co z
Bouwhistorisch onderzoek
Boerderij aan de Graafdijk oost 24b te Molenaarsgraaf nummer: 2507 datum : 26-05 -2015 opdrachtgever Fam. K. de Jong
IJsselstein 26-05- 2015
Wout van Vliet Bouwkundige
Prins Bernhardlaan 2 3402CD IJsselstein tel 0306883426 mobiel 0623886155
[email protected]
Plan van onderzoek Dit rapport wordt opgesteld in opdracht van de huidige eigenaar Dhr. de Jong, i.v.m. restauratie-/verbouwingsplannen. De boerderij staat aan de Graafdijk Oost 24 te Molenaarsgraaf en is een Rijksmonument (monumenten nummer 29960). De boerderij is ingedeeld in een woning en een leegstaande veeschuur. Bij de Gemeente en Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed zal naar archiefstukken geïnformeerd worden. Doel van het onderzoek is de bouwhistorische waarde van verschillende bouwdelen te inventariseren. Het bouwhistorisch onderzoek zal uitgevoerd worden met de gegevens uit de Gemeente- en Rijksarchieven en een opname van het pand; deze gegevens zullen d.m.v. tekst en fotomateriaal in dit rapport verwerkt worden. Op een plattegrondtekening zal de waardestelling nog verduidelijkt worden.
Inleiding De monumentale boerderij staat langs de Graafstroom te Molenaarsgraaf, onderdeel van de kenmerkende lintbebouwing in deze omgeving. Het pand is (waarschijnlijk eind 18e eeuw) gebouwd als boerderij (woonhuis+stal). Kenmerkend is de monumentale trap bij de voorgevel en dat een groot deel van het oorspronkelijke voorhuis verhoogd is uitgevoerd; dit i.v.m. overstromingsgevaar. In de 19e eeuw (juiste datum niet bekend) is de westgevel gewijzigd, deze gevel is verhoogd waardoor het dak een flauwere helling heeft gekregen. In ±1975 is het pand verbouwd. Het voorhuis is toen opnieuw ingedeeld en voorzien van nieuwe kozijnen en de veestal inclusief hooizolder is ingrijpend verbouwd. Momenteel is het pand ingedeeld in 1 woning met bijbehorende (leegstaande) veestal.
2
Bouwhistorische inventarisatie/opname Gemeentearchief In het gemeente archief zijn geen bouwhistorische gegevens aangetroffen. Rijksarchief Het pand heeft bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de volgende omschrijving: Boerderij (XVII) onder rieten dak. Voorgevel met vlechtingen, vensters met luiken en twaalfruitsschuiframen, vloeddeur, waardoor trap met natuurstenen treden en rechts opkamer met tweelichtskozijn. In het Rijksarchief zijn verder geen bouwhistorische gegevens aangetroffen. In de beeldbank van het Rijksarchief zijn 2 foto’s van het pand aanwezig. Het pand is sinds 07 mei 1968 Rijksmonument.
3
Foto uit Rijksarchief jaar 1958.
Foto uit Rijksarchief jaar 1965.
4
Situatie. De boerderij staat langs de Graafstroom te Molenaarsgraaf. Hier zijn nog veel oorspronkelijke panden aanwezig welke als lintbebouwing langs de weg staan. Een aantal van deze panden zijn ingeschreven in het monumentenregister (zie bijlage). Ondanks de nodige nieuwe panden zijn de oude bebouwingen heel nadrukkelijk aanwezig, wat nog een goed beeld geeft van oorspronkelijke bebouwing.
Situatie uit Rijksarchief
Luchtfoto (veestal achter de boerderij wordt gesloopt) 5
Opname ter plaatse Hieronder volgt een opname per gebouwdeel.
Voorgevel (noord) De voorgevel is nog bijna geheel in zijn oorspronkelijke staat en wordt beschouwd als waardevol. De gevel is opgebouwd uit een (niet origineel) gemetseld plint met daarboven metselwerk van ijsselsteentjes, de kozijnen zijn voorzien van schuiframen en er zijn vlechtingen onder de rietenkap aanwezig.
Onder de kenmerkende vloeddeur is een gemetselde trap met natuursteen trede aanwezig, geheel in oorspronkelijke uitvoering, en daarnaast het kozijntje van de kelder.
Trap
Kelderkozijn
6
Het metselwerk is in vrij goede staat, maar moet nodig opnieuw gevoegd worden. Doordat het versleten rietendak bijna geen overstek meer heeft op de gevel wordt de gevel nu erg nat. De kozijnen zijn in 1975 vervangen maar wel nagemaakt van de oorspronkelijke kozijnen en toen voorzien van raamdorpelstenen (ipv rollaag). De vlechtingen onder de rieten kap verkeren nog in goede staat.
Westgevel De westgevel is nog bijna geheel in zijn oorspronkelijke staat en wordt beschouwd als waardevol.
7
Opmerkelijk is de verhoging in de westgevel,die gedeeltelijk bij de woonruimte en over de gehele stal is uitgevoerd. Deze verhoging is niet oorspronkelijk maar in een later stadium uitgevoerd dit is aan de binnenzijde bij de spanten en brandgevel nog zichtbaar. Verder zijn de schuiframen met blinden en grote hooideur markant aanwezig. De gevel is opgebouwd met niet oorspronkelijke ijsselstenen en de kozijnen zijn in 1975 vervangen. Het verhoogde deel van de kap is voorzien van een dakgoot.
Hiernaast foto van hoek voorgevel/westgevel. Te zien is het oorspronkelijke metselwerk van de voorgevel op een niet origineel gemetseld plint, de westgevel is gemetseld met ijsselstenen uit een latere periode.
8
Achtergevel (zuid) De achtergevel is opgetrokken uit een metselwerk plint en daarboven potdekselwerk.
Kenmerkend zijn, -de brede zwarte houten potdekseldelen. -de achterdeur met gehengen en klinkstel en het hooiluik boven in de gevel. Deze gevel verkeert in een vrij slechte staat. Metselwerk is slecht en gescheurd; de potdekseldelen zijn op veel plaatsen gescheurd en aangetast door molm. Onder de rietenkap is een niet oorspronkelijke knelplank aangebracht.
9
Oostgevel voorhuis Deze gevel is opgetrokken met de oorspronkelijke ijsselstenen en nog voorzien van de oude oorspronkelijke kozijnen. Metselwerk verkeert in een slechte staat en moet nodig gerestaureerd worden.
Vooral het metselwerk tpv van het maaiveld/fundering is slecht
10
Oostgevel stal Dit gedeelte is opgetrokken uit een metselwerk plint met daarboven karakteristiek potdekselwerk. Gevel verkeert in slechte staat. Metselwerkplint verzakt en scheurt, houten gevel is scheefgezakt.
In de houten gevel zijn de oorspronkelijke metsluiken nog aanwezig. Waarvan sommige ook nog met de oorspronkelijke gehengen, deze luiken werden vroeger met een touw binnen vandaan open getrokken.
De oorspronkelijke houten stalramen Zijn allemaal in zeer slechte staat, bij 1 is de Oorspronkelijke roede verdeling nog duidelijk zichtbaar.
11
Rieten kap De gehele boerderij is nog voorzien van een rieten kap. Het rieten dak is echter in een zeer slechte staat en aan vervanging toe (lekt op verschillende plaatsen). Dit veroorzaakt schade aan de kapconstructie en spanten.
Het dak is opgebouwd uit stapelspanten, gordingen, sporen, panlatten en riet (gebonden). Deze spanten zijn in de stal nog geheel in de oorspronkelijke vorm met uitzondering van de onderste 3 meter. Tijdens de verbouwing in 1975 is de oorspronkelijke lage zolder ±0,5 meter verhoogd en toen zijn ook de onderste spantpoten vervangen.
Kelder Onder de noordwest kant van het pand bevindt zich een monumentale boogkelder. De kelder is lek en in slechte staat; de plavuizen vloer is geheel doormidden gescheurd en het stucwerk van de wanden laat los. Het gemetselde boogplafond is nog wel in vrij goede staat en erg beeldbepalend voor deze kelder. Ook de toegang tot de kelder is nog in oorspronkelijke staat dmv van lage deur (luik) vanuit de woonruimte.
12
Opkamer Boven de kelder bevindt zich de zogenaamde opkamer. De vorm en afmetingen zijn nog in oorspronkelijke staat en de afwerking is niet oorspronkelijk.
Woonhuis (begane grond) De indeling van het voorhuis en de binnenwanden zijn in 1975 aangepast. Het is nog wel heel kenmerkend dat niet alleen de opkamer verhoogd is uitgevoerd, maar ook een groot deel van de oorspronkelijke woonruimte is i.v.m. overstromingsgevaar verhoogd. Dit staat ook summier vermeld in het boek: De Alblasserwaard / door Catharina L. van Groningen
13
De bestaande brandgevel is ook nog aanwezig en erg waardevol. Maar het meest waardevolle onderdeel is de oude schouw met betegeling. Ook de oude oven met houtopslagruimte eronder is nog aanwezig.
In het woonhuis zijn op verschillende plaatsen de oude geschilderde zolderbalken met plafond daartussen nog aanwezig.
14
Woonhuis (verdieping) Op de verdieping van het woonhuis zijn de brandgevel en schouw nog aanwezig. Tpv van de voorgevel zijn slaapkamers gecreëerd; achter de brandgevel is een grote open zolder waar ook de gemetselde schouw nog aanwezig is.
15
Stalgedeelte Het stalgedeelte is geheel aangepast, ±35 jaar geleden is de vloer uitgebroken en zijn er nieuwe koestanden gemaakt en de nodige mestkelders aangebracht. Tevens is de hooizolder ±0,5 meter verhoogd. Tijdens deze aanpassingen is ook de oorspronkelijk aanwezige waterzolder geheel verloren gegaan. De originele stapelspanten zijn nog wel aanwezig.
Tijdens de verbouwing van 1975 zijn ook een aantal nieuwe niet oorspronkelijke binnenwanden aangebracht in de waarde stallingsrekening is dit aangegeven.
16
Waardestelling Hieronder is in een plattegrondtekening de waardestelling aangegeven. Zoals uit de voorgaande info en onderstaande tekening blijkt, zijn de buitengevels waardevol. En zijn aan de binnenzijde de kelder, brandgevel en schouw waardevolle elementen.
Dit rapport is opgesteld door Wout van Vliet Bouwkundige te IJsselstein. 17
