gemeente Den Haag (2006). Foto-onderzoek vertelt. Beleving van een wijk

in beeld.


***

Users as designers In de methode users as designers spelen de ontwerper en de beoogde gebruiker een even grote rol in het ontwerpproces. De persoonlijke opvatting van de betrokkenen is de kracht van dit proces en een bron van innovatie. Het ontwerp dat de samenwerking oplevert sluit exact aan bij de individuele wensen van de beoogde gebruiker. Op basis van persoonlijke input, drijfveren, behoeften, wensen en feedback van specifieke personen, doorlopen ontwerper en gebruiker gezamenlijk een zich herhalend proces. De ontwerper drukt wel zijn stempel op het proces en het eindproduct. De users as designers-methode biedt ook nieuwe mogelijkheden voor beleidsontwikkeling. Het levert producten en beleid op die vaak beter voldoen aan de behoeften en wensen van de doelgroep. Dit past in de ontwikkeling dat er steeds meer maatwerk gezocht wordt.

Smaakmakers Een groepje hoogbejaarde dames uit een verzorgingshuis was zeer ontevreden over het eten dat ze dagelijks vanuit de centrale keuken van buiten de locatie kregen voorgeschoteld. Hun ongenoegens stapelden zich op, wat resulteerde in veel gemopper en geklaag. Onder de naam Smaakmakers kwamen ze gezamenlijk in actie. Aanvankelijk beperkte zich dat tot kritiek geven en klachten indienen. Er werd niet gedacht in oplossingen. Om dit negativisme te doorbreken stelden Tineke Abma (hoogleraar Cliëntenparticipatie in de ouderenzorg) en haar promovenda Vivianne Baur de dames voor om een collage te maken. Vanuit verbeelding ontstonden er ideeën voor verbetering van de ambiance en sfeer tijdens de maaltijden, de samenstelling van het menu, en de bereiding. ‘Koken op locatie’ werd de overkoepelende droom. Vervolgens gingen de vrouwen met anderen in gesprek. Met andere bewoners, het keukenpersoneel, de cliëntenraad, de leidinggevenden. De collage vormde daarbij de input. Alle partijen zagen waar zij elkaar zouden kunnen versterken. Met als resultaat de herinrichting van de keuken op locatie, het aannemen van een kok (enkele Smaakmakers zaten in de sollicitatiecommissie), meer variatie in het menu en meer aandacht voor sfeer Bron: Verhaag, S. (2011). Participatie in praktijk: de Smaakmakers. Zorg &

Zeggenschap.

***


Woonservice met senioren, gebruikers, ondersteuners en professionals In opdracht van de Gemeente Geldrop-Mierlo, PuntExtra, Zuidzorg en Ananz hebben STBY en Waag Society in 2009 een onderzoek gedaan naar de wensen en mogelijkheden van senioren om (langer) zelfstandig te blijven wonen. Hoe komt het dat ouderen die in de regio Eindhoven op hogere leeftijd zelfstandig wonen, weinig beroep doen op het bestaande dienstenpakket van zorgen welzijnsinstellingen, maar wel meer op familie en vrienden? Vooral om deze vraag ging het in dit cocreatie-proces. De deelnemende senioren, hun ondersteuners uit hun sociaal netwerk en professionele dienstverleners doorliepen dit proces in acht stappen. Hierbij is gekeken naar zowel meer praktische zaken als mentale en sociale aspecten. In het dagelijks leven komen deze ten slotte allemaal samen. Notities van de gesprekken, de tekeningen en de foto’s zijn gebruikt in een workshop met de opdrachtgevers. Uit workshops is een groot aantal kansen naar voren gekomen die waardevol zijn voor ouderen en ook goed bij de mogelijkheden van de opdrachtgevers passen. Deze kansen zijn samen met de senioren, hun omgeving en betrokken professionals verder uitgewerkt tot de volgende concepten voor nieuwe diensten: Persoonlijke berichtenservice, Estafette radio en Matchmaker. De grondslag voor deze concepten is drieledig. In de eerste plaats staat vooral de sociale omgeving van de senior centraal. In de tweede plaats is er de wens om een vorm te vinden waarbij mensen elkaar onderling bijstaan zonder dat dit van bovenaf gereguleerd is. En als derde houden de senioren de regie over de, voor hen, specifieke invulling en betrokkenheid. Deze concepten worden nu omgezet naar prototype producten en diensten. De kracht van dit proces zit in de gezamenlijkheid en het continue toetsen bij en benutten van de ervaring en kennis van de gebruiker en de professional. Bronnen: www.brabant.nl/slimmezorg en www.stby.eu/2010/05/22/ remote-services-for-older-people/


***

Social media en crowd sourcing Cocreatie vindt niet meer alleen plaats in kleine groepen die nadenken over nieuwe ideeën en slimme toepassingen. Cocreatie breidt zich steeds meer uit via het internet, waardoor duizenden mensen in één keer bereikt kunnen worden. Dit heet ook wel crowd sourcing. Niet alleen de omvang van het aantal reacties en ideeën maakt deze ontwikkelmethode interessant, maar via crowd sourcing wordt ook een nieuwe groep creatieve mensen aangeboord. Bij crowd sourcing is het belangrijk om een scherpe en heldere vraag te formuleren die mensen enthousiast maakt om mee te denken. En actief te laten zien en horen wat er met hun ideeën gebeurt. Een vertaling van ideeën en toepassingen uit andere sectoren, zoals het bedrijfsleven, naar het domein van zorg en welzijn, biedt creatieve invalshoeken. Denk aan online communities van computerfabrikanten, waar computergebruikers elkaar advies geven. Vertaald naar een gemeente kun je denken aan een online community, waar burgers elkaar advies geven over zaken als werk, huishouden en sociale contacten. Of een variatie op Pickwick die haar klanten vraagt suggesties en ideeën via internet aan te dragen en hen betrekt bij de ontwikkeling van nieuwe theesmaken en producten. Een gemeente kan haar burgers betrekken bij het realiseren van een nieuw parkeerbeleid. Welke plekken moeten daarvoor aangewezen worden, op welke momenten moet er betaald worden en hoeveel dan? Burgers kunnen via internet suggesties en ideeën aandragen en betrokken worden bij de verdere vormgeving van het beleid, de uitvoering en de uiteindelijke evaluatie ervan. Op deze manier is een grote en wellicht andere groep burgers aan te spreken, aangezien steeds meer mensen actief zijn op internet en sociale netwerksites zoals Hyves, Facebook, LinkedIn en Twitter.

Deel je zorg Deeljezorg.nl is een site van Zorgbelang waar burgers hun zorgen over de zorg kunnen delen. Ze kunnen er hun eigen verhaal, ervaring, oproep of tip kwijt over zorg en welzijn, en kunnen er de verhalen en reacties lezen van gelijkgestemden, mensen met vragen of juist met ervaring. Ze kunnen een eigen groep starten over een onderwerp dat zij belangrijk vinden, mensen uitnodigen en met hen in gesprek gaan. Er kunnen foto’s, video’s of bestanden geplaatst worden om een verhaal of oproep kracht bij te zetten. Bezoekers van de site kunnen zien wat anderen vinden van de zorg waar zij naar op zoek zijn, of andere mensen helpen in hun zoektocht. Ze kunnen hun verhaal ook koppelen aan een zorgaanbieder of gemeente. Ook zijn er belangenbehartigers te vinden die burgers verder kunnen helpen of met hun verhaal aan de slag gaan. Bron: www.deeljezorg.nl

***


Gemeenten en sociale media Mijn Borne 2030 Omdat de toekomstvisie die de gemeente Borne in 2001 opstelde niet meer toereikend was in de veranderde wereld, besloot de gemeenteraad in 2010 om samen met maatschappelijke partners het proces te organiseren dat moest leiden tot een nieuwe visie. De gemeente werd een van de partners. Met deze aanpak bereikte Borne de hoogste trede op de participatieladder: meebeslissen. Het resultaat is MijnBorne, een visie van, voor en door de gemeenschap. Twintig organisaties vormden samen de regiegroep en duizenden inwoners lieten weten wat zij belangrijk vinden. Bron: www.mijnborne2030.nl

Alphen aan den Rijn Ook de gemeente Alphen aan den Rijn probeert burgers te betrekken en mee te laten denken over de toekomst van de stad. De gemeente geeft op haar site destadvanmorgen.nl aan waarom ze wil dat burgers meedenken via de site, Twitter, Hyves en andere sociale media:

Wanneer je in Alphen aan den Rijn woont of werkt ben je een ervaringsdeskundige. En die hebben we nodig. Want zonder input van de mensen die dagelijks met de positieve of negatieve zaken van de stad te maken hebben, kunnen wij geen goede structuurvisie schrijven. We horen jullie denken: ‘toekomstvisie; lekker belangrijk...’ Misschien niet voor nu maar voor je het weet woon of werk je hier langer dan je denkt en is het zonde dat je nu niet zegt wat je graag wilt veranderen, wat je mist of wat je juist wilt behouden. Bron: www.destadvanmorgen.nl


***

Bronnen Abma, T.A. (2010). Herinneringen en dromen

Steen, M. (2011). Innoveren in de zorgsector

van zeggenschap. Cliëntenparticipatie in de

door ‘design thinking’. Management &

ouderenzorg. Den Haag: Boom/Lemma.

Organisatie, nr. 3, mei/juni 2011, p. 5-16.

Bekkers, V. en A. Meijer (2010). Cocreatie in

Verhaag, S. (2011). Participatie in praktijk:

de publieke sector. Den Haag: Boom.

de Smaakmakers. Zorg & Zeggenschap, nummer 13, april 2011, p. 11.

Cliëntenraad GGZ Buitenamstel (2006). Walborg in beeld (fotoboek, april 2006).

Websites Dijk, van H. en Sondeijker, S. (2010).

* http://crownedthoughts.blogspot.com:

Cocreatie: hechtere band tussen

over nieuwe media, communities en

gemeente en burger (download artikel

cocreatie

via www.dhv.nl).

* http://vimeo.com/17675207: video over managers table

Gemeente Den Haag (2006). Foto-onderzoek vertelt. Beleving van een wijk in beeld. Den Haag: Gemeente Den Haag. Heuts, P. (2010). Cocreatie binnen de revalidatie (inaugurele rede 19 november

com/archive/2009/12/31/

2010).

de-inflatie-van-cocreatie/

Royers, T. en Ree, L. de (2003). De visuele prikkelmethode. In: Waarneming, analyse en reflectie. Kwalitatief onderzoek: de praktijk. Themanummer KWALON, nr. 23, 2003, p.127-137. Redactie: Hak, T. en Wester, F. Sok, K., Kok, E., Royers T. en Panhuijzen, B. (2009). Cliëntenparticipatie in beeld. Inventarisatie praktijkvoorbeelden van cliëntenparticipatie. Utrecht: MOVISIE.

***

* www.brabant.nl/slimmezorg * www.cocreatie.net * www.deeljezorg.nl * www.destadvanmorgen.nl * www.frankwatching.


* www.mijnborne2030.nl * www.movisie.nl/clientenparticipatie * www.socialeoverwaarde.nl * www.stby.eu/2010/05/22/ remote-services-for-older-people/

* www.vilans.nl

Vilans is hét onafhankelijke kenniscentrum voor langdurende zorg. Samen met professionals uit het veld ontwikkelen we praktijkgerichte kennis die de langdurende zorg helpt verbeteren. Zo bereiken we meer kwaliteit van leven voor mensen die deze zorg nodig hebben.

MOVISIE is hét landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor maatschappelijke ontwikkeling. We bieden toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, zorg en sociale veiligheid. In ons werk staan vijf actuele thema’s centraal: huiselijk & seksueel geweld, kwetsbare groepen, leefbaarheid, mantelzorg en vrijwillige inzet. Onze ambitie is daadwerkelijk te investeren in een krachtige samenleving waarin burgers zoveel mogelijk zelfredzaam kunnen zijn.

Samen met iedereen die ermee te maken heeft wensen en knelpunten in kaart brengen. Innovatieve ideeën laten opborrelen. Met elkaar oplossingen bedenken en actie ondernemen. Dat is de kern van cocreatie. Met voorbeelden uit de praktijk laten Vilans en MOVISIE zien wat cocreatie kan betekenen voor de sector zorg en welzijn. Cocreatief ondernemen biedt inspiratie om de kansen van cocreatie te benutten voor uw organisatie. Het is ook een opmaat om ideeën en toepassingen in cocreatie met het veld verder te ontwikkelen. Deze brochure is gemaakt in het kader van het congres Cliëntenparticipatie 2.0!, een samenwerking tussen Vilans en MOVISIE en behoort tot een reeks publicaties van het Kennisprogramma Cliëntenparticipatie van MOVISIE.

Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * [email protected]

Cocreatief ondernemen

Recommend Documents