Claesen Ger Latasters meesterproef in Venlo MAXXI loodst Rome de 21e eeuw binnen Katholiek keramiek uit Beesel Bijlage: Berlijnse Limburgers

8

maandblad | jaargang 4 | augustus 2010

zuiderlucht In dit nummer:

Ap Verheggen op de Noordpool | Het dode-dierenrijk van Dirk Claesen | Ger Latasters meesterproef in Venlo | MAXXI loodst Rome de 21e eeuw binnen | Katholiek keramiek uit Beesel + + + Bijlage: Berlijnse Limburgers

1

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

re

Beeld: Rob Swee

WWW.HKLIMBURG.NL/BEELDENDEKUNST WWW.BURANA.NL

TIJDVERDRIJF KUNSTMANIFESTATIE RONDOM SLOW ART 6, 7 EN 8 AUGUSTUS 2010, SCHUTTERSPARK BRUNSSUM de la Horra_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn

7/6/10

10:36

Page 1

Bonnefantenmuseum Maastricht

Sandra Vásquez de la Horra 11.07.–24.10.2010 www.bonnefanten.nl

2

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

Bewegende kunst

Still-Leben Ruhrschnellweg. foto Michael Kneffel

“S

teh auf wenn ihr Ruhris seid”, klonk het op 18 juli op de A40 tussen Duisburg en Dortmund. De belangrijkste verbindingsweg van het Ruhrgebied was meer dan een dag geblokkeerd omdat drie miljoen bewoners (en bezoekers) zich vergaapten aan tal van culturele activiteiten op het veertig kilometer lang traject. Zo ontstond het Still-Leben Ruhrschnellweg, een levend kunstwerk langs een rij van 20.000 picknicktafels. Het Ruhrgebied (vijf steden, 53 gemeenten) is dit jaar Culturele Hoofdstad van Europa. De voorbereiding verliep niet echt vlekkeloos, en door de recessie is er minder geld beschikbaar dan voorzien. Het succes van Ruhr 2010 is er niet minder om. Miljoenen bezoekers vonden de afgelopen maanden hun weg naar een regio die ooit het bonkend hart was van het Duitse Wirtschaftswunder maar sinds het wegvallen van mijnbouw en zware industrie een probleemgebied is. Een regio zonder zelfvertrouwen ook. Maar zie, het is alsof na de bestuurders nu ook de bewoners hun eigenwaarde terugvinden – met dank aan het etiket culturele hoofdstad. Was er de laatste twee decennia nog amper interesse in dit verpauperende regio, sinds Ruhr 2010 is de interesse van buiten toegenomen. Geen misverstand: kunst en cultuur nooit de rol van economische aanjager vervullen zoals de industrie dat ooit deed. Het zit vooral ‘tussen de oren’. Mensen die zich prettig voelen in hun woonomgeving en met zelfvertrouwen door het leven gaan, brengen meer teweeg dan losers. Mensen ontlenen trots aan wat gezien wordt als een gemeenschappelijke prestatie; werken harder, worden ondernemender. Ter illustratie: de omzet van de BV Nederland zou met 0,5 procent zijn gestegen als Oranje wereldkampioen voetbal was geworden. Ik ben benieuwd of Ruhr 2010 een vergelijkbare impact zal hebben - zoals Lille 2004 die stad nieuw elan gaf. Daarnaast kan het culturele–hoofdstadconcept bij het publiek tot een andere kijk op kunst en cultuur leiden, in deze tijd geen overbodige luxe. Binnen de kunstwereld zelf is zo’n herijking een permanent proces. Echte kunstenaars zijn, for better or for worse, voortdurend bezig met het (her)definiëren van hun werkterrein. Een sprekend voorbeeld is Ap Verheggen, die de laatste jaren rond de Noordpool bivakkeert waar hij kunstwerken plaatst op wegsmeltende ijsschotsen om aandacht te vragen voor de bedreigde Eskimocultuur. Op een andere manier is ook Dirk Claesen (nu in Odapark Venray) voortdurend bezig met het aftasten van grenzen. Zijn artificiële dieren en mensen zijn te zien in tal van musea, maar een kunstenaar wil hij zich niet noemen. Die twijfels heeft Ger Lataster, de oude meester die nu een expositie heeft in Museum Van Bommel Van Dam in Venlo, nooit gekend. De 90-jarige schilder is tot in elke vezel een kunstenaar - bij wie het engagement voorop staat. Net als bij theatermaker Ilay den Boer, die in zijn stukken zijn joods-Israëlische afkomst problematiseert. En eigenlijk stonden ook de kunstenaars die in de naoorlogse jaren verbonden waren aan keramisch atelier St. Joris in Beesel met twee benen in de samenleving, ook omdat de toen aan gezag verliezende katholieke kerk hun opdrachtgever was en ze steeds opnieuw hun positie moesten (her)bepalen. Deze en nog vele andere grensverleggers komen aan bod in dit augustusnummer, waarin u een rijk gedocumenteerde special aantreft over Limburgse kunstenaars in Berlijn. Omdat kunstenaars liever hun beelden laten spreken, heeft Museum Het Domein aan deze groep ‘Berlijnse Limburgers’ een expositie gewijd in cultuurhuis AINSI in Maastricht. Aan engagement geen gebrek, dunkt me. WIDO SMEETS hoofdredacteur

3

www.zuiderlucht.eu

Heukelom Verbeek landschapsarchitectuur augustus 2010

Voor cultuur die u raakt

Geef, word donateur! Het Prins Bernhard Cultuurfonds zet zich in voor cultuur en natuurbehoud.

Jaarlijks steunen we bijna 4.000 projecten op grote en kleine schaal. Denk aan muziek, toneel, beeldende kunst, letterkunde, natuur en monumentenzorg. Naar welke vorm de cultuur die u raakt. Donateur bent u al vanaf € 3,- per maand of € 25,- per jaar. Word nu donateur: ga naar www.cultuurfonds.nl

Prins Bernhard Cultuurfonds geeft cultuur de kans

4

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

Foto uiltjes - Rob Reijnen - Foto Natura

van cultuur gaat uw interesse uit? Als u donateur wordt, steunt u daarmee

De inhoud

7 Ap Verheggen. foto Hessel Waalewijn

7

Ap Verheggen smelt weg op de Noordpool

8

Het dode-dierenrijk van Dirk Claesen

9

Siciliaanse herinneringen

11

Enkeltje Utopia: Meesterproef

11

Joop Vugs in Inkijk

8 In de werkplaats bij Dirk Claesen

13

Iggy Pop

19 Scène uit Janken en schieten van Ilay den Boer

13

Iggy Pop, man zonder spijt

15

TooM: Gratis bier & boterhammen

15

Perron Poëzie met Yi Fong Au

16

MAXXI brengt Rome de 21e eeuw

19

Voor of tegen Israel met Ilay den Boer

20

Veelschrijver Bertolf zoekt ‘dat ene pareltje’

21

Limburg Festival neigt naar één locatie

24

Ooit was Genk een schildersdorp

25

Obama klopt kabouter Wesley

26

28

Katholiek keramiek uit Beesel Et cetera (agenda)

29

RAM

30

Willy & Rene

16

Nieuw: museum MAXXI in Rome

20 Bertolf

25

Cover: Prijswinnende cartoon van de Chinees Ren Jian op het Cartoonfestival in Knokke. (zie pagina 25)

5

www.zuiderlucht.eu

Kabouter Wesley

augustus 2010

the anarchy of silence john cage

DE AANLOOP DER ANLAUF L’ÉLAN #3 12 jULi T/m 17 sEPTEmbER 2010 WERkEN vAN sTUDENTEN AAN DE AcADEmiE bEELDENDE kUNsTEN, mAAsTRichT, EN DE AcADÉmiE ROyALE DEs bEAUx-ARTs, LUik. DE kEUzE bij DE ENE AcADEmiE WERD gEmAAkT DOOR DOcENTEN vAN DE ANDERE AcADEmiE, EN OmgEkEERD.

gOUvERNEmENT AAN DE mAAs, LimbURgLAAN 10, mAAsTRichT OPEN: WERkDAgEN 8-17.30 UUR

Kom en laat je opladen bij Kumulus!

beeldende kunsten, muziek, dans, toneel, schrijven en kunstverkennen

WWW.KUMULUS.NL

OPENING 03 09 2010 20.00 UUR BONGERD 18 HEERLEN www.schunck.nl 0031(0)455772200

6

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

Ap Verheggen smelt weg op de Noordpool

Eskimo’s

Kunstenaar Ap Verheggen ving aandacht uit de hele wereld toen hij dit voorjaar in Groenland een beelden plaatste op een kolossale ijsberg. Met camera’s en gps-apparatuur zou hij zijn kunstwerk volgen tot het ijs zou smelten en het beeld in het water zou verdwijnen. Dat is inmiddels gebeurd, veel sneller dan verwacht. door Emile Hollman

N

April 2010: Medewerkers van Ap Verheggen inspecteren zijn beelden op de ijsberg bij Uummannaq. foto Ap Verheggen

og maar drie jaar geleden deelde theatergezelschap Vis à Vis tijdens zomerfestival Cultura Nova in Heerlen folders uit voor de voorstelling Groenland. “Klimaatverandering? Grote gevolgen, maar unieke kansen”, tetterde de folder. Want onder de gesmolten ijskappen van Groenland zullen prachtige landschappen verschijnen. Een paradijs voor wandelaars, fietsers en golfers. Wie er nu een stuk grond koopt, doet een geweldige investering, knipoogde Vis à Vis. “Die hele klimaatverandering is de laatste vier jaar pas echt zichtbaar geworden in het Arctisch gebied”, zegt Verheggen. We zitten op het Onze Lieve Vrouwenplein in Maastricht dat hij in omvang ongeveer zo groot schat als de ijsberg waarop hij zijn beelden, twee elk 200 kilo wegende ijzeren sledehondrijders, plaatste. Het project werd twee keer door de realiteit ingehaald. “Aanvankelijk wilden

7

we met sledehonden op zoek naar een geschikte ijsberg om de beelden te plaatsen; dat werd dus een speedboot. Verder had ik erop gerekend dat de ijsberg het wel een jaar of twee zou uithouden. Maar die raakte na twee maanden al op drift en explodeerde in juni.” Verheggen (Sittard, 1964) schrok zich enkele weken geleden kapot toen hij voor de derde keer een bezoek bracht aan Uummannaq op de Noordpool, een van de meest noordelijke dorpen van Groenland. “Ik hoorde ’s nachts hoe de ijsschotsen explodeerden van de hitte. Het was een apocalyptische ervaring, je waant je in oorlogsgebied. Er was een temperatuurverschil van veertig graden met vorig jaar. Normaal moet het er in het voorjaar min twintig zijn, nu liepen kinderen rond in T-shirts. Zo hard als het daar gaat, gaat het nergens. Het is de overtreffende trap van wat we ooit hadden kunnen denken.” Door de ontdooiende permafrost

(bevroren grond) verzakken de huizen, zegt Verheggen. De meeste Inuit (de naam waarmee Eskimo’s zichzelf aanduiden) leven niet meer in iglo’s en leiden geen nomadisch bestaan meer. Jagen wordt steeds lastiger omdat het zee-ijs onbetrouwbaar is. “Ze zijn steeds meer op hun eigen kleine wereld aangewezen, met emigratie als gevolg. Van de 1500 Inuit in Uummannaq, waar je alleen per helikopter kunt komen, vertrokken er afgelopen winter 300. Geweld, drank en drugs hebben hun intrede gedaan op de Noordpool. Van een zelfmoord kijkt niemand meer op. Het veranderen van het klimaat heeft grote gevolgen voor de gemeenschap van jagers en vissers. Generaties lang was het leven overzichtelijk, nu verandert alles.” De vraag is wat je er als kunstenaar mee moet? Verheggen is er de man niet naar om een klaagzang aan te heffen. Hij is in de eerste plaats kunstenaar - die er zich niet voor schaamt te kicken op

www.zuiderlucht.eu

zijn eigen projecten. Ooit maakte hij voor het hoofdkantoor van Shell EPI in Rijswijk een enorm beeld dat de wereld voorstelde in zeven bronzen schillen die hij in de hal rechtop zette en bestrooide met bergen en dieptes. Iemand tipte hem dat ook de Eskimo’s beelden maken die de hele wereld moeten voorstellen. Hij vertrok richting Groenland maar ontdekte dat de wereld van de Inuit een stuk kleiner is geworden. Verheggen: “Ik ben geen wetenschapper, ik ben een kunstenaar die luistert naar de verhalen van de mensen. Ik wil aandacht voor hun problematiek. Het is veel te laat om de opwarming van de aarde nog te keren. Ik vraag aandacht voor cultuurverandering. Omdat ik geen politiek bedrijf en ik deze problematiek een menselijke maat geef, is er wereldwijd media aandacht voor dit project. Ik ben inmiddels een bekende Groenlander.” Verheggen wijst erop dat de veranderingen die hij in Groenland met eigen ogen heeft gezien, ook mogelijkheden met zich mee brengen. In dat licht is de voorstelling van theatergroep Vis à Vis in Heerlen drie jaar na dato al een stuk minder grotesk. “Er zijn nu meer soorten vis, er kunnen gewassen worden verbouwd en er komt grond vrij. Mensen passen zich toch aan aan de nieuwe omstandigheden. Het is niet alleen maar een negatief verhaal.” De kunstenaar noemt het zinken van de ijsberg-met-de-beelden eigenlijk pas het begin van zijn project. Inmiddels heeft hij enkele partijen, zoals onderdelen van de VN en het antropologisch instituut Smithsonian, bereid gevonden een nieuw project te dragen: op alle zeven continenten een beeld installeren dat de meest extreme gevolgen van klimaatverandering vorm geeft, zoals de verwoestijning van Spanje. “Via die beelden willen we de snelheid van de veranderingen een jaar lang wereldwijd via internet volgen en de impact daarvan op locale culturen. Climate change is cultural change.” Dat klinkt erg ambitieus. Verheggen grijnst. “Met kunst kun je de hele wereld bereiken. Eerlijk gezegd had ik ook nooit kunnen denken dat er zestienduizend artikelen geschreven zouden worden over het project in Uummannaq.” www.coolemotion.org

augustus 2010

Het dode-dierenrijk van Dirk Claesen

Beluga

Dirk Claessen met hond Smith en neushoorn: “Ik beschouw wat ik doe niet als kunst.” foto’s Perry Schrijvers

Odapark Venray heeft een poging gedaan een deel van de Hasseltse biotoop van beeldhouwer en taxidermist Dirk Claesen over te hevelen. Linke soep, beseffen ze daar, maar het gaat er om het schemergebied tussen kunst en vakmanschap te onderzoeken. “Wat ik maak”, zegt Claesen zelf, “heeft in de regel alle eigenschappen van een slecht kunstwerk.” door Emile Hollman

“J

e kunt mijn werkplaats niet missen”, zei Dirk Claesen vooraf aan de telefoon. “Je ziet de schoorsteen van de voormalige gelatinefabriek van ver en er ligt een walvis voor de deur.” Dat laatste is dus geen grap. Naast de Hasseltse loods waar Claesen woont en werkt ligt de achttien meter lange potvis van polyester op het droge die in juli 2008 nog zogenaamd aanspoelde op het strand van Scheveningen. Opzetje van Muzee Scheveningen en Claesen om de magie van een aangespoelde walvis op te roepen. Dirk Claesen (Wellen, 1963) geniet wereldwijd bekendheid om zijn hyperrealistische reproducties van oermensen, olifanten, neushoorns en vissen en om

8

zijn reconstructies van fossielen. Zijn replica’s staan in musea, dierentuinen of worden in opdracht besteld door kunstenaars. Als kind wilde Claesen bioloog worden. Hij schetst het romantische beeld van een soort Nabokow, de Russische schrijver die met een vlindernetje op jacht naar kennis in de eindeloze natuur. De droom eindigde na een schoolreisje in een museum waar hij biologen in witte jassen achter een bureau hoorde oreren over celdeling. “Het avontuurlijke was er in één keer helemaal vanaf.” Hij besloot zelf te gaan scheppen en volgde een opleiding als beeldhouwer. Een jaar of vier draaide hij niet onverdienstelijk mee in het circuit der kunsten, won prijzen en kreeg belangstelling van een aantal aansprekende galeries.

www.zuiderlucht.eu

“Ik kon er zelfs van leven”, zegt hij op de oude bank in het knusse keukentje van de gelatinefabriek. Maar het kunstenaarschap heeft ook van doen met profilering en management en daar heeft Claesen een broertje dood aan. Uiteindelijk werd hij naar eigen zeggen flink genaaid door een galeriekoppel dat met zijn werk goede sier maakte op kunstbeurzen maar vervolgens geen cent uitbetaalde. “Ik had zwaar mijn dégoût van die hele kunstwereld. Tegelijk wist ik ook dat ik niet slagkrachtig genoeg was om een kunstenaar te zijn.” Claesen vond een mooie middenweg die hem terugbracht in de sfeer van de biologie en anatomie. Het reproduceren van dieren die – als het even kan - zeldzaam zijn of met uitsterven worden bedreigd. Hij beschikt inmiddels over meer dan duizend

augustus 2010

siciliaanse herinneringen

Modellen in het atelier van Dirk Claesen in Hasselt.

mallen van uitgestorven beesten en heeft een bedrijf in natuurhistorische 3D-afgietsels, Zephyr, waar vijf mensen werken. “Niet omdat ik zo goed kan managen maar omdat we heel goed zijn in de dingen die we doen.” Hij wint er zelfs prijzen mee, zoals in 2008 met een opgezette witte neushoorn tijdens het wereldkampioenschap taxidermie in Salzburg. “Het gaat erom dat ik plezier in de dingen beleef. Dat is: iets maken van nul tot helemaal af. Ik beschouw wat ik doe niet als kunst. Een kunstenaar draagt uit, haalt dingen naar een ander niveau. Dit is niet meer dan spielerei in mijn eigen wereld. Hier blijft het mijn eigen ding.” Dat gezegd hebbend, is het opmerkelijk dat hij toestemde om zijn Hasseltse biotoop deels te ontmantelen en over te brengen naar Venray. “Ik heb zeer getwijfeld toen Odapark me benaderde. Er is me al dikwijls gevraagd om tentoonstellingen te maken, maar ik pas ervoor om olifanten en neushoorns of walvissen zomaar tentoon te stellen. Natuurlijk, iedereen komt dan kijken, maar dat is goedkoop. Wat ik maak heeft in de regel alle eigenschappen van een slecht kunstwerk én wat de goegemeente aantrekkelijk vindt: schoon, goed gemaakt en realistisch. Maar daarmee is het nog geen kunst. Soms is er maar heel weinig nodig om aan mijn werk een artistieke draai te geven. Ik neem mezelf vaker voor die draai er ook echt aan te geven maar gun mezelf de tijd er niet voor. Bij Odapark gaat het niet om ‘kunst om de kunst’ maar om de vraag wat mensen eigenlijk boeit aan kunst. Het is vooral de vraag die belangrijk is.” De werkplaatsen en de opslagruimten in de Hasseltse gelatinefabriek lenen zich voor een ontdekkingstocht door een fascinerend universum. Gereedschappen, delen van dieren, op schappen of (al dan niet) achteloos achtergelaten op een hoop of in een hoek, van polyester of opgezet. Veel vissen, zeldzame narwaldolfijnen, vogels, schedels, botten, haaienbekken, grote zoogdieren, een giraf in een kist, klaar voor transport, een koe in takels aan het plafond, gebitten, huiden, een kist met voeten. Van elk project blijft er wel iets achter in de oude fabriek. “Hier staan dingen die niet gecomponeerd zijn. Ik doe dit vooral voor mezelf, ik heb nooit gedacht dat er ooit iemand binnen zou komen en zeggen: dit is iets.” De anekdotes die Claesen in zijn ransel heeft, zijn niet te versmaden. Verrukkelijke verhalen over een Triceratops die hij maakte voor de dochter van een sjeik in Quatar. De beluga waarop hij vergeefs wachtte in Groenland omdat er nauwelijks afgietsels zijn van deze vissen. Dat hij wil afreizen naar Madagaskar waar iemand een uiterst zeldzame maar puntgave coelacanth (een zeldzame vis) heeft gevangen die op hem ligt te wachten in een vriezer. De meeste afgietsels van de deze vis zijn gemaakt op basis van exemplaren die sporen dragen van de vangst of zijn verkleurd door formaline: welkom in de wereld van freaks. Ooit restaureerde hij een olifant voor het Africamuseum in Tervuren voor de tentoonstelling Exit Congo. Hij plaatste een camera in het beest zodat bezoekers

9

ook de binnenkant van de kolos konden zien. In een andere olifant bouwde hij de woonkamer van zijn ouderlijk huis na, waarneembaar via een spion in de huid. Hij noemde het werk Olifantengeheugen en kwam zo aardig in de buurt van een kunstwerk. Hij exposeerde deze laatste olifant in Museum Naturalis in Leiden, maar toen hij het beest later verkocht aan een ander museum verwijderde hij de spion en smeerde hij het gat dicht. “Niemand die weet wat erin zit”, gniffelt hij. Claesen besefte hoe dicht hij bij de kunst kan komen toen hij aan de slag ging voor een varkensboer uit de buurt. De man had honderd zeugen die per worp zo’n twintig biggen wierpen. Maar een zeug heeft slechts zestien tepels; de vier biggen die overschoten bracht de boer zelf groot, met de fles. Maar dat werd wat veel, varkens werpen vaak in dezelfde periode. Of Claesen niet een warme, zachte zeug kon maken met twintig tepels en een systeem waardoor evenzovele biggen konden worden gezoogd? Dus verscheen de boer op een dag met een dode zeug van 280 kilo om af te gieten. Claesen maakte de voorkant van siliconen en via een thermokoppel zouden de biggen gevoed worden door de namaakzeug. Het werkte. Maar allez, hij had niet twintig maar 400 biggen die overschoten. Of hij daar iets op kon verzinnen? Zo bedacht hij een vijf meter lange limousinezeug waaraan vele tientallen biggen zich tegoed konden doen. “Vervolgens maakte ik een cirkelvormige zeug gelijk een donut met een melkmachine waar de biggen rondom konden liggen. Ik wilde er aanvankelijk patent op aanvragen en in het artistieke milieu verkopen of tentoonstellen met levende biggen in galerieën.” Hij zag er toch maar van af. “Ik ben een soort wielrenner die een koers rijdt en afstapt als hij de meet ziet.” Claesen beweegt zich in een unieke wereld met een eigen wetgeving. Op internet bestaat een levendige handel in overleden dieren; vaak bieden dierentuinen er overleden beesten aan. Om bijvoorbeeld aan het verzoek van een museum dat een jaguar of een nijlpaard wil te kunnen voldoen, moet hij een origineel exemplaar hebben om een mal van te maken. “Wat ik doe is het tegenovergestelde van de Wunderkammer waar alleen maar unica hangen. Wij maken replica’s.” Ook van oermensen als de Neanderthaler. Of Germanen zoals in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren. “We maken archetypen: een olifant, niet de olifant.” In de folders van de expositie Met huid en haar in Odapark worden bezoekers gelokt met het afgietsel van een berg ingewanden. “Als ik een beest koop, blijft er weinig van over. De huid en het skelet kan ik gebruiken, het vlees gaat naar de leeuwen in de dierentuin, maar ik blijf altijd zitten met een hoop ingewanden. Door die te repliceren maak ik een portret, een resumé van wat er aan vooraf is gegaan en wakker ik de vraag aan wat voor een bizarre wereld dit eigenlijk is.” Dirk Claesen, Met huid en haar. Van 13/6 t/m 12/9 in Odapark Venray. www.odapark.nl en www.zephyr-wellen.be

www.zuiderlucht.eu

Belgische frieten

“H

allo Piet.” Het klonk heel zacht. Ik keek om mij heen maar zag niemand. Ik kende trouwens ook niemand die mij ‘Piet’ noemde. Zelfs de Sicilianen noemden me Pieter of Pietro. Het bleef stil. Net toen ik dacht dat ik me vergist had, hoorde ik het weer, nu iets harder: “Hallo Piet.” Het kwam ergens van de achterkant van het huis. Ik liep naar het hek en daar zag ik een kleine man staan. Hij stak zijn hand uit. “Ik ben Tom, Tom van Compernolle en jij bent toch Piet?” Tom bleek de Belg te zijn die kort daarvoor een nogal aftands hotel vlakbij ons huis had gekocht. Ik had dat verhaal wel gehoord, maar hem nog nooit gezien. Tom uit West-Vlaanderen. Ik schatte hem rond de veertig. Hij en zijn vrouw hadden hun baan opgezegd en waren met hun twee kinderen naar Sicilië vertrokken om hier een nieuw en minder jachtig leven te beginnen. Dat vertelde hij toen mijn vrouw en ik een paar dagen later een kop koffie bij de twee gingen drinken. Ze waren hard bezig om het hotel een flinke opknapbeurt te geven. Na die eerste kennismaking hebben we Tom en zijn familie nauwelijks meer gezien. We hoorden dat het hotel na een paar maanden ploeteren redelijk op orde was en dat er ook gasten waren, voor wie Tom gezellige avonden rond het zwembad organiseerde. Avonden met Belgisch bier en Belgische frieten. Op een dag zag ik dat hij de Belgische vlag op zijn hotel had gezet. Toen we elkaar weer eens bij de vuilcontainer tegenkwamen zei ik: “Dat kun je toch niet doen, Tom. Zet er dan in elk geval een Siciliaanse vlag naast.” Maar daar wilde hij niets van weten. “Mijn hotel is er niet voor de Sicilianen, ik moet het vooral van de Belgen hebben.” Het liefst had Tom de hele omgeving naar Belgische maatstaven ingericht, want die Sicilianen vond hij eigenlijk maar niks. “Lui volk.” Daar zou hij wel eens verandering in brengen. Een voorbeeld dat mij is bijgebleven: in ons dorp ging het internet nog via de telefoon. Geen ADSL dus, en dat was knap vervelend. “O, maar dat ga ik wel regelen hoor”, zei Tom. Hij kende iemand in Palermo en die had van alles voor de Italiaanse marine (dacht ik) gedaan op het terrein van de ict. Iemand met veel invloed volgens Tom. “Die hoef ik maar te bellen en dan kunnen we hier tenminste ook met een fatsoenlijke snelheid internetten.” Ik heb er nooit meer iets van gehoord. Toen ik hem vertelde dat we het eiland definitief gingen verlaten zag ik tranen in zijn ogen. Het is nu ruim twee jaren na onze eerste ontmoeting. Het schijnt goed te gaan met zijn hotel. Een echte mannetjesputter, die Tom. Maar of de Sicilianen veel plezier aan hem zullen beleven? PIETER BEEK

augustus 2010

De kunst van het wonen

Kloosterdreef - Eindhoven 36 luxe huurappartementen driedimensionale lichtsculptuur op dak: Rogier Walrecht

10

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

enkeltje utopia

INKIJK

Ger Latasters meesterproef

Kunst, geen therapie door Duncan Liefferink

H

et lijkt wel of de schilderijen voor de ruimte gemaakt zijn. Of andersom natuurlijk. Verspreid door het lichte atrium van het kantoor van Rijkswaterstaat in Maastricht staan vierentwintig doeken van Joop Vugs. Ze zijn groot en kleurig en komen er perfect tot hun recht. ‘Project 24 Paintings’ is op een bijzondere manier tot stand gekomen. Joop Vugs (Weert, 1957) bouwde in de jaren tachtig en negentig een mooie carrière op met kleurrijke schilderijen op het snijvlak van figuratie en abstractie. Toepassing van materialen als zand en collagetechnieken gaven zijn werk een onmiskenbaar persoonlijke noot. In 2002 werd bij Vugs een aandoening aan het ruggenmerg geconstateerd waardoor hij minder kon werken. Aan de vooravond van een derde grote operatie begon hij aan een serie digitale ‘zelfportretten’. Hij verhuisde zijn vertrouwde collagetechniek naar het beeldscherm en mixte abstracte elementen met foto’s en MRIscans. In een volgende stap drukte hij de composities af op doek en bewerkte ze met acrylverf. Uiteindelijk besloot hij ze toch volledig in verf om te zetten, op het indrukwekkende formaat van twee bij twee meter. Als je de digitale voorgeschiedenis van de serie niet kent, zou je die niet vermoeden. Als je de voorgeschiedenis wel kent, wordt Vugs’ prestatie alleen maar groter. Feilloos weet hij de contrasten tussen gladde digitale foto’s, haast tastbare detailopnames van eerder schilderwerk en wazige, op de computer gegenereerde vormen en patronen om te toveren in pure schilderkunst. Het trefzekere materiaalgebruik is daarbij heel belangrijk. Als je goed kijkt, zie je niet alleen verf maar ook gipsachtige structuren, zand en zelfs witte en zwarte kiezeltjes. “Doordat ik minder energie heb, werk ik niet zo intuïtief als vroeger”, zegt Vugs. “Ik denk meer en ga pas aan het werk als ik precies weet wat ik wil doen.” In al hun rijkdom en diversiteit hangen de vierentwintig doeken hecht met elkaar samen. Naarmate je langer ronddwaalt tussen de stellages verwijzen de schilderijen steeds minder naar de maker en zijn ziekte en steeds meer naar elkaar. Dat is ook de bedoeling, aldus Vugs: “Het is kunst, geen therapie.” De figuur die op alle doeken optreedt, is niet Joop Vugs. Wij zijn het zelf – wandelend, kijkend, denkend, in voor- en tegenspoed.

Het haar van de vrouwen, de brillen van de dichters, de schoenen van de arbeiders en de as van allemaal I (1975)

“E

en mens moet kunnen onderscheiden wat er gebeurt om hem heen. Daar ontsnapt niemand aan, ook een schilder niet.” Dixit Ger Lataster, een kunstenaar voor wie engagement even vanzelfsprekend is als ademen. Het citaat komt uit een documentaire waarin te zien is hoe hij in 1987 in zijn atelier, een enorme loods in Amsterdam-Sloterdijk, een vierluik maakt met de titel Het haar van de vrouwen, de brillen van de dichters, de schoenen van de arbeiders en de as van allemaal II. Titel en concept zitten al in zijn hoofd voordat hij aan de slag gaat. “Als ik niet weet waarom ik iets wil maken, heeft het geen zin. Dan is schilderen überhaupt een zinloze bezigheid”, zegt hij in de documentaire, net als het werk zelf te zien in Museum Van Bommel Van Dam in Venlo. In de documentaire wordt weinig gesproken. We zien en horen hoe Ger Lataster (Schaesberg, 1920) de vier nog maagdelijk witte doeken, samen 38 vierkante meter groot, te lijf gaat. Eerst met houtskool op een lange stok, dan met spuitbussen verf, dan met spatel en doek, dan weer met houtskool, et cetera. Er komt geen kwast aan te pas. Soms veegt of krabt hij iets weg. “Een verfstreek is als een zin”, zegt hij, “die kan te lang of te kort zijn.” Hoe weet je dat, vraagt de documentairemaker. Lataster: “Dat is moeilijk uit te leggen, het is een kwestie van gevoel, van talent, van meesterschap.” Na elke werkdag maakt hij polaroids, om zijn werk met een andere blik te kunnen bekijken. Gaandeweg ontstaat wat de titel – zo abstract is het abstract-expressionisme ook weer niet – doet vermoeden: een berg met vrouwenhaar, een berg met brillen, een berg met schoenen en een berg met as. Dit gaat over de Holocaust, over wat mensen elkaar aan kunnen doen, over het onzegbare. Als Lataster met

een spuitbus de berg met gouden haar kleur en vorm geeft, bedenk ik dat hij het gedicht Todesfuge van Paul Celan moet kennen, met die twee gruwelijke slotregels: ‘… dein goldenes Haar Margarete dein aschenes Haar Sulamith.’ Wat in de documentaire niet duidelijk wordt, is dat Lataster in 1975 een eerdere, kleurrijkere versie maakte van Het haar etc, ook een vierluik, in bezit van het Bonnefanten in Maastricht. Met de versoberde reprise uit 1987 (“het mag niet te coloristisch worden”) gunt de schilder zichzelf een revanche. Vijftien jaar na de documentaire legt hij in een interview met Emile Hollman in Dagblad De Limburger uit hoe het zat: “Dat vierluik dat het Bonnefanten heeft, had ik eigenlijk nooit moeten doen. Het gaat over Auschwitz. Dat ik het in mijn hersens heb gehaald om deze afgrijselijke toestand in verf om te zetten! Het middel is hier echt ontoereikend, je staat gewoon machteloos.” Als het erom gaat, staat de kunst altijd machteloos. Genoemde Paul Celan, zijn ouders werden vergast toen hij in een werkkamp zat, pleegde later zelfmoord. Net als Primo Levi, die een literair oeuvre baseerde op zijn verblijf in een concentratiekamp. Wat zij schreven over het onbeschrijflijke hoort tot het beste uit de 20e eeuwse literatuur. Ook Latasters engagement zit in de esthetisering van de machteloosheid. Zijn meesterproef is nu eindelijk – de vier doeken lagen twintig jaar opgerold in zijn atelier – te zien in Venlo. WIDO SMEETS Ger Lataster, Na aan het hart. Van 6/6 t/m 6/9 in Museum Van Bommel Van Dam. www.vanbommelvandam.nl

Joop Vugs, Project 24 Paintings. Rijkswaterstaat Limburg, Avenue Ceramique 125, Maastricht, t/m 27/08. Werkdagen Het haar van de vrouwen, de brillen van de dichters, de schoenen van de arbeiders en de as van allemaal II (1987)

11

www.zuiderlucht.eu

9-17 uur.

augustus 2010

zomerfestival in Noord Limburg

ontmoet internationale topmusici

RESERVEREN:

www.klassiekoplocatie.nl & VVV-winkels

1 augustus:

Sirba Octet en Isabelle Georges

7 augustus:

Guarneri Trio Prague

15 augustus: Sinfonia Rotterdam 22 augustus: Annika Kaschenz, Matteo Galli, Francesco Attesti 25 augustus: Nederlands Kamerkoor La Sfera Armoniosa info en tickets www.zininzomer.be

29 augustus: Salzburger Orchester Solisten

Animatie Copy Fotografie Illustratie Redactie Typografie Video Met deze bouwstenen voor visuele communicatie werkt Zuiderlicht aan de zichtbaarheid van zijn opdrachtgevers. Om ons netwerk van experts uit te breiden, zijn we op zoek naar nieuw talent. Wil je met Zuiderlicht samenwerken mail dan je portfolio naar [email protected]. www.zuiderlicht.nl

12

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

Iggy Pop, man zonder spijt

Klootzakken

Dat zijn laatste plaat met de Stooges niet zo’n beste was, dondert niet, zegt Leon Verdonschot over Iggy Pop, die hij driemaal interviewde. “Dude, I gotta take a piss” door Leon Verdonschot

T

oen hij een paar maanden geleden het publiek indook en de toeschouwers opzij sprongen, maakte Iggy Pop bekend dat hij stopte met stagediven. Hij was nu vaak genoeg zwaar gehavend een podium afgelopen. Een opmerkelijke mededeling, want voor het eerst leek Iggy Pop zich neer te leggen bij zijn leeftijd. Leek. Vorige maand trad Pop op tijdens een festival in België. Op het eind van de set sprong hij het publiek in. Bloedend klom hij het podium weer op, en vervolgde zijn optreden. Zo kenden we hem weer: Iggy Pop, de verpersoonlijking van ‘tegen beter weten in’. Deze maand zal Iggy Pop indruk maken op Pinkpop Classic, waar hij de afsluitende act is, omdat hij dat altijd doet, indruk maken. Het is die bewondering die ook Tina Turner oogstte tijdens haar laatste twee tournees. En die inmiddels ook Madonna ten deel gaat vallen; de bewondering voor de schijnbaar leeftijdloze artiest die een hijgend veld vol jongere mensen de indruk geeft dat zij de bejaarden zijn, in plaats van de artiest. Iggy Pop (Michigan, VS, 1947) staat ver boven zijn oeuvre. En dat is de laatste jaren maar goed ook, want de keuze om de draad met zijn oude band The Stooges op te pakken is eigenlijk een stap terug. Pop had de retro helemaal niet nodig om relevant te blijven: zijn laatste soloalbum Skull Ring (2003) was een van zijn beste. De nummers daarvan horen we al jaren niet meer, net als andere soloklassiekers, zoals The Passenger. De meeste bijval op Skull Ring kregen de twee nummers waarin Pop zich opnieuw liet begeleiden door The Stooges. Dus kwamen ze bij elkaar. Aanvankelijk alleen voor één tournee; die werd een triomftocht. Toen besloten ze ook nog een album op te nemen; dat was niet best. Maar goed beschouwd dondert het niet: Iggy Pop is live een aanval op meer zintuigen dan alleen het

13

Iggy Pop op een foto van Olaf Heine, nu te zien in de expositie A Star is Born. Fotografie und Rock seit Elvis in Museum Folkwang in Essen.

gehoor. Zijn vriend David Bowie heeft ooit gezegd dat Pop, in tegenstelling tot wat de buitenwereld denkt, de meer bedachtzame van de twee is, en Bowie zelf de meer intuïtieve. Tijdens de drie keer dat ik hem interviewde, bleek hij een kunstliefhebber, die net zo graag over Jeff Koons praat als over La Strada van Fellini, en net zo gepassioneerd kan zijn over James Brown als over Metallica. Iggy Pop is ook de enige popartiest wiens gepis ik op band heb staan. Halverwege het tweede interview zei hij opeens “Dude, I gotta take a piss”, en liep naar de badkamer. Hij liet de deur

openstaan, en vervolgde zijn antwoord vanaf de badkamer. Zijn woorden galmden, en tussendoor klonk gekletter. Maar vooral blinkt hij uit in de ideale combinatie van lessen van de straat en boekenwijsheid. Enkele voorbeelden: - “Door marketing bestaat jongerencultuur grotendeels bij de gratie van diefstal uit de portemonnees van de ouders.” - “De beste remedie tegen cynisme is het vermijden van contact met beroemdheden in je dagelijkse leven. Het vermijden van contact met mensen in het algemeen, eigenlijk.” - “De baat van stilte is enorm. Ik vermijd geluid. Ook het geluid van mezelf.”

www.zuiderlucht.eu

Iggy Pop is de man zonder spijt, die weet dat hij in zijn leven veel onverstandigs heeft gedaan, maar dat dat altijd mooie verhalen opleverde. “Het heeft geen zin achteraf te denken: ‘Tjonge, had ik toen maar niet die verdovingsmiddelen voor dieren gebruikt, waardoor ik in LA negen uur lang gelopen heb om bij het huis van een prostituee te arriveren en daar ’s ochtends wakker te worden met rare beestjes in mijn haren’.” Hij is ook de man die weet wat er van hem wordt verwacht. Toen hij jaren geleden optredens op zijn knieën begon met een verstild nummer dat aan spoken word grensde, leidde dat tot onrust in de zaal. “Zat ik daar mijn ziel bloot te geven, ging het achter in de zaal van ‘Hé, heb je al gehoord dat het uit is tussen Joe en Stacy?’ Dus was het volgende nummer extra hard. Voor die mensen aan de bar: ‘Hé daar, ik leef nog steeds, stelletje klootzakken!’” Wanneer we Pop zien, willen we Pop zien vlammen. Zo was het vroeger al. Zijn Nederlandse doorbraak was een optreden in 1977 in Toppop, waar hij het volledige palmbomendecor sloopte. Zijn platenmaatschappij was woedend, maar Toppop vroeg hem terug. “Sterker nog, ze vertelden dat ze volgende keer een decor met extra veel palmbomen zouden neerzetten. En of ik die dan állemaal wilde slopen. Als ik helemaal voor het succes was gegaan, had het voor de hand gelegen om dáár toen een carrière op te bouwen: het wereldwijd slopen van televisiedecors.” Een paar jaar geleden legde ik hem de beroemde frase van The Who, “I hope I die before I get old”, voor. “A cheap shot”, oordeelt hij. Vervolgens begon hij over James Brown. Op de vraag hoe funky hij zelf eigenlijk is, antwoordde hij door zijn jasje uit te trekken. Met ontbloot bovenlijf boog hij zich voorover, keek me strak aan met die felle ogen, oplichtend in dat gezicht van leer, en zei: “Ik zou zeggen: behoorlijk funky voor een graatmagere blanke op leeftijd.” Pinkpop Classic, met o.a. Iggy & the Stooges, The Cult, Gary Moore, Fun Lovin’Criminals en Therapy?, 14/8 op Megaland Landgraaf. www.pinkpopclassic.nl

augustus 2010

Programma 10 sept. t/m 4 okt. www.kunstdagenwittem.nl

Reserveren: telefonisch: 043-3614634 (10.00-19.00 uur) per e-mail: [email protected] Alle info op: www.kunstdagenwittem.nl

Kunstdagen

Zondag 26 september 11.00 uur Cultuurhistorische wandeling o.l.v. Herman van de Berg.. Thema“De smaak van de 19e eeuw”. Aandacht dus voor Neo-stijlen. Inclusief Limburgse koffietafel. Zondag 26 september 15.00 uur Tuinconcert door het Afrikaanse kindergospelkoor Mwangaza, zang, dans en traditionele Afrikaanse drums en kleding. De opbrengst is voor een lagere school en een middelbare ambachtschool in Uganda. Zondag 26 september 20.15 uur “Frida”, film over het leven van de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo (1907-1954). Onder auspiciën van de Rotary Club Gulpen-Vaals; de opbrengst is voor een middelbare school in Senegal. Woensdag 29 september 20.15 uur Igor Ruhadze (viool) en Bart van Oort (fortepiano), spelen romantische meesterwerken op historische instrumenten van Beethoven, Mendelssohn, Schubert en Schumann. Donderdag 30 september 16.00 uur Gulpen Galmt. Een optreden van jong talent uit de regio met muziek, zang, dans en toneelspel. Donderdag 30 september 20.15 uur “Firenze ten tijde van Machiavelli”. Lezing door Wouter van Romondt Vrijdag 1 oktober 20.15 uur Locatie: de Kopermolen te Vaals (Von Clermontplein 11). Ensemble Corona m.m.v. Valeria Mignaco (zang) speelt ‘Se voi non ridete...’ (‘Als u niet lacht...’), muziek rond Niccolò Machiavelli. Zondag 3 oktober 20.15 uur “Castagnetten en rode wijn” Huisensemble Opera Zuid brengt een liederen- en operaprogramma mezzosopraan Karin Strobos, bariton Willem de Vries en pianist Jeroen Riemsdijk. Maandag 4 oktober 20.15 uur Slotconcert Quatuor Zaïde. Winnaar van het Charles Hennen kamermuziekconcours 2010. Werken van Schubert, Ravel en Schumann

Wittem

Vrijdag 10 september 19.00 uur Opening Kunstdagen 2010 Alleen voor genodigden. Zaterdag 11 september tussen 12.00 en 17.00 uur “Proeven van kunst en muziek”. Zaterdag 11 september 20.15 uur Hubert Delamboye (tenor) en Augustine Boshouwers (piano) voeren Schubert’s grote liederencyclus “Die schöne Müllerin” uit. Zondag 12 september tussen 12.00 en 17.00 uur “Proeven van kunst en muziek”. Zondag 12 september 20.15 uur Locatie: H. Cunibertuskerk van Wahlwiller De Schola Maastricht o.l.v. Hans Heykers met Gregoriaanse muziek. Dinsdag 14 september 14.00 uur Klassiek in de bieb. Lezing en rondleiding door bibliotheek en pianorecital Vrijdag 17 september 18.30 uur Culinair concert. Locatie: Restaurant Château Bethlehem Hoge Hotelschool Maastricht. Luxe viergangen diner incl. wijnen, afgewisseld met 2 concertblokken. Zaterdag 18 september 20.15 uur Klezmermuziek door het ensemble Dance of Joy uit Aken Zondag 19 september 15.00 uur Tuinconcert door het cello-octet I Multicelli o.l.v. Mirel Iancovici. Dinsdag 21 september 14.00 uur De Limburgse Troubadours, programma met René Hausterman Donderdag 23 september 20.15 uur “Wenen rond 1900”, Lezing door Wouter van Romondt. Vrijdag 24 september 20.15 uur Ensemble Musica Rossi met “De wereld van gisteren”. strijkkwintet op. 111 van Brahms en Verklärte Nacht op. 4 van Schönberg. Met uitstapjes naar de literatuur van Stefan Zweig, ea Zaterdag 25 september 15.00 uur Theater Netwerk Pergamijn. toneelstuk over Bejegening door mensen met een beperking en vrijwilligers. En een scala aan klassieke liederen, popsongs en kinderliedjes. Zaterdag 25 september 20.15 uur De Engelse pianist James Lisney terug in de kloosterbibliotheek met werken van Chopin (o.a. Andante spianato et grande polonaise brillante) en Schumann (Fantasie opus 17)

LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.

Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken

moderne kunst

14

www.zuiderlucht.eu

Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 40, 6228 SB Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl

augustus 2010

perron poëzie

TIME OUT OF MIND 16 Leon Verdonschot en Wido Smeets in debat over ontwikkelingen in de popmuziek. Deze maand over de oprukkende entertainment industry. “Popmuziek heeft niets meer te maken met tegencultuur.”

Gratis bier & boterhammen

I

n zijn nieuwe verhalenbundel Het werk van de Duivel stelt de geniale Vlaming Luc De Vos (zanger van het niet toevallig eveneens geniale Gorki) dat popmuziek haar oorspronkelijke functie heeft verloren. In de jaren zestig was pop nog van emancipatorische waarde, stelde De Vos, en bovendien van erotiserende. Ergens in het begin van de jaren tachtig hield dat op, sloop de bevrijding uit de pop, en nam het hedonisme het over. Inmiddels is popmuziek “een genre in de marge van een mondiaal, multimediaal en commercieel amusementsgebeuren”. Daar valt veel over te beweren, maar uiteindelijk vind ik De Vos te pessimistisch. Niettemin moest ik aan zijn woorden denken toen ik laatst een band sprak die mocht optreden op een muziekfestival waar alle andere artiesten zich lieten begeleiden door een tape. Het gekke is dat zo’n tapeoptreden veel sneller goed klinkt dat een live spelende band, zeker op tv. Voor een geluidsman is dat nou eenmaal gemakkelijker: twee schuifjes (zang en tape), in plaats van vier tot zes. Wie veel optredens bezoekt of op tv bekijkt van artiesten die zich door een tape laten begeleiden, went daar zodanig aan dat het geluid van een echte band opeens klinkt als een rommeltje. Echte muzikanten spelen nog wel eens te snel, of niet helemaal strak, of de bas klinkt te hard door in de mix en de gitaar te zacht. Vandaar dat de kijker bij de tv-registratie van het optreden een waarschuwing meekreeg: ‘live gespeeld’. Sorry, beste kijker, het klinkt wellicht wat al te menselijk, maar u luistert dan ook naar mensenwerk. Niettemin hadden de bandleden het naar hun zin gehad op het festival. Zoals ook Luc De Vos niet klaagt. Je bent en blijft muzikant, al is het dan naar zijn overtuiging in de marge van het amusement. De voor de hand liggende vraag stelt hij zichzelf in de eerdergenoemde bundel. “Waarom ben ik dan toch popmuzikant geworden, zo zal men zich nu afvragen. Als popmuzikant krijgt u overal waar u komt gratis bier en boterhammen met salami. Dit soort gegeven paarden mag men niet in de bek kijken, vind ik.”

Shanghai

O

p ik weet niet meer welk tv-kanaal (hou dat maar eens bij tegenwoordig, in dat woud van zenders) werd een tijd geleden een documentairereeks uitgezonden over de geschiedenis van de popmuziek. Daarin werd, zeer terecht, ook de zakelijke kant van de popindustrie belicht – waarin ik me nooit zo heb verdiept. Dat bleek. Het is me in de jaren tachtig en negentig totaal ontgaan welke vermogens bands als Pink Floyd, REM, Pearl Jam (en noem er nog maar een stuk of twintig uit de stadiontournee-categorie op) hebben vergaard. De toch niet misselijke bedragen die onze bejubelde voetbalhelden incasseren, vallen er compleet bij in het niet. Het oeverloze geouwehoer van maatschappijkritische popdominees als Bono Vox heeft niet kunnen verbloemen dat begrippen als ‘vrijheid’ en ‘revolutie’ door slimme marketingjongens waren ontmanteld en toegevoegd aan hun verkoopvocabulaire. Het omslagpunt? In de jaren na 1978, schat ik, toen Nick Lowe in What’s so funny ‘bout peace, love and understanding constateerde dat het cynisme had gewonnen van het idealisme. In de pop, voeg ik er hier schielijk aan toe. Anno 2010 heeft popmuziek weinig of niets meer te maken met tegencultuur. Subcultuur dan? Het is big business geworden, juist in de genres die van de straat of uit de achterbuurten komen. De huidige generatie popmuzikanten komt daar ook vrijelijk voor uit: niemand wil nog de wereld verbeteren, iedereen wil beroemd worden en veel geld verdienen. Ik denk dus dat Luc De Vos een punt heeft. De popmuziek is opgeslokt door de entertainment industry, onderdeel van het establishment waar de bloemenkinderen van de jaren zestig zich zo tegen verzetten. Of de muzikale kwaliteit van het gebodene daarvan te lijden heeft, waag ik te betwijfelen. Dat er nog amper echt live wordt gespeeld, is een dictaat van de amusementsindustrie. Wie het spel mee wil spelen, heeft dat maar te accepteren. Gelukkig zijn er in de marge, lang leve de marge!, nog muzikanten die op het podium ziel en zaligheid overgeven aan verwarde knoppenfetisjisten die, verscholen achter immense mengpanelen achter in de zaal, hun zeer live gespeelde geluid vakkundig om zeep helpen. Laatst was ik getuige van zo’n optreden waarbij het geluid uit een met zilverpapier behangen beerput leek te komen. En weet je wat? Het publiek stond na afloop op de banken.

In dit ogenblik schijnt de zon het felst, Zelfs als niemand – ook ik niet, kijkt.

Buiten waadt een os door een vlak land. Hier en daar gaat een huis voorbij. In de verte verdwijnt een stad.

Een man tegenover mij bestelt heet water, Maakt van zijn wisselgeld thee. Een vrouw kruist haar benen.

Ze lacht, maar niemand gelooft haar. Men ziet dat ze heel verdrietig is. De man baart een kind.

Als het straks gaat regenen, denk ik, Verschijnen er waterdruppels Op het venster.

Yi Fong Au

Yi Fong Au (1989) groeide op in Velden en woont in Amsterdam waar hij Nederlandse Letterkunde studeert aan de Vrije Universiteit. Hij publiceerde gedichten in Het Liegend Konijn en de bloemlezing Alles staat nog op zijn plaats. Ook verschijnen zijn gedichten in het e-zine Meander. Yi Fong Au werkt aan een bundel voor uitgeverij Prometheus.

Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door

Defauwes en

WIDO SMEETS

LEON VERDONSCHOT

15

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

21e eeuwse kunst in

MAXXI

Rome, dat is vooral oudheid, renaissance en barok. Op het gebied van de hedendaagse kunst valt er weinig te beleven. Het nieuwe museum MAXXI wil daar verandering in brengen. “Wat moet hier beschermd worden. De kunst? Tegen wie of wat eigenlijk?” door Wido Smeets

Een van de hellingbanen in het museum, met erboven de metalen lamellen die het daglicht binnenlaten. foto’s Zuiderlucht

H

et museum heeft een imagoprobleem. ‘Museum’ staat voor patriarchaal, nuffig, elitair en naar binnen gericht. Daar houden hippe 21e eeuwers niet van, die gaan voor spectaculair, interactief en open source. Weg met de beperkingen, weg met het onderscheid tussen high en low, weg met de hokjesgeest. Dit is een eeuw zonder grenzen. Anything goes. Vooral de kunstwereld worstelt ermee, eigenlijk al sinds Marcel Duchamp in 1917 een urinoir als kunstwerk aanbood voor een expositie. De ene museumdirecteur wil het museumconcept liever vandaag dan

16

morgen ten grave dragen, de ander plakt er een ander etiket op (newseum), een derde houdt de naam hoog maar probeert het concept een nieuwe lading te geven. Tot de laatste categorie hoort Pio Baldi, directeur van het gloednieuwe MAXXI in Rome. Het traditionele begrip ‘museum’ doet , vindt hij, geen recht aan wat hier is neergezet. Het 30.000 m2 grote complex dat zich naar een ontwerp van de IraaksBritse architecte Zaha Hadid tussen de bestaande bebouwing van de jaren zestig-wijk Flaminio slingert, is volgens Baldi “een groot laboratorium van hedendaagse cultuur, dynamisch, steeds in ontwikkeling en gevoelig voor de

permanente en abrupte wisselingen in de samenleving van vandaag.” Het heeft geen zin meer, zegt Baldi, “om over grenzen te spreken: beeldende kunst, architectuur, design, mode, dans, theater, etc. leven vandaag de dag samen in een voortdurende uitwisseling van idealen en vormen. De taak van een hedendaags museum is het stimuleren en registreren van deze prijzenswaardige dialoog.” Aan ambities geen gebrek dus. Maar klopt het wel, wat Baldi (en met hem tal van collega’s) zegt, over kunstenaars uit verschillende disciplines die ‘samenleven’ in een voortdurende uitwisseling van plannen en ideeën?

www.zuiderlucht.eu

De meeste kunstenaars draaien vooral rondjes in hun eigen vijver, en zijn als de dood om aan land te komen. Laat staan om een andere vijver te beproeven. Hoe vaak horen we schilders ideeën uitwisselen met schrijvers, zien we acteurs in debat met componisten, gaan vormgevers in de clinch met regisseurs? Is dat hele idee van (het stimuleren van) cross overs niet vooral wensdenken van ministeries en kunstfondsen? En stel dat dat zo is, moeten we daarom treuren? Instellingen die door het leven gaan als ‘laboratorium voor hedendaagse kunst’ roepen niet zelden het onheil over zich af, meestal in de vorm van een nog verdere verwijdering van het publiek.

augustus 2010

een 21e eeuwse burcht Een museum bouwen zonder imponeerarchitectuur is in deze tijd bijna ondenkbaar. Wanneer we in Rome het nieuwe MAXXI binnenlopen, krijgen we niet de indruk in een ‘laboratorium van hedendaagse cultuur’ te zijn aanbeland. En dat beeld zal niet veranderen als er ‘op zaal’ voorstellingen en concerten worden gehouden, zoals het plan is. MAXXI is allesbehalve de Romeinse equivalent van het Palais de Tokyo, succesvolle broedplaats van experimenteerdrift die in Parijs de afgelopen tien jaar de nodige kweekjes heeft uitgezet. MAXXI wekt, ondanks de retoriek van Baldi, ook niet de indruk dat te wíllen. Het is een imponerend, bij vlagen spectaculair gebouw waar de zoveelste hoogmis van de hedendaagse kunst wordt gevierd, in figuurlijke zin alleen toegankelijk voor degenen die de ontwikkelingen daarvan een beetje bijhouden. Dat het ontwerp van Hadid de getoonde kunst af en toe behoorlijk in de weg staat, doet vermoeden dat de architectuur van het gebouw zeker zo belangrijk wordt geacht als de kwaliteiten ervan als ontmoetingsplek der kunsten. Verrassend is dat allerminst. Een museum bouwen zonder imponeerarchitectuur is in deze tijd bijna ondenkbaar; het succes van het Guggenheimmuseum in het voorheen onbetekenende Bilbao dreunt nog steeds na. Met MAXXI wil Rome – lees: Italië – een vergelijkbaar effect. De eeuwige stad heeft weliswaar geen trekker à la Guggenheim nodig om de aandacht op zich te vestigen, maar mist wel een aansprekend museum voor hedendaagse kunst. Rome (en Italië) staat vol met oudheid, renaissance en barok, maar heeft gedurende de 20e eeuw de boot behoorlijk gemist. Vandaar MAXXI, een acroniem voor National Museum for the Arts of the XXI Century, dat wil uitgroeien tot evenknie van het MoMA in New York en Centre Pompidou in Parijs. Die inhaalslag is gedoemd te mislukken, niet alleen omdat de collectie amper 300 stukken telt maar ook omdat het museum bij Berlusconi en de zijnen niet hoeft aan te kloppen om aankoopbudget. Rechtse politici houden niet van hedendaagse kunst. Zoals bleek toen een adviseur van Berlusconi bij de opening eind mei de nodige kritiek spuide op wat hij als ‘een mausoleum van Hadid’ omschreef:

17

“Dit gebouw weert kunstvoorwerpen af alsof het wil zeggen: ‘Ík ben het kunstwerk’.”

I

ntussen staat er in een redelijk afgelegen wijk in Rome een icoon van het deconstructivisme (uit de jaren zeventig stammende stroming van chaotisch ogende architectuur), net als Gehry’s Guggenheim overigens. Met het verkiezen van Hadids ontwerp boven 272 andere inzendingen is hier bewust ingekocht. De stad kreeg wat ze wilde: een duizelingwekkend en desoriënterend gebouw, buitengewoon stijlvast, misschien wel de krachtigste handtekening onder het oeuvre van Zaha Hadid (Bagdad, 1950) tot nu toe. Met zijn overhellende wanden, steile hellingbanen en extreme uitkragingen zweeft, kantelt, draait en glijdt het gebouw alle kanten op. Nergens worden de zintuigen van de bezoeker rust gegund, MAXXI is een zeldzaam vertoonde promenade architecturale. Tegen zoveel geweld kan geen expositie van hedendaagse kunst op, ook al heerst er de niet mis te verstane museale stilte, houden suppoosten je op gepaste afstand van het getoonde, is fotograferen verboden en heeft een ticket een geldigheid van drie uur; daarna word je geacht weer buiten te staan. Geheel naar de blockbuster mores van de hedendaagse museumindustrie. De bouw van MAXXI duurde tien jaar, en werd regelmatig stilgelegd omdat het geld op was. In 1997 onder de linkse burgemeester Veltroni gebudgetteerd op 70 miljoen kwam de kostprijs uiteindelijk uit op 150 miljoen euro. Opvallend genoeg stelde het gebouw aanvankelijk ook de uitvoerende architecten zelf voor verrassingen: “Het heeft maanden geduurd voordat we de complete vorm begrepen”, liet een van hen zich ontvallen. Dat geldt, zo lijkt het, ook voor de samenstellers van de openingsexposities Space en From rationalism to informalism, een hommage aan architect Luigi Moretti (1906-1973) – niet te verwarren met de Italiaanse bierbrouwer - , die zich al jong liet voorstaan op zijn bewondering voor Mussolini. Het zal niet de bedoeling

De monumentale, wegdraaiende voorgevel van MAXXI.

zijn geweest, maar de hier getoonde fotopresentatie van ’s mans verrichtingen in de woningbouw laat weer eens zien welk een treurnis de modernisten in de 20e eeuwse volkshuisvesting hebben voortgebracht. Zo’n retrospectief benadrukt nog maar eens dat architectuur bij uitstek een discipline is die de zegen van de tijd nodig heeft om beoordeeld te kunnen worden. Zo zal het ook gaan met MAXXI. Met haar visie op ruimte, licht en gelaagdheid brengt Hadid hier een gedenkwaardige hommage aan de stad Rome. De verdiepingen schuiven vaak ongemerkt over elkaar heen, en de verticale betonnen lamellen in de plafonds, die het daglicht binnen brengen, slingeren zich als een draad van Ariadne door het gebouw. De glooiende lijnen in het ontwerp, handelsmerk van Hadid, zijn op alle niveaus zichtbaar. Helaas laten materiaalgebruik en uitvoering hier en daar te wensen over. De trappen en loopbruggen, uitgevoerd in zwart geschilderd beton met lichtbakken aan de onderkant, lopen in de enorme entree-vide door en over elkaar heen. Indrukwekkend qua ontwerp, armetierig in de afwerking. De betonnen leuningen halen bij lange na niet het zwierige lijnenspel van het ontwerp. Wat voor de computer een peulenschil is, krijgen de 21e eeuwse betongieters niet meer voor elkaar. De lijnvoering gaat met horten en stoten; niet-geometrische mallen maken is een expertise die kennelijk niet voorhanden

www.zuiderlucht.eu

is in de hedendaagse bouw. Alsof de hand niet (meer) kan uitvoeren wat het hoofd wil: een onbedoelde illustratie van de thematiek in Richard Sennetts boek De ambachtsman. Ook de kwaliteit van het gebruikte beton laat, vooral in de enorme gevelpartijen, te wensen over. Nog voor de opening moesten afgebrokkelde randen worden aan- en dichtgesmeerd, hetgeen dit toch al niet altijd even fraai verouderend materiaal er in de loop der tijd niet mooier op zal maken. Hadid wekt de indruk detaillering minder belangrijk te vinden dan effectbejag. De glooiende huid van het gebouw licht ’s avonds op doordat in het beton glasfiber is verwerkt. En boven de monumentale, wegdraaiende voorgevel ligt een royaal uitkragende glazen pui die als een bewaker over de neoclassicistische bebouwing in de omgeving uitkijkt. Behalve de enorme entree is deze al even intimiderende ‘uitkijkpost’ de enige plaats waar het gebouw contact zoekt met de omgeving. Er is weinig gevoel voor symboliek nodig om een vergelijking te trekken met een burcht. Maar wat moet hier beschermd worden dan? De kunst? Tegen wie of wat eigenlijk? Space, T/m 23/1 2011. From rationalism to informalism, retrospectief over architect Luigi Moretti. T/m 28/11. Vanaf station Termini is MAXXI met openbaar vervoer het best te bereiken met de bus, lijn 910. Uitstappen bij halte Tiziano/Apollodoro. www.maxxi.beniculturali.it

augustus 2010

Podium

Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu

Heerlen Filmhuis DE SPIEGEL highlights Za 28 aug I film I Le Concert I Buitenspiegel Aambos | geen entree I 21.30u Ma 30 aug I film | Casablanca | spiegeltent Van Grunsvenplein I geen entree I 22.00u Do 26 en vr 27 aug I film I Nordwand I 20.00u Zo 29 aug I film I Latcho drom I 14.00u Ma 30 aug I film I Latcho drom I 20.00u www.filmhuisdespiegel.nl www.filmhuisdespiegel.nl

Maastricht

CENTRE CERAMIQUE highlights augustus 2010 Do 19 aug I coctailworkshop I Let’s shake it T/m 12 sept I tentoonstelling I De dorst van Maastricht T/m 24 okt I tentoonstelling I Gisteren deed ik het nog… De 70’s door het oog van de reclame Tip: het komende culturele seizoen van Centre Céramique staat wederom vol met leuke, interessante en verrassende activiteiten, cursussen en tentoonstellingen. Benieuwd? Kijk het volledig programma op: www.centreceramique.nl

AINSI Do 26 aug I expositie I Museum Het Domein in AINSI I Mythe Berlijn I vernissage 17.00u Za 28 aug I muziek I ViVo Euregionaal Ensemble o.l.v. Garrett List I besloten perspremière 11.30u Do 26 aug I theater I Alles Vrolijk 10+ I tekst en regie Tim Gladdines I try out 14.00u I € 5,-/€ 3,Vr 27 aug I theater I Alles Vrolijk 10+ I met o.a Arne Baeck en Xavier Emmen I try out 19.30u I € 5,-/€ 3,Zo 29 aug I theater I Alles Vrolijk 10+ I met o.a. Pascal Maetens en Adriaan Severins I première 19.30u I € 5,-/€ 3,Ma 30 en di 31 aug I theater I Alles Vrolijk 10+ I 11.00u en 14.00u I € 5,-/€ 3,AINSI - Lage Kanaaldijk 112 - 113, Maastricht /volledige agenda op www.ainsi.nl

LUMIERE highlights In aug | film | Zomerreprises | Het mooiste van het voorbije film jaar, nog één keer op herhaling Vanaf 5 aug | film | Copie conforme | Drama met Juliette Binoche Vanaf 5 aug | film | Women without Men | Veel besproken vrouwenfilm uit Iran. Vanaf 12 aug | film | Le Refuge | Nieuwste van François Ozon. Vanaf 19 aug | film | Les Vacances de Mr. Hulot | Het debuut van Tati’s beroemde alter ego. Kijk voor het volledige programma op www.lumiere.nl

T/M 5 S E P 2 010

27 A U G T / M 5 S E P 2 0 1 0

27 A UG T/M 5 S

Groupe F, Plasticiens Volants, John Cage Event, intro | in situ,

Cirque Plume, Groupe F, Plasticiens Volants, Ed Kowalczyk, John Cage Event, intro | in situ,

Cirque Plume, Groupe F, Pla Ed Kowalczyk, John Cage Eve

is van Bourgondië, Vincent de Rooij,

Ilay den Boer / Huis van Bourgondië, Vincent de Rooij,

Ilay den Boer / Huis van Bourgond

Magnet, Zuiderlingen Films, FROEFROE,

Studio ORKA, Von Magnet, Zuiderlingen Films, FROEFROE,

Studio ORKA, Von Magnet, Zuiderling

Rolling Beatles / Abbey Road Project,

Sanne Sweije, The Rolling Beatles / Abbey Road Project,

Sanne Sweije, The Rolling Beatles /

r K / Toneelacademie Maastricht en vele anderen

Theater Aachen / Theater K / Toneelacademie Maastricht en vele anderen

Theater Aachen / Theater K / Toneelacademie M

WWW.CULTURANOVA.NL

WWW.CULTURA

ULTURANOVA.NL CN20 advertZL.indd 1

09-07-2010 09:05:40

18

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

Over het haten en houden van Israël

Cultura Nova

De jonge theatermaker Ilay den Boer trekt deze zomer van festival naar festival met Janken en schieten, onderdeel van de reeks Het beloofde feest. Den Boer maakt confronterend theater met een actieve rol voor het publiek. “Ik leg mijn personages soms heel harde oordelen in de mond.” door Tuur Devens

Publiek in de bus tijdens Janken en schieten van Ilay den Boer. foto Moon Saris

M

et Het beloofde feest wil Ilay den Boer een theaterreeks maken over zijn eigen leven, zijn familie en daarmee samenhangend de staat Israël en de joodse geschiedenis. Twee jaar geleden klopte hij met dat plan aan bij Piet Menu, artistiek leider van het Huis van Bourgondië.

19

Ilay den Boer (Jeruzalem, 1986) stond bekend als een lastige jongen. Nadat hij in Amsterdam de brui gaf aan de dramadocentenopleiding (“zo gewoon, ik wilde meer! Ik ben daar gillend weggerend”) zat hij aan de kassa in Comedy Theater in de Nes in Amsterdam. Hij zag er heel veel voorstellingen, ook in de aanpalende Brakke Grond, het Vlaams

cultuurcentrum waar Piet Menu indertijd programmeur was. “Die periode was heel belangrijk voor mijn ideeën over theater”, zegt Den Boer achteraf. “Ik heb heel veel theater gezien, en vreselijke performances, op het door Piet georganiseerd festival Something raw. Die mensen waren louter met de vorm bezig, ik vond dat afgrijselijk. Ik herinner me een performance waarbij twee vrouwen drie kwartier lang een tapijt oprolden, en alleen maar kreunden. Een lampje ging daarbij aan en uit. De naam van de maker weet ik niet meer, wel zijn intrigerende uitspraak na afloop dat hij zich had laten inspireren door een schizofrene oom. Daar kun je toch veel meer mee doen, denk ik dan.” Met zijn eigen producties wil Den Boer publiek bereiken, veel publiek. “Als je voor een publiek optreedt, heb je de arrogantie dat je interessant bent, en dan moet je dat verdomme goed doen.” Daarover heeft hij veel gediscussieerd met Piet Menu. Toen Menu naar het Maastrichtse productiehuis Huis van Bourgondië verhuisde, zocht Den Boer hem daar op met zijn artistieke ideeën en wensen. “Mijn moeder is joods, ik heb een tijd in Israël gewoond waar ik veel familie heb. Ik worstel met mijn joodse identiteit, en daar omheen wilde ik een theaterreeks maken voor een breed publiek. Over het haten en het houden van Israël, over mezelf, en mijn familie.” Terugkijkend op die confrontaties van toen zegt Piet Menu lachend: “Die performances hebben toch wat teweeg gebracht. In Het beloofde feest wil hij niet zomaar iets staan spelen. En zijn thematiek was heel interessant. Het klikte tussen het Huis van Bourgondië en Ilay, we konden niet anders doen dan Ilay artistiek steunen, samen met het Antwerps theaterlaboratorium detheatermaker.” Den Boer: “Na die voorstellingen in Amsterdam wist ik wat ik níet moest

www.zuiderlucht.eu

maken. En ik wilde nauw contact met het publiek.” Dat gebeurt dan heel direct in het eerste deel van de reeks, Eet smakelijk, waar het publiek mee aan tafel zit, in de rol van Den Boers familie. Deze doet dan zijn relaas over zijn bar mitswa (de initiatie van joodse jongens op hun dertiende), zijn familie en discussieert met het publiek over de dilemma’s van het hedendaagse jodendom en de staat Israël. Eet smakelijk werd vorig jaar uitverkoren voor het Theaterfestival in Brussel. Ilay viel uit de lucht: zijn allereerste productie, betiteld als een van de meest interessante van dat seizoen! De nominatie zorgde voor een doorbraak, bij pers én publiek, ook in het buitenland. Het tweede deel, Janken en schieten, speelt zich af in een bus en vertelt het verhaal van zijn oma op haar vlucht tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, vanuit Litouwen naar Israël. Opnieuw krijgt het publiek een actieve rol, als joodse medepassagiers in een bus vol foto’s, boeken en gedichten. Femke Belmer speelt Ilays vriendin die de huidige rol van Israël gepassioneerd aanklaagt. Deel drie in de reeks, Dit is mijn vader, brengt Den Boer samen met zijn gereformeerde vader in een ‘gewone’ theatersetting, maar het publiek blijft betrokken: dit keer bepalen de toeschouwers de volgorde van het stuk, en kunnen ze vragen stellen. Hoe reageert de Nederlandse vader op de jodenhaat die zijn zoon moet ondergaan? Hoe reageert het publiek daarop? Deel vier, gepland voor volgend seizoen, wordt een kindervoorstelling. De joodse problematiek vanuit het perspectief van een kind, gespeeld door een asielkind. Den Boer: “Ik leg mijn personages soms heel harde oordelen in de mond, maar als theatermaker wil ik geen oordeel vellen. Dat laat ik over aan het publiek. Of beter: ik hoop dat het publiek opnieuw en genuanceerd gaat nadenken over die conflicten en dilemma’s.” Janken en schieten van 5/8 t/m 8/8 op Theater op de Markt Hasselt, van 28/8 t/m 31/8 op Cultura Nova Heerlen en van 6/10 t/m 10/10 in Huis van Bourgondië Maastricht. Dit is mijn vader is op 26/11 in CC Hasselt. www.hetbeloofdefeest.nl

augustus 2010

Op zoek naar dat ene pareltje

Sepia

Bertolf houdt niet zo van stilzitten. Na zijn succesvolle debuutalbum For Life uit 2009 is het al weer tijd voor de opvolger Snakes & Ladders. De multiinstrumentalist lijkt zich te ontpoppen als een veelschrijver. “Om goede popliedjes te maken, moet je blijven trainen.” door Paul Verstappen

Bertolf: “Optreden is niet mijn ultieme doel.” foto Mark Uyl

I

n Nederland staat momenteel een nieuwe generatie singer-songwriters op. Tim Knol, I Am Oak en Blaudzun spelen vooral voor een kleine groep liefhebbers, maar voor Bertolf Lentink ligt dat anders. Hij haalt de hitlijsten met pakkende composities, met invloeden van The Beatles, Keane en Coldplay. “Popliedjes maken is voor mij vergelijkbaar met fotograferen”, vertelt Bertolf. “Ik leg zo momenten uit mijn leven vast, inclusief het specifieke

20

gevoel dat daar bij hoort.” Daarbij kiest hij niet voor vrolijke kleurenfoto’s of confronterende zwart-wit beelden. “De nummers op deze plaat passen het beste bij de sfeervolle sepiafotografie.” De nieuwe albumtitel Snakes & Ladders ontleende Bertolf Lentink (Dronten, 1980) aan een bordspel, waarbij de spelers soms op een ladder terecht komen en dan een eind vooruit mogen; soms doemt een slang op waarna

hen het tegenovergestelde overkomt. Het symboliseert het terugkerende thema van de plaat: het keren van het lot, ten goede of ten kwade. “Schrijven is een goede manier om mijn gedachten te ordenen. Ik ben daar al op mijn veertiende mee begonnen. Ik schreef vroeger elke dag een nieuw nummer in mijn schoolschriftje. Die liedjes nam ik ook al zelf op, met een eenvoudige cassetterecorder. Van de keukenpannen en een afwasteil maakte ik een drumstel, een speciaal gestemde gitaar deed dienst als bas.” Tegenwoordig heeft hij boven zijn woning een kleine studio. “Als ik achter mijn piano iets nieuws bedenk, kan ik daar meteen een demo van maken.” “Sting zei ooit dat je eigenlijk tweehonderd slechte liedjes moet schrijven, voordat er dat ene pareltje tussenzit. En dat is ook zo. Soms beweren artiesten na enkele succesvolle platen plotseling dat ze hun eigen nummers willen schrijven. Alsof dat zo maar even gemakkelijk te leren is. Liedjes schrijven is een vak; je moet ervoor blijven trainen en alle valkuilen leren kennen. Wat werkt wel en wat werkt juist niet?” Bertolf hoeft daarbij geen rekening te houden met eigenzinnige bandleden, waardoor het opnemen van een nieuwe plaat volgens hem veel soepeler verloopt. “Ik ben zelf verantwoordelijk voor de arrangementen en de instrumenten. Ik heb een tijdje in The Junes gezeten. In die band was echt sprake van een minidemocratie. Dan kom je al snel in een discussiecultuur terecht, maar dat is niet mijn idee van muziek maken. Een nieuw nummer moet op een organische wijze ontstaan. Alles gebeurt nu vanuit één visie. Als ik weet waar het met een song naar toe moet, kan ik het ook snel arrangeren. Ik hoef niet af te rekenen met verschillende ego’s. Een gitarist wil misschien per se die lange solo spelen, terwijl dat niet het beste is voor

www.zuiderlucht.eu

het nummer. Bij mij komt het nummer op de eerste plaats en ik speel gewoon in wat er nodig is om het zo mooi mogelijk te maken. Er komt dus geen ruis op de lijn.” Op zijn jongste plaat is Paul McCartney, Bertolfs muzikale held, nooit ver weg. Naar aanleiding van het verschijnen van de geremasterde cd-catalogus van The Beatles speelde hij zelfs het befaamde rooftop concert na op het dak van de Plantage in Amsterdam. “Ik ben absoluut een grote ouderwetse fan en ga nog steeds graag naar zijn concerten.” Het liefdeslied Petty Lane is een duidelijke verwijzing naar een van zijn favoriete Beatleliedjes. “Maar Simply Amazing is eigenlijk een van mijn favoriete songs op de nieuwe plaat. In beide nummers draait het om dezelfde vrouw. In Petty Lane had ik haar hart nog niet veroverd, maar in Simply Amazing hebben we inmiddels een relatie, terwijl ik nooit had gedacht dat het ooit zo ver zou komen.” Dat levert een lyrische lofzang op. “Unlike the raging water, unlike the passing time. Unlike the ice that’s breaking, I found a rhyme.” In de song zijn Schotse en Ierse invloeden verwerkt. “De BBC had een fantastische serie muziekprogramma’s, The Transatlantic Sessions, waarin Amerikaanse en Ierse muzikanten elkaar ontmoeten. Nadat ik die dvd had gekeken, schreef ik dit nummer. “Ik luister sowieso heel veel naar muziek, Ron Sexsmith, Rufus Wainwright en de Deense singer-songwriter Tom Christensen bijvoorbeeld.” Een nieuwe plaat betekent natuurlijk ook een nieuwe tour door Nederland. “Optreden is niet mijn ultieme doel, maar het is wel een mooie pay-off. Vanuit het niets iets nieuws creëren vind ik het boeiendste, maar spelen voor een publiek is een mooie beloning. Het is fijn om te zien dat mensen je muziek waarderen. Als ik de bezoekers meekrijg in mijn optreden, geeft dat een kick. Ik kan me best voorstellen dat ik ooit heel gelukkig zou zijn als ik alleen nog maar mooie platen zou maken, maar voorlopig is dat nog niet aan de orde.” Bertolf speelt 7 augustus in Margraten. www.midsummer.nl

augustus 2010

Limburg Festival neigt naar één locatie

Straattheaterhart

Het Limburg Festival, groot geworden met straattheater, is klaar voor een nieuwe toekomst. In vijf jaar tijd zag het gratis festival zijn budget gehalveerd. Aan de vooravond van de 28e editie licht festivaldirecteur Jan Klompen een tipje van de sluier op. “Ik wil ons niet meten met Oerol, maar wat daar op Terschelling gebeurt, is een lichtend voorbeeld.” door Wido Smeets

Scène uit Two sink, three float, tijdens het Limburg Festival te zien in Kaufven in Kelpen-Oler. foto Joris Hol

I

edere festivaldirecteur kent het gevoel, en worstelt ermee. Je vergroeit zó met je geesteskind dat je wel eens vergeet dat de tijden veranderen. Jan Klompen is geen uitzondering op de regel. Het in 1983 opgerichte Limburg Festival staat op de drempel van een flinke koerswijziging, maar oei oei wat doet het pijn. In grove lijnen schetst Klompen (Roggel, 1956) de situatie waarin het festival, dat het straattheater tot in de uithoeken van de provincie bracht, verkeert. De ondersteuning van provincie en gemeenten wordt minder, de bijdrage van het bedrijfsleven is nog maar een fractie wat die ooit was. “De tijd dat grote ondernemingen elk jaar 25.000 euro in het potje stopten, is passé”, zegt Klompen. Ook inhoudelijk is aanpassing noodzakelijk omdat het straattheater aan devaluatie onderhevig is. Klompen: “Elke braderie programmeert tegenwoordig straattheater, ook al is het vaak niet

21

meer dan een ballonnenblazer - of ballonnenplooier, zoals ze in België zeggen. Plaatsen die voorheen nog deelnamen aan het Limburg Festival, vinden de bijdrage te duur en haken af. Een jaar later komen ze opeens met een, overigens schaamteloos van het Limburg festival gekopieerd, eigen festivalletje.” Klompen zag het gebeuren in Weert, Reuver en Arcen. Moest het festival, naar eigen opgave in 2009 nog goed voor 70.000 bezoekers, in 2009 de broekriem al flink aanhalen, dit jaar is het niet anders. In vijf jaar is het budget gehalveerd van 435.000 naar 210.000 euro. In omvang ging het festival terug van tien naar vijf dagen. Het aantal acts blijft op peil (ongeveer 35), maar ze zijn beduidend kleiner dan voorheen. En een sprankelende opening en afsluiting van het festival staan ook al niet meer op het programma: geen geld. Maar het blijven snijden in eigen vlees houdt een keer op. Na deze editie komt er een evaluatie, verklapt Klompen, en

die zal vooral gaan over de vraag “of we zo door kunnen en willen, of dat we toch terug moeten naar minder locaties. Er zal íets moeten gebeuren.” Hoewel hij zich niet altijd begrepen voelt bij provincie en gemeenten, wil Klompen naar eigen zeggen “geen jankverhaal” afsteken: “De liefde en passie voor het festival zijn nog steeds onverminderd.” De kritiek van de provincie van een paar jaar geleden, dat het festival verdieping

Festivaldirecteur Jan Klompen.

www.zuiderlucht.eu

en professionalisering behoefde, was terecht, zegt hij. Die slag is inmiddels gemaakt, de organisatie is vernieuwd, zelf is hij nu part time in dienst bij het festival. Over de kwaliteit van het Limburg Festival hoeft naar zijn mening geen twijfel te bestaan. Die is goed. Hij wijst op mails van het Theaterfestival Boulevard in Den Bosch waarin hem gevraagd wordt naar tips en nieuwe ontwikkelingen. En wat te zeggen van het befaamde Oerol Festival op Terschelling, waar dit jaar De helaasheid der dingen op het programma stond: het stuk, met Martin Crins uit Leveroy in de hoofdrol, was vorig jaar een dampend succes op het Limburg Festival. Roer bij Jan Klompen het Oerol Festival aan en hij begint te stralen. Tien jaar komt hij er nu al, geen editie slaat hij over, en zijn enthousiasme lijkt alleen maar te groeien. “Man, ook dit jaar heb ik er weer prachtige voorstellingen gezien. Tranen in de ogen, echt waar. En de sfeer is er uniek. Alles gaat er drie tandjes lager. Iedereen heeft de tijd, geen gedrang bij de entrees, niemand doet moeilijk als een voorstelling tien minuten later begint. Ik wil ons niet meten aan Oerol, maar wat daar gebeurt, blijft toch wel een lichtend voorbeeld.” Hoewel hij er niet over wil uitweiden, zal het idee om het Limburg Festival voortaan op één locatie te concentreren, ongetwijfeld aan de orde komen in de beloofde evaluatie na deze editie. Daar ligt de keuze: wil je doorgaan met een gratis festival dat zich tot in de uithoeken van de provincie laat zien, van Heibloem tot Swolgen tot Eckelrade, of concentreer je het op één plaats, waardoor het commercieel een stuk interessanter wordt. Klompen: “We zullen ons hoe dan ook moeten onderscheiden. Het doet me pijn, ik ben daar heel eerlijk in, ik heb een echt straattheaterhart. Het straattheater waarmee het Limburg Festival is groot geworden, zou in zo’n nieuw concept grotendeels wegvallen. De nadruk zal nog meer op theater-op-locatie zijn gericht. Het moet, zo’n verandering, maar het valt me niet mee.” Limburg Festival 2010, van 25/8 t/m 29/8, www.limburgfestival.nl

augustus 2010

Advertorial

De hele Europese culturele

Nieuwsgierig naar ‘Geheimtips’ voor bekende en onbekende kunst- en cultuurschatten rondom RUHR.2010? Dan biedt de GRAND TOUR 2010 BOX uitkomst. De box biedt vier thematische routes aan: bouw- en wooncultuur, lichtkunst, kunstruimtes en de ‘Grand Tour Highlights’. Praktische informatie Er zijn drie varianten verkrijgbaar van de box: de S-BOX (dagtrip zonder overnachting voor e 49), de L-BOX (2-daagse trip met 1 overnachting voor e 149) en de XL-BOX (3-daagse trip met 2 overnachtingen voor e 298). Desgewenst kunnen reizigers bij bestelling ook een “RUHR.2010-ticket” van de Deutsche Bahn boeken. Daarmee kunt U gedurende 48 uur lang onbeperkt gebruikmaken van bus en trein in het Ruhrgebied (e 19) of in heel Noordrijn-Westfalen (e 48).

RUHR.2010, culturele hoofdstad van Europa, pakt dit jaar uit met een uniek programma dat kunst- en cultuurliefhebbers niet mogen missen. Het aanbod is zeer gevarieerd en de keuze groot. De GRAND TOUR 2010 BOX is daarom de ideale

De drie varianten van de GRAND TOUR 2010 BOX

reisbegeleider voor een unieke tocht

S-BOX – dagtrip

Ruhr en Rijn, in westelijk Duitsland.

langs de culturele rijkdommen langs

4 waardebonnen voor toegang tot musea en andere culturele evenementen / 4 geselecteerde thematische routes / Tips en aanbevelingen / Het uitgebreide programma van de culturele hoofdstad van Europa RUHR.2010. Prijs: e 49 incl. btw

De box biedt waardebonnen voor een overnachting in geselecteerde hotels en entreekaartjes voor musea en andere culturele evenementen in de regio, alsmede uitgaanstips

L-BOX – 2-daagse trip 1 overnachting in een viersterrenhotel met ontbijt voor 2 personen / 2 waardebonnen voor toegang tot musea en andere culturele evenementen / 4 geselecteerde thematische routes / Tips en aanbevelingen / Het uitgebreide programma van de culturele hoofdstad van Europa RUHR.2010. Prijs: e 149 incl. btw

en gastronomische aanraders.

XL-BOX – 3-daagse trip

deelnemen aan een rit van de

2 overnachtingen in een viersterrenhotel met ontbijt voor 2 personen / 6 waardebonnen voor toegang tot musea en andere culturele evenementen / 4 geselecteerde thematische routes / Tips en aanbevelingen / Het uitgebreide programma van de culturele hoofdstad van Europa RUHR.2010. Prijs: e 298 incl. btw

Route der Wohnkultur. Of U leent

De GRAND TOUR 2010 BOX is vanaf nu

de tentoonstelling ‘Ruhrblicke’, met

beschikbaar in drie talen (Nederlands, Duits en Engels) en kan via internet op

Daarnaast bevat de GRAND TOUR 2010 BOX ook tips en waardebonnen voor de afwisselende en spannende cultuurprogramma’s van Düsseldorf en Keulen.

De bijgeleverde thematische informatie over de verschillende musea langs Rijn en Ruhr en de vele RUHR.2010-evenementen, helpen u bij uw planning. U kunt bijvoorbeeld

een fiets en fietst langs de rivier de Emscher naar alle kunstprojecten van EMSCHERKUNST.2010. Of u bezoekt het futuristische SANAAgebouw op Zeche Zollverein met fotografisch werk van eigentijdse

www.grand-tour-2010.de via telefoonnummer

Duitse kunstenaars, van Candida

+49 228 18 49 67 44 worden besteld.

Höfer tot Andreas Gursky.

Vier thematische routes Route 1: Bouw- en wooncultuur De route Bouw- en wooncultuur voert de bezoeker naar musea die door beroemde architecten ontworpen of verbouwd worden. Zoals het Museum Küppersmühle van Herzog & de Meuron in de Duisburgse binnenhaven, de door David Chipperfield Architects ontworpen nieuwbouw van het Museum Folkwang Essen en de nieuwste uitbreiding van het K20 in Düsseldorf van de hand van Bureau Dissing & Weitling. Daarnaast kan men met via de Route der Wohnkultur een kijkje nemen in 58 particuliere woonruimten in het Ruhrgebied.

Route 2: Lichtkunst De laatste jaren heeft het Ruhrgebied zich tot het belangrijkste centrum voor lichtkunst in Europa ontwikkeld. In tal van publieke ruimtes wacht de bezoeker zo’n 150 permanente kunstwerken en lichtinstallaties. Verder voert deze route naar andere grote lichtwerken langs Rijn en Ruhr, zoals bijvoorbeeld in het Zentrum für Internationale Lichtkunst in Unna.

Route 3: Kunstruimten RUHR.2010 laat U kennismaken met talrijke oude en recente kunstplekken en –ruimten die een nieuw licht werpen op het Ruhrgebied en het culturele landschap van NoordrijnWestfalen. De route brengt de bezoeker onder meer naar de Dortmunder U, een voormalige brouwerij, waar het Museum Ostwall zijn intrek neemt. U kunt ook het Lehmbruck Museum en het Zentrum der internationalen Skulptur in Duisburg bezoeken. Uiteraard ontbreekt het project EMSCHERKUNST.2010 hierbij niet. Voor dit grootste kunstproject van RUHR.2010 wordt het Emscher-eiland ontsloten met bijzondere kunstwerken van de hand van internationaal vermaarde kunstenaars.

Route 4: Grand Tour Highlights Aan de hand van deze route bezoekt de reiziger de grote collecties en speciale exposities van 2010 in Noordrijn-Westfalen, zoals het Museum Ludwig en het Wallraff-RichartzMuseum in Keulen of de Kunst- und Ausstellungshalle Bonn. Maar men kan ook op ontdekking gaan in voormalige industriemonumenten die tegenwoordig als expositieruimte worden gebruikt, zoals de Gasometer Oberhausen of het in januari pas geopende Ruhr Museum op Zeche Zollverein.

Een project van RUHR.2010, gesteund door de deelstaat Noordrijn-Westfalen.

Bestellen www.grand-tour-2010.de / telefoonnummer +49 228 18 49 67 44

22

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

hoofdstad in één box

1

5

1 ‘Bilder einer Metropole. Die Impressionisten in Paris’ Museum Folkwang, Essen, 2 oktober 2010 – 30 januari 2011 www.museum-folkwang.de Na 1850 werd Parijs de hoofdstad van de moderne wereld. De impressionisten ontwikkelden nieuwe artistieke technieken om de specifieke sfeer van de industriële metropolis - met zijn snelheid en transformaties, vrije tijd en vertier, anonimiteit en communicatie, ballet en theater, afstand en aantrekkingskracht - af te beelden. De stadsfoto’s van boulevards, stations, parken en cafés, theaters en pleinen, de Seine en de buitenwijken leggen de focus op Parijs als metropolis en haar diverse manifestaties. Foto: Edouard Manet Le chemin de ferDie Eisenbahn, 1872-1873National Gallery of Art, Washington, Gift of Horace Havemeyer in memory of his mother, Louisine W. Havemeyer, 1956.10.1(c) Courtesy National Gallery of Art, Washington

2

2 ‘A Star Is Born. Photography and Rock since Elvis.’ Museum Folkwang, Essen, 2 juli – 10 oktober 2010 www.museum-folkwang.de Deze tentoonstelling laat zien hoe aan beide kanten van de camera sterren het imago van rockmuziek vormen. 300 werken bestaande uit glamour portretten, journalistieke documenten van live optredens en PR materiaal van record labels onderlijnen deze eerste, grootse tentoonstelling in zijn soort in Duitsland. Foto’s van Ron Galella, Annie Leibovitz, Mark Seliger, Richard Avedon, Daniel Kramer, Mick Rock, Jerry Schatzberg.

3

Foto: Didi Zill Mick Jagger, 1975© Didi Zill

3 & 4 Observatorium ‘Waiting for the River’ Tot 5 september huisvest Emscher Eiland 20 projecten van 40 internationale befaamde artiesten. De openluchttentoonstelling is 100 dagen gratis toegankelijk voor publiek en heet. Een van de artistieke projecten, Waiting for the river, is de “wandeling-op-houten-brug” van de Nederlandse groep Observatorium. Bezoekers kunnen de nacht doorbrengen in drie Japans ogende paviljoens. www.emscherkunst.de. Foto Billie Erlenkamp/

4

6

Emscherkunst.2010

5 In het Sanaa-gebouw op Zeche Zollverein (Essen) is een fototentoonstelling te bezichtigen getiteld ‘Ruhrblicke’, met werken van Duitslands grootste fotografen als Andreas Gursky, Matthias Koch, Thomas Struth en het echtpaar Bernd en Hilla Becher. Tot 24 oktober 2010. www.ruhr2010.de/ruhrblicke Foto: Savings Banks Finance Group / Laurenz Berges

6 UNESCO Welterbe Zeche Zollverein Foto: RTG/Ralph Lueger

7

7 Bouw- en wooncultuur. Anders dan de meeste architectonische tours, staat “route-der-wohnkulture” RUHR.2010 bezoekers toe zich onder te dompelen in het tastbare en sociale dagelijkse leven. Te beginnen met het huis zelf en hoe het gebouwd, veranderd en aangepast kan worden; de huiselijke omgeving; de plek in het stadslandschap; de concentratie van de lokale populatie; het omarmen van sociale structuren en vragen rondom identiteit en symboliek van de levenswijze. www.ruhr2010.de/route-der-wohnkultur

8

Foto: Cornelia Suhan

8 U-Turm von Adolf Winkelmann. Dit symbool van de stad is oorspronkelijk gebouwd als opslagtoren voor de Union Brouwerij. In 2010 is het een centrum van kunst en creativiteit geworden. Het gehele zevenverdiepingen hoge U gebouw zal voor publiek opengesteld worden op 8 oktober 2010. www.ruhr2010.de/programm/metropole-gestalten/ baukultur. Foto: Adolf Winkelmann 2010.

23

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

Genk als schildersdorp

Moeras

Voordat de mijnbouw losbarstte, waren Genk en omgeving zeer in trek bij kunstenaars. Ze kwamen voor de moerassen, de heide en het idyllische dorp. Emile van Doren was één van hen. Zijn villa werd grondig opgeknapt en onlangs heropend. Er hangen schilderijen met een verhaal. door Duncan Liefferink

Emile van Doren schilderde bij voorkeur en plain air.

J

e kunt je nog net voorstellen waarom Emile van Doren zijn villa Le Coin Perdu noemde, De Uithoek. Dat was een kleine honderd jaar geleden. Op het aangrenzende perceel wordt nu gebouwd, daarachter rijzen flats de hoogte in. Tussen de villa en de Molenvijver voert de drukke Europalaan naar het centrum van Genk. Gelukkig groeien er tegenwoordig bomen in de villatuin. Ze belemmeren het uitzicht, maar zorgen wel dat er iets van het gevoel van afzondering overblijft. Bovendien dempen ze het geluid van het verkeer. Pas als je binnengaat in de villa, nu het Emile van Dorenmuseum, vind je iets terug van de rust die hier vroeger geheerst moet hebben. Je ziet meteen: dit was het huis van een kunstenaar in goeden doen. De ruime kamers zijn ingericht met meubels die in het begin van de twintigste eeuw al antiek waren. Alleen details herinneren aan de eigen tijd van de bewoner: een

beeldje van sociaal-realist Constantin Meunier, een art nouveau vaasje van Purmerends aardewerk. Er is een hoog atelier dat twee verdiepingen beslaat. Het grote raam op het noorden is bij een verbouwing dichtgemaakt, maar de schildersezel staat er nog. Door het hele huis hangen schilderijen. Het zijn voornamelijk landschappen van Van Doren zelf en tijdgenoten. Ze laten zien hoe het er hier uitzag voor de komst van de mijnbouw en de industrie: de Molenvijver was een moeras, Genk werd omgeven door uitgestrekte heidevelden en het dorp zelf bestond uit een kerk, een handvol huizen en een molen op de heuvel. Het was dit ongerepte landschap dat al vanaf het midden van de negentiende eeuw kunstenaars naar Genk lokte, onder wie Joseph Coosemans, Isidore Verheyden, Anna Boch en Emile Claus. Docenten aan de academies van Brussel en Antwerpen stuurden hun leerlingen naar de Kempen. Ook de Nederlander Willem Roelofs en

24

de Franse symbolist Émile Bernard kwamen naar Genk. Maar tot een samenhangende ‘Genkse School’ leidde het niet, en tot nieuwlichterij al helemaal niet. De meeste bezoekers namen hun eigen, meestal realistische of gematigd impressionistische stijl mee, bleven kortere of langere tijd en gingen huns weegs. Een enkeling bleef voorgoed. Eén van hen was Emile van Doren. Hij werd geboren in 1865 als zoon van een Brusselse slager en was al jong succesvol. In 1890 won hij de belangrijke Donnay-prijs en in 1892 verkocht hij een werk aan koning Leopold II. In dezelfde periode kwam hij voor het eerst naar Genk. Hij werd er verliefd op herbergierster Cidonie Raikem, trouwde, en zette samen met haar de herberg voort. Dat was niet slecht bekeken, want behalve schilderscollega’s trok het Hôtel des Artistes een toenemende stroom niet-schilderende toeristen. De meesten van hen hadden wel iets te besteden en namen graag een werkje van de hoteluitbater mee als souvenir. De vele handzame formaten die nu nog te zien zijn in de villa hebben natuurlijk in de eerste plaats te maken met het feit dat Van Doren bij voorkeur en plein air schilderde, maar ze pasten ook goed in een koffer. In 1912 had Van Doren zijn schaapjes op het droge. Hij kocht een stuk grond net buiten het dorp en liet er een

www.zuiderlucht.eu

gerieflijke villa bouwen: Le Coin Perdu. Tot zijn dood in 1949 bleef Van Doren zijn enigszins stoere, in verzadigde kleuren gedompelde impressionistische stijl trouw. Hij dateerde zijn schilderijen zelden of nooit en het valt niet mee vroeg werk van laat werk te onderscheiden. Hooguit werd zijn toets op den duur iets breder en gedurfder. Een grootmeester, nee, laten we eerlijk zijn, dat was hij niet, maar zijn werk heeft onmiskenbaar een eigen signatuur. Die zit hem misschien vooral in de grijsblauwe, staalblauwe ondertoon. Werp een blik op Van Dorens palet in het atelier en je ziet de tint in vrijwel ieder schilderij terug. Van Dorens dochter vermaakte de villa in de jaren vijftig aan de gemeente. Lange tijd was er uitsluitend de nalatenschap van Van Doren te zien. Na een onlangs afgesloten opknapbeurt probeert het museum een breder beeld te geven van Genk als schildersdorp. Een grote tentoonstelling, later dit jaar in C-mine, gaat op deze lijn verder. Eén van de hoogtepunten in het hernieuwde Emile van Dorenmuseum is een groot doek van Joseph Coosemans, geschilderd op een steenworp afstand van de plek waar een jaar of wat later de villa zou worden gebouwd. Het toont de moerassen van de Molenvijvers, er scharrelen wat koeien rond, in de verte ligt het dorp. Nu zie je daar een rotonde en de blokkendozen van het Genkse Shopping Center. Emile van Dorenmuseum, Henri Decleenestraat 21, Genk. Elke zondag (m.u.v. feestdagen) 14-18 uur. www.uitingenk.be Van 25/9 t/m 5/12: Genk door schildersogen, in C-mine,Genk.

Moeras bij Genk van Joseph Coosemans.

augustus 2010

Obama klopt kabouter Wesley

Cartoons

Ruim 300 cartoons uit 68 landen zijn momenteel te zien op het Internationale Cartoonfestival in Knokke. Cartoonist Marcel Ruijters ging voor Zuiderlucht een kijkje nemen. “Je kunt je nauwelijks voorstellen dat een anatomisch correct getekende Kamagurka, Gummbah of Kabouter Wesley een even grappig schokje zouden geven.” door Marcel Ruijters

M

et de exposities van de twee ‘gastcartoonisten’ Jan De Maesschalk en Jonas Geirnaert heeft het Internationaal Cartoonfestival dit jaar de uitersten van het métier bijeengebracht. Geirnaert (Wachtebeke, 1982) wiens Kabouter Wesley debuteerde in Humo alvorens grotere bekendheid te bereiken met een wekelijkse animatie in het programma Man Bijt Hond. Jan De Maesschalk (1958) is een in Nederland amper bekende witte raaf onder de cartoonisten die aantoont dat het niet altijd humor-metde-botte-bijl hoeft te zijn. Kabouter Wesley werd geboren als een soort uitlaatklep toen Geirnaert bezig was met zijn in 2004 bekroonde animatiefilm Flatllife, over het gedwongen samenzijn van flatbewoners. Zoals wel vaker gaat zo’n spontaan bedacht figuurtje een eigen leven leiden: ook Peter de Wits Volkskrant-strip Sigmund is als een terloopse krabbel ontstaan. Geirnaert staat net als Canary Pete (zie kader) in de traditie van grafische baldadigheid die werd ‘uitgevonden’ door de tekenaars van het Franse satirische blad Hara-Kiri, die geheel in de geest van de jaren zestig hun onderbewuste niet alleen vrij lieten maar ook een megafoon gaven. Eind jaren zeventig werd deze anarchistische benadering in de Lage Landen geïntroduceerd door Kamagurka en zijn gespeelde onhandigheid van de stuntelende clown. Je kunt je nauwelijks voorstellen dat een anatomisch correct getekende Kamagurka, Gummbah of Kabouter Wesley een even grappig schokje zouden geven. Zo’n lompe tekening in een deftige krant was ooit een provocatie: hoe durven ze het me voor te zetten, dacht de lezer, en schoot alleen daarom al in de lach. Tegenwoordig zijn we er aan gewend geraakt en is eerder sprake van verbale

25

onderwerpen. Soms wordt niet eens op de lach gemikt en is de sfeer verstild of zelfs uitgesproken melancholiek. In besprekingen van ‘s mans werk wordt wel de vergelijking met Edward Hopper gemaakt. Het is niet vreemd dat ook iemand als De Maesschalk speciale aandacht krijgt, want de jury die de Grote PCB prijs vergeeft,

De Press Cartoon Belgium Prijs (6000 euro) van het Internationaal Cartoonfestival in Knokke ging dit jaar naar Canary Pete, pseudoniem van Sus Damiaens, voor zijn ironische visie op de Nobelprijs voor de Vrede voor Barack Obama. Met enkele simpele lijnen zette hij in zijn winnende cartoon een in Irak gelegerde Amerikaanse soldaat neer die tussen ontploffend oorlogstuig het blijde nieuws maar moeilijk kan verstaan. Canary Pete (Opglabbeek, 1952) debuteerde ooit in het carnavalskrantje van Bree en werkt tegenwoordig voor Het Belang van Limburg en De Gazet van Antwerpen. Hij is een typische pats-boem-tekenaar die dicht op de actualiteit zit. Zijn werk demonstreert dat een cartoon over een lelijke werkelijkheid niet mooi of bewerkelijk hoeft te zijn, maar wél raak. De winnende cartoon van Canary Pete.

humor die aanleunt tegen cabaret: het belangrijkste beeldelement zit hem in de tekstballon of de captions onder of bovenin. Ofwel het is de actuele cartoon die als een mismaakte hofnar zijn politieke commentaar geeft, óf een volledig absurde grap. Over mismaaktheid gesproken: terwijl lachen met dwergen in het echt natuurlijk not done is, zijn ze - al of niet in de vorm van Smurfen - sinds de jaren negentig niet meer weg te slaan uit strips en cartoons; vaak worden ze gemaltraiteerd als ongedierte. Op papier blijkt het wél allemaal te kunnen. Daarbij zou het ook kunnen dat veel tekenaars zijn opgegroeid met de ambachtelijk geschilderde kitsch van Rien Poortvliet en dat hun werk een – bevrijdende – reactie daarop is. In elk geval is het Es, het Freudiaanse onderbewuste, makkelijk voor te stellen als een bozige, sputterende kabouter. En die rol past Wesley uitstekend.

Het andere uiterste van het métier wordt in Knokke verpersoonlijkt in de expositie van Jan De Maesschalk (1958). Hij is illustrator van dagblad De Morgen en werkt voor de culturele katernen van weekbladen De Tijd en Humo, waarvan alleen het laatste een kleine schare Nederlandse lezers kent. Zijn werkwijze lijkt eerder op die van een autonoom kunstenaar. Hij maakt subtiel gepenseelde acrylschilderijtjes die op verdekte, licht surrealistische wijze commentaar leveren op actuele

Kabouter Wesley van Jonas Geirnaert

www.zuiderlucht.eu

is samengesteld uit bekende namen uit de Vlaamse kunstwereld, zoals Wim Delvoye en voorzitter (en exstriptekenaar) Jan Hoet. De internationale selectie laat qua stijl minder uitschieters zien. Zo zijn er de Prijs Davidsfonds voor de Belg Luc Verminnen en de Knack Award, die dit jaar voor de Chinese tekenaar Ren Jian was. Beiden gingen met het thema van de smeltende poolkap aan de slag en komen met resultaten die opvallend veel op elkaar lijken. Cartoons met universele thema’s blijken soms behoorlijk universeel, vooral als ze tekstloos zijn: het beeld van een ijsbeer op een smeltende ijsschots begrijpt iedereen. Het is aan de tekenaar om op dat kleine speelveld net die ene inval te genereren die écht leuk is. Internationaal Cartoonfestival Knokke-Heist, van 27/6 t/m 12/9. www.cartoonfestival.be

augustus 2010

Plekken der herinnering

Klei, vuur en mensen

Erik Driessen. “Al draai je duizend keer hetzelfde vaasje, door de klei en het bakproces is elk stuk uniek.” foto Maarten Kuypers

In 1937 werd in Beesel het keramisch kunstatelier St. Joris opgericht. De keramisten leverden het Maasdorp internationale faam op. De kerk was de belangrijkste opdrachtgever, maar tussen de bedrijven door maakten ze ook wereldlijk werk. “Dan gingen ze met een blote mevrouw onder de arm rechtstreeks vanuit het atelier naar de kroeg.” door Annemarie Staaks

Z

ijn woonkamer in de verbouwde Beeselse basisschool is net een museum. Een grote wand gevuld met keramische beelden trekt de eerste aandacht, dan valt het oog op een plaquette aan de muur, een asbak op de grond, een vaasje, een beeld in de tuin. Er staan rijen Jezussen, Maria’s met kind en herders met schaap. Toch is ook bij serieproductie elk keramisch product anders, zegt verzamelaar Erik Driessen. “Al draai je duizend keer

26

hetzelfde vaasje, door de klei en het bakproces is ieder stuk uniek.” Op een geluidsbox die dienst doet als sokkel staat Driessens pronkstuk, Don Quichot, van de in 2009 overleden Roermondse kunstenaar Piet Schoenmakers. Het beeld toont een keramische ridder, zittend op een paard dat duidelijk niet van plan is mee te werken. Knecht Sancho is er al van afgedonderd en hangt er wat onhandig bij,

www.zuiderlucht.eu

maar Don Quichot zelf blijft strijdbaar, wie immer. Symbolisch, ook voor Driessen zelf en diens missie? “Ik ben nu zo’n tien jaar bezig het erfgoed van atelier St. Joris in ere te herstellen en werken terug te halen naar het dorp waar ze ooit gemaakt zijn. “En ja, dat is een zaak van lange adem.” De begeestering is er niet minder om. Driessen: “Keramiek is eerlijk en authentiek. Alles draait om klei, vuur en mensenhanden.” Een kruikje van tien cent, daar begon het mee. Gevonden op een rommelmarkt in Kanne, bij Maastricht. In de loop der jaren verplaatste de zoektocht zich naar internet waar steeds meer kapers op de kust kwamen. De keramiek van St. Joris werd kostbaarder en geliefder, maar de grootste verzameling staat nog altijd bij ‘de kleinzoon van’. Het keramisch kunstatelier St. Joris in Beesel werd in 1937 als onderdeel van de gelijknamige fabriek opgericht door Eriks grootvader, Herman Driessen. De klei langs de oevers van de Maas vormde begin vorige eeuw een economische factor van betekenis. Waar men in de negentiende eeuw nog met veldbrandovens letterlijk op de plek waar de klei in de grond zat, stenen bakten, schoten met de

augustus 2010

nhanden ‘De heiligenbeelden marcheerden in colonnes de poort uit’ opkomst van de industrialisatie in het hele Maasdal steenfabrieken uit de grond. Ook Herman Driessen nam de stap en kocht in 1923 een slechtlopende steenfabriek in Beesel op, om er exclusieve keramische bouwmaterialen te gaan produceren. Het bijbehorende kunstatelier volgde vijftien jaar later. Als bouwfabrikant bestaat St. Joris nog steeds. Wie met het veer vanuit Kessel de Maas oversteekt naar Beesel kan de ijzeren toegangspoort van St. Joris zo zien liggen. Rechts van de fabriekshal bevindt zich het atelier dat tot halverwege de jaren zeventig volop draaide. Sinds 1994 is het niet meer in gebruik, maar Erik Driessen heeft nog altijd een sleutel: “Ik kom hier regelmatig om beelden of reliëfs te restaureren die uit den lande zijn teruggekeerd en nu in Beesel een nieuw plekje krijgen. Een fijne plek, de hele ruimte ademt de sfeer van toen.” Het verlaten atelier heeft hoge ramen die veel daglicht toelaten. Het is er stoffig en koud, maar de geur van klei hangt er nog. Overal liggen spullen die herinneren aan de bloeitijd van weleer: vergeelde catalogi en prijslijsten, doorkiesnummers naar de fabriek, oude werkbanken, mallen en gereedschap. De witte villa voor het atelier blijkt de voormalige directeurswoning te zijn. Tot spijt van Driessen staat het vervallen pand al jaren leeg en heeft de directie van St. Joris tot op heden geen plannen aangekondigd om het statige huis op te knappen. “Geen geld. De fabriek draait nog wel hoor, maar voor een producent van exclusieve bouwmaterialen zijn het zware tijden.”

D

at was anders in de jaren vijftig, de hoogtijdagen van St. Joris, toen de fabriek met meer dan honderd werknemers de grootste werkgever van Beesel was. Directeur Herman Driessen bleek een echte entrepreneur die vanaf de oprichting architecten en aannemers aan zich had weten te binden. Onder invloed van de laat 19e eeuwse Engelse arts and crafts beweging - een reactie op de industriële revolutie – was er al enkele decennia lang sprake van hernieuwde aandacht voor ambachtelijk werk. Toen de Duitse kunstenaar Ed Wessling midden jaren dertig in Beesel terechtkwam voor de vervaardiging van een groot keramisch reliëf, kreeg Driessen de smaak te pakken en besloot permanent kunstenaars in te zetten voor zijn industrie. In het in 1937 opgerichte atelier kreeg Wessling de leiding en kon een clubje jonge Roermondse kunstenaars - vers van de academie, maar door de crisis werkeloos – direct aan de slag. Erik Driessen: “Die eerste lichting werd meteen de belangrijkste. Dan heb ik het over namen als Piet Schoenmakers, Leo Jungblut, Jules Rummens en Joep Thissen. Ze waren opgeleid als schilder, maar daarmee viel geen

27

Atelier St. Joris eind jaren ‘40. Vlnr Marietje Konings, Jos Crompvoets en Margriet Groothuis. fotograaf onbekend

droog brood te verdienen.” Door de connecties van Herman Driessen en de toenemende vraag naar toegepaste kunst en decoratieve elementen in de bouw was er bij St. Joris eind jaren dertig genoeg te doen. Dat kwam vooral doordat de grootste opdrachtgever, de katholieke kerk, weinig last had van de economische crisis. Van de generatie kunstenaars uit de hoogtijdagen van St. Joris is alleen Ton van de Rotten nog in leven, hij werkte er vanaf de jaren vijftig tot de opheffing in 1994. Onderuitgezakt op de bank in de rommelige woonkamer in zijn Roermondse woning verschijnt bij de herinnering aan St. Joris een ironisch lachje op zijn mond: “Ja, de heiligenbeelden marcheerden in die jaren in colonnes de poort uit.” Hij haalt zijn schouders op: “Ik had niks met die religieuze dingen, en de rest trouwens ook niet. De kerk bracht brood op de plank. Och, en in die tijd was in Limburg toch alles verweven met het geloof... Daar deed niemand moeilijk over.” Van de Rotten was vooral een uitstekende ‘draaier’, maar bij St. Joris stortte hij zich op de ontwikkeling van glazuren. “Mijn onderzoek was gericht op kleur en reproduceerbaarheid, een chemisch verhaal eigenlijk. Met de glazuren die ik maakte bij St. Joris creëerde ik technische mogelijkheden voor kunstenaars en architecten uit het hele land. Iedereen wist, als je iets speciaals met keramiek wil, moet je naar Beesel. We hadden een uniek en herkenbaar product: gres met zout geglazuurd. De fabriek had een naam in binnen- en buitenland. We werkten zelfs voor het Koninklijk Huis, volgens mij heb ik daar nog foto’s van...” We gaan de trap op, naar zijn privéexpositieruimte, een kleine ruimte op de zolder van zijn oude huis. Daar staan enkele vitrines met recente werken, sobere, bolvormige objecten. Van de Rotten: “Alles draait om de vorm. Als die krachtig genoeg is, is er geen toevoeging nodig. Die schemerachtige gloed komt van het bakken. Ik noem dat de kus van het vuur.” Keramiek

www.zuiderlucht.eu

fascineert hem nog steeds. “De beheersing van de klei, het directe contact met de materie. Maar of het kunst is...? Tja. Keramiek blijft het ondergeschoven kindje van de beeldende kunst. En wat is de definitie van kunst? Als ze mij vragen wat ik ben, dan zeg ik ‘keramist’, want uiteindelijk gaat het om het ambacht. Zonder techniek ben je nergens.” Op het plein voor de Beeselse woning van Erik Driessen staat een bijna abstract Jozef-beeld van Piet Schoenmakers uit 1955. Het is één van de werken die dankzij de inspanningen van de Stichting Beesels Keramisch Erfgoed, waarvan hij voorzitter is, werd teruggehaald naar het dorp. Verreweg de meeste beelden die terugkomen stammen uit gesloopte kerken. Driessen: “De kerk was de grootste opdrachtgever en daar werd heel pragmatisch mee omgegaan. Maar naast traditionele heiligenbeelden, van Leo Jungblut bijvoorbeeld, is er genoeg werk met een katholieke thematiek dat behoorlijk expressief is, vooral dat van Schoenmakers.” Hij wijst naar een groot, uitbundig reliëf uit de jaren vijftig: het is de opwekking van Lazarus, maar dan à la Picasso. Erik: “Wat dacht je, die jongens leefden natuurlijk ook hun eigen tijd.” Het terughalen van de beelden blijkt een hele onderneming voor een stichting die het moet hebben van vrijwilligers en giften. Driessen: “Eer je zo’n gevaarte op zijn plek hebt... Transport, restauratie, de montage, noem maar op.” Zuchtend: “En dan het gedoe met vergunningen bij de gemeente. Voor hulp hoef je daar ook niet te zijn.” Toch duiken tijdens een rondje Beesel overal in de dorpskern beelden op. Op pleintjes, binnenplaatsen, of op gevels van bejaardenflats. “St. Joris leeft wel onder Beeselnaren, maar het is toch minder dan vroeger. Toen was Beesel St. Joris. Iedereen had wel een vader, oom of broer die er werkte en de meeste kunstenaars van elders hadden ergens kost en inwoning. Die zaten ’s avonds tussen de dorpelingen in het café. Op zaterdag gaven ze keramiekcursussen aan jongeren.” We eindigen bij een wooncomplex waar sinds kort een werk van – opnieuw - Schoenmakers hangt. Vogels heet het en het is afkomstig uit Heemskerk. “Dit is dus een van de profane werken die hij maakte.” Er werd dus ook wel eens van katholieke thema’s afgeweken? Grijnzend: “Wat dacht je. Zo braaf waren ze nou ook weer niet. En tussen dat vrije werk zat heus wel eens iets erotisch... En dan gingen ze met zo’n blote mevrouw onder de arm rechtstreeks vanuit het atelier naar de kroeg. De kasteleins vonden alles prima. Als ook de pastoor eens een biertje kwam drinken, werd het beeld snel onder de toog verstopt.” Dit is het twaalfde artikel in een reeks van twintig in het kader van de Culturele Biografie, een project van de BV Limburg. www.stjoris.nl

augustus 2010

Et cetera (agenda)

Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand naar: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving > Amersfoort – Herman Scholtenruimte voor textiel. Van 8/6 t/m 26/9. Geboortehuis Piet Mondriaan. www.mondriaanhuis.nl > Brussel - Toegepast: Fit to boost! Van 9/9 t/m 13/11. Design Vlaanderen Galerie. www.designvlaanderen.be > Düsseldorf - Stephen Shore und die Neue Dsseldorfer Fotografie. Van 11/9 t/m 16/1/11. NRW Forum. www.nrw-forum.de > Gent – Piet(er) Stockmans. Van 2/7 t/m 24/10. Design Museum. www.design.museum.gent.be > Hornu – Tentoonstelling in Progress. Van 18/6 t/m 12/9. Tentoonstelling Plastic is chic daniel von weinberger. Van 18/6 t/m 26/9. Mac’s. www.mac-s.be > Maastricht – Clip/Stamp/Fold, The Radical Architecture of Little Magazines 196X – 197X. Van 27/6 t/m 26/9. NAiM/Bureau Europa. www.bureaueuropa.nl

Beeldende kunst > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Aken - Atelier le balto. Les pieds sur terre. Van 9/5 t/m 19/9. Ludwig Forum für Internationale Kunst. www.ludwigforum.de > Bedburg-Hau – Landschaft ohne Horizont. Van 28/3 t/m 15/8. Museum Schloss Moyland. www.moyland.de > Berlijn-Kreuzberg – Hannah Dougherty. Van 11/9 t/m 30/10. Galerie Klara Wallner. www.klarawallner.de > Berlijn - Artists Beyond. Van 11/6 t/m 8/8. KW Institute for Contemporary Art. www.kw-berlin.de Berlijn – Berlin Biennale für zeitgenössische Kunst. Van 11/6 t/m 8/8.

28

Verschillende locaties in Berlijn. www.berlinbiennale.de > Bonn - Liam Gillick. Van 1/4 t/m 8/8. Kunsthalle. www.kah-bonn.de > Bonn – Der Westen leuchtet. Van 10/7 t/m 24/10. Joel Sternfeld. Van 11/11 t/m 23/1/11. Alexander Braun. Van 18/11 t/m 9/1/11. Dorothea von Stetten. Van 9/11 t/m 6/3/11. Noble Gäste. T/m 31/12. Kunstmuseum Bonn. > Bonn - August Macke – ganz privat. Van 9/10 t/m 9/1/11. August Macke Haus. www.mackehaus.de > Brühl – Wrapped! Christo en Jeanne-Claude. Van 22/5 t/m 26/9. Im Garten der Nymphe Ancolie, das größte Wandbild des Künstlers: Spektakulär! Van 12/3 t/m 27/2/11. Max Ernst Museum Brühl. www.maxernstmuseum.lvr.de >Brunssum – Kunstmanifestatie rondom slow art in het Schutterspark. Met onder anderen Monique Bastiaans, Erik van Maarschalkerwaard, Keisuke Matsuura, Ingeborg Meulendijks, André Pielage en Natascha Waeyen. 6,7 en 8 augustus van 12 tot 23 uur. > Brussel - Rehabilitation. Van 29/5 t/m 15/8. Wiels. www.wiels.org > Duisburg - RuhrKunstMuseen. Abraham David Christian – Der Weg. Van 11/6 t/m 29/8. Walter Stöhrer Kraftfelder. Van 17/9 t/m 5/12. Museum Küppersmühle. www.museum-kueppersmuehle.de > Düsseldorf – Le Grand Geste. Van 10/4 t/m 1/8. Ein bläulich silbriger Duft der Ferne. Van 24/4 t/m 29/8. Museum Kunstpalast. www.museum-kunst-palast.de > Düsseldorf - Monika Sosnowska - Ohne Titel, 2010. Van 24/4 t/m 15/4/12. Intensif Station. Van 10/7 t/m 4/9/11. Auswertung der Flugdaten. Van 11/9 t/m 30/1/11. K21 STĎDEHAUS. www.kunstsammlung.de > Düsseldorf - Joseph Beuys. Parallelprozesse. Van 11/9 t/m 16/1/11. K20 GRABBEPLATZ. www.kunstsammlung.de > Düsseldorf – Hans-Peter Feldmann. Van 19/7 t/m 22/8. Kunsthalle. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Eindhoven – Een zomer vol kunst!

Sopraan Annika Kaschenz treedt op 22/8 op tijdens KLassiek op Locatie in Wilhelminapark Venlo

Zomertour. Van 3/7 t/m 29/8. Lissitzky. T/m 5/9. Play Van Abbe. Van 28/11/09 t/m 1/6/11. Tijdmachines. Van 10/4 t/m 1/9. Ik kon nergens heen. Van 10/4 t/m 16/8. Museummodules. Van 10/4 t/m 12/9. Tussen minimalismen. Van 10/4 t/m 12/9. Naar de marge en terug, Andrzej Wróblewski. Van 10/4 t/m 15/8. Museummodules. Van 10/4 t/m 12/9. De principes van het verzamelen, het verzamelen van principes. Van 25/9 t/m 31/12. Het oog, Antonis Pittas. Van 20/1 t/m 5/10. Het oog, Ahmet Ogut. Van 4/7 t/m 31/12. Dutch Design Week. Van 23/10 t/m 31/10. Van Abbemusuem. www.vanabbemuseum.nl > Heerlen – The sound of energy in space, the space of energy in life. Van 21/5 t/m 15/8. The Anarchy of silence. Van 10/9 t/m 28/11. Schunck. www. schunck.nl > Hasselt – inGewikkeld, met werk van o.m. Anish Kapoor, Arne Quinze, Berlinde De Bruyckere, Guillaume Bijl, Louise Bourgeois Van 1/8 t/m 31/8. Clarissenklooster Hasselt. www. ingewikkeld.be > Hasselt – Between the sacred, and the Profane. Van 10/7 t/m 29/8. CIAP Actuele kunst vzw. www.ciap.be > Hasselt – Philip Metten, Innercoma. T/m 10/10. Arcangelo Sassolino - Time Tomb. T/m 29/8. www.z33.be > Heerlen – Een laat begin, Jan Slangen. Van 23/7 t/m 18/8. Victor 4Art. www.victor.nl > Hornu – Aan alle doden, gelijk en verborgen in de nacht, Laurent Busine. Van 20/6 t/m 10/10. Mac’s. www.mac-s.be > Horst – Zomerexpositie A muse & Pascal Smelik. Van 2/7 t/m 7/9. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl > Jabeek – Stockexpositie van de

www.zuiderlucht.eu

kunstuitleen. T/m 21/8. Scambio d’Arte Finale met werk van 6 Italiaanse kunstenaars. Van 22/8 t/m 12/9. Galerie Rem. www.galerierem.nl > Kalkriese - Tentoonstelling Colossal met oa Hans Lemmen, Yves Maes, Wim Delvoye, Rui Chafes, Pedro Vabrita Reis en Yue Minjun. T/m 31/12/11. Museum & park Kalkriese bij Osnabruck. > Kleef – Ulrich Erben, Siria. Verschijning en beweging. Van 4/7 t/m 24/10. Götz, Hoehme, Sonderborg. Werken op papier. De schenking Bongartz. Van 4/7 t/m 24/10. Museum Kurhaus Kleef. www.museumkurhaus.de Köln – Roy Lichtenstein. Van 2/7 t/m 3/10. Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de > Linne – Nico Namara en Guus de Wit. Van 1//10 t/m 31/10. Galerie de Verbeelding. www.galeriedeverbeelding.nl > Linnich – Die Kevelaerer Glasmalerei-Werkstatt Hein Derix. Van 22/5 t/m 29/8. Deutsches GlasmalereiMuseum Linnich. www.glasmalerei-museum.de > Maastricht – Pierre Kemp, nobel oud kind. Van 30/5 t/m 29/8. Palazzo: vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (1900-1940). T/m 31/12/12. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht, Aken, Luik – Move! The middlemost city. Van 1/10 t/m 29/10. Rijdam Maastricht, Atelierhouse Aachen, MAMAC Luik. www.nonexistinggroup.eu, www.atelierhouseaachen.de, www.mamac.be > Maastricht – The cell that doesn’t believe in the mind that it’s part of. Van 27/6 t/m 22/8. Marres. www.marres.org > Maastricht – Sjoerd Buisman en Klaas Gubbels. Van 27/6 t/m 7/8. Co Westerik., Fred Polack. Van 29/8

augustus 2010

t/m 2/10. Marian Plug. Van 24/10 t/m 28/10. Lucassen. Van 12/12 t/m 22/1/11. Galerie Wansink. www.galeriewansink.com > Maastricht – De Aanloop. Van 12/7 t/m 17/9. Gouvernement aan de Maas. > Maastricht – Liesbeth Swinnen. T/m 1/9. OLVrouwe galerie. www.olvrouwegalerie.nl > Maastricht – Joop Vugs Project 24 paintings. Van 9/7 t/m 27/8. Atrium in het gebouw van de Rijkswaterstaat Limburg. www.joopvugs.com > Marl - Ausstellung zum 14. Marler Video-Kunst-Preis. Van 20/6 t/m 8/10. Ausstellung Deutscher Klangkunst-Preis 2010. Van 22/8 t/m 3/10. Ausstellung V.A. Wölfl „Neuer Tanz“. Van 24/10 t/m 1/1/2011. Skulpturenmuseum Glaskasten. www.marl.de > Mechelen – Truus van der Haar. Van 7/7 t/m 29/8. Zomergalerie , Hurpescherweg 2. www.vvvzuidlimburg.nl > Mönchengladbach – Mircea Cantor, Klug wie die Schlangen und einfältig wie die Tauben. Van 4/7 t/m 24/10. Gregor Schneider. Van 12/12/09 t/m 31/12 Museum Abteiberg. www.museumabteiberg.de > Nijmegen - The Valkhof Experience. Van 13/2 t/m 22/8. Expeditie Steentijd. Van 11/9 t/m 31/10. Mikhael Karasik.Van 13/11 t/m

29

23/1/11. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Oberhausen – Zu(m) Tisch! Van 13/6 t/m 12/9. Die Sammlung. Van 27/6 t/m 9/1/11. Ludwig Galerie. www.ludwiggalerie.de > Roerdalen – Kunststroom Roerdalen. Van 11/9 t/m 12/9. In en bij historische monumenten in Roerdalen. www.kunststroomroerdalen.eu > Roermond – Marcel Roncken, Vrijveldkunst. Vanaf 14/5. Galerie Vrijveldkunst. www.vrijveldkunst.nl > Sittard – Steeds variërend, een zomeropstelling, een breed scala aan stockwerk in allerlei kunstvormen. Van 18/6 t/m 29/8. Norbert Dabekaussen galerie kunstuitleen. www.art.dabekaussen.nl > Tegelen – Passie in Tegelen. Werk van Sjer Jacobs bij gelegenheid van de Passiespelen 2010. Van 25/4 t/m 12/9 in Tiendschuur, Botanische Tuin Jochumhof (Steyl) en Openluchttheater De Doolhof. www.tiendschuur.net > Thorn - Harry van de Boel. Van 28/5 t/m 19/9 Gemeentemuseum Het land van Thorn. www.museumhetlandvanthorn.nl > Valkenburg - !RUÏNE. Van 26/3 t/m 1/9. Kasteelruïne Valkenburg. > Venlo - Uit de verzameling, collectieverhalen. Van 7/2 t/m 5/9. Na aan het hart, Ger Lataster. Van 6/6 t/m 5/9. Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Venlo – Martijn Engelbregt. T/m 30/9. Stadhuis Venlo. www.egbg.nl > Venlo – Duo expositie Maria Smits

BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak 043 325 58 64 alleen voor mannen

BOSCHSTRAAT 46 zonder afspraak

en Jeroen Vrijsen. Van 27/6 t/m 12/9. Galerie new Untitled. www.galerienewuntitled.nl > Venray – Dirk Claessen. Van 13/6 t/m 12/9. Haïdee Henry. Van 26/9 t/m 28/11. NL70 / Limburgse fotografen. Van 12/12 t/m 9/1/11. www.odapark.nl

Fotografie en film > Bedburg –Hau - Landschaft ohne Horizont, Nah und Fern in der zeitgenössischen Fotografie. Van 28/3 t/m 15/8. Museum Schloss Moyland. www.moyland.de > Cadier en Keer – Things that matter. Van 22/5 t/m 9/1/11. Het Afrikacentrum, museum voor West-Afrika. www.afrikacentrum.nl > Echt - ‘Vrouwen in de popmuziek’, foto’s van Ed Hul. Van 25/5 t/m 29/8 in Museum van de Vrouw, Plats 1 Echt. www.foto-edhul.nl > Echt - Foto’s van Peter Cox. Van 29/8 t/m 27/10 in Galerie Graus (Ursulinehof) www.pmgcox.nl > Essen – A star is born. Photography and Rock since Elvis. Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de > Hasselt – Smile. Hasselt als canvas voor het werk van talentvolle fotografen. Grote foto’s door de hele stad. Routes verkrijgbaar bij Toerisme Hasselt. www.smilehasselt.be > Heerlen - Scratch my name on your arm, Deanna Templeton. Van 21/5 t/m 15/8. Schunck. www.schunk.nl > Köln – Fotografien des 19. Jahrhunderts aus Japan und ChinaMuseum. Van 11/6 t/m 9/12011. Ludwig. www.koelnischerkunstverein.de > Louvain-la-Neuve – Biennale7, een volmaakte wereld. Van 16/9 t/m 17/10, over auteurfotografie en gevonden

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

foto’s. Acht locaties, 20 tentoonstellingen tussen Louvain-la-Neuve en Ottignies, te voet of met de fiets. Van 16/9 t/m 17/10, vanuit Forum des Halles in Louvain-la-Neuve. www.biennale7.be > Ottignies-Louvain-La-Neuve – 7e Biënnale; thema amateurfotografie en gevonden foto’s; 8 locaties en 20 tentoonstellingen. Van 16/9 t/m 17/10. Op 21/9 250 foto’s uit Afrika in fotoshoot door magnum-fotograaf Guy le Querrec. www.biennale7.be

Literatuur > Aken - Das Buch in seinem Gewand. Van 6/7 t/m 28/8. Stadsbibliotheek, Couvenstrasse 15. > Hasselt – Liefde voor het boek. Van 14/8 t/m 5/9. Cultuurcentrumhasselt.be > Genk, Hasselt, Sint Truiden – Zin in Zomer, literair zomerfestival. Van 14/8 t/m 30/8. Verschillende locaties. www.zininzomer.be > Haelen – Dichter bij het water: Ruben van Gogh, Diana Ozon, Henk van Zuiden, Frank van Pamelen. Van 3/9 t/m 5/9. Houtrustlaan 28. www.kunstencultuurleudal.nl > Maastricht – Nobel oud kind! Schilderijen van dichter Pierre Kemp. Van 30/5 t/m 29/8. Bonnefantenmuseum. www.centreceramique.nl > Maastricht – Pierre Kemp. Van 30/5 t/m 29/8. Stadsbibliotheek. www.centreceramique.nl > Reuver – Poëziemanifestatie Station Reuver, Dichters Dichterbij. Presentatie Peter Winkels, op 23/9, aanvang 20.00 uur in voormalig stationsgebouw. Aanmelden [email protected]

willy & rené

Et cetera (vervolg)

Het WK

R

ené: Zeg Wil wat vond je er nou van? Wil: Waarvan, René?

Muziek

René: Van het WK Voetbal natuurlijk Wil: Twee passing teams in de finale, maar wat een gaapwedstrijd. Wel een goeie karatetrap trouwens van De Jong. Vroeger zag je zoiets alleen bij Estudiantes. Maar wéér geen revanche, René, terwijl we er nu zó dichtbij waren. Rene: Weet je, in de halve finale hoopte ik voor het eerst in mijn leven dat de Mannschaft zou winnen. Wil: Ik vond die jongens zelfs sympathiek. Sympathisch. Undeutsch. Grossartig. Wunderbar! Rene: Net als de coach. Het schijnt dat ie wel eens een flesje Sangre de Toro wegklokt met Van Gaal. Wil: Dat blijkt. De automatismen van die gasten komen uit de Hollandse School. Terwijl Oranje onder Van Marwijk speelde als Duitsland onder Berti Vogts. Laf en geniepig. René: Het gaat om het winnen, Wil, zeker tegen Duitsers. In 1940 ging het toch ook niet om de mooiste combinaties? Wil: 1940? 1974 zul je bedoelen. Maar je hebt gelijk: winnen van de Duitsers, die dan net als wij vroeger zeggen: ‘En toch waren we beter.’ Dat is poëtic justice. René: Wablief? Wil: Ik zag het al voor me: een beroerde finale, met twee minuten voor tijd een goal door Van Persie, terwijl die kerel vier weken lang geen knikker heeft geraakt. Poëtische rechtvaardigheid. Het universum komt dan als het ware even tot rust. Volmaakte balans. Yin en Yang. Zoiets. René: Ying wie? Doe nou eens normaal. Wil: Het zou het toernooi van de Umwertung aller Werte zijn geweest. René: Praat nou eens gewoon Helmonds, Wil. Of heb je weer een wijnproeverij achter de rug?  Wil: Het zou het toernooi zijn geweest dat we onze vaders hadden gegund. Rene: Onze vaders? Maar we hebben toch maar één vader, Wil: ons pap. We zijn een eeneïge tweeling, weet je nog? Wil: Het is maar een wijze van uitdrukken. René: Gelul van een dronken aardbei. Als je zo doorgaat, zal Mart Smeets je nog een keer uitnodigen. Wil: Och René… René: Of stop anders met die wijn en stap over op absinth. Dat is pas drinken! En voor je het weet heb je een AKOnominatie op zak. Ga ik die prijs wel voor je ophalen. Dat zou pas – hoe heet dat ook alweer? – poetic justice zijn. Lul!

> Afferden - Van de shtetl naar New York, Isabelle Georges, Sirba Octet. Op 1/8. Kasteelruïne Bleijenbeek. www.klassiekoplocatie.nl. > Beesel - Guarneri Trio Praag, Dvorcák, Suk en Smetana. Op 7/8. privétuin mevrouw Ewals, Burgemeester Janssenstraat. www.klassiekoplocatie.nl > Eindhoven - Der Rosenkavalier. Op 14/12. Parktheater. www.operazuid.nl > Heerlen - The anarchy of silence. Van 10/9 t/m 28/11. Schunck. www.schunck.nl > Heerlen – Festival Booch? Van 14/8 t/m 15/8. www.booch.nl > Heerlen – Intro in suto presenteert: Buch der K1? Van 31/8 t/m 2/9. Parkeergarage de Putgraaf. www.introinsuto.nl > Heusden-Zolder – Carlo Nardozza quartet. Op 15/8. Roni Ben-Hur & Nilson Matta New York/Brasilian Voyage Feat, John Snauwaert. Op 12/9. Cultuurcentrum Muze.

30

www.muze.be > Kessel - De Salzburger Orchester Solisten spelen Beethoven, Mendelssohn en Martinu. Op 29/8. Zand en grindhandel Kuypers , Maastraat. www.klassiekoplocatie.nl > Maastricht - Jazz at the Pesthuys 2010: The Art of the Trio: Joep van Leeuwen (gu), Marc Frankinet (tr), Jean Borlee (bass) op 23/9. The Art of Solo: Joep van Leeuwen, solo jazz gitaar op 14/10. The Art of the Trio (2): Joep van Leeuwen (guitar), Robert Jeanne (tenor sax), Jean Borlee (bass) op 28/10. The Art of the Duo (3): Joep van Leeuwen (guitar) & Rob van Bergen (reeds) op 10/12. Pesthuispodium, Vijfkoppen 1, 6211 JS Maastricht. www.joepvanleeuwen.nl > Maastricht – Balthazar en Back to the zoo. Op 25/8. Bruis festival met o.a. dEUS, Absynthe Minded. Op 4/9. Bruis festival met o.a. Mdungu, Cucaracha en Okan Cuba. Op 5/9. Isbells + Skinnie. Op 17/9. Muziekgieterij. www.muziekgieterij.nl > Maastricht - Der Rosenkavalier. Op 19/11 en 21/11. Theater aan het Vrijthof. www.operazuid.nl > Neerpelt – Good Vibrations. Van 25/6 t/m 4/9. Verschillende locaties. www.musica.be > Sittard - Der Rosenkavalier. Op 30/11. Stadsschouwburg. www.operazuid.nl > Tussen Neuss en Arnhem, Krefeld en Nijmegen, Venlo en Xanten.

Muziek Biennale Niederrhein 2010. Sept en okt. Op bijzondere locaties in Limburg, Gelderland en Duitsland. www.muziekbiennale.eu > Tegelen - Het Nederlands Kamerkoor en La Sfera Armoniosa onder leiding van Mike Fentross, een uitvoering van Montverdi’s Vespro della beate Maria Vergine. Op 25/8. Openluchttheater de Doolhof. www.klassiekoplocatie.nl > Thorn – Grachtenfestival aan de Maas. Van 4/9 t/m 5/9. Verschillende locaties in Thorn. www.grachtenfestivalaandemaas.nl > Venlo - Annika Kaschenz, Francesco Attesti en Matteo Galli. Op 22/8. Wilhelminapark. www.klassiekoplocatie.nl > Venlo - Der Rosenkavalier. Op 27/11. Theater de Maaspoort. www.operazuid.nl > Venray - Sinfonia Rotterdam. Op 15/8. Annapark. www.klassiekoplocatie.nl > Venray – In Legendes is het altijd Nu. Concert in kader Muziek Biënnale Niederrhein. Ensemble 88 met videobeelden van Nieke Lemmens. Op 26/9. Odapark. www.odapark.nl

Theater > Hasselt – Openluchttheaterfestival; Theater op de markt met o.a. D’irque & Fien, Ilay den Boer, Wurre Wurre. Van 5/8 t/m 8/8. Binnenstad Hasselt. www.theateropdemarkt.be > Tegelen – 19e Passiespelen, van 16/5 t/m 12/9 in De Doolhof. www.passiespelen.nl

Diversen

Werk van Ingeborg Meulendijks in Schutterspark Brunssum.

www.zuiderlucht.eu

> Aken – Cultuurfestival van 9/6 t/m 14/8. > Beesel – Literaire Matinee. Op 31/10. Herberg de Bongerd. > Essen – Hacking the city. Van 17/7 t/m 26/9. Museum Folkwang. www.hackingthecity.org > Hasselt – Limburg feest! Van 6/3 t/m 25/9. Provinciale Bibliotheek Limburg. www.limburg.be > Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maandag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Heerlen – Cultura Nova, zomerfestival. Van 27/8 t/m 5/10. www.culturanova.nl > Heerlen - LEGO® In Thermenmuseum. Van 3/7 t/m 5/9. Thermenmuseum. www.thermenmuseum.nl > Maastricht - De Wereld van René Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische Drukkerij. www.drukmuseum.nl > Maastricht – Parasieten! Van 19/7 t/m 7/11. Natuurhistorisch Museum Maastricht. www.nhmmaastricht.nl > Meerssen – Verhaalcafé, elke eerste donderdagmiddag van de maand vanaf 13.30 uur. Café L ´Ambiance. > Mönchengladbach – Gregor

augustus 2010

Schneider Garage 2009. T/m 1/12. Museum Abteiberg. www.museumabteiberg.de > Vaals. Kunstroute 9.0 De kunst van het krimpen. Van 11/7 t/m 8/8. Rondom Vaals. www.kunstroutevaals.com > Vaals – ZARVA herfst festival . Van 8/9 t/m 12/9. Centrum voor kunst en cultuur : de Kopermolen. www.vvvzuidlimburg.nl > Venlo – Een karavaan van komen en gaan. Van 27/3 t/m 1/8. Jubileumexpositie Suske en Wiske. T/m 19/9. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Venlo – Het Venloos eenakterfestival. Op 26/9. Theater 17/19. > Venlo – Zomerparkfeest met oa Pollux, Pitch Blond, The Mad Trist, Maria de Fátima. Van 26/8 t/m 29/8. www.zomerparkfeest.nl > Well – Jubileumexpositie 1995-2010. T/m 30/9. World Art House. www.worldarthouse.nl

Colofon word abonnee van

zuiderlucht en ontvang als welkomstgeschenk Boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets én de cd Who are you now van Jodymoon

Zuiderlucht is een onafhankelijk maandblad (oplage 15.000) dat gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten in Nederlands en Belgisch Limburg. Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029

voor alle abonnees

Fax: 0031 43 3500636

10 % korting op de wijnen van Vin

Hoofdredactie: Wido Smeets

Email: [email protected]

Munnen 043 3110260 www.vinmunnen.nl

Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email: [email protected]

Werk van Emile van Doren in het Emile van Dorenmuseum in Genk.

Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email: [email protected] Commercie en relatiebeheer:

aanmelden kan via www.zuiderlucht.eu

Loes Franck 0031 648 188 400 [email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Pieter Beek, Jozefien Van Beek,

Uitgelicht

• De aanloop, Der Anlauf, L’Èlan #3. T/m 17/9 in het Gouvernement aan de Maas in Maastricht. • Clip/ Stamp/ Fold, The Radical Architecture of Little Magazines 196X – 197X. T/m 26/9 in NaiM/ Bureau Europa in Maastricht. www.bureau-europa.nl • Cultura Nova, zomerfestival Heerlen. Van 27/8 t/m 5/9 op diverse locaties. www.culturanova.nl

• John Cage, the anarchy of silence. Van 4/9 t/m 28/11 in Schunck in Heerlen. Opening op 3/9 om 20.00 uur. www.schunck.nl

• RUHR.2010, culturele hoofdstad 2010. Diverse kunst- en cultuurevenementen op diverse locaties in het Ruhrgebied. www.ruhr2010.de

• Klassiek op locatie, zomerfestival in Noord Limburg. Van 1/8 t/m 29/8 op diverse locaties in Limburg. www.klassiekoplocatie.nl

• Sandra Vásquez de la Horra. T/m 24/10 in Bonnefantenmuseum Maastricht. www.bonnefanten.nl

• Kunstdagen Wittem. Van 10/9 t/m 4/10 op diverse locaties. www.kunstdagenwittem.nl • Ni Haifeng, Folkert de Jong, Desiree Dolron, Rineke Dijkstra, een keuze uit de collectie van Museum Het Domein. T/m september 2010. DSM hoofdkantoor Heerlen en Sittard. www.dsm.com • Pinkpop Classics, met o.a. Iggy & The Stooges, The Cult en Gary Moore. Op 14/8 op Megaland in Landgraaf. www.pinkpopclassics.nl

Elbersen, Annette Embrechts, Fons Geraets, Meyke Houben, Koen Kleijn, Saskia van der Kroef (Amsterdam), Duncan Liefferink, Cyrille Offermans, Theo Ploeg, Marcel Ruijters, Annemarie Staaks, Paul van der Steen,

• Tijdverdrijf, kunstmanifestatie rondom slow art. Van 6/8 t/m 8/8 in het Schutterpark in Brunssum. www.burana. nl, www.hklimburg.nl/beeldendekunst.

Leon Verdonschot, Paul Verstappen,

• Zarva Festival, brengt Roemeense kunst en muziek samen. Van 8/9 t/m 12/9 in de Kopermolen in Vaals. www.festival-zarva.ro

Fotografie: Chris Keulen, Franco Gori,

• Zin in zomer, literaire ontmoetingen op mooie locaties. Van 14/8 t/m 30/8 op diverse locaties in Genk, Hasselt en Sint-Truiden. www.zininzomer.nl

Uitgelicht is een extra service aan de adverteerders in Zuiderlucht. Meer info via [email protected] of 043 3500591.

31

Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt (Brussel), Tuur Devens, Fons

www.zuiderlucht.eu

Marieke Wiegel(Parijs). Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign Jasper Groen, Maarten Kuypers, Jacques Peeters, Perry Schrijvers. Fotobewerking: www.mindswing.eu Administratie: Roger Herben [email protected] Bankrekening: (IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146

augustus 2010

PINKPOP CLASSIC

18741 affiche:18741 affiche

28-06-2010

15:09

Pagina 1

ZATERDAG 14 AUGUSTUS 2010 MEGALAND LANDGRAAF

IGGY & THE STOOGES THE CULT GARY MOORE

FUN LOVIN’ CRIMINALS KID CREOLE & THE COCONUTS THE PRESIDENTS OF THE USA THERAPY?

JANSE BAGGE BEND special guest PETER KOELEWIJN en zijn ROCKETS Aanvang 11.30 uur. Megaland open vanaf 10.00 uur. Entree in de voorverkoop € 64,00 excl. voorverkoopkosten via TicketService op grotere postkantoren, 12 grotere VVV-kantoren, de grote Free Record Shops en de bekende voorverkoopadressen, alsmede via 0900-3001250 (45 cpm) en www.ticketservice.nl. Ook adressen van Buro Pinkpop in Limburg. Dagkassa € 75,00 (indien voorradig). Voorverkoop in Duitsland via www.bonnticket.de. Voorverkoop in België via Giga Swing in Hasselt. Georganiseerde busreizen vanuit diverse plaatsen in Nederland via EventTravel: www.eventtravel.nl of tel. 038-4256730. Info: www.pinkpopclassic.nl

WIJLRE

32

LIMBURG

www.zuiderlucht.eu

augustus 2010

BURO PINKPOP