Cliëntenblad Lister. Wat zijn jouw waarden? Waarde. 'ieder cijfer telt mee'

4 • 2015

Cliëntenblad Lister

Wat zijn jouw waarden?

Waarde

' ieder cijfer telt mee'

Okke Jager

Foto: Shutterstock

Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens.

} INHOUD Foto kaars: Jan-Dirk

DECEMBER 2015

Wij leven in veelheid. Veel informatie, veel stress, veel lijstjes en, in ons dichtbevolkte landje, heel veel mensen om ons heen. En veel welvaart, niet te vergeten. Welvaart lijkt samen te vallen met standaardwaarden die je kunt uitdrukken in maat, gewicht en getal Hoe meer, hoe beter. Maar wat zijn al die waarden ons persoonlijk waard? In deze UP maken de diverse bijdragen duidelijk dat je waarden dicht bij huis moet zoeken. Dat zegt ook Lucebert in het gedicht De zeer oude zingt. er is niet meer bij weinig noch is er minder nog is onzeker wat er was wat wordt wordt willoos eerst als het is is het ernst het herinnert zich heilloos en blijft ijlings alles van waarde is weerloos wordt van aanraakbaarheid rijk. Wat er was en wat er komt, weet je nooit precies. Waar het om gaat is of 'het' er is, hier en nu. De redactie Lijkt het je leuk om je kwaliteiten ook in te zetten voor UP? Achterin het blad vind je onze contactgegevens.

In dit nummer...

Waarde

6

Ontdek wat voor jou waardevol is. Als je weet wat je waarden zijn, kun je daar bij tegenslag op terugvallen. Je kunt doorgaan met kleine dingen die belangrijk voor je zijn.

EN VERDER 4 Post 5 Van de Cliëntenraad

14

8

Interview Jan-Dirk

11

Interview Rachid

12

Uit & Thuis

16

Geld & Recht

17 Woordzoeker 21

Gedicht: Waarde

22 Column 23

UP volgende keer

23 Info 24 Schilderij

Rachid Bonjdaini

Stigma komt op verschillende manieren tot stand, met en zonder woorden. En het komt van buitenaf en van binnenuit.

18

Als je waardevol bent voor één persoon, kan die persoon weer waardevol zijn voor een ander.

december 2015 |

3

} BRIEVEN



POST Een leven zonder Lithium

Meer dan 20 jaar heb ik 400 mg Lithium per dag geslikt. Ik ben nu misschien nog wel bipolair, maar dat uit zich alleen nog maar in manische periodes waarin ik excessief veel geld uitgeef, hoewel dit vaak ook noodzakelijke en/of buitenissige uitgaven betreft. Het gebruik heb ik afgebouwd en sinds twee maanden ben ik er helemaal vanaf. Ik voel me minder áfgevlakt’ en kom zodoende tot meer inhoudelijke activiteiten. Ik heb het gevoel dat ik nu weer wat meer aan het leven deelneem in volle bewustzijn. Verder voel ik me ook beter en losser. In het laatste behandelplan van Altrecht stond eveneens dat dit middel wellicht overbodig was.

Nieuwjaars bijeenkomst 2016

Kom naar het LEF-Buffet! Welke ruimte pak jij om je te ontwikkelen? We nodigen je van harte uit voor de Lister nieuwjaarsbijeenkomst 2016 op dinsdag 12 januari in de Woonindustrie in Nieuwegein. De bijeenkomst staat dit jaar in het thema van professionele ruimte en eigenaarschap. Ruimte innemen betekent vaak lef tonen. Welke ruimte pak jij om je te ontwikkelen?’ Maar hoe doe je dat, jouw ruimte pakken? Welke ruimte is er dan? En wat betekent dat voor jou?

Ik voel me lekker! Eric Visser

Wat is hoop?

Hoop is volgens mij het besef dat iets eindig is of maar tijdelijk -met name iets waar men tegenop ziet. Door op deze manier dingen te relativeren, maak je ze beheersbaar. Je kunt lange tijd tegen een berg van moeite, werk of wat dan ook aankijken, maar als je haalbare stappen onderneemt, kun je veel werk verzetten. Dan is het een kwestie van tijd en de berg is bedwongen. Naarmate men dichter bij zijn of haar doel komt, neemt de hoop toe; dat is het paard dat de stal ruikt. Daar gloort licht aan het einde van de tunnel. Tenslotte één van mijn l ijfspreuken: "Wie de dingen kan behappen, kan de dingen ook bevatten." Met vriendelijke groet, Reginald Cambridge

4

| december 2015

Tijdens de gezamenlijke start van het programma laat Fokke Wijnstra ervaren wat ruimte betekent voor de professional en de cliënt. Vervolgens schetsen Jan Berndsen en Marlies van Loon de ruimte die er voor Lister is om goede begeleiding te bieden en wat die ruimte voor jou betekent. Daarna kan je tijdens twee rondes deelnemen aan twee LEF-workshops naar keuze.

Meld je aan voor het LEF-Buffet via [email protected] of via je persoonlijk begeleider

Van de Cliëntenraad Open Huis Op woensdag 14 oktober was het zover: de Cliëntenraad hield ‘Open Huis’. Vanaf 15.00 uur was iedereen welkom op de Wittevrouwensingel 102 om ons nieuwe kantoor te bewonderen. Het werd een gezellige middag. Cliënten, medewerkers en leden van de raad maakten kennis met elkaar en wisselden informatie uit. Het bleek een goede manier om als raad in contact te komen met de ‘achterban’. Daarom gaan we dit in 2016 vaker organiseren. Je hoort hierover! Samenwerkingsovereenkomst In de samenwerkingsovereenkomst worden afspraken tussen de Raad van Bestuur en de Cliëntenraad van Lister vastgelegd. Door het verdwijnen van de AWBZ per 1 januari 2015 verdween de wettelijke basis voor de bevoegdheden van de Cliëntenraad. Om de inspraak veilig te stellen moest de samenwerkingsovereenkomst aangepast worden. De nieuwe overeenkomst is op 23 september 2015 getekend door de twee voorzitters. Op de foto zie je Jan Berndsen van de Raad van Bestuur en Alix Spilker, voorzitter van de Cliëntenraad.

Foto: Fred Manschot

De Cliëntenraad heeft een drukke tijd achter de rug. In deze laatste UP van 2015 een kort overzicht van een paar activiteiten. We hopen jullie in 2016 via onze website uitvoeriger te kunnen informeren over de bezigheden van de raad. Via de website kun je dan ook reageren. Zo blijven we allemaal op de hoogte.

Buurtteambijeenkomst 25 november We zijn ook druk geweest met de voorbereidingen van de derde bijeenkomst over de Buurtteams. Ervaringen werden gedeeld met o.a. Peter de Visser (directeur van de Buurtteams) en Jan Berndsen van Lister. Ook de gemeente Utrecht was vertegenwoordigd. Een verslag lees je in de volgende UP. Nu alvast een ‘voorproefje’: - In elk Buurtteam wordt aandacht besteed aan de kennis van de psychopathologie. - Er wordt gewerkt aan het inzetten van ervaringsdeskundigen. - Sommige ex-Lister cliënten ervaren tijdsdruk bij de buurtteammedewerker, dit levert stress op voor de cliënt. - Er is een werkgroep ingesteld die zich gaat bezighouden met ‘zorgmijders ‘. - Hoe de medezeggenschap van de cliënten bij de Buurtteams eruit gaat zien is in ontwikkeling.

Foto: André Duinigveld

Voor de Cliëntenraad was het een afrondende bijeenkomst. Peter de Visser heeft toegezegd twee keer per jaar soortgelijke bijeenkomsten te willen organiseren. Nieuwe leden De raad heeft momenteel 3 cliënten die interesse hebben in een lidmaatschap en nu proefdraaien. Heb jij ook interesse? Neem contact met ons op want we kunnen nog steeds enthousiaste mensen gebruiken! Onze gegevens vind je op pagina 23.

december 2015 |

5

} PSYCHE

Wat zijn jouw waarden in het leven? Waarde is iets wat je belangrijk vindt, iets wat je na wilt streven. Als je naar je waarden leeft, ervaar je meer levensgeluk. Het is dus goed om hierbij stil te staan. tekst: Nadia Tan

K

arlein Schreurs is psycholoog en hoogleraar aan de Universiteit Twente. Zij legt uit waarom waarden richting geven aan je leven: "Als zelfontplooiing je waarde is, kan je goed leren en vind je het leuk om nieuwe kennis te vergaren. Aan de hand van deze waarde kan je doelen stellen. Zo kan je een studie volgen. Op een dag is de studie klaar en heb je je doel bereikt. Als je je waarde niet weet, weet je niet welke kant je nu op moet. In dit geval kan een volgend doel zijn om (vrijwilligers)werk te vinden waar je jezelf kan ontplooien. Of je kan meer kennis vergaren op het internet."

'Richt je aandacht op wat voor jou belangrijk is' Belangrijk Volgens Marieke Remmen moeten we niet onderschatten hoe belangrijk waarden zijn. Zij is life coach en gaf de cursus Strong Mindfulness bij Zinnenprikkels. "Als je heel lang iets doet wat niet overeenkomt met je waarden, krijg je er last van. Stel je wilt alles zo goed mogelijk doen, dan is je waarde kwaliteit. Maar als het werk in een (vrijwilligers)baan juist snel af moet zijn, dan merk je dat je jezelf uitput en je het werk op den duur niet meer leuk vindt. Hierdoor kun je uiteindelijk een burn-out krijgen", legt Remmen uit. Het is van belang is dat we bezig zijn met dingen die we waardevol vinden. Zo voel je je vitaler en heb je 6

| december 2015

het gevoel dat je leeft. Schreurs: "Het helpt ook bij het draaglijker maken van iets dat heel moeilijk te verdragen is, zoals het bezig zijn met een psychische aandoening. De symptomen van een aandoening heb je. Je kan je erin vastbijten, maar je kan ook je aandacht richten op wat voor jou belangrijk is." Even gelukkig Waarden kunnen ook van betekenis zijn bij het omgaan met je kwetsbaarheid. Schreurs: "Zo is er een meneer die depressief is. Hij realiseert zich dat hij zijn puberende dochter kwijtraakt als hij zich in zijn eigen wereldje terugtrekt. Een waarde van hem is om er voor zijn dochter te zijn. De man probeert nu meer met haar te praten. Hij voelt zich even gelukkig. Het gaat niet altijd om het gelukkig zijn, maar dat je door kan met je leven." "Door meer naar je waarden te leven, kan de depressie afnemen. Maar ook weer terugkomen. Je kunt je angstig richten op het voorkomen van de depressie of doorgaan met de dingen die belangrijk voor je zijn. Als je op deze manier leeft, ervaar je meer levensvreugde. Een zinvol leven is niet hetzelfde als een leven waarbij ongeluk afwezig is, want dat is onmogelijk. Tegenslag maakt ook deel uit van een waardevol bestaan", weet Schreurs. Kleine acties Een waarde komt ook van pas in de kleine dingen van het leven. De acties die je koppelt aan je waarde kunnen klein zijn. Stel, je waarde is om van de natuur te genieten. Dan kun je naar buiten gaan en de natuur

opmerken. Zorg er een keer voor dat je niet in je hoofd zit, maar dat je je ogen gebruikt. Een manier om achter je waarden te komen is aan de hand van je eigen verhaal. Gerben Westerhof is narratief psycholoog aan de Universiteit Twente en legt uit: "Kijk naar momenten dat het goed ging. Inventariseer ook momenten waarbij het minder goed ging en waar je een oplossing voor hebt gevonden. Zo kan je achter waarden komen waarvan je je eerst niet bewust was." "Naast terugblikken, kan je ook vooruitkijken. Schrijf bijvoorbeeld een brief aan jezelf vanuit de toekomst. Hoe ziet je leven er over vijf of tien jaar uit? Hoe ziet je huis eruit, wat voor (vrijwilligers)baan heb je? Hoe ziet je gezin eruit? Wat doe je? Hoe ben je daar gekomen? Door deze brief komen je ideeën je graag wilt naar voren. En dus je waarden."

'Als je zo leeft, ervaar je meer levensvreugde' Waardetest Ook kan je een ‘waarde in actie’-test* doen. Deze is op het internet te vinden. Remmen gebruikte deze test bij Strong Mindfulness. "We keken naar 24 waarden. We zetten ze op volgorde van belangrijkheid. De bovenste vijf zijn je topwaarden. Om te onderzoeken of dit ook je sterktes zijn, kan je ze in de praktijk oefenen. Als je waarde vriendelijkheid is, kan je oefenen door iedereen

vriendelijk gedag te zeggen. Als het je gemakkelijk afging, is vriendelijkheid je sterkte", legt Remmen uit. Quote "Als je zo leeft, ervaar je meer levensvreugde" Balans Je kan het gebruik van je waarden oefenen door een denkbeeldige bal met gestrekte armen horizontaal voor je lichaam vast te houden. Remmen: "Op een gegeven moment worden je armen moe. Dan kun je je waarde inzetten om hiermee om te gaan. In het geval van vriendelijkheid kun je tegen je zelf zeggen dat je vriendelijk tegen jezelf bent. Je accepteert het als het niet lukt om de bal hoog te houden." Is humor je waarde, dan kun je om jezelf lachen dat je deze gekke oefening doet. Op deze manier kom je steeds beter achter je waarden. Grip Door meer naar je waarden te leven, krijg je meer grip op je leven. Je geeft namelijk zelf richting aan je bezigheden, ondanks de nare omstandigheden waarin je misschien zit. Schreurs: "Heel vaak laten we de omstandigheden bepalen wat we doen. Misschien is een (vrijwilligers)baan toevallig op je pad gekomen, zoals het doen van de administratie van je sportclub. Als je waarde contact maken is, dan word je niet blij van dit werk. Als je je keuzes laat bepalen door je waarden, dan was je misschien wel achter de bar gaan staan."

* ‘Waarde in actie’-test die gebruikt werd tijdens Strong Mindfulness: www.viacharacter.org/survey/ account/register december 2015 |

7

interview: Tjebbe Tamboer foto: Fred Manschot

Interview Jan-Dirk 'Ik wil een beter mens worden' “Ik ben opgegroeid in Oudewater. In mijn herinnering is dat een dorpje, nog net in de provincie Utrecht, in een mooie omgeving met grazende koeien en groene weilanden. Het gezin bestond uit vier kinderen, waarvan ik de oudste ben. We hebben nog steeds heel leuk contact met elkaar. Na de mavo ging ik naar de meao in Gouda. Die periode herinner ik me als een natte tijd, 12 kilometer fietsen door de regen. In mijn puberteit was ik wat in mezelf gekeerd. Muziek was belangrijk voor mij, ik zat vaak alleen op mijn kamertje hardrockplaatjes te luisteren. Heden ten dage zie ik mezelf als een mensenmens. Ik ben nu veel meer een prater en ik mag graag met mensen lachen. De rekenkundige vakken op de meao vielen tegen, die waren erg saai. Na twee jaar ben ik in militaire dienst gegaan. Leuke contacten met medesoldaten, je trok de hele dag met elkaar op. Ik wil een beter mens worden. Rond mijn 21e begon ik me te interesseren voor New Age, een verzamelnaam voor allerlei spirituele en esoterische bewegingen die vanaf de jaren 1970 ontstonden. Zo las ik een boek van Baghwan, en dat sprak mij erg aan. Op mijn 22e heb ik me aangesloten bij het Esseens Esotherisch Genootschap De Sphinx. Doel daarvan is geestelijke groei. Eén avond per week kreeg ik les, dat heb ik een paar maanden gedaan. Toen brak er een periode aan waarin ik alleen telefonisch contact onderhield met de lerares. Vervolgens was er alleen briefcontact. Op

8

| december 2015

een gegeven moment ben ik toch weer de wekelijks lesavonden gaan bezoeken, tot 1994 Het is moeilijk om daarover uit de school te klappen. Je leerde dat je niet zomaar op de stoel van een leraar mag gaan zitten. Ik ben leerling en de kans is groot dat je de verkeerde dingen doorgeeft. Met de kennis die ik daar heb opgedaan, probeer ik in het heden aan mezelf te werken. Geloof in God speelt een belangrijke rol in mijn leven. Ik praat er niet zoveel over, vaak komt het er niet van. Als ik uit bed stap, bid ik. Bij brood en koffie lees ik een Bijbelgedeelte. ’s Avonds voor het slapengaan bid ik en tussendoor gebeurt het bidden spontaan. In mijn diensttijd had ik voldoende geld om een goede fotocamera te kopen. Ik had en heb een fascinatie voor fotografie. Ik heb vroeger ook een aantal betaalde opdrachten gedaan en een derde prijs geworden bij een fotowedstrijd. Van een mooie foto word ik blij. Ik mag graag kijken naar mooie vrouwen, maar of het nu een beeld is van mensen of gebouwen, ik fotografeer alles, want een foto zegt meer dan 1.000 woorden. Onlangs maakte ik een foto van een begeleidster. Zij was minder enthousiast met het resultaat dan ik, maar voor mij klopte het plaatje volledig: belichting, scherpte, compositie en het was ook nog eens een orgineel beeld. Ik luister nog steeds graag naar muziek, bijvoorbeeld de flitsende popmuziek van Ellie Goulding.”

'Een foto zegt meer dan 1000 woorden'

'Het is ontzettend belangrijk dat je iets doet waar je plezier aan beleeft' 10

| december 2015

interview: Tjebbe Tamboer foto: Fred Manschot

Interview Rachid Elboujdaini 'Het gaat beter dan ooit' “Vroeger woonde ik in Harderwijk, ik had het daar naar m’n zin. Mijn droom was dolfijntrainer worden. In 1999 sloeg het noodlot toe, ik kreeg een hersenvliesontsteking. De artsen gaven me weinig kans om te overleven. Twee weken voor mijn ontslag kreeg ik te horen dat ik nooit meer zou kunnen lopen. Aan mijn revalidatie begon ik als een kind dat alles nog moet leren. Na 2,5 jaar kon ik weer op eigen benen staan. Mijn hele wereld stond op z’n kop. Ik had altijd gewerkt en nu sloeg de verveling toe. De verleiding was me teveel. Elke dag werd het weekend. Foute vrienden. Het mondde uit in een dakloos bestaan. Op een bepaald moment zag ik het echt niet meer zitten. Ik wilde veranderen maar wist niet hoe. Op een bankje in de binnenstad werd ik aangesproken door een vrouw die me al vaker had zien lopen. Ze zag dat ik ergens mee worstelde. Normaal gesproken vertelde ik nooit iets over mezelf maar nu kwam alles eruit. Ze regelde een tijdelijke opvang waarna ik terechtkon in een hostel. Met een dak boven mijn hoofd was ik blij, maar dat iedereen nog gebruikte vond ik minder leuk. Ik dacht na en kwam tot de slotsom ‘Dit is niet genoeg, ik wil meer.’ In het hostel ben ik al begonnen met stoppen, daar wilde ik niet mee wachten tot ik zou doorstromen naar een zelfstandige woning.’ Aan de leiding vroeg ik of ze de medebewoners uit mijn buurt konden

houden. Zo werd ik kluizenaar in mijn eigen kamer. Zoals ik langzaam mijn verslaving inrolde, zo ben ik er ook langzaam uitgerold. In negen maand tijd heb ik afgebouwd. Toen het me lukte om een maandlang niet te gebruiken, was ik voor mijn gevoel clean. Ik wilde iets met mijn ervaring gaan doen. In een betaalde baan lukt dat niet omdat ik ben afgekeurd. We zijn vorig jaar bij Enik met de mannengroep begonnen om te laten zien dat er in het leven meer is dan gebruiken. We willen zo veel mogelijk mensen bereiken met de boodschap dat je naast je gebruik ook nog iets anders kunt doen. Dat heeft mij ook enorm geholpen. Inmiddels maken we een interactieve theatervoorstelling over het leven na dakloosheid. We hebben inmiddels vier keer opgetreden. In het begin was ik bloednerveus maar nu zie ik ernaar uit om op te treden. Ik geniet nu weer van het leven. Schilderen heb ik altijd al willen doen. Nu zit ik twee jaar op les bij het Maliegilde. Elke keer ga ik er met evenveel plezier naar toe. In het begin noemde ik ze pannenkoeken. De laatste tijd krijg ik veel complimenten: “Wauw! Ik wou dat ik dat kon.” Vroeger was het ‘ikke, ikke en de rest kan stikken.’ Nu ga ik de deur uit met goede bedoelingen. Ik wil mijn energie zo gebruiken dat anderen er iets mee kunnen.

december 2015 |

11

} ZIEN, DOEN & BELEVEN

&THUIS

UIT gezien door

 Molid

S

olomon Northup leeft in de 19e eeuw, voorafgaand aan de Amerikaanse burgeroorlog, als vrije zwarte man met zijn gezin in New York. Dan wordt Solomon ontvoerd en verkocht als slaaf in het zuiden van het land. Hij vecht niet alleen om te overleven, maar ook om zijn waardigheid te behouden. Als slaaf wordt hij geconfronteerd met de verschrikkelijke wreedheid van slaveneigenaar Edwin Epps en onverwachte vriendelijkheid. Na 12 jaar ontmoet hij de Canadees Samuel Bass die zijn leven voorgoed verandert. Molid: Het gaat over een zwarte man in een tijd dat sommige zwarte mensen vrij waren en sommigen slaaf. Sommigen konden hun vrijheid kopen. De hoofdpersoon was vrij en had een goede baan. Toen konden bepaalde mensen er niet tegen dat hij beter leefde dan witte mensen en hebben ze hem meegenomen en verkocht. Hij moest bijvoorbeeld stenen dragen. Toen de steenfabriek failliet ging, werd hij weer doorverkocht. Zo had hij wel 10 verschillende eigenaren. Maar hij is uiteindelijk goed terecht gekomen. Hij werd uiteindelijk verkocht aan een goede baas die zag hoe goed hij huizen kon bouwen. Dus uiteindelijk kreeg hij een baan als architect, waar hij voor gestudeerd had en was weer vrij. Ik vind dit een goede film omdat hij uit de goot omhoog is gekomen, al had hij ook een beetje geluk. Maar hij is weer teruggekomen waar hij was. Het is ook een waargebeurd verhaal.

Wat wil je gaan doen?

musea - winkelen - historische locaties kunst & cultuur - evenementen - sport en nog veel meer activiteiten

www.bezoek-utrecht.nl

Utrecht onder de grond

V

lak voor de ingang van de Domtoren vind je de spannende ondergondse attractie: DOMunder. Hier kan jong en oud met een ontdekkingstocht vijf meter onder de grond dwalen door 2000 jaar Utrechtse geschiedenis. Deze historie wordt in het museum, met een ondergrondse ruimte van 380 vierkante meter, zo puur en naakt mogelijk gepresenteert. De ontdekkingstocht duurt ongeveer 75 minuten en vindt iedere dinsdag t/m zondag om 10.30, 11.30, 12.30, 13.30, 14.30, 15.30 en 16.30 uur plaats. Op woensdag om 20.30 uur en zaterdag om 10:30 uur is er voor de fijnproevers een speciale archeologierondleiding. Toegang: volwassene 10 euro, kinderen tot 5 jaar gratis. Meer informatie: www.domunder.nl 12

| december 2015

gezien door

 Saskia Schrijfcafé Wonder-word

H

et schrijfcafé is een plek om ongedwongen te schrijven, nieuwe inspiratie op te doen, verschillende stijlen uit te proberen en om je schrijfsels te delen met andere schrijfliefhebbers. Het schrijfcafé draait vooral om het plezier in het schrijven. Laagdrempelige en creatieve schrijfopdrachten helpen je op gang. Ieder schrijfcafé heeft een thema. Iedereen is welkom. Schrijfervaring is niet nodig. Je bent welkom om de hele reeks te volgen, maar de cafe's zijn ook prima afzonderlijk te volgen. Het schrijfcafé is tevens een goede manier om kennis te maken met wonder-word. Toegang: € 15 inclusief 2 drankjes Meer informatie: www.wonder-word.nl

E

ind 1959 reist Truman Capote in opdracht van The New Yorker magazine naar het stadje Holcomb in Kansas om een artikel te schrijven over de moord op vier leden uit een bekende boerenfamilie. Hij wordt vergezeld door jeugdvriendin en schrijfster Harper Lee. Ondanks zijn kinderlijke stem, artistieke maniertjes en ongewone kleding weet Capote het vertrouwen te winnen van de plattelandsbevolking. Zo komt Capote heel langzaam steeds meer te weten over de brute moord. De feiten shockeren hem, maar hij raakt ook bevriend met een van de moordenaars; Perry Smith. Capote beseft dat zijn artikel uit kan groeien tot een diepzinnig boek over de cultuurbotsing tussen twee Amerika’s: dat van de slachtoffers en dat van de daders... Saskia: Het is een film over vriendschap waarbij je je constant afvraagt of het nu echt is of puur voor persoonlijk gewin. Capote lijkt de hele tijd echt mee te leven met de man die ter dood veroordeeld is en lijkt hem te willen helpen, maar hij wil ook een goed boek schrijven en dat moet zo dramatisch mogelijk worden. Je weet tot en met het einde niet of hij nu echt bevriend raakt met de man of met het verhaal dat hij aan het schrijven is. Hij is sowieso verliefd op zichzelf. Eigenlijk maakt het ook niet uit of iemand je echte vriend is of niet, als je je er maar goed bij voelt. Misschien is dat de boodschap van de film. Voor mij in ieder geval wel.

H

et langverwachte boek van Maarten 't Hart over zijn moeder ‘Na mijn dood,’ zei de moeder van Maarten ’t Hart vaak, ‘kun je over me schrijven wat je wilt, maar spaar me zolang ik leef.’ Daarom heeft ’t Hart in zijn werk zijn moeder zo veel mogelijk uit het zicht gehouden, waardoor een enigszins vertekend beeld van zijn jeugd ontstond. Nu zijn moeder in 2012 is overleden, kan Maarten ’t Hart alsnog de wonderlijke eigenaardigheden en de onwrikbare, rotsvaste zekerheid des geloofs van zijn moeder aan een nader onderzoek onderwerpen, aldus een leemte in zijn autobiografie opvullend.

gelezen door

 Yupin

Yupin: Het boek gaat over de moeder van Maarten ’t Hart. Hij wilde het pas na haar dood schrijven en misschien is het ook wel een manier voor hem om zijn jeugd en haar dood te verwerken. Het is echt heel indrukwekkend. In het begin van het boek schrijft hij, dat hij ondanks de vele dingen die hij over haar gaat schrijven die slecht lijken, zijn moeder een heel lieve vrouw was. Dat maakt al veel indruk en daarmee greep hij mij meteen. Zijn moeder was zeer streng gelovig en zo voedde ze de kinderen ook op. Eigenlijk heeft hij een verschrikkelijke jeugd gehad, maar uit het boek spreekt juist zoveel liefde. Dat is ook waarom ik het een prachtig boek vind. Als je met liefde naar dingen kijkt, dan ziet het allemaal toch anders uit. december 2015 |

13

} MAATSCHAPPIJ

tekst: Nadia Tan

STIGMATISERING KAN ÉCHT NIET MEER Mensen met psychische aandoeningen worden gestigmatiseerd. Iedereen maakt zich daar schuldig aan, ook de betrokkenen zelf. Het opheffen van stigma verloopt middels communicatie en contact.

S

tigma’s zijn negatieve beelden en misvattingen over een bepaalde groep mensen. Ze zijn niet gebaseerd op eigen ervaring. “Het is wrang als mensen worden afgewezen op een baan omdat ze zeven jaar geleden in de crisisopvang hebben gezeten. Terwijl zij het werk prima kunnen doen. Discriminatie op basis van aandoening, ras, geloof, of wat dan ook, is onaanvaardbaar”, stelt Remko van der Sanden van de Universiteit Maastricht. Hij deed onderzoek naar stigmatisering. Stigmatisering verloopt op verschillende manieren. Stel, twee mensen hebben een gesprek. Laten we ze voor het gemak Jan en Hendrik noemen. Als Jan zegt dat hijzelf een psychische aandoening heeft, dan kan Hendrik zeggen dat Jan gevaarlijk is. Dit is de verbale uiting. Non-verbaal kan Hendrik moeilijk of angstig kijken. Verder kan Hendrik nog stigmatiserend zijn in z’n handelen door Jan te ontwijken. Normaal Het stigma wordt volgens Remko van der Sanden gevoed door de media en onwetendheid. “Mensen lezen en horen alleen over de extreme kanten. Denk aan de tbs’er die laatst een fles meerdere malen op het hoofd van een vrouw sloeg.” Tbs (terbeschikkingstelling) is een maatregel die de rechter oplegt aan mensen die zware delicten hebben gepleegd. Tbs’ers lijden altijd aan een psychiatrische aandoening. “Mensen maken de vertaling dat mensen met psychoses ook gevaarlijk zijn. In de krant staat nooit dat 99 procent van de mensen met een psychische aandoening ‘normaal’ leeft en een ‘normale’ baan en kinderen heeft. Van der Sanden: “Als er een wooncollectief wordt 14

| december 2015

opgezet voor cliënten met psychische aandoeningen, vraagt de buurt zich ineens af of dat wel veilig is. Niemand stelt deze vragen als er een woonhuis voor mensen met Down of met een verstandelijke beperking in de buurt komt. Overigens bestaat over mensen met down ook nog een stigma.” Familie Ook familieleden staan bloot aan stigma. “Zo was er een jongen van 14 jaar die een broertje had dat stuiterend door het huis ging. De kinderen in de wijk vonden het broertje raar, maar ook de broer. Om die reden werd hij niet uitgenodigd op feestjes”, vertelt Van der Sanden. Van veel succesvolle mensen is niet bekend dat zij een psychische aandoening hebben. Zo gaf actrice Catherina Zeta Jones aan dat ze manisch depressief was. De natuurkundige Isaac Newton had last van obsessieve-compulsieve stoornis (ocd) en bipolaire stoornis. Daarbovenop had Newton waarschijnlijk te kampen met schizofrenie. Het is goed mogelijk dat Newton juist hierdoor tot grote daden in staat was. Van der Sanden vindt dat bekende Nederlanders ook uit de kast moeten komen. Dit zou kunnen bijdragen aan het verminderen van stigma. Zelfstigma Naast het zogenoemde publiekstigma is er het zelfstigma. “Bij zelfstigma nemen mensen zelf het beeld over van wat er in de samenleving aan vooroordelen leeft. Je denkt bijvoorbeeld dat je niks kan en het niet waard bent om mee te doen aan de samenleving”, vertelt Monique van Biezen. Zij heeft onderzoek gedaan naar zelfstigmatisering. Daarnaast heeft Van Biezen een cursus Toolbox Zelfstigma gegeven bij Enik Recovery College.

Dit zelfstigma ontstaat wanneer je opgroeit met vooroordelen over mensen met psychische klachten. Als het jou dan overkomt, blijf je het zelf ook zo zien. Een ander gevolg is schaamte. “Soms word je afgewezen op bepaalde eigenschappen die een genetische oorsprong kunnen hebben. Neem impulsiviteit, een symptoom van de borderline persoonlijkheidsstoornis. Als je een keer onbezonnen te werk gaat, kunnen mensen zeggen dat je normaal moet doen. Als je dit vaak hoort, voel je je afgewezen en buitengesloten. Je wordt terughoudender en je schaamt je steeds meer voor je spontaniteit. Dan stigmatiseer je jezelf”, vertelt Van Biezen. “Als gevolg trek je je terug. De aandoening kan het lastig maken om mee te doen aan de maatschappij. Als je sociaal angstig bent, heb je moeite met het aangaan van sociale contacten. Schaamte maakt het nog moeilijker. Je baalt ervan dat je niet naar een verjaardag durft te gaan en je wordt kwaad op jezelf. Dit heeft weer een negatieve uitwerking op je sociale vaardigheden en zit je in een spiraal naar beneden”, legt Van Biezen uit.

"Wij doen ook boodschappen bij de Albert Heijn" Zelfstigma tegengaan Om zelfstigma tegen te gaan, heeft Van Biezen de Toolbox Zelfstigma opgezet. Mede met gebruikmaking van deze gereedschapskist, hebben vier ervaringsdeskundigen van Enik Recovery College hun eigen cursus Zelfstigma Tegengaan samengesteld. Marian Klein Bramel is één van hen. Zij vertelt: “Na de cursus Toolbox Zelfstigma zijn we aan de slag gegaan met het onderwerp. In het verleden is er hier wel een workshop over geweest, maar een lessenreeks is intensiever.” Hierdoor is er meer tijd voor uitleg en oefeningen. Deelnemers leren onder andere wat (zelf)stigma is, wanneer ze er last van hebben en wat ze eraan kunnen doen. “Zo is er een oefening waarbij de

deelnemers gebeurtenissen bekijken waarvan ze zichzelf de schuld geven. Denk aan een onafgemaakte studie. Misschien had je op dat moment psychische klachten en stond je er alleen voor. Nu is de situatie veranderd en heb je steun. Misschien lukt het in de toekomst wel om een studie af te maken. Je relativeert de situatie zodanig dat niet alles je eigen schuld is”, verduidelijkt Klein Bramel. Levend boek Aan de andere kant leren de deelnemers hoe ze stigma in de maatschappij kunnen tegengaan. Dit kan door communicatie en contact met anderen. Tijdens de vijfde bijeenkomst worden de mogelijkheden behandeld om ambassadeur van Stichting Samen Sterk Zonder Stigma (SSZS) te worden. SSZS wil het taboe op psychische aandoeningen doorbreken en staat open voor iedereen die dit onderwerp ter harte gaat. Bovendien wil de stichting discriminatie van mensen met psychische kwetsbaarheid uitbannen. Als ambassadeur word je getraind om je verhaal te houden in de media. Via de Mensenbieb kun je ook jouw verhaal vertellen en zodoende meer begrip kweken. Je bent dan een ‘sprekend boek’ en belangstellenden kunnen met jou in gesprek gaan over je psychische kwetsbaarheid. Overigens bestrijkt de Mensenbieb meer thema’s dan alleen stigma. Anneke Werkhoven is zo’n ‘levend boek’. Zij was 23 jaar opgenomen voor ernstige depressie en borderline. Voordat zij opgenomen werd, had zij een normale baan in de gehandicaptenzorg. “Mijn doel is om anderen te verduidelijken dat psychiatrische cliënten ook normale mensen zijn. Iedereen kan ons gewoon aanspreken. Bij oplopende spanningen snij ik me weleens en doe ik een stapje terug. Maar wij doen ook boodschappen bij de Albert Heijn. We bedenken ook wat we op brood willen. Bij de Mensenbieb hoor ik dat degenen die mij ‘lenen’ dingen herkennen. Soms kennen ze ook iemand die contact heeft gehad met een psycholoog of psychiater. Ze staan open voor mijn verhaal. Iedereen kan het overkomen.” december 2015 |

15

} MAATSCHAPPIJ

Geld & Recht Tekst: Geert Jan Zwartenkot

BESPAARTIP Maak een boodschappenlijst voordat je naar de supermarkt gaat. Zo weet je precies wat je wel en niet nodig hebt. Bron: consumentenbond.nl/bespaartips

EXTRA'S BIJ LAAG INKOMEN

Foto: Resto vanHarte Amsterdam

Op de website van de gemeente is veel informatie te vinden over extra's bij een laag inkomen (geld, hulp, zorg en advies). Heb je door bijzondere omstandigheden extra kosten, bijvoorbeeld voor juridische of medische hulp, en kun je deze niet betalen? Hiervoor kun je bijzondere bijstand aanvragen, via het digitale loket met je DigiD. Bijzondere bijstand is bedoeld voor mensen met een laag inkomen en weinig of geen eigen vermogen. Info: www.utrecht.nl/werk-en-inkomen/ extras-bij-laag-inkomen

SOCIALE EETTAFEL

UGIDS.NL

Deze site biedt informatie, adressen en praktische handreikingen voor iedereen die woont, werkt of zorgt in Utrecht. UGids is een neutrale site over wonen, welzijn en zorg in de stad Utrecht en wordt gefinancierd door de gemeente Utrecht. Info: www.ugids.nl

OPROEP

Heb jij vragen over Geld & Recht? Mail je vraag of reactie naar de redactie van UP: [email protected]. 16

| december 2015

Resto VanHarte, Bernadottelaan 23 (Kanaleneiland Utrecht), is een sociale eettafel. Op dinsdag en vrijdag krijg je er vanaf 18.00 uur voor 7 euro een driegangenmenu (Resto open 17.30 uur). En minima betalen 4 euro en kinderen de helft, dus kind minima betaalt 2 euro en 3,50 voor andere kinderen. Er wordt gegeten wat de pot schaft; uitsluitend verse groenten met vlees of vis. Altijd is er een vegetarische variant, mits je dit bij reservering (gewenst!) opgeeft. Er zijn ook spelavonden en muziek- en dansoptredens. De keukens en bediening van Resto’s VanHarte zijn leer- en werkplekken voor jongeren en herintredende werknemers. Info: www.restovanharte.nl

Gezond en lekker eten voor weinig geld • Voor € 5 een gezonde maaltijd op tafel zetten, voor 4 personen. Kan dat? • Zijn blikgroenten net zo gezond als verse groenten? • Zijn de goedkopere producten net zo goed of gezond als de bekende A-merken? Op deze en andere vragen krijg je antwoord tijdens de cursus Gezond en lekker eten voor weinig geld. De cursus bestaat uit twee bijeenkomsten; naar keuze overdag of 's avonds. Je krijgt tips, advies en recepten voor een gezonde, lekkere en betaalbare maaltijd. Je leert hoe je gezond kunt eten én kunt besparen op de boodschappen. Deelname is gratis. Er is per cursus plek voor maximaal 12 deelnemers, de cursus start bij voldoende aanmeldingen. Info en aanmelden: www.u-centraal.nl/aanmeldengroep of bel naar het algemene nummer van U Centraal 030-236 17 70

woordzoeker V

oor de liefhebber is hier weer een woordzoeker. Alle woorden uit de lijst zitten kriskras verborgen in het veld met letters. Zoek ze op en streep ze door. Als je alle woorden hebt weggestreept, blijft er een aantal letters over en die vormen samen de oplossing. Oplossingen die vóór 5 februari 2016 binnen zijn bij [email protected] maken kans op een kadobon van € 15,-. De oplossing van de vorige woordzoeker was: Utrecht het middelpunt van ons landje. De winnaar heeft inmiddels de kadobon ontvangen.

Waarde BAAT BELANG BESTE BETEKENIS BEZIT BRUIKBAARHEID EFFECT FUNCTIE GEDRAGSREGEL GETAL KOERS

B V S W I W U I T S L A G E H E E J M A T K A T U L A V L R T E I A I N A E N N F I

LIEVE

E D I E H R A A B K I U R B

MAAT

T I E O K D P T E E N T T E

MERITE METEN

I E E O E E L P S C L N I Z

NORMEN

R N R R T A N E T E M A N I

NUT OORDEEL

E S I D T S L I E V E E N T

PEIL

M T C E F F E L S H M E T G

PRIJS PRINCIPES

G E G E D R A G S R E G E L

UITSLAG

R O T L E N I K O E R S E T

VALUTA VERDIENSTE WAARDE

W E S E P I C N I R P E R D

gemaakt door: Elianne Huijsman

ZIN september december 2015 |

17

18

| december 2015

Foto: Shutterstock

'Na lang analyseren, kwam ik erachter dat hij gelijk had'

} MAATSCHAPPIJ

Parasieten bestaan niet tekst: Hilko Timmer

Waarde is één van de lelijkste woorden in de Nederlandse taal. Het kan alles zijn. Steeds als ik de betekenis probeer te bepalen, is er wel iemand die zegt: ‘Ja, maar iets kan ook persoonlijke waarde hebben,’ of ‘De waarde is niet te bepalen’. Het woord functioneert niet op zichzelf, het heeft uitleg nodig of een goede partner zoals financiële, ‘persoonlijke’ of ‘maatschappelijke’. Die laatste heeft voor mij nog de meeste betekenis, omdat ik er lang mee geworsteld heb.

december 2015 |

19

V

roeger studeerde ik biologie. Tijdens één van de colleges leerden we, dat elk dier, elke plant, elke bacterie en zelfs elk virus een belangrijke rol had in de natuur. De docent kon voor elk voorbeeld wel een belangrijke functie bedenken. In de pauze ging ik samen met vier medestudenten de uitdaging aan. Wij waren vastbesloten met een voorbeeld te komen waardoor de docent met zijn mond vol tanden zou staan. Het was moeilijk en aan het einde van de eerste pauze waren we nog niet klaar. Daarom sloegen we een college over en halverwege de tweede pauze hadden we het gevonden: parasieten. Een hele groep beestjes waar we echt geen waarde aan konden toekennen. Tevreden over ons succes sloegen we ook het laatste college over. We hadden hard genoeg gewerkt. Het hele arsenaal aan aards leven had de revue gepasseerd, behalve wij zelf. Over onze eigen waarde hadden we niet nagedacht. Die was ook wel helder. Wij werden wetenschappers en zouden ooit grote ontdekkingen doen die de mensheid verder zouden helpen. Van onschatbare waarde voor de samenleving. Geen twijfel op dat punt, tot ik jaren later een psychose kreeg en niet meer kon werken. Ik was een parasiet geworden. Het duurde twee jaar voordat ik de psycholoog vertelde over parasieten en dat ik nu zelf bij die groep hoorde. ‘Ga maar naar het activiteitencentrum,’ was zijn antwoord, ‘dan heb je tenminste iets te doen.’ Hij had gestudeerd en gebruikte zijn kennis om anderen te helpen en daarom deed ik wat hij zei. In het activiteitencentrum mocht ik computerles geven aan andere mensen die misschien wel hetzelfde advies hadden gekregen van hun psycholoog als antwoord op dezelfde klacht. De meesten waren niet geïnteresseerd in mijn lessen en dus besteedden we de meeste tijd aan kletsen. Ik weet nog goed, dat één van de bezoekers, een oude man, altijd wel iets te zeggen had waar ik over na moest denken. Hij relativeerde alles. Als ik vertelde hoe slecht ik kon slapen, dan vertelde hij dat slapen ook niet zo belangrijk was. Het ging om de rust die ik kon vinden. Na lang oefenen en analyseren, kwam ik erachter dat hij gelijk had en dat was maar één voorbeeld van zijn wijsheid. Hoe wist hij dat allemaal? De man had nooit gestudeerd en hij was bezoeker, geen medewerker. Hij was niet de enige waar ik levenslessen van kreeg. Zo herinner ik me nog goed de piraat. Iemand die altijd in felgekleurde, maar gescheurde kleding verscheen, met een piratenhoed op die hij alleen maar in een feestwinkel gekocht kon hebben. Hij deed niet 20

| december 2015

mee aan de computerlessen, maar hij kwam om buiten en soms in de kantine te zitten. Tijdens pauzes zat iedereen om hem heen of tenminste bij hem in de buurt. In eerste instantie vanwege de geur van de appelshag, die hij rookte in zijn pijp. Heerlijk was het, maar zo nu en dan had iemand de moed hem te vragen waarom hij altijd als een piraat verkleed over straat ging. Trots vertelde hij dan, dat het gewoon zijn identiteit was. ‘Dit is wie ik ben en dat mag iedereen zien’, zei hij dan. Het waren niet de woorden, maar de blik in zijn ogen waardoor zijn publiek vol inspiratie de rest van de dag doorbracht. Steeds als iemand die vraag stelde, hadden tenminste vijf bezoekers voor onbepaalde tijd geen gebrek meer aan zelfvertrouwen.

"De medebezoekers waren mijn beste therapeuten" Zowel de oude man als de piraat waren maar voorbeelden. Als ik terugdenk aan mijn periode in het activiteitencentrum, kan ik niet anders dan concluderen dat mijn medebezoekers de beste therapeuten zijn geweest die ik ooit heb gehad. Inspiratie, zelfvertrouwen, maar vooral een andere kijk op de wereld om me heen kreeg ik van ze. Het was van onschatbare waarde voor mijn herstel. Zeer waardevolle mensen waren het en dat kan niet alleen voor mij zijn geweest. Trouwens, al was dat wel zo. Door hun bijdrage aan mij als persoon ben ik me gaan realiseren, dat ik zelf ook waardevol ben. Ik heb ook een originele kijk op de wereld en ervaringen die ik met anderen kan delen. Ik ken ook mensen die graag bij mij in de buurt zijn, om wat voor reden dan ook. Misschien krijgen zij wel inspiratie of zelfvertrouwen, want zo werkt het. Als je waardevol bent zelfs voor maar één persoon, kan die persoon weer waardevol zijn voor een ander en dus uiteindelijk voor de hele maatschappij. Misschien is dat wel mijn grote ontdekking. We hebben de docent nooit geconfronteerd met onze conclusie over parasieten en dat is maar goed ook, want ik weet nu dat parasieten niet bestaan in de biologie. Het zijn beestjes die andere dieren stimuleren nieuwe ontdekkingen te doen, waardoor ze zo goed mogelijk met elkaar kunnen samenleven. Zo zorgen ze voor diversiteit en als er iets schadelijk is voor de natuur, dan is het wel een gebrek aan diversiteit.

Waarde Wat kostbaar in het leven is, daar moet men vaak aan wennen. Wat mooi en wat van waarde is, dat moet men leren kennen. Een schat ligt vaak verborgen; verborgen binnenin. Dan moet men diep doordringen, tot waar de kern is. Maar soms heeft men geluk: dan zit het even mee, dan ziet men al meteen de zin der dingen in. Reginald Cambridge

december 2015 |

21

Van waarde 'W

een grotere waarde heeft dan een vrijwilliger. Dit idee stuit mij tegen de borst. Ik weet wel dat ik het woordje ‘economische’ niet zomaar weg mag laten en dat waarden vooral een meetinstrument zijn, maar toch… Binnen Lister wordt nagestreefd dat begeleiders naast cliënten staan en medewerkers naast vrijwilligers op basis van gelijkwaardigheid. Economische waarden gaan nu juist over verschillen en voor mijn gevoel passen die twee dingen niet zo goed bij elkaar.

at maakt een mens waardevol?’ vroeg ik mij af toen ik binnen Lister over het vergroten van ‘economische waarde’ van cliënten en vrijwilligers hoorde spreken. Hiermee werd bedoeld, dat wanneer mensen geen werk hebben en geen dagbesteding, hun economische waarde laag is. Ze kosten immers vooral geld. Als ze weer aan activiteiten deelnemen, een cursus of opleiding volgen, vrijwilligerswerk doen en hun netwerk uitbreiden, vergroot dit de kans op betaald werk en daarmee neemt de economische waarde toe.

Nu ben ik er van overtuigd dat dit alles een grote bijdrage kan leveren aan je herstelproces. Als je meer onder de mensen bent, kan dat steun bieden en kun je ontdekken dat je ook anderen kunt steunen. Als je actief bent, ontwikkel je je en ook dat kan er voor zorgen dat je tevreden bent of zelfs trots. Je maakt in elk geval weer dingen mee en dat leidt vaak tot meer gevoel van eigenwaarde. Maar maakt dat je meer waard als mens? Economische waarde suggereert dat een miljonair meer waard is dan iemand met schulden maar ook dat de waarde van iemand die ziek thuis is, lager is dan die van een vrijwilliger. Dat een werknemer 22

| december 2015

Foto: David Delgado

'Ik ben blij dat er dokters en vuilnismannen zijn'

Universele waarden als geluk, liefde, vrede, vrijheid, respect, rechtvaardigheid, gelijkheid en democratie komen voor mij veel dichter bij wat waardevol is. Dus als je daar als mens je steentje aan bijdraagt voor je naasten, heb ik daar meer bewondering voor dan een heleboel nullen op een bankrekening. Ik ben blij dat er dokters en vuilnismannen zijn. Een chirurg zal vaker levens redden. Maar misschien heb jij ook weleens een leven gered zonder dat je het wist door bijvoorbeeld een luisterend oor te bieden of er op een andere manier voor iemand te zijn. En een glimlach, een beetje warmte of oprechte aandacht is goud waard of die nu van een zwerver komt of van een miljonair. Dat is niet in ‘nullen’ uit te drukken.

Marieke Cohen

Column Column Column Column

} COLUMN

1

VOLGENDE KEER

R

OND 21 MAART 2016 VERSCHIJNT HET VOLGENDE NUMMER MET INTERVIEWS, INFORMATIE EN INSPIRERENDE VERHALEN.

Info UP is bedoeld voor alle cliënten van Lister. Het blad heeft een onafhankelijke redactie, biedt informatie over de Cliëntenraad en Enik Recovery College en belicht onderwerpen die voor cliënten van belang kunnen zijn. UP verschijnt 4 keer per jaar. Alle voorgaande edities kun je lezen op www.peers2peers.nl/magazine-up-online. Redactie Marieke Cohen, Grieke Gansekoele, Tjebbe Tamboer, Nadia Tan, Hilko Timmer, en Geert-Jan Zwartenkot. Aan dit nummer werkten ook cliënten mee. Reactie of kopij zijn welkom op [email protected] of per post op: Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht, t.a.v. redactie UP. De redactie heeft het recht om, zonder opgaaf van reden, kopij te weigeren, in te korten of aan te passen. Cliëntenraad T: 030-2715151 E: clië[email protected] Website: www.clientenraad-lister.nl Kantooradres: Wittevrouwensingel 102, 3514 AM Utrecht. Het kantoor is bereikbaar met bus 5 of 55 halte Kleine Singel. Inloop Cliëntenraad Donderdagmiddag tussen 12.00 en 14.00 uur Cliëntconsulenten Peter Beemer, 06 387 460 42 Grieke Gansekoele, 06 199 778 25 E: clië[email protected] Klachtencommissies Cliënten / Naastbetrokkenen E: [email protected] T: (030) 236 1070

ANGST Het jij een bijzonder verhaal bij dit thema? Of wil je iets anders bijdragen zoals bijvoorbeeld een column of een kunstwerk voor de achterkant? Neem contact op met de redactie via [email protected] of stuur je brief naar UP Redactie, Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht. Bellen kan ook: 06 14551909 (Tjebbe Tamboer). De deadline voor de volgende UP is 10 februari 2016.

Enik Recovery College T: 030 289 12 04 - E: [email protected] Websites: www.enikrecoverycollege.nl en www.peers2peers.nl Kantooradres: Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht Het gebouw ligt in de wijk Hoograven. Conceptontwikkeling Caroline van der Kooij Vormgeving & druk Manschot Grafimedia, Zeist

december 2015 |

23

�ijne feestdagen

en een goed 2016 24

| december 2015