Cliëntenblad Lister. Ontdek hoe je het beste leert. Ontplooiing. 'Tot bloei komen'

2 • 2015

Cliëntenblad Lister

Ontdek hoe je het beste leert

Ontplooiing 'Tot bloei komen'

Wat telt is doen, bouwen en ontwikkelen. Foto: Shutterstock

Adolpho Bloch

} INHOUD JUNI 2015

In dit nummer...

Ontplooiing Het thema van dit nummer past prachtig bij de lente. Het is een jaargetijde waarin je telkens weer verrast wordt door alle schakeringen van de kleur groen. Bloei van de natuur is voorbehouden aan het seizoen maar ontplooiing is voorbehouden aan mensen. Je bent getuige van je eigen ontwikkeling en je kunt iedere dag besluiten om je ergens in te ontplooien. Het bijzondere aan onze tijd is dat we uit heel informatie kunnen kiezen als we gericht ontwikkelen. Niet iedereen heeft daar evenveel talent voor, maar iedereen heeft wel een behoefte om met bepaalde vermogens aan de slag te gaan. Eén van die vermogens is het vermogen om te leren. Deze UP wil je daarover informeren in de hoop dat je na het lezen iets over jezelf geleerd hebt. De redactie Als het je leuk lijkt om jouw kwaliteiten voor UP in te zetten, dan vind je achter in het blad de contactgegevens van de redactie.

6

Eenzelfde ingrijpende gebeurtenis kan je leven flink verfrommelen. Het leven daarna ontvouwt zich niet voor iedereen in dezelfde richting. Bij de een wordt de gebeurtenis gladgestreken, bij de ander blijven er plooien achter.

EN VERDER 4 Ontplooiing binnen Lister 5 Van de Cliëntenraad 16 Geld & Recht 17 Woordzoeker 18 Informatie bijeen komst Buurtteams 21 Medewerkers komen jou om feedback vragen 21 Samenwerken aan herstel 21 Toon je talent! 22 Column: Geschapen 23 Volgende keer Colofon 24 Frank Moritz

14

Ben je een denker of een doener? Of wellicht een dromer? Doe de test en ontdek je favoriete leerstijl.

12

Uitjes die niets kosten en boeken die je veel opleveren.

juni 2015 |

3

Ontplooiing binnen Lister Het thema van deze UP is ontplooiing. Een mooi woord maar wat betekent het eigenlijk? Het woordenboek geeft de volgende omschrijvingen: ontwikkeling, bloei, groei, vooruitgang en vorming. Als je zoekt naar alles wat Lister te bieden heeft voor cliënten, dan kom je tot de ontdekking dat veel aanbod valt onder het begrip ontplooiing. In dit artikel vind je een overzicht. Welllicht zit er iets voor jou bij! Werk De afdeling Werk & Activering kan je helpen bij het vinden van een zinvolle dagbesteding en/of (vrijwilligers)werk. De achterliggende gedacht is dat meedoen in de samenleving de kwaliteit van het leven bevordert. Werk en dagbesteding het zorgt voor het ontwikkelen van sociale contacten en het kan geld opleveren. Ben je op zoek naar (vrijwilligers)werk, bespreek dit dan eerst met je persoonlijk begeleider. Hij/zij kan je vertellen welke mogelijkheden er zijn binnen en buiten Lister. Je kunt ook terecht bij de adviseurs werk van Lister. Dit zijn Therese Venema en Caroline van Stegeren. Zij helpen je bij: - Het inventariseren van je mogelijkheden om betaald werk te doen. - Het regelen van ondersteuning (‘trajectbegeleiding’) om je te helpen bij het vinden van (betaald) werk. - Het onderzoeken van de mogelijkheden om binnen Lister betaald of vrijwilligerswerk te doen. - Het beantwoorden van je vragen over financiële en uitkeringszaken als je gaat werken. Op de site van Lister (www.lister.nl) vind je vacatures voor vrijwilligerswerk en betaald werk. Daar staat ook een overzicht van opleidingsmogelijkheden. Je kunt ook terecht op de site www.jekuntmeer.nl Enik Enik Recovery College is een centrum voor persoonlijke ontwikkeling en zelfhulp. Er wordt gewerkt zonder hulpverleners en mèt steun van gelijkgestemden. Hiernaast een greep uit het aanbod.

4

| juni 2015

Herstelwerkgroepen Een herstelwerkgroep is een zelfhulpgroep die eens in de 2 weken bij elkaar komt. Er worden ervaringen en tips uitgewisseld om elkaar te steunen en jezelf verder te helpen. De volgende thema’s kunnen aan bod komen: - Hoe bouw je je sociale contacten op? - Wanneer kom je wel of niet uit voor je psychiatrische achtergrond? - Hoe ga je om met relaties, vriendschap en verliefdheid? Er zijn verschillende werkgroepen in Utrecht en omgeving. Wil je meer weten of wil je je aanmelden? Neem dan contact op Enik (zie colofon voor contactgegevens). Meer informatie vind je op www.herstel.org WRAP WRAP staat voor Welness Recovery Action Plan (ning), en het is een zelfmanagementstraining die is gericht op persoonlijke ontwikkeling. Een WRAP is een plan dat je in stappen samenstelt en vervolgens leert toepassen in je eigen leven. Het doel is om hierdoor meer grip op je leven te krijgen. Een training bestaat uit 8-10 bijeenkomsten van ongeveer 2,5 uur. Gedurende de training vul je een ‘gereedschapskoffer’ met alles waarvan jij weet dat het bijdraagt aan je welbevinden en wat je zelf kunt doen als het minder gaat. Voor meer informatie kun je terecht bij Enik. Zinnenprikkels Onder de noemer zinnenprikkels wordt veel aangeboden. Vaak in de vorm van workshops zoals yoga, Samen Tekenen en Schilderen en Mindfulness. Over het laatste iets meer. Mindfulness helpt om je levenshouding te veranderen: je leert meer aanvaardend in het leven te staan en je ontwent om jezelf af te keuren. Regelmatig verschijnt een programmaboekje met de data en locaties waar de activiteiten plaats vinden. Deze informatie kun je ook vinden op www.peers2peers.nl/agenda Ben je op zoek naar inhoudelijke informatie, ga dan naar www.peers2peers.nl/zinnenprikkels

Foto: Fred Manschot

Van de Cliëntenraad

De Cliëntenraad is verhuisd!!! Je kunt ons nu vinden op de Wittevrouwensingel 102 in Utrecht. Het is een mooie plek, die ook makkelijk is te bereiken met het openbaar vervoer.Vanaf het centraal station neem je bus 5 of 55 en je stapt uit bij halte de ‘Kleine Singel’. Ben je benieuwd naar ons kantoor? Kom gerust langs! Je bent altijd welkom op de inloop, elke donderdag van 12.00 uur tot 14.00 uur. Informatiebijeenkomst buurtteams 27 mei 2015 Naast de verhuizing zijn we ook druk geweest met het organiseren van een vervolgbijeenkomst over de buurtteams. Op 24 november was de eerste bijeenkomst en toen is afgesproken om ongeveer een half jaar later weer bij elkaar te komen om te praten over de stand van zaken. Onderwerpen die de aandacht vragen zijn: de nazorg, de overdracht en de medezeggenschap bij de buurtteams. Op blz. 18 vind je een verslag van de bijeenkomst. Herstellen doe je thuis! De afgelopen maanden heeft de raad zich ook beziggehouden met de meerjarenvisie van Lister onder de noemer ‘Herstellen doe je thuis!’.

Eigen kracht, zelfredzaamheid, volwaardig burgerschap, participatie zijn enkele sleutelbegrippen van deze visie. De visie moet handen en voeten krijgen in werkplannen voor 2 jaar. Wij zijn erg benieuwd naar deze plannen. De Cliëntenraad maakt zich zorgen over cliënten die niet in staat zijn om de regie in eigen hand te nemen of cliënten die af en toe een terugval hebben. Op welke zorg kunnen zij rekenen? Wij blijven hierover in gesprek met de raad van bestuur. Oproep De Cliëntenraad bestaat momenteel voornamelijk uit leden die dit jaar Lister gaan verlaten en overgaan naar een buurtteam. We zijn daarom op zoek naar nieuwe leden. Wil je meedenken en meepraten over de zorg die Lister biedt èn vind je het leuk om hier beleidsstukken over te lezen? Laat het ons weten! In een persoonlijk gesprek maken we dan kennis en kunnen we al je vragen beantwoorden. We hopen op veel reacties want… een actieve cliëntenraad is vooral nu van groot belang! Onze contactgegevens vind je in de colofon.

juni 2015 |

5

} PSYCHE

Ontplooiing kan twee kanten op Als we onszelf ontplooien, leren we nieuwe dingen en ontwikkelen we ons. Soms gaat het de verkeerde kant op en ontwikkelen we een depressie. Gijske van Oort, psychologe, beschrijft welke ontwikkeling haar cliënten doormaken als zij proberen op te krabbelen. Niels Barends, psycholoog, gaat in op de ontwikkeling na een traumatische gebeurtenis. Waarom ontwikkelt de één wel een Posttraumatisch Stresssyndroom en de ander niet? tekst: Nadia Tan

P

sychologe Gijske van Oort werkt in een gezondheidscentrum. Tot een jaar geleden assisteerde zij bij de mindfulnesstrainingen van Zinnenprikkels. Het opkrabbelen uit een depressie kun je vergelijken met het zoeken naar werk zonder werkervaring. Je komt net van school, maar om de baan te krijgen heb je werkervaring nodig en dat is nou net wat je niet hebt. Gijske: “Het is belangrijk dat de cliënt dingen gaat doen die hij of zij leuk vindt om te doen. Dat klinkt heel simpel, maar het is heel moeilijk want als je in een diep dal zit heb je nergens zin in. De kunst is dat je toch stappen zet door kleine activiteiten te ontplooien. Je kunt dan denken aan een mooie ochtendwandeling of sporten.” Eureka-effect Omdat het eerste kleine stapje al een brug te ver kan zijn, is inzicht belangrijk. Van Oort: “Ik probeer de cliënten te laten zien dat ze depressief blijven doordat ze vastzitten in een vicieuze cirkel. Hoe geforceerd die eerst stap ook mag zijn, hij moet gezet worden. En nogmaals, het mag een klein stapje zijn, je hoeft echt geen half uur te wandelen, vijf minuten is ook goed.”

6

| juni 2015

Als iemand volhoudt, krijgt de persoon weer energie. Zo’n eerste succesvolle stap kan een eureka-gevoel geven. Op een gegeven moment kan de persoon gewend raken aan het euforische effect en kan het gevoel weer uitdoven. Dan lijkt de motivatie weer verdwenen en zet de cliënt soms weer een stapje terug. Op dat moment is het belangrijk om je af te vragen met welke motivatie je eraan begonnen bent. “Dan vraag ik: ‘Waarom deden we dit? Weet je nog waar je bent begonnen? Wat was je plan en wat wilde je bereiken?” Aanvaarding Vaak moet de cliënt ook nog zaken verwerken, zoals een trauma of het verlies van een dierbare. “Hierbij kan accepteren belangrijk zijn. Zo was er een mevrouw die elke dag naar de kinderen belde om het contact goed te krijgen. Haar kinderen waren voortdurend druk bezig met van alles. Ik wilde weten of het haar inmiddels gelukt was om beter contact te krijgen. Dat wist ze niet zeker en daarom vroeg ik of het niet beter was om te accepteren dat de situatie zo was. Ze dacht hierover na en besloot om eens anders tegen de situatie aan te kijken. Ze belde haar kinderen niet meer dagelijks. Ze merkte ineens dat haar kinderen háár weer gingen bellen en opzoeken.”

PTSS Niels Barends van Barends Psychology Practice geeft via internet psychologische hulp. Niels is gespecialiseerd in de behandeling van Posttraumatische Stressstoornis (PTSS.. Mensen reageren op een verschillende manier op een traumatische gebeurtenis. Stel, twee mensen maken hetzelfde ernstige auto-ongeluk mee. De een één krijgt daarna hartkloppingen bij het zien van een auto en durft nooit meer in een wagen te stappen. De ander gaat vrolijk verder met zijn leven. De exacte oorzaak van deze verschillen is nog niet bekend, maar er zijn wel theorieën over. Niels vertelt “Een biologische theorie stelt dat de oorzaak ligt in een verkleinde hippocampus. De hippocampus is een deel van de hersenen, dat een rol speelt bij het reguleren van emoties. Een kleine hippocampus belemmert het terughalen van herinneringen, dus ook herinneringen aan trauma. Daarnaast komt informatie in losse flarden bij iemand binnen, waardoor hij of zij teveel prikkels in één keer binnenkrijgt. Deze twee dingen zorgen voor PTSS klachten en verklaren waardoor het komt dat bij eenzelfde traumatische gebeurtenis de één wel en de ander geen ontwikkelt.”

"Door erover te praten, orden je je herinneringen" Schrikreactie Een andere theorie zegt dat mensen die PTSS ontwikkelen vaak een verhoogde schrikreactie hebben bij geluiden, situaties of personen die doen denken aan de traumatische gebeurtenis. Een verhoogde schrikreactie gaat gepaard met hartkloppingen en overmatig zweten. Juist door deze lichamelijke reacties kunnen herinneringen aan de traumatische ervaring heftiger binnenkomen. Hierdoor kunnen eerder PTSS klachten ontstaan.

Deze schrikreactie is gedeeltelijk genetisch bepaald, maar kan ook met de opvoeding te maken hebben. “Zo was er een kind met een moeder die bang was voor honden. De vrouw had een keer iets traumatisch meegemaakt met deze dieren. Als de moeder met haar kind langs een hond liep, trok ze het kind angstig naar zich toe. Dit kind is nu ook bang voor honden, terwijl het nooit iets naars met deze viervoeters heeft meegemaakt”, illustreert Barends. Praten Een derde reden dat iemand PTSS kan ontwikkelen, heeft te maken met of die persoon tijd en gelegenheid heeft om het voorval te verwerken. Barends: “Om ervaringen te verwerken heeft iedereen rust nodig. Zonder rust of slaap komt het vaker voor dat we herinneringen slecht tot onvoldoende verwerken. Bepaalde herinneringen van een trauma kunnen zo steeds terugkomen.” Andersom is er minder kans dat iemand PTSS ontwikkelt als deze persoon goed over zijn of haar gevoelens kan praten en positief in het leven staat. Door te praten over de gebeurtenis orden je als het ware je herinneringen en bekijk je het voorval van meerdere perspectieven. Hierdoor wordt het trauma minder heftig.” Na verloop van tijd “Door erover te praten, ben je ook langer met de nare ervaring bezig en wordt deze minder heftig voor je.” Barends vergelijkt: “Stel je voor dat je honderd keer naar dezelfde horrorfilm kijkt. Na verloop van tijd is deze niet meer eng. Dit gebeurt ook met een traumatische ervaring.” Een voorbeeld van iemand die een trauma goed heeft doorstaan, komt van een kennis van Barends. “Deze kennis had ooit een ongeluk op de snelweg meegemaakt. Kort na het ongeluk heeft hij er veel met familie en kennissen over gesproken en de gebeurtenis op papier gezet. Hierdoor kon hij de ervaring goed verwerken en heeft hij tot op de dag van vandaag geen trauma ontwikkelt.”

juni 2015 |

7

‘Ik ben nu heel tevreden’

interview: Marieke Cohen foto: Fred Manschot

Sjobian Berndsen "Ik stel andere prioriteiten" Na mijn scheiding in 2009 woonde ik ongeveer een half jaar in een tijdelijke opvang. In januari 2011 kreeg ik de sleutels van mijn eigen flatje. Omdat ik voor het eerst helemaal zelfstandig ging wonen, vond ik het prettig dat ik ook ambulante woonbegeleiding kon krijgen. Zo ben ik klant geworden van de SBWU. In die tijd lukte het me niet om een betaalde baan te vinden, net zomin als een wat uitgebreidere vrijwilligersfunctie .Op een gegeven moment had ik wel vier verschillende vrijwilligersbaantjes, onder andere bij Zinnenprikkels. Het meeste deed ik thuis, terwijl ik juist bij een bedrijf wilde werken en meer sociale contacten wilde opbouwen . Via het UWV werd ik aan een jobcoach van een re-integratiebureau gekoppeld. Ik vond het fijn dat ik niet alles alleen moest doen en dat er eindelijk iemand was die me zou helpen. We hadden een concreet plan opgesteld maar tijdens ons laatste gesprek zat ik met borstontsteking. Dat bleek veel ernstiger te zijn want het was dus borstkanker. Het was voor mij een enorme domper dat we daardoor het hele re-integratietraject een jaar moesten uitstellen. Wat positief bleek te zijn aan mijn ziekte, is dat ik in mijn kracht kwam te staan. Mijn vechtlust en doorzettingsvermogen bleken nog groter dan ik dacht en deze eigenschappen hebben me door die tijd heen geholpen. Ik heb er altijd vertrouwen in gehad dat het goed zou komen en dat klopt ook. De ambulante begeleiding waren we aan het afbouwen maar omdat ik ziek werd, hebben het een tijdje aangehouden tot ik weer beter was. Voordat ik ziek werd, waren we de ambulante begeleiding al aan het afbouwen. Al hadden we maar eens per maand een

afspraak, het was fijn om te weten dat ik aan kon kloppen als het nodig was. Via Lister heb ik meegedaan aan Bewegen werkt, een project waarbij je twee keer per week sport in een groep. Daarnaast krijg je theorie over gezonde voeding en levensstijl. Zo krijg je weer meer structuur en voel je je fitter. Dit is bedoeld als opstap om te re-integreren naar werk. In januari ben ik begonnen als facilitair medewerker, bij Lister. Als ik na een werkdag moe thuis kom, dan denk ik 'Ik ben er wel geweest en het is me wel gelukt om mijn werk te doen'. In dit werk heb ik een kans gekregen om weer aan de slag te gaan en ik geniet ervan. Sinds mijn ziekte ben ik anders tegen dingen aan gaan kijken. Waar ik me vroeger druk over maakte, houdt me niet meer zo bezig. Ik stel andere prioriteiten dus focus ik me op andere dingen, vooral dingen die minder energie kosten. Een recent voorbeeld daarvan zijn de contacten die ik vaak als eenrichtingsverkeer voelde. Voorheen bleef ik maar moeite doen voor die andere persoon, nu doe ik dat niet meer. Ik merk wel dat dit me juist meer raakt dan vroeger. Het is net als met mijn werk. Ik ben me bewuster van wat ik wel en niet heb. Het lijkt wel alsof ik alles intenser beleef. Ik ben nu heel tevreden met wat ik heb en doe. Ik leer veel in mijn eigen tempo en ik kan me ontwikkelen, bijvoorbeeld door te luisteren naar mijn lichaam. Als het heel goed blijft gaan, wil ik in de toekomst graag meer dan twee dagen per week werken. Daarin laat ik me leiden door mijn lijf.

juni 2015 |

9

‘Alle puzzelstukjes vielen op hun plaats’ 10

| juni 2015

interview: Tjebbe Tamboer foto: Fred Manschot

Niek van Haaften ‘Ik heb me nooit een meisje gevoeld’

“Ik ben een man die met een open houding door het leven gaat. Anderzijds ben ik iemand die de kat uit de boom kijkt, heel sluw. Maar als de mensen me leren kennen, dan ben ik heel open en weten zij wat ze aan mij hebben. Ik heb humor en sta graag klaar voor anderen. Herstel is een voortdurend proces. Ooit ging ik in therapie voor persoonlijkheidsproblemen, die zijn nu naar de achtergrond verdwenen. En op dit moment heb ik geen last van mijn bipolaire stoornis. Twee dagen in de week werk ik bij de Steeg, waar ik de lunch, de catering en de facturering doe. Donderdags zing ik bij de jamsessie en ik speel een beetje gitaar. Vroeger betekende ontplooiing voor mij ‘zekerder worden’, nu betekent het ‘mezelf ontdekken’. Dat is heel actueel want ik ben bezig met mijn overgang van vrouw naar man. Spannend. Het gevoel dat ik een jongen ben ken ik al vanaf mijn achtste. Ik trok graag jongenskleding aan, ik speelde het liefst met jongens en deed van die typische jongensdingen als slootje springen en hutten bouwen. Als iemand me aansprak met ‘jongeman’ was ik reuzetrots. De puberteit was geen leuke periode. Tijdens mijn studie was ik heel druk met stages, de studentenraad en bijbaantjes. Vervolgens ging ik werken en toen had ik ook mijn handen vol. In januari 2000 kreeg ik een baan in Nieuwegein. Kort daarop speelde de persoonlijkheidsproblematiek, waarvoor ik in therapie ging. Er werd een bipolaire stoornis vastgesteld en er volgde een langdurige opname. In die tijd moest ik me volledig inspannen om alles weer onder controle te krijgen. De overgang van man naar vrouw was me wel bekend, maar andersom niet zo. Daarnaast had ik de neiging om het weg te redeneren, zo van ‘Als je graag met

de jongens wilde spelen was het gewoon makkelijker geweest als je een jongen was’. Maar de waarheid was dat ik me nooit een meisje heb gevoeld. Op een gegeven moment moest ik naar de gynaecoloog, de angst daarvoor zorgde dat ik brak. Vervolgens schreef ik een brief waarin ik al mijn gevoelens blootlegde. De eerste met wie ik het deelde was mijn persoonlijk begeleider, daarna heb ik mijn ouders gebeld en een vriendin van mij. Niemand keek er raar van op, zij hadden het idee dat alle puzzelstukjes op hun plaats vielen en ze zeiden: “Je bent ook nooit een meisjesmeisje geweest.“ Een vriendin gaf als reactie: “Ik zat er al op te wachten.” Even heb ik erover getwijfeld om het aan iedereen te vertellen. Uiteindelijk heb ik dat toch gedaan, want straks in real life komt het plotseling en nu heeft iedereen de tijd om eraan te wennen. Degene die me hierom laten laat vallen is mijn vriend niet, dan is dat alvast duidelijk. Toen ik voor het eerst werd opgenomen, lieten een ‘echte’ vriend en vriendin me vallen als een baksteen. Destijds werkte ik als röntgenlaborante en daar vonden ze dat ik niet kon functioneren met een bipolaire stoornis. Later ben ik afgekeurd vanwege mijn gewrichten. Gedurende het traject dat ik nu bewandel is het van belang dat ik mijn steunsysteem intact laat. Het is zaak dat ik bezig blijf en contact blijf houden met de mensen waar ik altijd terechtkan. Nu ik verander als man zijnde, ontdek ik dat er eigenlijk weinig verschil is met vroeger. Ik leefde al als man, het grootste verschil is dat ik niet meer met Monique maar met Niek wordt aangesproken.”

juni 2015 |

11

} ZIEN, DOEN & BELEVEN

&THUIS

UIT gelezen door

 Nils

D

Nils: "Ik las dit boek in een tijd waarin ik veel piekerde, opgesloten in mijn gedachten met allerlei vragen waar ik geen antwoorden op kon vinden. Daardoor voelde ik me eenzaam. Dankzij dit boek ontdekte ik dat er een heel vakgebied bestaat dat zich bezighoudt met het soort vragen waar ik mee zat. Ik heb sindsdien geleerd mijn gedachten op een gestructureerde manier te laten gaan. Het proces was genuanceerder en complexer dan alleen het lezen van dit boek, maar het heeft me wel geholpen om me minder eenzaam te voelen met al die moeilijke vragen in mijn hoofd."

Domkerk, zaterdagmiddagmuziek en de Domcantorij

A

l meer dan 40 jaar is de zaterdagmiddagmuziek in de Domkerk een begrip. Elke zaterdag van 15.30 - 16.30 uur is er muziek in de Domkerk in Utrecht. Iedereen is welkom en de toegang is gratis. Wees op tijd want om half vier gaat de deur dicht. Kijk voor een overzicht op www.domkerk.nl naar de concertagenda.

Zing je liever zelf? De Domcantorij zoekt nieuwe koorzangers. De Domcantorij musiceert tijdens de zaterdagmiddag- muziek en de zondagse Eredienst in wisselende bezettingen. Het repertoire weerspiegelt de gehele kerkmuziek-geschiedenis: Van Gregoriaans tot Arvo Pärt. Kandidaten moeten een redelijke zangstem en goede leesvaardigheid hebben en bereid zijn om hard te werken: dat betekent thuisstudie en trouw repetitiebezoek. Dit vraagt een aanzienlijke tijdsinvestering en het koor is niet bedoeld als gezelligheidsvereniging. Maar het zingen geeft veel voldoening en het voorrecht de eeuwenoude kerkmuziektraditie van de Gotische Domkerk springlevend te houden. Inlichtingen Remco de Graas, [email protected] of 06-23041719 12

| juni 2015

Foto: Fred Manschot

it boek laat zien dat de grote filosofen beslist niet alleen theoretisch toepasbaar zijn. Socrates kan ons helpen bij impopulariteit, Seneca kan onze terzijde staan bij frustraties en een gebroken hart kan geheeld worden met de filosofie van Schopenhauer.

gelezen door

Vrijwilliger bij culturele evenementen

W

il je aan de slag in de culturele sector dan kun terecht bij KEES. Je kunt zo bijvoorbeeld een uniek kijkje achter de schermen krijgen van De Culturele Zondagen, het Leidsche Rijn Festival, Poppodium Ekko of De Daktuin. Je leert nieuwe mensen kennen en vaak krijg je als vrijwilliger ook allerlei voordeeltjes. KEES geeft ook gratis workshops. www.mykees.com

 Ron

I

n deze bundel brengt Arnon Grunberg twintig verhalen bijeen die ons op een nieuwe, frisse manier naar de wereld om ons heen laten kijken. De verhalen zijn afkomstig uit Midden-Europa. Ron: "Geen enkel boek kon mijn interesse vasthouden. Ik heb problemen met mijn concentratie, totdat ik dit boek kreeg van mijn tante. Het zijn verhalen die je in een paar keer lezen uit hebt. Sindsdien lees ik verhalenbundels. Dankzij het lezen van dit heb ik ontdekt dat ik iets kan waarvan ik dacht, dat ik het nooit zou kunnen, boeken lezen. Ik las inmiddels meerdere verhalenbundels, maar deze pak ik er nog regelmatig bij om één van de verhalen nog een keer te lezen. De inleiding van Arnon Grunberg bij elk verhaal vind ik een beetje irritant, die sla ik over."

gelezen door

 Meta

D

e tienjarige Daniël raakt in het geheimzinnige Kerkhof der Vergeten Boeken betoverd door het boek De schaduw van de wind. In zijn zoektocht naar de identiteit van de schrijver ervan, Julian Carax, lijkt hij het leven van deze mysterieuze man te gaan leven. Meta: "De titel heeft iets spannends, ontroerends en mysterieus. Als het jongetje op zoek gaat naar de schrijver, wil deze in eerste instantie niets met hem te maken hebben. Het verhaal gaat heel anders dan je zou verwachten. De wind heeft natuurlijk helemaal geen schaduw. De wind is niet tastbaar, maar het laat wel een soort afdruk achter, zoals in het boek ook gebeurd rondom het jongetje en die schrijver. Het doet me denken aan hier (Enik Recovery College), waar ook van alles gebeurt dat niet direct tastbaar is maar dat wel een afdruk achterlaat op mijn leven."

Evenementen in Utrecht culturele festivals, sport, muziek, markten, workshops tentoonstellingen, theater, musea, stadswandelingen, enz. enz. Bekijk het allemaal op deze websites: bezoek-utrecht.nl festival-utrecht.info utrechtsuitburo.nl tourdefranceutrecht.com

juni 2015 |

13

} MAATSCHAPPIJ

tekst: Geert Jan Zwartenkot en Nadia Tan

TEST JE LEERSTIJL Een leerstijl is een manier waarop iemand leert. De een leert door te doen, de ander door te observeren en weer een ander door eerst een theorieboek door te lezen. Ieder mens hanteert meerdere leerstijlen, toch hebben we allemaal een favoriete leerstijl. De psycholoog David Kolb deed hier onderzoek naar en onderscheidde vier verschillende leerstijlen: de 'Doener', de 'Bezinner en Dromer', de 'Denker en Theoreticus' en de 'Beslisser en Pragmaticus'.

• Wil je weten welke van de vier op jou van toepassing is? • Doe de test hieronder en je komt erachter! • Geef bij elke vraag aan welk antwoord het beste bij je past Vraag 1• Je hebt een nieuwe telefoon gekocht. Hoe kom jij erachter hoe deze werkt? a) Ik lees de gebruiksaanwijzing van begin tot eind door b) Ik druk op knopjes en kijk wel wat er gebeurt c) Ik vraag een vriend met dezelfde telefoon of hij wil voordoen hoe de telefoon werkt d) Ik denk dat de telefoon ongeveer hetzelfde werkt als mijn oude telefoon en probeer hetzelfde als op de oude telefoon Vraag 2 • Je wilt een workshop of lessenreeks volgen, waar hou je van? a) waar ik lekker bezig ben zonder al te veel hoeven na te denken b) als de docent veel theorie uitlegt waarna we oefeningen gaan doen c) ik zoek een workshop, zodat ik het later in het dagelijks leven kan toepassen. Ik wil veel praktische voorbeelden horen d) Ik wil vooral ervaringen met elkaar kunnen delen en gevoelens kunnen uiten

14

| juni 2015

Vraag 3 • Hoe leerde je vroeger voor een proefwerk/ tentamen/ examen? a) ik las de hoofdstukken heel vaak over b) ik leerde alles uit mijn hoofd c) ik zocht naar verbanden tussen de belangrijkste onderwerpen d) ik probeerde de stof te vertalen naar het dagelijks leven Vraag 4 • Hoe vinden anderen dat je te werk gaat? a) zelfstandig b) fantasierijk c) initiatiefrijk d) snel Vraag 5 • Wat doe je als een probleem hebt? a) dan los ik het meteen op b) dan bekijk ik het probleem van meerdere kanten om tot een oplossing te komen c) ik denk na hoe ik een probleem eerder heb opgelost en pas dat toe d) ik heb het er met iemand anders over Vraag 6 • Iemand vertelt je over wat voor leuks hij in het weekend heeft gedaan. Wat doe je daarna? a) ik wil alles weten en vraag door b) ik leef me helemaal in en vraag me af wat ik ervan zou vinden c) ik wil het gelijk zelf ook doen d) ik probeer wetmatigheden in het verhaal te ontdekken

‘IK DRUK OP KNOPJES EN ZIE WEL WAT ER GEBEURT’

Uitslag en toelichting In onderstaand schema zijn de antwoorden op de vragen gekoppeld aan een afkorting van 1 van 4 leerstijlen (zie "score" voor de verklaring van de afkortingen). Onderstreep welk antwoord - en dus afkorting - je bij welke vraag gekozen hebt: 1 2 3 4 5 6 a DT D B DT D DT b D DT D B B B c B BP DT BP DT D d BP B BP D BP BP Hoge score met D? Je bent vooral een 'Doener'. Je leert door dingen uit te proberen en te oefenen. Op deze manier los je ook problemen op. Je probeert graag nieuwe dingen uit en past je gemakkelijk aan in nieuwe situaties. Je houdt van concrete leerstof waarmee je snel aan de slag kan. Ook hou je van afwisseling en van samenwerken. Hoge score met B? Je bent vooral een 'Bezinner en Dromer'. Je leert het liefste door te observeren en je fantasie te gebruiken. Zo kom je erachter hoe iets in elkaar zit. De leerstof moet voor jou concreet en helder zijn. Je brainstormt graag en bent creatief in het verzinnen van oplossingen. Ook ben je visueel ingesteld en vind je het belangrijk om gevoelens te uiten.

Hoge score met DT? Je bent vooral een 'Denker en Theoreticus'. Je leert graag uit theorieboeken en probeert relaties te leggen in de leerstof en met de kennis die je al hebt. Ook lees je gebruiksaanwijzingen aandachtig door om problemen op te lossen. Je denkt abstract en logisch na en je wordt graag intellectueel uitgedaagd. Je werkt liever zelfstandig dan in een groep en je vraagt niet snel om hulp. Hoge score met BP? Je bent vooral 'Beslisser en Pragmaticus'. Je houdt van leerstof en theorieën die je in praktijk kunt brengen en waarmee je problemen kunt oplossen. Bij het leren geef je jezelf een opdracht en werkt die uit. Je bent initiatiefrijk en durft te experimenteren. Je bent een doener én een denker en werkt graag zelfstandig. Scores op meerdere leerstijlen? Dan heb je een voordeel ten opzichte van anderen. De reden is dat leerstijlen fasen zijn in het leerproces. Kolb stelt dat mensen meestal beginnen met een voorkeurstijl, de leerstijl die ze het meeste ligt. Ze blijven vooral daar mee bezig. Maar het is volgens hem belangrijk om alle fasen van het leerproces te doorlopen. Je leert dan het meest effectief. Kolb raadt daarom aan om ook de leerstijlen te oefenen die je doorgaans niet gebruikt.

Bronnen:http://www.leren.nl/artikelen/2003/ leerstijlen.html, http://www.thesis.nl/testen/ kolb/, www.123test.nl/leerstijl/

juni 2015 |

15

} MAATSCHAPPIJ

Geld & Recht Tekst: Geert Jan Zwartenkot

BESPAARTIP

Wet betrekt familie bij GGZ-behandeling Voor de familie van psychiatrische patiënten is het klimaat danig veranderd. Vroeger werden ze op afstand gehouden, binnenkort worden hulpverleners wettelijk verplicht mantelzorgers te betrekken bij de behandeling omdat de zorg anders niet meer is te betalen en omdat het goed is voor de patiënt. Dit is geregeld in de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (eerst in de directe omgeving zorg verlenen) en de Wet verplichte GGZ (WvGGZ), die de Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Bopz) moet vervangen. De WvGGZ regelt dat familie bij meer beslissingen in de behandeling wordt betrokken. Niet alleen bij gedwongen opname, want verplichte zorg kan ook ambulant of thuis plaatsvinden. Bert Stavenuiter, directeur van familieorganisatie Ypsilon: "De toekomstige wet Verplichte GGZ gaat uit van het ‘ja, tenzij’principe: op alle belangrijke momenten in de behandeling betrek je standaard de familie, tenzij de patiënt het niet wil. Dus dat is echt een grote verandering." Bron: Magazine voor ggz en verslavingszorg MGV

OPROEP Heb jij vragen over Geld & Recht? Mail je vraag of reactie naar de redactie van UP: [email protected]. De redactie selecteert de brieven die voor publicatie in aanmerking komen en behoudt zich het recht voor deze te corrigeren en/of in te korten. 16

| juni 2015

Het echte prijsvoordeel in supermarkten is te behalen met de huismerken. Wie een huismerk in plaats van het A-merk koopt, betaalt gemiddeld een kwart minder voor de dagelijkse boodschappen. Wel is het verschil tussen de supermarkten met de duurste huismerken (Albert Heijn, Coop en Plus) en die met de goedkoopste (Aldi, Lidl) maar liefst 34%! Bron: consumentenbond.nl/bespaartips

Leerwerkproject winkelmedewerker JeBaanInDeRetail is een leerwerktraject van de gemeente, waarbij je 20 tot 32 uur per week werkt en daarnaast de MBO-opleiding tot Verkoopmedewerker niveau 2 volgt. Deze opleiding duurt normaal twee jaar, maar binnen dit project slechts 1 jaar. Je rondt je opleiding af met een erkend diploma en een kans op een vervolgcontract bij de werkgever waar je tijdens je opleiding hebt gewerkt. Heb je een uitkering van de gemeente Utrecht dan zijn er geen kosten. Andere geinteresseerden kunnen ook deelnemen, maar dan zijn de kosten voor eigen rekening. Je kunt jezelf aanmelden via Ali Benaissa van het Leerwerkloket Utrecht. Stuur je cv naar [email protected] Bron: het Stadsblad

Vrijlatingsregeling bij bijstandsuitkering Ben je 27 jaar of ouder en heb je een bijstands-, Ioaw- of Ioaz-uitkering, dan wordt 25% van je inkomsten uit (deeltijd)werk niet ingehouden op je uitkering. Je mag maximaal 196 euro per maand houden bovenop je bijstandsuitkering, gedurende maximaal 6 aaneengesloten maanden. Als de inkomsten uit arbeid meer zijn dan het uitkeringsbedrag is er geen recht op uitkering en dus evenmin op de vrijstellingsregeling. Bron: gemeenteutrecht.nl/werk en inkomen/extra's bij laag inkomen

woordzoeker V

oor de liefhebber is hier weer een woordzoeker. Alle woorden uit de lijst zitten kriskras verborgen in het veld met letters. Zoek ze op en streep ze door. Als je alle woorden hebt weggestreept, blijft er een aantal letters over en die vormen samen de oplossing. Oplossingen die vóór 15 augustus 2015 binnen zijn bij [email protected] maken kans op een kadobon van € 15,-. De oplossing van de vorige woordzoeker was 'het beeld dat je van jezelf hebt'. De winnaar heeft de kadobon inmiddels ontvangen.

Leren BIOLOGIE CKV DIPLOMA DUITS ECONOMIE ENGELS EXAMEN FRANS GESCHIENDENIS GYM HAVO INFORMATICA KUNST LEERKRACHT LEREN LES MENTOR NATUURKUNDE NEDERLANDS ONDERWIJS SCHEIKUNDE STAGE TOETS VMBO WISKUNDE

J S B V M B O E R O T N E M A C I T A M R O F N I K U N M H O N A T U U R K U N D E O E L E E R K R A C H T T E L I O E S D N A L R E D E N P K G D N O E L K N O U S G I U I N I M T I E U M I T E D N E U C I Y M H R N T E L N D D K S T A G E C E S O S L E V S E X F R A N S N T R E L E I E I M O N O C E R E S J I W R E D N O V A H G N gemaakt door Elianne Huijsman

juni 2015 |

17

'Weinig kennis van psychopathologie' 18

| juni 2015

} MAATSCHAPPIJ

Informatie bijeenkomst Buurtteams tekst: Grieke Gansekoele foto's: Koen Peters

November vorig jaar was er een informatiebijeenkomst over de Buurtteams plaats. Op woensdag 27 mei werd daaraan een vervolg gegeven met een tweede bijeenkomst, wederom georganiseerd door de Cliëntenraad van Lister. Aanleiding voor deze bijeenkomsten is de onrust en onzekerheid onder cliënten die door de veranderingen in de zorg overgaan naar een Buurtteam voor hun begeleiding. In dit artikel een impressie van deze bijeenkomst. Rond 15.00 uur loopt het langzaam vol in ENIK aan de Vaartscherijnstraat. Er is koffie en thee en gelegenheid om met elkaar te praten. Om 15.15 start het programma. Alix Spilker, voorzitter van de Cliëntenraad, heet iedereen van harte welkom. Vervolgens stelt ze Edwin Peters voor, hij is de dagvoorzitter.

juni 2015 |

19

Ervaringen tot nu toe Het eerste deel van de bijeenkomst staat in het teken van de ervaringen van cliënten met het Buurtteam. Alix doet de ‘aftrap’. Ze vertelt dat ze goed is overgegaan. Er heeft een warme overdracht plaatsgevonden. De begeleiding die Alix graag heeft is goed doorgesproken. Ze heeft wel een minpunt. De expertise wat betreft de psychopathologie van haar nieuwe begeleidster is nihil. Deze ervaring wordt door meerdere cliënten gedeeld. Daarnaast bestaat er de nodige onduidelijkheid over het overgangsrecht. Volgens het overgangsrecht behoud je je recht op zorg van de AWBZ-indicatie tot 1 januari 2016, tenzij je indicatie eerder afloopt. De meningen waren verdeeld over wat dit precies betekent. Gaat het over het aantal uren zorg waar je recht op blijft houden of moet je zorg breder zien? En wat kun je doen als je het niet eens bent met de zorg die het Buurtteam je aanbiedt? Hierover werd stevig gediscussieerd. Meerdere cliënten gaven dat er onduidelijkheid bestond die tot onzekerheid en angst leidde. Verder werden er zorgen uitgesproken over cliënten die na de overdracht uit het zicht verdwijnen. Zijn het er veel? We weten het niet want deze cliënten zijn helaas niet aanwezig. Reacties vanuit de zorgverlening In het tweede deel van de middag kregen de ‘directeuren’ het woord. Peter de Visser van de Buurtteams en Jan Berndsen van Lister reageerden op de ervaringen en vragen van de aanwezigen.

20

| juni 2015

Peter de Visser begreep het probleem van het tekort aan expertise van de psychopathologie. Hij zegde toe dat er iets aan zal worden gedaan. Een mogelijke oplossing is het in tweetallen bezoeken van cliënten. Ook wordt er gewerkt aan de consultfunctie van o.a. Lister. Dat houdt in dat het Buurtteam Lister kan bellen voor advies. Peter de Visser ging ook in op de vragen over een klachtenregeling en de medezeggenschap van cliënten binnen de Buurtteams. Er is een klachtenregeling en binnen 4 buurtteams wordt binnenkort gestart met een panel. Cliënten kunnen daarin vertellen wat er goed gaat en wat niet. Jan Berndsen denkt dat Enik veel kan betekenen voor cliënten die toch door de bezuinigingen minder zorg krijgen: ‘Aan één uurtje Enik kan je meer hebben dan aan één uurtje begeleiding.’ De discussie werd afgerond met het formuleren van een aantal knelpunten: - Kennis van de psychopathologie binnen de Buurtteams - Zorgmijdende cliënten, hoe krijg je die in beeld? - Inzet van ervaringsdeskundigheid binnen de Buurtteams - Informatie over het klachtenreglement aan cliënten moet directer. Het was al met al een waardevolle middag. Er kon in alle openheid van gedachten gewisseld kon worden. De middag werd afgesloten met de afspraak om over een half jaar weer bij elkaar te komen.

Medewerkers komen jou om feedback vragen Yvonne Poppema, hoofd P&O

L

ister wil de beste ondersteuning bieden aan al haar cliënten, nu en in de toekomst. Om die reden willen we graag dat onze medewerkers in gesprek gaan over hoe zij hun werk doen. Een manier om dat te doen is door feedback te vragen aan mensen met wie je veel te maken hebt in het werk. En daar zijn jullie natuurlijk belangrijk in!

Alle medewerkers zullen één keer per jaar feedback aan hun omgeving vragen. Het kan dus zomaar zijn dat een medewerker van Lister jou benadert met de vraag om voor hem of haar de vragenlijst in te vullen. Je kan natuurlijk zelf aangeven of je dit wel of niet wilt doen. De vragenlijst bestaat uit vragen over twee competenties die met begeleiden te maken hebben. De eerste competentie is Herstelondersteunend begeleiden. Dit houdt in dat jij zelf de regie van je herstel hebt en de medewerker jou zo goed mogelijk ondersteunt. De tweede competentie is Planmatig begeleiden, met duidelijke doelen, verwachtingen en resultaten.

Samen werken aan herstel Vorig jaar waren ze voor velen een succes, de gespreksavonden ‘Samen werken aan herstel’. Het ging bijvoorbeeld over de vraag hoe persoonlijk je begeleider mag worden in het contact met jou. Op maandag 29 juni is er een nieuwe gespreksavond, met onderwerpen als ‘herstellen doe je thuis’ wat betekent dat nu eigenlijk? En, is het haalbaar om minimaal vijf dagdelen aan de slag te zijn? De film nog niet gezien? Wil jij de film ‘Samen werken aan herstel’ kijken, in gezelschap en op groot scherm? Dat kan op maandag 29 juni, aanvang 15.30 uur. Meld je aan via aan e-mail aan: [email protected].

Toon je talent! Wil jij de achterkant van UP verzorgen? Het mag van alles zijn, een foto, een illustratie of een gedicht. Stuur een mailtje naar [email protected]

Je kunt de vragen online invullen. Je hebt een computer nodig, en een e-mailadres. Als je die niet hebt, helpen we je daarmee. Ook als je hulp nodig hebt bij het invullen, kun je bij ons terrecht. Als iedereen klaar is met de feedback, kan de medewerker een rapport opvragen. Er komt in het rapport geen naam te staan. Je hoeft dus niet bang te zijn dat iemand bijvoorbeeld per ongelijk een rapport met jouw naam in de trein laat liggen. De medewerker zal met zijn leidinggevende bespreken wat er in zijn werk goed gaat en wat er nog verbeterd kan worden. Jullie inbreng helpt ons om beter zicht te krijgen op de kwaliteit van onze begeleiding. Zo krijgen we betere zorg door betere medewerkers. Jullie inbreng is dus erg belangrijk! bij Herstelgedrag dat past n va d el be or Een vo ‘Je luistert en begeleiden is: d en un te rs de on van je cliënt f op ervaringen et reflecteert actie erker het nog ni .’ Als de medew laat e ‘J s: al en en vraagt door ev hr en we dat besc goed doet, hebb het woord.’ n aa s ijk el uw je cliënt na

juni 2015 |

21

Geschapen B

ij ontplooiing denk ik als eerste aan het woekeren met talenten. Of omgekeerd, aan het begraven van je talenten. Wie enigszins bekend is met de Bijbel zal het onmiddellijk herkennen. Toen Adam en Eva uit hun paradijselijke bestaan werden verdreven, werd hun een tweetal toezeggingen gedaan. De vrouw zou voortaan met pijn haar nakomelingen op de wereld zetten en de man zou voortaan werk moeten verzetten, ‘in het zweet uws aanschijns’.

"Ik zat op school omdat het moest"

Als je in de kracht van je leven bent, kun je dingen ernaast doen. Dat wil zeggen, naast meeslepend leven ook verantwoordelijke dingen doen. Op een gegeven moment lukt dat niet meer. Je kunt nog wel een nachtje doorgaan maar dat kost je meer dan een enkele brakke dag. Je staat voor een keuze. Na lang uitstel, veel vallen en opstaan, heb ik gekozen voor herstel. Met als uitgangspunt dat je kunt kiezen voor een leven naast en voorbij je beperking. De nadruk komt dan te liggen op verantwoordelijkheid nemen, voor alles waarvan je weet dat het je herstel belemmert en bevordert. Het is niet de weg van de minste weerstand waarvoor ik gekozen heb. Wat het me oplevert is richting en ruimte. Ik ben bezig me te ontplooien als degene die 51 jaar terug ter wereld kwam, geschapen met tekorten en talenten.

Tjebbe Tamboer

Foto: Fred Manschot

Mijn dochter doet dit jaar eindexamen. De uitslag is nog niet bekend maar ze maakt een goede kans om binnenkort haar diploma in ontvangst te nemen. Een hele prestatie als je bedenkt dat ze in al die jaren geen enkele belangstelling had voor de vakken die ze kreeg voorgeschoteld. Als ik haar vroeg "is er dan niets wat je leuk vindt?" "Nee, echt niet, het ene vak is minder erg dan het andere, daar is dan ook alles mee gezegd." Inderdaad, ik kon daar niets meer aan toevoegen, temeer omdat ik het mezelf hoorde

zeggen. Ik herken mezelf in haar. Op de middelbare school was er niets wat me interesseerde, behalve de sport, de feestjes en mijn vrienden. Ik zat op school omdat het moest, met een chronisch gebrek aan ambitie. Geen talent om met mijn talenten te woekeren.

22

| juni 2015

Column Column Column Column

} COLUMN

3

VOLGENDE KEER

R

OND 21 SEPTEMBER 2015 VERSCHIJNT HET VOLGENDE NUMMER MET INTERVIEWS, INFORMATIE EN INSPIRERENDE VERHALEN.

COLOFON UP is bedoeld voor alle cliënten van de Lister. Het blad heeft een onafhankelijke redactie, biedt informatie over de Cliëntenraad en Enik Recovery College en belicht onderwerpen die voor cliënten van belang kunnen zijn. UP verschijnt vier keer per jaar. Redactie Marieke Cohen, Grieke Gansekoele, Tjebbe Tamboer, Nadia Tan, Hilko Timmer en Geert-Jan Zwartenkot. Aan dit nummer werkten ook cliënten mee. Reactie of kopij zijn welkom op [email protected] of per post op: Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht, t.a.v. redactie UP. De redactie heeft het recht om, zonder opgaaf van reden, kopij te weigeren, in te korten of aan te passen. Cliëntenraad T: 030-2715151 E: clië[email protected] Kantooradres: Wittevrouwensingel 102, 3514 AM Utrecht Het kantoor is bereikbaar met bus 5 of 55 halte Kleine Singel. Inloop Cliëntenraad Donderdagmiddag tussen 12.00 en 14.00 uur Cliëntconsulenten Peter Beemer, 06 387 460 42 Grieke Gansekoele, 06 199 778 25 E: clië[email protected]

POSITIEF DENKEN Het jij een bijzonder verhaal bij dit thema? Of wil je iets anders bijdragen zoals bijvoorbeeld een column of een kunstwerk voor de achterkant? Neem contact op met de redactie via [email protected] of stuur je brief naar UP Redactie, Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht. Bellen kan ook: 06 14551909 (Tjebbe Tamboer). De deadline voor de volgende UP is 10 augustus 2015.

Enik Recovery College T: 030 289 12 04 E: [email protected] Websites: www.enikrecoverycollege.nl en www.peers2peers.nl Kantooradres: Vaartscherijnstraat 51, 3523 TB Utrecht Het gebouw ligt in de wijk Hoograven. Medewerkers van Enik Recovery College Marian Klein Bramel, Tinny Hulsman, Martijn Kole, Joop Leppink, Roos Scholten, Tjebbe Tamboer, Hilko Timmer, Daphne Rijerse, Ginger van Toor, Barbara Veger, Ton Verspoor en Mickal Weggelaar. Conceptontwikkeling Caroline van der Kooij Vormgeving & druk Manschot Grafimedia, Zeist juni 2015 |

23

24

| juni 2015