Kijk op Sterven Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ
Doel van Vandaag • Hoe kom je in contact over sterven – de naderende dood • Wat zijn de verschillende manieren waarop mensen omgaan met de dood • Hoe kun je daar als zorgverlener op aansluiten
Vandaag • Kennismaken met de ´sterfstijlen´ • Hoe ben je zelf en wat zegt dat over wat jij verwacht dat anderen nodig zullen hebben • Tips voor omgaan met de verschillende stijlen
Lastige types… • Bespreek eens met je buurman/buurvrouw • Bedenk eens iemand (patiënt of naaste) met wie jij het lastig vindt om in gesprek te komen over de dood, doodgaan, de palliatieve fase etc. • Wie is het, en wat vind je er lastig aan • Liefst werkgerelateerd
STerven op Eigen Manier - STEM • Hoe zijn mensen tijdens hun leven bezig met de dood • Stichting STEM onderscheidde vijf ‘stijlen’ • Hoe zijn je eigen voorkeuren en je stijl van invloed op je verwachtingen ten aanzien van wat de patiënt wil?
Kennismaken met de stijlen korte filmpjes • Tijdens het bekijken van de filmpjes • Noteer: – Welke uitspraken spreken je aan – Welke staan je tegen
Discussie in duo’s • Bespreek wat je opgeschreven hebt • In welke stijl herken je jezelf het meest? • Welk type vind je het lastigst en waarom?
Bezig zijn met en praten over de dood -Angst ++ -++
Segmentatie STerven op je Eigen Manier
Socialen Autonomen Proactieven “Bang voor de dood”
“Leven met de dood”
Rationelen
Onbevangenen
“Verdringing van de dood”
“Leven zonder de dood”
Modern Waardenoriëntatie
Postmodern
Gelovigen Vertrouwenden “Levennana “Leven de dedood” dood”
Traditioneel
Onderwerp komt niet voorbij. Volslagen onbelangrijk.
Zet het van me af. Positief denken. We hebben het toch goed.
Geen groot onderwerp. Je kan er zelf nog zo veel tegen doen.
Test op website Heb alles al geregeld. Wil vooral gelijkwaardigheid en niets overlaten aan anderen.
Het is er gewoon. Alles heeft zijn cyclus. We zijn daarin met elkaar verbonden.
Onbevangenen • Leven ZONDER de dood • Willen LEVEN • Niet bang voor de dood
Hoe zijn onbevangenen als patiënt? • recalcitrant, zoekend naar grenzen • praktische idealist, bagatelliserend • onrustig, eigenzinnig, ongevoelig voor autoriteit • vrienden zijn belangrijk
• En als zorgverlener?
Tips, hoe ga je om met de onbevangene • Feitelijke informatie; kort en concreet. Niet te ver vooruit kijken. Zij komen op hun eigen moment met vragen. • Check eerst de behoefte om over emoties te praten. Accepteer als deze weinig besproken worden. Realiseer de behoefte aan bagatelliseren. • Plan vervolggesprekken; niet kwijt raken; lage drempel
Socialen • BANG voor de dood • Willen warmte en troost • ‘klassieke zorg’
Hoe zijn socialen als patiënt? • vasthoudend aan het leven, heeft behoefte aan troost en hulp • weinig preventief, er wordt pas gehandeld als er echt pijn is • is geneigd advies van de dokter niet snel op te volgen, is niet autoriteitsgevoelig, maar niet geneigd tot eigen initiatief • moeite met praten over angsten en dromen met familie en vrienden
• En hoe zijn socialen als zorgverlener?
Tips voor omgaan met socialen • Gefaseerd informatie verstrekken. In kleine stapjes. Informatie herhalen en checken. Plan vervolgafspraken. • Duidelijk, expliciet zijn over de toekomst. • Benoem de emoties en geef veel ruimte voor ondersteuning. Betrek familie • Besluiten worden genomen op basis van ervaringen bij anderen.
Rationelen • VERDRINGEN van de dood • Willen zekerheid, feiten om zich aan vast te houden • Willen niet over de dood praten
Hoe zijn rationelen als patiënt? • Gevoelig voor autoriteit • Leunend op professionele kennis • Zoeken naar zekerheden (sec. opinion)
• En hoe zijn rationelen als zorgverlener?
Tips voor omgaan met de rationele • Heldere feitelijke informatie. Onderbouwen met argumenten. Praktisch en concreet, voors en tegens benoemen. • Ze willen de mogelijkheden weten, maar niet zelf moeten kiezen. Besluit wordt genomen op basis van feiten en verstand • Gevoelens en feiten scheiden; apart gespreksonderwerp. Ondersteunen in hun teleurstelling dat het leven niet maakbaar is. • Vervolgafspraken plannen
Proactieven • • • •
Leven MET de dood Willen duidelijkheid, openheid Willen regie Makkelijk om mee te praten over de dood
Hoe zijn proactieven als patiënt? • mondig, veeleisend (zorgverleners zijn geen autoriteiten maar partners) • goed geïnformeerd, zelfredzaam en eigengereid, bewust, men wil verantwoord leven en maakt continue afwegingen • afkerig van zinloos medisch handelen, ondersteund door vrienden en familie
• En hoe zijn proactieven als zorgverlener?
Tips voor omgaan met proactieven • Alle mogelijke opties aanbieden. Heldere informatie op een rij, zodat zij zelf keuzes kunnen maken. Verwijs naar meer informatie. • Begeleiden in doorlopen van het proces; regie in eigen hand geven
Vertrouwenden • Leven NA de dood • Willen dat dingen ‘zijn zoals ze zijn’ • Niet bang voor de dood, maar erover praten is ook niet echt ‘nodig’
Hoe zijn vertrouwenden als patiënt? • gevoelig voor autoriteit • niet veeleisend, tevreden met standaardaanbod, volgzaam, berustend • er is een voorkeur voor mantelzorg; • comfortabele basics volstaan, men hecht aan rust, reinheid, regelmaat
• En hoe zijn vertrouwenden als zorgverlener?
Tips voor omgaan met vertrouwenden • Beperkte informatie in hapklare brokken. Niet teveel alternatieven; ze willen niet teveel moeten kiezen • Eerlijke indicatie over toekomst, zodat rituelen ingang gezet kunnen worden • Geestelijke verzorger betrekken. Spirituele zaken bewust aankaarten. Geef aandacht voor de rol van het geloof • Nadrukkelijk uitnodigen tot bespreken van vragen en twijfels
Moraal van het Verhaal • Ken je eigen voorkeuren (zorgverleners VAAK proactief) • Wees je ervan bewust dat de behoefte van de ander heel anders kan zijn • Onderzoek op welke manier ze er over willen praten • Er zijn veel verschillende manieren om het ‘goed’ te doen
Trainings DVD • Filmpjes van segmenten • Hoe gaan deze groepen om met de laatste levensfase? • Wat is belangrijk in hun leven? • Wat zijn wensen? • Hoe is iedere groep als patiënt? • Wat is belangrijk in de communicatie? • Welke rol kan de verpleegkundige spelen en de arts
• Met leermodule voor opleiding/intervisie etc
