Cliëntenblad Lister. Trek die belastende jas uit. ositief denken. 'Gebreken zijn onderdeel van je kracht'

3 • 2015

Cliëntenblad Lister

Trek die belastende jas uit

ositief denken

'Gebreken zijn onderdeel van je kracht'

Van verliezen leer je meer dan van winnen Foto: Shutterstock

Tjebbe

} INHOUD SEPTEMBER 2015

In dit nummer...

Positief denken Vernieuwing, zelfbeeld en ontplooiing zijn thema’s die het afgelopen jaar in UP aan de orde kwamen. Stuk voor stuk thema’s waarmee je alle kanten op kunt. Bij ‘positief denken’ is dat anders, daar lijkt het om één kant van de zaak te gaan. Dat is op zich niet zo’n ramp. Het drukt een denkrichting uit die voor de meesten van ons niet voor de hand ligt. We zijn goed bekend met negativiteit en dan kan het geen kwaad om eens het positieve te benadrukken. Wat niet wegneemt dat we in dit nummer ook de andere kant aan bod laten komen. De positieve denkers onder ons mogen best weten dat alles z’n keerzijde heeft. Bovendien, denken op zich is niet voldoende om verder te komen in het leven. Het gaat ook om doen. Daarvan is het initiatief voor een vrijwilligersraad een treffend voorbeeld. Positieve actie! De redactie Als het je leuk lijkt om jouw kwaliteiten voor UP in te zetten, dan vind je achter in het blad de contactgegevens van de redactie.

6

Alles heeft z’n tegenkant en dat geldt ook voor positief denken. De kunst bestaat uit om-en-omdenken zodat we twee kanten in het oog houden. Feitelijk is dat een vorm van 'scheelkijken'.

EN VERDER

14

5

Van de Cliëntenraad

9

Interview Rudi

11

Interview Xander

12

Uit & Thuis

16

Geld & Recht

17 Woordzoeker 22

Column: Positief



denken of voelen?

23

UP volgende keer

23 Colofon 24

Illustratie Frank Moritz

Vrijwilligers willen inspraak en medezeggenschap over alle onderwerpen die voor hen belangrijk zijn. De vrijwilligersraad in oprichting.

18

Ons lichaam is net een kapstok met verschillende jassen. Trek je positieve jas aan!

september 2015 |

3

Foto: Fred Manschot

OPEN HUIS CLIËNTENRAAD

Woensdag 14 oktober van 15.00 Tot 18.00 uur

Bewonder ons nieuwe kantoor onder het genot van een hapje en drankje. Wittenvrouwensingel 102

 UP is op zoek naar een nieuw redactielid. Heb jij talent voor tekst en beeld? Probeer het uit bij UP. Voor informatie [email protected] of tel. 0614551909

Start: maandag 7 sept. 2015. Voor alle info: www.peers2peers.nl/zinnenprikkels

Start: vrijdag 11 sept. 2015. Voor alle info: www.peers2peers.nl/zinnenprikkels

Gezocht: JIJenIK bij Enik vrijwilliger Hou je van mensen en ben je benieuwd naar hun verhalen? Vind je het leuk om mensen verder te helpen in hun herstel? Dan ben jij de vrijwilliger die we zoeken voor JIJenIK bij Enik! Heb je tijd en zin om dit te doen op de vrijdag van 11 tot 15 uur bij Enik? Stuur dan een mailtje naar [email protected] ! 4

| september 2015

Van de Cliëntenraad

Ook de Cliëntenraad heeft een paar weken vakantie genomen. Even geen stukken lezen en vergaderen zodat we in september weer uitgerust door kunnen gaan met ons werk binnen Lister: het behartigen van de belangen van alle cliënten. Dit doen we door regelmatig rond de tafel te gaan zitten met de Raad van Bestuur. Vrijwilligersbeleid Afgelopen juli was er weer zo’n overleg. Op de agenda stond onder andere het ‘vrijwilligersbeleid’ van Lister. Het aantal vrijwilligers binnen Lister is de laatste tijd enorm gegroeid. Intussen werken ruim 300 vrijwilligers verspreid over verschillende locaties. Ze doen veel werk en er wordt op ze gerekend. Het werk is vrijwillig maar niet vrijblijvend. Maar wat zijn de rechten van al die vrijwilligers? Waar kunnen ze bijvoorbeeld terecht als ze een klacht hebben? Bestaande reglementen en protocollen sluiten niet meer aan op de huidige praktijk. De Cliëntenraad heeft bij de Raad van Bestuur aangedrongen op een consistent vrijwilligersbeleid. Een eerste stap is inmiddels gezet. De Raad van Bestuur ondersteunt het initiatief van twee vrijwilligers om een vrijwilligersraad op te richten. Verderop in deze UP kun je hier meer over lezen. Cliënttevredenheidsonderzoek Er komt weer een Cliënttevredenheidsonderzoek! Dè gelegenheid om je mening te geven over Lister. Een paar leden van de Cliëntenraad denken mee over de vragen die gesteld gaan worden. Hopelijk doen veel cliënten mee aan het onderzoek. De Cliëntenraad kijkt uit naar de resultaten.

Website Cliëntenraad Eindelijk is het zover: de Cliëntenraad heeft een eigen website. De informatie die er momenteel op staat is nog algemeen. We willen de website gebruiken voor het snel overbrengen van actueel nieuws van de Cliëntenraad. We hopen dat het ook een middel is om meningen en reacties van jullie te horen. Na de vakantie gaan we hard aan de slag met het optimaliseren van de site. Ben je nieuwsgierig? Ga snel naar: www.clientenraad-lister.nl . Informatiebijeenkomst buurtteams 25 nov. 2015 In mei vond de tweede bijeenkomst over de buurtteams plaats. In de vorige UP kon je het verslag lezen. Er is toen afgesproken om over een half jaar weer een bijeenkomst te houden. De datum is inmiddels vastgesteld: 25 november 2015. Zet deze datum alvast in je agenda. Nadere informatie volgt uiteraard. Wederom oproep We blijven het via deze weg proberen. Nieuwe leden zijn nog steeds welkom. Wil je meedenken en meepraten over de zorg die Lister biedt? Neem contact met ons op, dan vertellen wij je meer over het werk. Je kan ook langskomen. Elke donderdag tussen 12.00 uur en 14.00 uur zijn er altijd leden van de raad aanwezig. Of maak een afspraak voor een ander tijdstip. Onze contactgegevens vind je in de colofon. september 2015 |

5

} PSYCHE

Positief denken is goed maar sla niet door Positief denken heeft ook een keerzijde. In dit artikel gaan we in op zowel de voor- als de nadelen van positief denken. Daarnaast is het interessant om te kijken wat het verband is tussen pessimistisch denken en depressief worden. Zitten er misschien ook voordelen aan negatief denken? tekst: Nadia Tan

Depressiviteit Depressieve mensen denken vaak negatiever dan nietdepressieve mensen. "Dit komt doordat je stemming je denken beïnvloedt. Je hersenen slaan gebeurtenissen samen met een gevoel op. Andersom roepen gevoelens herinneringen met dezelfde emotie op. Als je blij bent, dan haal je vrolijke gebeurtenissen op. Ben je bedroefd, dan haal je sombere herinneringen op, zoals het zakken voor een rijexamen", legt Evelien van Valen uit. Van Valen is psycholoog en heeft samen met een collega het zelfhulpboek ‘Tussen Dip en Droom’ geschreven. Complex Depressieve mensen worden niet zozeer neerslachtig door hun negatieve manier van denken. Van Valen: "Depressief worden is een complex proces waar de wetenschap nog geen antwoord op heeft. Waarschijnlijk heeft het te maken met een mix van factoren, zoals genetische aanleg, omgeving en wat iemand in de jeugd of op latere leeftijd heeft meegemaakt. Daarnaast kunnen sociaal-economische factoren een rol spelen. Armoede of het verliezen van een baan verhogen bijvoorbeeld het risico op een depressie", weet Van Valen. Droomoefening Als je depressief bent, is het belangrijk om de gebeurtenissen genuanceerder te zien. Dit kan met de droomoefening uit het boek ‘Tussen Dip en Droom’. Van Valen: "Fantaseer bijvoorbeeld hoe het is om geweldig 6

| september 2015

te zijn. Wat gebeurt er als je de voordeur opendoet? Wellicht vindt iedereen je aardig. En ongeacht alle fouten die je maakt, iedereen vind je geweldig. Probeer je eens in te leven hoe dat voelt.” “De fantasie is misschien onrealistisch, maar dat is de negatieve gedachte ook. Het idee erachter is dat je je loswrikt van het negatieve. Depressieve mensen zitten meestal vast in hun gedachten en komen er niet uit. Door extreem de andere kant op te denken, kan je uit de pessimistische sfeer komen.” Van Valen vervolgt: “Als je er vijf minuten op focust, word je vanzelf opgewekter. En als je je blijer voelt, kom je makkelijker bij positieve gebeurtenissen. Misschien ben je wel je baan verloren, maar weet je ook dat je klaarstaat voor iedereen. Dan kijk je realistischer naar jezelf.” Overtuiging Een andere manier om negatieve gedachten los te wrikken, is door je niet-helpende overtuigingen om te draaien. Deze oefening komt uit de online workshop ‘Positief denken en doen’ van Roos van Setten, te vinden bij de Libelle Academy. Zet bijvoorbeeld de overtuiging ‘ik ben niet goed genoeg’ om in de positievere zin ‘ik ben wel goed genoeg’. Zoek vervolgens dagelijks één of twee dingen die je die dag goed hebt gedaan en schrijf ze iedere avond op. Dat kan heel klein zijn, zoals iemand gedag zeggen terwijl je dat eerder niet deed. Hierdoor focus je op

positieve dingen. Wellicht ben je na een poos overdag bezig met wat je die avond kan opschrijven. Het gaat om het trainen van de hersenen. Als je dit veertig dagen volhoudt, dan ontstaat een nieuw paadje in je brein. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit aantal dagen voldoende is om een verandering aan te brengen in je hersenen. Door deze oefening kan je blijer worden. Als je jezelf meer waard vindt, dan vind je meer geluk en ervaar je een beter leven. We hebben niet altijd invloed op wat ons overkomt, wel op de manier hoe we ermee omgaan.

'Fantaseer hoe het is om geweldig te zijn' Beeld Wat bovenstaande oefening ondersteunt is het zoeken naar een afbeelding die past bij een helpende overtuiging. Neem bijvoorbeeld de zin ‘ik ben goed genoeg’ en zoek een beeld van iemand die blij in de lucht springt. Print deze afbeelding uit, hang deze op een plek die je elke dag ziet, zoals met het tandenpoetsen. Iedere keer als je naar het plaatje kijkt, denk je aan je wens. Hierdoor verleg je je focus en maakt je lichaam de stof endorfine aan, waardoor je je blijer voelt. Het beeld onderbreekt je belemmering dat je niet goed genoeg bent. Deze belemmering weekt los en je hersenen maken een nieuwe overtuiging aan. Als je deze beide oefeningen van ‘Positief denken en doen’ naast elkaar uitvoert, dan wordt de nieuwe overtuiging versneld en versterkt aangemaakt.

Afvallen Mocht dit allemaal te moeilijk klinken, troost je dan met het feit dat positief denken niet altijd goed is. Ad Bergsma is psycholoog en geluksonderzoeker en legt uit: “Stel je weegt dertig kilo te veel en je wilt afvallen. Als je negatief denkt, dan lukt het inderdaad niet. Maar als je denkt dat het een eitje wordt, dan lukt gewicht verliezen eveneens niet. Je denkt heel positief, maar je houdt geen rekening met eventuele obstakels zoals wat je gaat doen als je zin hebt in een chocolaatje. Mensen die denken dat het afvallen gaat lukken én zich realiseren dat het moeilijk wordt, hebben de meeste kans op succes.” Negatieve gedachten spelen evenzeer een belangrijke rol in het leven. “Stel dat je nog maar duizend euro hebt en er tienduizend van wilt maken. Misschien koop je van al je geld staatsloten, omdat je denkt dat je er vast wel eentje wint. Dan denk je heel positief, maar als het misgaat dan zijn de problemen groter dan ervoor”, illustreert Bergsma. Evenwicht De tip van Bergsma is dat er een evenwicht nodig is tussen positieve en negatieve gedachten. Als positief denken je een stapje vooruit helpt, blijf het dan vooral omarmen. Als je je nog steeds somber voelt, begrijp dan dat dit ook bij het leven hoort.

- Tussen dip en droom - Claudi Bockting & Evelien van Valen, Spectrum, ISBN 9789000328857 - www.libelleacademy.nl/catalog/cursus/positiefdenken-doen/ - www.grootstegeluk.nl september 2015 |

7

'Deel waar je mee zit'

interview: Marieke Cohen foto: Fred Manschot

Rudi Elsweier 'Ik zie weer licht en kleur' "Ik zie nu weer het licht. Daarvoor was het heel donkerzwart. Eerst was ik cliënt van Houten Noord maar daar ging het één na het ander mis wegens een miscommunicatie tussen die locatie en mij. Het ergste was dat ze totaal niet naar me luisterden. Ik heb meermalen aan de bel getrokken, maar ik kreeg geen gehoor. Gelukkig kon ik begin juni ineens verhuizen naar locatie Vleuterweide. Daar word ik wel serieus genomen. Een aanvraag van een urgentieverklaring voor een woning kon daar bijvoorbeeld wel vlot geregeld worden. Dit jaar nog hoop ik een zelfstandige woning aangeboden te krijgen.

Mijn positief denken is in de loop der jaren mede versterkt door feedback van verschillende personen in mijn leven. Eerst dacht ik heel erg vanuit mezelf: zoals ik dacht dat het was, wás het ook. Mijn wil was wet. Toen ik in Houten aan een herstelwerkgroep deelnam, leerde ik meer invalshoeken te zien. Naarmate ik daar langer kwam, durfde ik mezelf steeds meer te uiten. Daardoor leerde ik beter om voor mezelf op te komen. Het gevolg daarvan was dat het beter lukte om positief te gaan denken. Dus doordat ik negatieve dingen kon delen met anderen, ontstond er steeds meer ruimte voor positieve dingen.

Nu lukt het weer om positief te denken en licht en kleur te zien. Wat me daarbij helpt is afleiding zoeken, zodat ik niet zo met het negatieve bezig ben. Ik zorg voor sociale contacten en dat ik de hele dag bezig ben. Ik help mensen en doe vrijwilligerswerk. Zo hoef ik minder te piekeren. Als vrijwilliger bij Lister ben ik elke maandag als chauffeur onderweg voor het bezorgen van de interne post tussen de verschillende locaties in Utrecht, Nieuwegein, IJsselstein en Houten. Dat doe ik alweer ruim vijf jaar en dat bevalt goed. Daarnaast help ik bij Vleuterweide ook met de inloop. Ik help met de voorbereidingen van de lunch en het avondeten en na afloop met de afwas. En ik doe daar nog allerlei kleine klussen zoals iets ophangen of meubels in elkaar zetten. Ook heb ik in het verleden als roadie veel voor SMMU (Samen Muziek Maken Utrecht) gedaan. Een roadie vervoert de apparatuur van de muzikanten van de opslag naar de optredens. Opbouwen en demonteren van de sets hoort daar ook bij. Misschien ga ik dat na de zomer weer oppakken.

Wat mij ook geholpen heeft, is dingen van me afschrijven. Ik had een schriftje en alles wat me te binnen schoot, schreef ik op. Dat kon van alles zijn, zoals dingen die gebeurd waren en mijn visie daarop, maar af en toe ook een flink potje schelden. Dat mocht niemand lezen. Als ik had geschreven, kwam ik sneller tot rust. Het gaf een soort ontlading waardoor ik beter los kon laten en weer verder kon. Sinds ik op de nieuwe locatie woon, voel ik me zodanig rustig dat ik niet meer zo snel op ontploffen sta. Nu heb ik mijn schriftjes minder hard nodig. Ik heb ze nog wel maar ze zitten weggestopt in een verhuisdoos. Soms bekijk ik ze weleens en dan zie ik dat er in de schriftjes van vijf jaar geleden veel meer woede zit dan in de schriftjes waar ik korter geleden in schreef. Tegenwoordig ben ik rustiger en kan ik dingen sneller loslaten. Als ik iemand anders advies zou moeten geven om positiever te leren denken, zou dat zijn: Deel de dingen waar je mee zit met anderen. Dat kunnen hulpverleners of mensen in je omgeving zijn. En zoek vooral afleiding."

september 2015 |

9

'Ik moet mezelf niet te veel tijd geven' 10

| september 2015

interview: Tjebbe Tamboer foto: Fred Manschot

Interview Xander 'Het is nu allemaal een stuk optimistischer' "Tegenwoordig ben ik geneigd om mezelf te presenteren als een hoogfunctionerend autist, iemand met een eigen gedragset. Vanuit mijn rol als huisvader timmer ik aan de weg om weer een werkend onderdeel van de maatschappij te worden. Mijn doel is betaalde arbeid. Ik kom uit een typisch Rotterdams gezin waarin je opgroeit met het idee dat werken alles is. Niet werken was voor mij lastig te accepteren, je moet je er volledig bij neerleggen. Het komt eropaan dat je je bevrijdt van alle vooroordelen, ook die je op jezelf hebt toegepast. En er moet iets voor in de plaats komen. Dat begon voor mij met het blinde vertrouwen dat het beter wordt zodra je je tekorten onder controle hebt. Vanuit dat vertrouwen komt er ruimte voor vernieuwing, zo van ‘ als ik daar maar aan blijf werken, komt het goed’ Zelf heb ik de ervaring dat ik de controle kan behouden door controle uit handen te geven. Ik hoef dit allemaal niet zelf te doen, ook al wordt dit door de maatschappij verlangd. Hulpvragen is wel normaal, die interpretatie mag er ook zijn. Positief betekent dan ook het besef dat iets niet slecht is. Mijn uitgangspunt werd door Boeddha als volgt verwoord: "Believe nothing, no matter where you read it, or who said it, no matter if I have said it, unless it agrees with your own reason and your own common sense." Bij Altrecht, bijvoorbeeld, werden er dingen aan me uitgelegd die ik gewoon niet zonder meer voor waar kon aannemen. Ze waren ook niet per se onwaar, maar het bezorgde me een ingepakt gevoel als ik hoorde ‘Zo ben jij’. Voor mij betekende het werk van Kazimierz Dabrowski een doorbraak. Hij is de bedenker van de Positieve Desintegratie Theorie. Dankzij deze persoon-lijkheidstheorie bleef het niet alleen bij mijn eigen gedachten. Ik wist nu dat er iets achter

zat, gebaseerd op onderzoek naar hoogbegaafden, ook wel hoogsensitiviteit genoemd. Dat bleek op mij van toepassing. De theorie biedt handvatten voor gedragsverandering. Wat kan ik doen om dit gedrag een positieve wending te geven? Dat was ook zo’n herkenning: je kunt aan je tekorten een positieve uitleg geven. Deze benadering helpt me bij het accepteren van zowel mijn eigen gedrag als dat van anderen. Dingen die je daarvoor niet begreep kan je nu een plek geven. Ervaringen uit het verleden die verkeerd afliepen, ben ik gaan relativeren. Je beseft dat dingen gegaan zijn omdat je iets hebt. Bovendien kun je jezelf nu op een positieve manier gaan bekijken. Ik leerde dat ik plezier kon beleven aan kleine dingen, zoals meezingen met een liedje dat ik in de supermarkt hoor. Dat gaf op een heel basaal niveau plezier aan mijn leven. Nu luister ik naar een cd van de Baseballs terwijl ik iets minder leuks moet doen." Positief/negatief is vergelijkbaar met optimist/pessimist. Het optimisme zit erg in het gedeelte van het ADHD, terwijl pessimisme bij het autisme hoort. Ik moet mezelf niet teveel tijd geven; on the spot neem ik de beste besluiten omdat ik dan mijn negatieve gedachten geen kans geef. Op een gegeven moment dacht ik ‘ik ben nu 30 en ik wil niet als papa van 60 op het schoolplein staan.’ Mijn probleem mag mijn kinderwens niet verhinderen. Een kind is zowel een rem als een stimulans. Ik dacht dat het me zou belemmeren maar ik maak nu dingen mee die ik anders nooit had meegemaakt. Op slechte dagen kun je nu iets voor hem doen waar je anders geen energie voor zou hebben. Als je de juiste stimulans weet te vinden, dan kun je er altijd iets positiefs van maken."

september 2015 |

11

} ZIEN, DOEN & BELEVEN

&THUIS

UIT gelezen door

 Claudia

H

et verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van een totalitaire Wereldstaat, met als motto Gemeenschap, Identiteit, Stabiliteit. Nieuwe mensen worden uitgebroed in laboratoria, waarin embryo's worden gemanipuleerd om in een bepaalde stand of kaste te passen. Claudia: "Dankzij dit boek kwam ik voor het eerst in aanraking met science fiction. Ik las het voor het eerst toen ik 13 was, en ik herlees het bijna elk jaar. Het gaat over een vervreemde wereld waarin iedereen keurig in het gareel loopt. Eén iemand vraagt zich af wat hij daar doet en gooit roet in het eten. Zo raakt de hele samenleving van slag door de afwijkende normen van één enkel persoon. Wat ik zo bijzonder vind, is dat dit boek al 1932 is geschreven. Het gaat over een samenleving die volledig onder controle wordt gehouden. Daarbij biedt het een interessante kijk op de menselijke conditie. Blijkbaar zit de psyche zo in elkaar dat mensen niet in een hokje zijn te stoppen."

Wat wil je gaan doen?

musea - winkelen - historische locaties kunst & cultuur - evenementen - sport en nog veel meer activiteiten

www.bezoek-utrecht.nl

Museumwerf Vreeswijk

V

reeswijk is nu opgeslokt door de randstad, maar vroeger was het een schippersdorp. De moraal leeft er nog steeds. Op Museumwerf Vreeswijk is er een binnen- en buitenmuseum. De expositie binnen geeft in woord en beeld een kijkje in de vroegere tijden van Vreeswijk. Het expositiecentrum verhaalt over de oude scheepsbouw, de aandrijving en scheepstypen. Het buitenmuseum geeft inzicht in de oude werfactiviteiten. Er liggen enkele gerestaureerde oude schepen ter bezichtiging. Het sfeervolle Theehuys is gesitueerd aan de Vaartse Rijn met terras aan het water en is open op afspraak. Toegang: € 2 (volwassenen), kinderen tot 12 jaar gratis. Meer informatie: www.museumwerf.nl

12

| september 2015

geluisterd door

 Auke Paardenkamp Soest

I

eder jaar bezoeken meer dan 15.000 mensen De Paardenkamp in Soest. Bij De Paardenkamp genieten ongeveer 120 paarden van hun oude dag. Bezoekers zijn elke dag welkom om gratis de paarden te bezoeken of om een rondleiding langs de weilanden te krijgen. Je kunt hier ook kosteloos een leuk kinderfeestje vieren! Toegang: gratis Meer informatie: www.paardenkamp.nl

A

ls protest tegen een interpretatie van een deelneemster aan X Factor van het nummer Hallelujah, vroegen Jeff Buckley-fans massaal zijn versie van het nummer aan bij de BBC-radio. En zo kon het zijn dat Buckley eind 2008 postuum weer in het middelpunt van de belangstelling stond. Daarom deze compilatie uit 2007 nog maar een keer uitgebracht. De compilatie is vooral gevuld met ‘alternate takes’ en live-opnames. Plus een cover van The Smiths die nog niet eerder het levenslicht zag. Auke: "Wat ik zo mooi vind aan het album is hoe hij over zijn leven zingt. Vooral het overlijden op jonge leeftijd, terwijl hij toen al muziek had gemaakt die legendarisch te noemen is. De combinatie van een prachtige stem en gewoon muziek die fenomenaal in elkaar zit terwijl hij alle instrumenten zelf heeft bespeeld. Het feit dat zijn vader ook een zeer goede singer/songwriter was en toch het enorme verschil in muziek die beiden hadden, waarin de teksten wel vergelijkbaar zijn is ook bijzonder. Mensen die hun zielenroerselen in de muziek stoppen, dat heb ik altijd bewonderd."

gelezen door

 Vincent

Z

onder een godsdienst te willen zijn laat Tantra ons het sacrale en magische aspect van het leven, de wereld en van liefde ervaren. Volgens Tantra is het heelal uit de kosmische vereniging van het mannelijke en het vrouwelijke beginsel ontstaan, waarvan de liefde de uiting is op het menselijke vlak. Tantra openbaart zo de verborgen en sacrale dimensie van de ontmoeting van man en vrouw, die ophoudt alledaags te zijn en wordt tot een gezamenlijke meditatie. Vincent: "Dit boek valt onder de noemer spirituele wetenschap. Tantra houdt zich bezig met de het begrip dat elk atoom in ons en in het heelal op zichzelf een bewustzijn heeft. .Ik zag het staan in de kast bij een vriendin. De schrijver gaat zeer diep in op alles wat met tantra te maken heeft. Het is zo boeiend dat ik ieder vrij moment ga lezen, al is het maar twee minuten, zelfs op het toilet. Ben nu op 1/5e. Het boek geeft een diepzinnige kijk op de mens, het leven, de wereld en het heelal. Tantra heeft in India wel 30 verschillende betekenissen, waaronder pendel, structuur, voortduring, afdaling en voortgaand proces. Het biedt inzicht in de verbinding van ons stoffelijk lichaam met ons geestelijk lichaam." september 2015 |

13

} MAATSCHAPPIJ

tekst: Grieke Gansekoele foto's: David Delgado

LISTER KRIJGT EEN VRIJWILLIGERSRAAD Vrijwilligers Marieke Cohen en Rein Nienoord vinden het belangrijk dat vrijwilligers een grotere stem krijgen en zichzelf als groep kunnen vertegenwoordigen. Zij kwamen met het idee voor een Lister-brede vrijwilligersraad. Afgelopen zomer gingen zij daarover in gesprek met stafmedewerkers en de raad van bestuur. Iedereen was enthousiast en Marieke en Rein kregen groen licht om de vrijwilligersraad vorm te gaan geven. Zij kunnen hierbij rekenen op de nodige ondersteuning vanuit de organisatie.

Positief maar nog onvoldoende Een aantal zaken voor vrijwilligers bij Lister zijn officieel, zoals de vrijwilligersovereenkomst en het vrijwilligersreglement. Hierin staan onder andere de wederzijdse rechten en plichten. Rein: "Het is goed dat je kunt terugvallen op een aantal afspraken. Dat is in het belang van de vrijwilliger én de organisatie." Marieke vult aan: "Sinds dit jaar heeft Lister een vrijwilligerscoördinator. Zij houdt zich bezig met het vrijwilligersbeleid en coacht en ondersteunt vrijwilligers."

V

rijwilligers zetten zich bij Lister in als chauffeur, achter de receptie of in de tuin, maar ook als kok, conciërge of administratief medewerker. Lister telt inmiddels bijna 400 vrijwilligers, naast zo’n 700 medewerkers in loondienst. Wie doen er zoal vrijwilligerswerk bij Lister? Dat zijn (ex-)cliënten of buurtbewoners maar ook familieleden en studenten. De groep vrijwilligers en hun achtergrond is net zo divers als het soort werkzaamheden. Hetzelfde geldt voor de werkplek: vrijwilligers zijn actief binnen ruim 30 locaties en afdelingen. Denk aan De Pauw, Wittevrouwen en Enik Recovery College. Ook ondersteunen vrijwilligers de afdelingen op het Centraal Bureau, zoals Werk & Activering, Communicatie en P&O. Marieke en Rein: "Je kunt gerust zeggen dat Lister er compleet anders uit zou zien zonder al die vrijwilligers!" 14

| september 2015

Volgens Marieke en Rein is dit positief maar nog onvoldoende. Zij vinden het van groot belang dat er niet alleen ‘voor, over en zonder’ de vrijwilligers wordt gedacht maar juist met hen samen: "Wat Lister al doet vertegenwoordigt, vooral het perspectief van de werkgever. Dit terwijl er onder vrijwilligers veel ideeën leven om het vrijwilligerswerk beter en leuker te maken. Daarom moeten ze een stem krijgen binnen Lister. Een vrijwilligersraad maakt dit mogelijk als gesprekspartner van de organisatie." Onvrede Marieke vertelt over de aanleiding voor hun initiatief: "Diverse vrijwilligers gaven aan dat ze ontevreden waren over de manier waarop er met hen wordt omgegaan." Voor Marieke was dit herkenbaar: "Veel mensen weten niet waar ze terecht kunnen als ze er met hun leidinggevende niet uitkomen. Nog lang niet iedereen weet dat er een vrijwilligerscoördinator is of dat zij terechtkunnen bij de vertrouwenspersoon of

'Zonder vrijwilligers zou Lister er compleet anders uitzien' de klachtencommissie voor medewerkers." Rein: "Wat mij opvalt bij Lister is dat vrijwilligers niet vanzelfsprekend gehoord worden. Hun invloed op de gang van zaken hangt vaak af van de locatie of degene die vrijwilligers aanstuurt. Soms is er simpelweg te weinig tijd of aandacht binnen een team om vrijwilligers tot hun recht te laten komen. Ik hoor daar heel uiteenlopende verhalen over. Ook bij het maken en evalueren van beleid wordt de vrijwilliger nog niet betrokken. Het zou logisch zijn als vrijwilligers zelf invloed hebben op plannen en afspraken die hen aangaan." Verbindende schakel De vrijwilligersraad krijgt een functie die vergelijkbaar is met de cliëntenraad en de ondernemingsraad. Cliënten en cliënt-vrijwilligers kunnen terecht bij de cliëntenraad die hen vertegenwoordigt, of de cliëntconsulent die hun individuele belangen behartigt. Medewerkers in loondienst worden als groep vertegenwoordigd door de ondernemingsraad. Marieke: "Voor vrijwilligers bestaat nog geen vertegenwoordigend orgaan. Wij willen dat vrijwilligers inspraak en medezeggenschap krijgen over alle onderwerpen die voor hen belangrijk zijn. En dat medewerkers en organisatie weten wát vrijwilligers belangrijk vinden. De vrijwilligersraad wordt de verbindende schakel tussen vrijwilligers en Lister." Juridisch gezien hebben vrijwilligers een onduidelijke rechtspositie. Zij zijn noch werknemers noch cliënten. Ook bestaan er geen CAO's voor vrijwilligers. Logisch dat het zo gegroeid is, vinden Marieke en Rein: "Voor het instellen van een ondernemingsraad en een cliëntenraad bestaan regels, daar heb je je als organisatie aan te houden. Wettelijk is er nauwelijks

iets geregeld voor vrijwilligers. Om die reden bedenken organisaties zelf hoe zij met hen omgaan." Thema’s Met welke thema’s gaat de vrijwilligersraad zich bezighouden? Marieke en Rein benadrukken dat het vooral gaat om wat vrijwilligers zèlf belangrijk vinden: "Onderwerpen zijn bijvoorbeeld het vergoedingensysteem, bejegening, deskundigheidsbevordering, klachtafhandeling en informatievoorziening." Dit kun je vertalen naar vragen als: Voel je je serieus genomen? Wat kun je doen als je een conflict hebt en er niet uit komt? Zijn vrijwilligers welkom op het personeelsfeest? "De raad gaat verwoorden wat vrijwilligers vinden en wat ze nodig hebben." Uitnodiging "Dit najaar starten we met een werkgroep die de vrijwilligersraad in de steigers gaat zetten. Deze werkgroep moet ervoor zorgen dat er een reglement, een kantoor en voldoende menskracht komen. Zodra deze basisvoorwaarden zijn geregeld, kan de raad worden samengesteld. Alle vrijwilligers van Lister worden eind september per brief benaderd. We willen graag weten welke thema’s zij belangrijk vinden en of zij zich actief voor de raad willen inzetten. Als er voldoende animo is, komen er verkiezingen zodat de raad democratisch gekozen wordt. Dan moeten mensen zich natuurlijk wel aanmelden om actief te worden. Als alles volgens plan verloopt wordt de eerste vrijwilligersraad begin 2016 geïnstalleerd," besluiten Rein en Marieke. De raad is via e-mail te bereiken: vrijwilligersraad@ lister.nl. Ook cliënten, medewerkers en oud-vrijwilligers zijn van harte welkom met hun ideeën. september 2015 |

15

} MAATSCHAPPIJ

Geld & Recht Tekst: Geert Jan Zwartenkot

Dagbesteding, werken en leren bij 'WIJ 3.0'

WIJ 3.0 richt zich in de regio Utrecht op dagbesteding, de toeleiding naar werk, onderwijs en coaching. Dit aanbod is er voor mensen die vanwege verstandelijke, lichamelijke, psychische en/of sociale problemen moeite hebben met een actieve deelname aan de samenleving. Een greep uit de activiteiten in Utrecht: selectie en verkoop 2e handskleding, receptie- en horecawerk bij de Stadsbrug en buurtcafe Kopi Susu, metaalbewerking (o.a. lassen), fietsenreparatie (bij de Stadsbrug), computeradvies en -cursussen (krijgen/ geven), groen- en tuinonderhoud (ook moestuin), cursussen muziek/schilderen en tekenen. Info en uitgebreid activiteitenaanbod: www.wij30.nl

BESPAARTIP Ruim je kledingkast op voordat je gaat winkelen. Vaak liggen er broeken, truien of overhemden in de kast die je vergeten was en die nog prima te dragen zijn. Het ruimt ook nog eens lekker op. Bron: consumentenbond.nl/bespaartips

Werkzoekenden bij Utrecht.Werkcafe.nl

Bereken uw recht (NIBUD) Met het programma 'Bereken uw recht' van de Nibud kun je zelf op eenvoudige wijze, binnen 5 tot 10 minuten, nagaan of je recht hebt op een gemeentelijke vergoeding of welke je bent vergeten aan te vragen. Kijk op: www.berekenuwrecht.nibud.nl

OPROEP Heb jij vragen over Geld & Recht? Mail je vraag of reactie naar de redactie van UP: [email protected]. De redactie selecteert de brieven die voor publicatie in aanmerking komen en behoudt zich het recht voor deze te corrigeren en/of in te korten. 16

| september 2015

www.Utrecht.werkcafe.nl is een nieuwe website voor en door mensen zonder werk. Je kunt op de website ervaringen delen en elkaar een hart onder de riem steken. Je leest tips over werk zoeken, netwerken en solliciteren. Maar ook krijg je informatie over omgaan met een klein budget of de weg vinden in het woud van regels en hulpinstanties. Op de website staan allerlei verhalen, zoals persoonlijke blogs en er is een discussieforum. De redacteuren interviewen werkgevers, werkcoaches en mensen die vanuit een uitkering weer aan de slag zijn gegaan. Een team van mensen met een bijstandsuitkering onderhoudt de website. Zij volgen een traject Werktraining bij UW Reïntegratie. De teamleden leren een scala aan vaardigheden zoals samenwerken, schrijven, interviewen, omgaan met sociale media, netwerken en informatie vergaren. Info: utrecht.werkcafe.nl

Werk, dagbesteding en scholing Voorbereiden op betaald werk? Ben je er een tijdje tussenuit geweest? Op de gemeentelijke site "Je kunt meer" vind je allerlei mogelijkheden voor vrijwilligerswerk, arbeidsmatige dagbesteding en begeleid werken. En ook voor opleidingen, cursussen en dag- en vrijetijdsbesteding zoals sport en recreatie. Info: utrecht.jekuntmeer.nl Kom je in aanmerking voor een IRO (Individuele Re-integratie bij het UWV)? Dan kun je met een coach van Gids zelf je weg naar betaald werk uitstippelen. Info: utrecht.jekuntmeer.nl/werken/individuele-re-integratie-bij-gids

woordzoeker V

oor de liefhebber is hier weer een woordzoeker. Alle woorden uit de lijst zitten kriskras verborgen in het veld met letters. Zoek ze op en streep ze door. Als je alle woorden hebt weggestreept, blijft er een aantal letters over en die vormen samen de oplossing. Oplossingen die vóór 5 november 2015 binnen zijn bij [email protected] maken kans op een kadobon van € 15,-. De oplossing van de vorige woordzoeker was: ‘Je kunt nooit minder leren’. De winnaar was dit keer Menno Oprel, hij heeft de kadobon inmiddels ontvangen.

Utrecht BEREKUIL BILTSTRAAT DOMPLEIN DRIFT JAARBEURS KANALENEILAND LIJNMARKT LOMBOK LUNETTEN MALIEBAAN NEUDE ONDIEP OUDEGRACHT OVERVECHT TRANSWIJK TUINDORP VOGELENBUURT WED ZUILEN

U T R U U B N E L E G O V M K A N A L E N E I L A N D A L T O K O B M O L R E E C L I E L U N E T T E N W H N I J T D H D F E T M I N P I E N D D U I E L I U K E R E B M E L R E P G U N T L O L A A V D A P N N R O N I D P A R S R U E B R A A J U N M N K J I W S N A R T C Z I O S T A A R T S T L I B H U D L A N D O V E R V E C H T J E gemaakt door: Elianne Huijsman foto Lunetten: Nadia Tan september 2015 |

17

18

Foto: Shutterstock

'Ons lichaam is net een kapstok waaraan onze ballast in de vorm van jassen hangt'

| september 2015

} MAATSCHAPPIJ

Trek die belastende jas uit en denk positiever tekst: Nadia Tan

Eén keer luchtte ik mijn hart bij een vriend, maar hij reageerde geïrriteerd. Ik kreeg het gevoel dat ik nóóit meer met problemen bij hem terechtkon. En dat ik er daardoor niet mag zijn. Ik denk dus erg negatief.

september 2015 |

19

Ik ging op zoek naar een cursus positief denken. Op internet stuit ik op de jassentechniek. Deze behandelingsmethode helpt met het uittrekken van oude belastende jassen, zoals angst, onverwerkte emoties en beperkende overtuigingen. Door het aantrekken van ondersteunende jassen kun je onder andere je levensenergie, zelfvertrouwen en positiviteit weer terugkrijgen. Ons lichaam kun je vergelijken met een kapstok waaraan onze ballast in de vorm van jassen hangt.

'Laat de steen NU los' Onbewuste Lotte Wolters is Jassentechniektherapeute en psychologe in Utrecht. Bij haar volg ik een workshopreeks in de Jassentechniek. Wolters ontvangt naast mij nog twee andere dames. Hierdoor kan de therapeute ons genoeg aandacht geven. De eerste workshop bestaat uit veel theorie. Zo vertelt de therapeute dat we bewust allemaal blij willen zijn, maar dat we het onbewust doodeng vinden om al het oude negatieve los te laten. Om te ervaren hoe het onbewuste werkt, gaan we ons lichaam om een ja en een nee vragen. We sluiten onze ogen. Wolters vraagt: "Hebben jullie zin in deze workshop?" Na lang observeren, merk ik dat mijn ogen heel langzaam naar rechtsboven bewegen. Dit is mijn ja. Dan vraagt de therapeute: "Heet je Pietje Pluk?" Ik merk dat mijn kijkers heel traag naar linksonder bewegen. Dit is mijn nee. Ik ben verbaasd en vraag me af hoe dat kan. Blijkbaar heeft mijn onbewuste de antwoorden. Visualisatie In de tweede workshop leren we hoe we het effect van de jassentechniek kunnen optimaliseren. Met de volgende visualisatieoefening is het de bedoeling dat we meegaan met de natuurlijke stroming van het leven. We zitten rechtop in onze stoel en sluiten onze ogen. We stellen ons voor dat we in een rivier liggen en ons aan een steen vasthouden. Het water begint echter steeds harder te stromen, waardoor we de rots in de branding 20

| september 2015

los moeten laten. "Laat de steen NU los. Wat merk je?", vraagt Wolters. Ik antwoord: "Ik merk dat ik op een waterval afga." Ik vind het beangstigend. "Stel je voor om van de waterval een glijbaan te maken", oppert de therapeute. Ik probeer het, maar nu moet ik denken aan een wildwaterbaan in een subtropisch zwembad. Ik weet nog hoe ik continu mijn benen stootte tegen opstaande randen en hoe vervelend ik dat vond. Ook een ander heeft moeite met loslaten. Als we ons moeten voorstellen dat we een blaadje van een boom zijn, lukt het makkelijker om ervan los te waaien. Ik zweef tussen de huizen door. Dan word ik bang om tegen een flatgebouw te botsen. Jassen uit Na de visualisatie-oefening gaat de therapeute vijf jassen bij ons uittrekken. Rechtop in de stoel met gesloten ogen, hoor ik Wolters stem zeggen: "We gaan de traumajas uittrekken. Hierdoor worden onverwerkte negatieve en belastende emoties getransformeerd in positieve energie. De herinnering blijft, maar het verliest zijn negatieve lading. De jas gaat NU uit." Op dezelfde manier trekt de therapeute bij ons ook de andere jassen uit:

• De verbindingsjas, dat wil zeggen de energetische verbinding die je hebt met iemand die al je energie wegzuigt; • De projectiejas, oftewel dat wat je over andere mensen denkt; • De zelfbestraffings- en baatjas, dat is de straf die je jezelf oplegt door bijvoorbeeld nooit fouten te mogen maken; • En ten slotte de stressjas. Na tien minuten is ze klaar. Terwijl Wolters de zinnen opzegt, word ik moe. Ook krijg ik enorme jeuk van de eczeemplek op mijn linkerelleboog en in mijn hals. Ik ben verbaasd hoe snel het gaat. Dit komt omdat deze loslaatmethode gebaseerd is op energie. Alles is energie, zoals ons lichaam en onverwerkte ballast. Mensen zijn in staat om met mentale en innerlijke krachten, energieën te beïnvloeden. Zo kunnen jassentechniektherapeuten energetische ballast bewust omzetten in positieve energie. Zo liet Wolters de jassentechniekenergie door ons stromen alvorens ze de jassen bij ons uittrok. En dan zijn tien minuten genoeg. Honger Als ik na de workshop naar buiten stap, laat ik twee grote hikken en een boer tegelijk. De therapeute had hiervoor al gewaarschuwd. Mijn maag borrelt en is opgezet. Ik voel me licht misselijk, slap en kan niet slikken. Zou het wat teweeg hebben gebracht? De volgende dag word ik moe wakker. De dagen erna merk ik dat ik extreme trek heb in vlees, salade, fruit en crackers. Zo erg heb ik dat nog nooit meegemaakt. Na een week zakt gelukkig de drang naar voedsel. Jassen aan In de derde en laatste workshop trekken we jassen uit en ook jassen aan. Naast de jassen van de tweede workshop trekken we ook de gevangenisjas (waardoor je niet jezelf kan zijn) en controlejas (waardoor je controle niet kan loslaten) uit. Daarna trekken we verschillende jassen aan, zoals de puurheidsjas en transformerende jas. Deze jassen zorgen ervoor dat we onszelf kunnen zijn en dat negatieve- in positieve energie wordt omgezet. Terwijl Wolters al pratend de jassen uittrekt, voel ik dat mijn hoofd langzaam gaat hangen. Ik voel me moe en zwaar. Als de therapeute de jassen bij ons aantrekt, merk ik dat ik steeds rechter op ga zitten. Tijdens haar woorden zucht ik vaak. Volgens Wolters is dit een teken dat er wat in gang wordt gezet in mijn lichaam. Af en toe dwalen mijn gedachten af naar het

begin van de workshop. Normaalgesproken word ik hier gefrustreerd van, maar nu vertrouw ik dat mijn onbewuste alles hoort en opneemt. Bevrijdend Daarna visualiseren we weer over het loslaten van een steen in een rivier. Met gemak laat ik de steen los en glijd ik op mijn rug met mijn armen boven mijn hoofd in het water. Het voelt heel bevrijdend. Wat een verandering met de vorige keer, toen ik nog op een waterval afging!

'Ik voel me zo licht als een veertje' Lichter Als ik naar huis fiets, heb ik vele brokken in mijn keel en gaap ik continu. Mijn maag borrelt en ik heb overal jeuk. Daarnaast voel ik me letterlijk zo licht als een veertje. Alsof er ballast uit mijn ‘rugzakje met problemen’ is gehaald. En dat is ook zo, want dat is het doel van de jassentechniek. De dag erna ga ik naar de stad om een cadeau te kopen voor mijn jarige neefje. Ik merk dat ik met gestrekte rug loop en heb het gevoel dat ik er wél mag zijn. Het is een prachtige zonnige dag. Niet te koud, niet te heet. Af en toe miezert het, maar ik vind het heerlijk. Als ik die avond naar diezelfde vriend een whatsapp stuur over het heerlijke weer, antwoordt hij: "Ik vind het weer walgelijk!" Ben ik nu echt positiever gaan denken? www.jassentechniek.nl www.hetnieuwekroost.nl

september 2015 |

21

Positief denken of voelen? W

e zitten buiten in het zonnetje. Hij vertelt mij over de oplaaiende strijd in zijn vaderland. Bommen die ontploffen en slachtoffers die vallen. Terwijl ik naar hem luister komt er een gevoel van machteloosheid over mij. Mijn gedachten gaan over de Middellandse Zee waar de wereld in brand staat. Ik moet mijzelf bedwingen om geen lege en krachteloze adviezen te geven. Het gevoel machteloos te zijn is moeilijk verdragen. Van nature ben ik een optimist en geloof ik in het goede van de mens, soms word ik door mensen als naïef bestempelt. Maar de laatste weken wil m’n optimisme me wel eens in de steek laten. Wat kan ik dan voor hem betekenen? Ik kan de oorlog niet stoppen en net zomin kan ik zijn gevoel van verdriet en angst wegnemen.

'Houd ik mensen voor de gek met valse hoop?' Ondertussen vraag ik mezelf af of ik niet beter mijn best moet doen om positiever te denken. In mijn werk sta ik immers voor hoop, kracht en optimisme. Even begin ik zelfs daar aan te twijfelen, houd ik mensen voor de gek met valse hoop? Mijn hersenen proberen de wereld te vatten als ultieme poging mijn angsten en onzekerheid te beteugelen en weer grip te krijgen op de zin der dingen. Juist op het moment waarop ik geen grond 22

| september 2015

meer voel onder mijn voeten denk ik aan die avond in Afrika. Het was aardedonker, en op de achtergrond kon ik de wilde dieren horen. Aan de hemel stonden ontelbare sterren, hoe langer ik keek hoe meer sterren ik zag. Ik kon de witte band van onze Melkwegstelsel zien en een gevoel van ontzag en rust kwam over mij. In een flits keer ik terug en kijk naar mijn gesprekspartner op een zonnige dag in Utrecht. In mijn hoofd keren de verhoudingen terug en zie ik hoe klein wij zijn in de grotere orde van het universum. Wat stelt mijn denken hierin voor? Mijn vermogen om te luisteren keert weer terug, net als mijn verbondenheid met de man die naast mij zit. Ik leg mijn hand op zijn schouder en knijp er lichtjes in om mijn gevoel te tonen. We zitten nog even naast elkaar en momenten van stilte passeren en worden afgewisseld door momenten waarop een glimlach op onze gezichten te voorschijn komt. Wij nemen afscheid op de parkeerplaats en hij vertelt mij dat hij blij is met ons gesprek. Even denk ik ‘waarom dan?’ Ook deze gedachte laat ik los. Het compliment neem ik in ontvangst en ik loop terug naar binnen.

Martijn Kole

Column Column Column Column

} COLUMN

4

VOLGENDE KEER

R

OND 21 DECEMBER 2015 VERSCHIJNT HET VOLGENDE NUMMER MET INTERVIEWS, INFORMATIE EN INSPIRERENDE VERHALEN.

COLOFON UP is bedoeld voor alle cliënten van de Lister. Het blad heeft een onafhankelijke redactie, biedt informatie over de Cliëntenraad en Enik Recovery College en belicht onderwerpen die voor cliënten van belang kunnen zijn. UP verschijnt vier keer per jaar. Redactie Grieke Gansekoele, Tjebbe Tamboer, Nadia Tan, Hilko Timmer en Geert-Jan Zwartenkot. Aan dit nummer werkten ook cliënten mee. Reactie of kopij zijn welkom op [email protected] of per post op: Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht, t.a.v. redactie UP. De redactie heeft het recht om, zonder opgaaf van reden, kopij te weigeren, in te korten of aan te passen. Cliëntenraad T: 030-2715151 E: clië[email protected] Website: www.clientenraad-lister.nl Kantooradres: Wittevrouwensingel 102, 3514 AM Utrecht Het kantoor is bereikbaar met bus 5 of 55 halte Kleine Singel. Inloop Cliëntenraad Donderdagmiddag tussen 12.00 en 14.00 uur Cliëntconsulenten Peter Beemer, 06 387 460 42 Grieke Gansekoele, 06 199 778 25 E: clië[email protected]

WAARDE Het jij een bijzonder verhaal bij dit thema? Of wil je iets anders bijdragen zoals bijvoorbeeld een column of een kunstwerk voor de achterkant? Neem contact op met de redactie via [email protected] of stuur je brief naar UP Redactie, Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht. Bellen kan ook: 06 14551909 (Tjebbe Tamboer). De deadline voor de volgende UP is 10 november 2015.

Enik Recovery College T: 030 289 12 04 E: [email protected] Websites: www.enikrecoverycollege.nl en www.peers2peers.nl Kantooradres: Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht Het gebouw ligt in de wijk Hoograven. Medewerkers van Enik Recovery College Marian Klein Bramel, Nils Hoek, Martijn Kole, Joop Leppink, Tjebbe Tamboer, Hilko Timmer, Daphne Rijerse, Lara Strube, Ginger van Toor, Barbara Veger, Ton Verspoor en Mickal Weggelaar. Conceptontwikkeling Caroline van der Kooij Vormgeving & druk Manschot Grafimedia, Zeist

september 2015 |

23

24

| september 2015