M
et
0
et
©
a M
cr
©
< o
p,
<
<
er
0 p
P
< P
0
&*
l to
si
xs
X)
KD 00
et
P
CJ.
<
a o
M
SS
<
M
P
M
P
© 0
Hi
•
©
P
©
< P P
et
©
M
P
er
P
©
hi
0
P
***
a
© © P M
CJ.
M ©
© ST O P O 0
©
M P- M a P © a © et 33 cr 03 03 © © O hj M et er P ST © O er a p- d cr ca e t CNJ . 33 N © et er 0 CP© P J. O et a a P P © © hi er P © M et « P a . < P a P P 33 © M © a a hi 01 © © sr o sr p 33 » P p © P a a hi o d d X o 33 03 et cr N M hi ex P sS C J . M et © a ©: hi M
P P
© © © et M ©
ex P 03 o © et p a er o 0 sr ©
M
© X
ex o
P- sS 09 M ST © © ST hi ST ex ST 0N Sr © as
X a <S a a © © M P © © M P o P M © 0 o p © M 03 P* © © er © 03 et
p-
0
a ©
33 © P
P ST © 33 09 e t ST © 03 P - er p © hi e t © M ST © M e t P* M ei © CJ. a M © P hj ST M M M 0 P © © P rf a M 09 © M © p © P 09 d P © 09 s3 P P P N P* a 1 P M P
tn
P»
O
< H
er a P d- 0 e t © © a © cr M
P
M
P P
© et
P
<
et
<
p-
HJ o P G 03 N o a sS ju» P- h j © 0 p- © e t 09 P M CJ. P CJ. © © P sr 03 P
03 et
©
g
a a P P ePt P N
P 0 0
M 03
P
Hs et
© P o © P 09 o
< P
3 er
09
o a p.
P
hi
©
a
CJ.
M
P 13 P xs P
03
<<
03
03 p.
p.
f?
*-«J
hi
P O P
03
et
0 P P
©
M
©:
p.
03 rf
P P H P
d
et
© p P 03 0 rf © er a © sr P p © P* 03 d P M e t P' © P © pet P 03 p H- a P sr 0 P 0 P P d 03 P d P 09 © et a a © O © P* P hi M hi © p sS N P- ©: © © er © M hj hj sr er © xs N P d er p- © © o O 03 09 er p ST p © r f sr o p er 0 P o © er d P 0 0 et © a p 0 p- © et © p M CJ. p p © © P 0 03 p N © M © © M © p. © M 03 P P p N H» e t a
et
sa ex
©
P- ©
et
P
©
M
P
rf
d
M
a
V
a
-
Hs hj
©
M
CJ.
o a 13
P-
M ©
P
03
et
a M
P
M © ©: 03
»-i
03 et
d
P
P- P I
a
er cr
©
8
p-
©
cr
hi rf
d p
Hs
P
p-
© a
a
hj
< ©
er ©
<•
01 et
P
O
03
P p er © G M
Hi
<
p« 03
et
p
M
©
et
as
© et
P
03
P P
N
hi 03 et
P
P 13 © P © hl P et
0
o 4 © © er 0
M
X
M d P hi
P P
N ©
P
< P
i
P
p
p
et
-
O P © M P 13 © © 03 1 i P
p
HJ sS hi o o © 0 0 0 XS © a © © cr d a P a 0 © © ex P P M ST © et M et M M P a M M © p 13 © e t © P M o M e t 03 O P sS 09 er 09 O M © 0 N cr CJ.
13 et
© ©
M
©: ©
M
©
hj
33 P P
© X © p
o
N
hj
©
o P a
ST
M
O a a sr 03 d P o 0 03 0 p e t H- a e t © sr P © sS a ex hi hi 03
P
M
©
a
P
M
et
03 © ©
P
er
©
P* 0 P XS HJ P •d P hi © M et a © CJ. 03 p O 0 0 P* 13 o P © © et 01 H J XS © 0 X p er ST as a © © 03 P P o Hj e t
M M
CJ.
<&
© M P P M 13 09 o P
P
©
et
01 M
© © 0 et © P 0 sr
©
xs M o P a d 0 *
M
-
hj
© © hi sS P hi p P a © N 01 13 P4 p © o hi ST 33 O P- cr o e t 09 M et Hs er © © © cr a
et
sr a 0 © © p
© p
er © er cr
© P
M M
N d
©
H-
<
hj
M
< 0
M
CJ.
< © P P
a
P P
33 ©
©
a M
o Hs
0
P
CJ.
p.
1
sr et
N © ©
a
©
a p-
© p
a
hi
33 p p
©
a a M
~
© P P« hi 09 © © N a p M 09 © © O © N p er ehit © N er 0H j 0 CMJ . © p sS Hs o p d © 13 03 P hi a et © M N O ©
hi
© a p © a
cr
p d
•d et 13 er 09 XS © p - © e t hi M C J . sr © et © o p o M sr © sS N a o © M ST 03 cr 0
33 ©
P
p^
p p
«.
<
<
^. ft <
$>
et
-
< <• «. -
-
'
<
M
p
o o 0 ©
®
hi p.
a
<
©
M
P
hi
p
M P
03
® hj
0
p,
ex
o 0 H
©
SS p a
p 09
M
X et © -
@ P
P- 03 CJ. p P *<3
© 0 03
© 13
er O rf
M M
3ï
ft
et
©
M
Ǥ SO ^
X)
CO
hi o ^*d
x ex
© Ct- hj
a
N ®
et
P P
M
a
p»
©
er to X
09
hi P-
d
©
ST hi H3
P © p et hi © 03 09 er P P © © N M er h j d P p N P- © © o hj 03 M 09 0 © 0 03 © P ST e t a P • © hi P a et P © P 09 Hi © P HJ e t S et © M et © p © M M p © rf 03 0 M a o 1 © CJ. © 4 © xs M P © P ST 0 e t er p q P © P P sr P p P © 09 M p 3 M et © 0 N' hj M M P © £3. 03 M et 3 M P © M © p. a M © N © P et N e t et © et P P- p CJ. 03 C f P 0 Pc». P* a © © O et P P 13 © 3 © P © p hj 03 hj p O P 0 O P et X d «3 H «-+, © P © I 1 P M
a a sr ST M 03 sr >fc* 09 N sa 09 33 © o P © P 3 © M P © © M © a P P <£> h j C J . P P © hi d r f hi h i © P h{ a 03 e t 03 M M 03 r». P M © et 0 M O 0 sr P 13 p hi 03 hi p © e t P- P et rf ft sr 0 oo Pa © © ©: e t a er © a Hi 09 sr M P © © e t p - ex « - © © © M < 03 © p M © M © xs a M M P« »i as © © a hi o M phi 0 e t N- sr P P M p P- P © P- hi C J . < o 03 N 03 P P- © p - a 0 o d Pa © a et rf © 03 d ST C J . © 4 o M P e t Hs p 03 09 03 sS p a et © O a et © P P a p 13 < P hi © sr p p M Hs © - > p
© © o 0 O P hi H •d G P sr et hj ©
O p rf 33 © HJ
03 O
HJ
®: M
d 03
a
P
d
p.
M
CJ.
M
p P
<
HJ 03 H« ©
©
hj
© et
cr
er © p
x
PI
P M 09 (O 00 0 O © • p
0
oHJ a© a
HJ M © a © Pr f M M 33 P CJ,
© © 03
© o
o a
a © d
O
M
B ©
O
et 09 © hj © *d
I ST
ST 03
©
sr 13 © hj • et
P M
© © P
et ©
© M ©
cr
09 ©
a ©
P*
es
ö Pet
M P a P d o sr © © HJ et © P rf © < o sr o © HJ hj hj o
sS XS 13 p © © 4
P
sr
3
m
<
30 UK
m
e
3= >
W
vulling op de produktie van goederen en diensten. Dit soort onbetaalde dienstbaarheid draagt niet bij aan de middelen van bestaan. Integendeel, hand in hand met loonarbeid verwoest deze arbeid het zelfvoorzienend vermogen. Ik noem dit komplement van loonarbeid *schaduw-werk'. Het omvat de meeste huishoudelijke arbeid die vrouwen in huizen en flats verrichten, de aktiviteiten die verbonden zijn met winkelen, het meeste huiswerk van scholieren en studenten die zich met kennis volproppen, de inspanning die het kost om op en neer te reizen naar en van de arbeidsplaats. Schaduwwerk omvat ook de druk van gedwongen konsumptie, de vervelende en gereglementeerde overgave aan therapeuten, het gewillig volgen van burokraten, de voorbereiding op arbeid die men gedwongen wordt te doen, en veel van de aktiviteiten die meestal als 'gezinsleven' worden bestempeld. In traditionele kuituren is schaduwwerk net zo marginaal als loonarbeid, en vaak moeilijk te identificeren. In industriële samenlevingen wordt het als vanzelfsprekend beschouwd. Het wordt echter door eufemismen verbrokkeld. Strenge taboes werken de analyse ervan als een samenhangende eenheid tegen. De industriële produktie bepaalt de noodzaak, de omvang en de vormen ervan. Maar het wordt verborgen door de ideologie van het industriële tijdperk. Volgens deze ideologie gelden al die aktiviteiten, waartoe mensen omwille van de ekonomie met hoofdzakelijk sociale middelen gedwongen worden, eerder als behoeftenbevrediging dan als werk. Om het wezen van schaduwwerk te begrijpen moeten we twee verwarringen vermijden. Het is geen zelfvoorzienende aktiviteit: het voedt de formele ekonomie, niet de sociale zelfvoorziening. Evenmin is het onderbetaalde loonarbeid; het feit dat het onbetaald verricht wordt, vormt de voorwaarde waaronder lonen betaald kunnen worden. Ik zal blijven vasthouden aan het onderscheid tussen schaduwwerk en zelfvoorzienings arbeid, net zoals aan het onderscheid tussen schaduwwerk en loonarbeid, hoe heftig de protesten van vakbondsleden, marxisten en sommige feministen ook mogen zijn. Ik zal schaduwwerk onderzoeken als een unieke vorm van horigheid, die niet veel dichter bij lijfeigenschap ligt dan bij slavernij of loonarbeid. Terwijl je naar loonarbeid solliciteert, en je er voor kwalificeert, word je voor schaduwwerk geboren of gediagnosticeerd. Voor loonarbeid word je geselekteerd, schaduwwerk word je opgelegd. De tijd, de inspanning en het verlies aan waardigheid die het kost, wordt zonder betaling geëist. Toch wordt de onbetaalde zelfdiscipline voor schaduwwerk in toenemende mate belangrijker dan loonarbeid voor verdere ekonomiese groei. In ontwikkelde industriële ekonomieën zijn deze onbetaalde bijdragen aan de ekonomiese groei de sociale ruimte geworden voor de meest wijdverbreide, de meest onbetwiste en de meest 8
teneerdrukkende vorm van diskriminatie. Schaduwwerk is, zonder benoemd of onderzocht te zijn, het belangrijkste terrein van diskriminatie van een meerderheid in iedere industriële maatschappij geworden. Het kan niet veel langer meer genegeerd worden. De hoeveelheid schaduwwerk die iemand vandaag de dag opgelegd krijgt is een veel betere maatstaf voor diskriminatie dan verschillen binnen het betaalde werk. Toenemende werkeloosheid en toenemende produktiviteit werken nu samen mee om een steeds grotere behoefte te scheppen aan het diagnosticeren van alsmaar meer mensen tot schaduwwerk. Het 'tijdperk van de vrije tijd', het 'tijdperk van de zelfhulp', de 'dienstenekonomie' zijn eufemismen voor dit groeiend spookverschijnsel. Om volledig vat te ^rijgen op de aard van schaduwwerk zal ik het spoor van de geschiedenis ervan volgen, een geschiedenis die parallel loopt aan die van de loonarbeid. Zowel 'werk' als 'baan' zijn tegenwoordig sleutelwoorden. Geen van beiden was 300 jaar geleden zo belangrijk als tegenwoordig. Beiden zijn nog steeds onvertaalbaar vanuit Europese talen in vele andere. De meeste talen hadden nooit één enkel woord om alle aktiviteiten aan te duiden die betaling vragen. Sommige talen blijken wel een woord te kennen voor aktiviteiten die betaling vereisen. Dit woord betekent gewoonlijk tevens: politiek gekonkel, omkoperij, belasting of afpersing van rentebetalingen. In geen van deze woorden ligt besloten wat wij 'arbe id' noemen. De laatste dertig jaar probeerde het Ministerie voor Taalontwikkeling in Djakarta het woord bekerdja in te voeren in de plaats van een half dozijn andere woorden, gebruikt voor het aanduiden van produktieve arbeid. Soekarno beschouwde dit monopolie van één woord als noodzakelijke stap voor het kreëren van een Maleise arbeidersklasse. De taalplanners kregen enige medewerking van journalisten en vakbondsleiders. Maar de mensen blijven dat wat ze doen benoemen met verschillende woorden voor prettige of vernederende, vermoeiende of burokratiese handelingen - of ze nu betaald worden of niet. Over geheel Latijns-Amerika vinden mensen het makkelijker om betaalde taken, die hen toegewezen zijn, te verrichten dan om te begrijpen wat de baas bedoeld met trabajo. Voor de meeste hard zwoegende werkelozen in Mexico heeft het woord desempleado nog steeds de betekenis van de nietsdoende leegloper met een goed betaalde baan, en niet van de werkeloze die de ekonoom er mee bedoelt. De klassieke Grieken en de latere Romeinen vonden werk dat met de handen of op bevel gedaan werd, of inkomen dat je uit een ambacht verkreeg, slavenarbeid; werk dat je beter kon overlaten aan nederigen of aan slaven. In theorie behoorden christenen arbeid te beschouwen als deel van ieders roeping. Paulus, de tentenmaker, had geprobeerd de joodse arbeidsethiek in het vroege christendom te introduceren: "wie niet werkt zal
<
N S3 © hj
«•
©
a
a
a
©
P
a
P 09
M
p
ST P © hj P 0 P ©
hj
©
©
P p
<
a
M
Hj
36 p 03
S3 ©
p-
a ©
©
a p-
© P
er ©
M 0 0 p p H
p
< P
©
a sr P sr M M a o N
ST
CJ.
09
33 P
<
©
<J P P 33
rf
pr © hi
-
hi 09 p
N.
©
09 © 33 P as P
p G XS
o xs
< © hi 03 et
©
d pet M
©
© P
M
er
et
P
hi
P
E
p
P
hi
p rf
©
©
er o
HJ
P P
M
pr ©: © P et
P-
o hj
09
©
et
cr
© P
-
N © © hi
N © M
© P
et
P
i
•
hj
© P
o er et
p
P
0 O o ©a hj hi a sr © © et 33 o © o a 01 © hi © 13 © et < 0 M aS 03 < < h i 09 M © O p. a P 0 a d P a ft*et0 ©4 hi C J . P P O © P a ©
} d a o P CJ. M 13 ST © et et ^ © N p p © © hi M P* o © © © © © © P G p - M sS cf p < M © P P er fti © p 03 P 09 P C J . ST © P sr a < © ST et P 3 © o M a ehit o P © o er hi O P e t us 0 © P 0 © < p P » © < sS © Phi ©a »i e t hi P © 03 H j p 33 P a - © p N © P © h{ © p o d er a < © © et Hj © P © P - a 0 S3 © ex S3 xs a O et N © d © © X d P © P © M P p er a M © ST p © S3 0 O 13 p 33 p © P P © p. o a M hj P- 4 et © 0 01 P © © M © hi P p. hi M 09 P © P Hj ST 09 a ». O © a o ©S3 03 © hi et p © > O © 0 d © p 0 o ST M © o sr sr 03 o M p P < P 09 P 5T er < et © P et M p o p P o e t © M 4 a o ©=£ o M p e t P © P© © N p P a aS M O ST 0 03 0 09 a p 33 N p a M Hi © a ^ e t a M e t © © M hj p P P P* © P P o P 13 © © P... e t 0 03 P h i < r f p o e t d ©P © © a 09 < ©03 Mto P ©M ©o © sr ©P PP oHs ©p MM sS M M © © P Hs p 09 © p P © © 0 a © 0 a © sr N hi © © et 09 P © P 0 sr M © © o P' 4 hi et © 0 © 0 p 33 © P d < © © en o © 09 P p 0 P P © et a d 0 © 03 d © o 4 p P © 33 HJ © a P eP*t d33 P©« a © < 03 M hi ST o d p P a p 09 © P <• p © M © et M P hi d a © hi ©e t hi P © 09 o © P 3S P a p . 0 o o a er < e t a hj M © sr r f o sr © © © sr p - 09 © e t M p sr eMt © p rMf h j © © © < 0 er p . © P o a 09 a p 33 09 P o © a P e t er sr sr © 09 © hi P © © © P P i © © © a © © Hi 1 09 © t © M p 1 M er © 1 P G p 03 1 1 i i
ST M © © P ©
©
0 0 M er o p. © © p a P M P a a a M p-
© p hi ST 03 © M © P- P
P
er
Hj
P
o ©
p
©
3 a
0
P 09 © P
pet et P-
© N
<
©
hj
hj
© i
cr © er
•
M M © et
P P
P
0 ©
P
pr P TS
01
hj
N © ©
O
© P
p p M p et
a ©
hi
a
©
o P a ©
P 09
M p.
©
01 et
0 o ©
©
M
©
o hi er a
p-
Bï
p
co e t p ©
p
P
<
©
a
M
o M
Hi
©
et
© 13
03
P
P P
o o 13 0
P ST © P JT
M
ET ©
CJ.
hi p-
© © p
O ©
© P
o 4
frj M
P
P-
hi Hj
©
03 et P-
o M 03
er P a
09
o a M
p
a
P P
03 et
CJ.
cr p-
©
p hi
cr
0 13 © P
d 03
a
p
P
09
0
p et P«
M
© 09 ©
hi
© © P
M 03
P
hj
P P
0
© p
03
© © p
0
©
<
o et
et
M
0 a M © a a 09 ©
P
P p
ST
CJ.
M M
©
a
p-
d
a
0
© ©
Hj
P P
a
CJ.
er p-
Hs
rf
P P
xs M
©
et
a
09
p-
O P* O M 03 P M e t 13 © © <J P
09 © © P
03
33 © ©
© © P
o Hs
33 ©
d
a
33 ©
© © P
P
et
P ©
CJ.
p
©
0 d
03
a er
d
er 09 a M
et
P
a
p
© © P
M
O
p p
<
a
M M
P M 03
p
a p
© p
d
P
O
N
rf
©
p p-
-
P Hs
09
hi
hj 03 et
©
03
33
d
et 03
03 et hi d
hj
er P P
«..
a
hi
hi
©
M
©
hi
a ©
P
hi
P
p rf
p p
hj
P
sS P
M
©
p
hi p-
©
p
< to et
hj
p
< P
a © p
Hs
© ©
M
© P
p 03
CJ.
<J O O
0 ©
a 0 o hi
p P hj
sS
CJ.
a ©
•».
© P
et
ST
P
er
© P © P
03 et
Hs
O
33 P H © P
»•*
©
d P
P
P-
1
0 © P
P
< P
© P
et
ST ©
CJ,
M M
a ©
d M
a
O
rf
sr ©
P
< P
© P
Prf
©
et
< H-
et M
B 03 et ©
P
M
et
O
et
P 09
03 et © M M P-
© 09 p © ST P
a ©
a ©
d
hi
33 O
a
d 33
er o
O
03
er ©
ST
hj
33 ©
*< 1 rf
ca rf
©
a ©
© P
M M
©
P
P'
o hi
a ©
a
P
M
B © p
O ©
O O p
p
P P
er
Mj
O
03
3 P
© © d 33 © p
M
a a ©
p-
© © H ST 0
aS
CJ.
33 p-
0 B ©
p
p •i l
M
CJ.
hj
et
a
hi
0
<•
P
O
M
O © N
rf
et
©
p
i
G
et
hi
33 ©
hj 03
©
et
1
ST ©
CJ.
M p.
©
M 03 rf
sr hj
O
< P P
03
Hj 1
a ©
P
< P
O
rf
pi
hj
©
o sr rf
©
P P
o W H0 a ex © et ©
hj p.
< hj
et
a a p.
hj
33 ©
©
p. et
©
Hs
P
Hi
© P z
et
©
et
©
p.
p
0 © 03 09
O 0
pj
X
©
a xs sr © ©
a o sr sr © 0 ©
©
rf
a rsrf
O 0
P
< P
et
O X © o aS 13 h j et © h| O © X B
©
cr 13 xs hj
-
P cr O
hj 03
©
et M
03 rf
33 © ©
P
hj
© rf
O
«• a
Hi
en 03
hi
13
© P* © © hj
CJ.
cr M
03
•*
hi
<
O
© ST ?S P © © pi P hi 03 e t •» ST © © 33 P P O © P et O P O er
p ST 33 p
© ©
hi
< ©
© p
a a
O O H
as r f p, © M N © 0 © O M p . ST P 09 • d P 09 © O © 09 P 33 cr M O © © P co a O a sr P © © *i H © p © a ex 2S cr h j 09 a dh i M ex O ©O © p Hi o o X e t er a P r f et © rf d h j 03 © O ex
© hj
M
X
CJ.
M P'
< P % ©
© a ST e t © v P P
rf
p
© ©
hi
a O O
M © © d s3 © P
09 ©
©
hi
a ©
p
p
©
09 ©
a p
© P
et
p
er © a ©
=s
p rf
0 P a M03 a © P-
©
M
cr ©
a
©
33 p 03
»
a
p.
er
©
«•
hi
S3 p P 09 a © O P 0
hj
O
< O
© hi
a
p
O
p,
09
p
p p
03 XS p
P
M
P
M
p <
P
O P
03 et
a
13 © P
er cr P er o dM 03 P G o ex 03 a er sr hMj et
p 0
©
a
>..
©
0 cr p.
p 0
ST
o
P
03 et
0
© ©
a ©a
p
P
4
a ©
P P P
M
a a ©
M
cr 0
© ©
< &P
P
© p © p
cr O
03 O
0 0 ©
< O
cr ©
a
©
© P
M M
et
0
©
03
© P
o a cr p p- ©
xs M
is
P
sS O © er
a
aS © P © P P ST p © et © d
M et
d
a ©
O ©
0
hj
P
©
hi
©
a
P P
hi 03
<
©
© < P © M 0 M M P X © p a a • © 0 © er > a © P © er 09 © M P © P a © hi M 03 © M © © er a M ©
ST 0 © P P P
©
a
M M
P M 03
©
a p-
©
pet
d
p
p-
sr ©
03
a a er © ©
p.
©
er
HJ
N O
© 09 ST h i a © © © M © O p a O ©
a
M
©
M O O p p hi
hi M
13
S3 p et
O XS © hi © P
M sS © hi
rf
O O
03 M
P!
P
to P < pO. O
et
P P
Hi
xs
P
sr
O
P«
N
©
xs 0 ex p o sr p G sr d a sS 0 M
ST O © P p a P © © 4
•»
a ©
0 d
cr
co co
M
d M 03
er
09 © © P
<-
a
P
er
hj
0 cr © cr
P
a
© p
CJ.
M
N
M
O d
©
M
ca a
et
©
de arbeider noch een huis had waar hij kon bijdragen aan het huishouden, noch kon rekenen op de aalmoezen van de maatschappij. Het recht op bedelarij was een normatieve kwestie, maar het recht op werk nooit. Laat me om het recht op bedelarij te verhelderen citeren uit een preek van Ratger van Verona, die bijna vijfhonderd jaar eerder uitgesproken werd dan het voorbeeld uit Florence zich voordeed. De preek werd gehouden in 834 en is een morele vermaning over de rechten en plichten van bedelaars. "Jullie klagen over jullie zwakte. Dank liever God, klaag niet, en bid voor hen die je in leven houden. En jullie daar, hoewel jullie gezond zijn, klaag over de last van jullie talrijk kroost. Onthoud je dan van je vrouw, maar niet zonder eerst haar goedkeuring gekregen te hebben, en ga dan werken met je handen zodat je jezelf en anderen kunt voeden. Jullie zeggen dat je dat niet kunt. Ween dan over je eigen zwakte, die bezwarend voor jullie is. Bedel met terughoudendheid voor wat noodzakelijk is, zie af van al wat overbodig is.... Houd de zieken gezelschap, kom de stervenden te hulp en was de doden". Ratger spreekt hier over het recht op bedelarij dat gedurende zo'n duizend jaar nog nooit betwist werd. De afkeer van loonarbeid past nog steeds bij de zienswijze die heden ten dage door de meerderheid van de wereldbevolking gedeeld wordt. Maar met de huidige overheersing van de ekonomie in de alledaagse taal ontbreekt het de mensen aan woorden om hun gevoelens direkt te uiten. In een brief die ik van een 23-jarige Mexikaan ontving komt duidelijk een soort verwondering naar voren over hen die totaal afhankelijk van loonarbeid zijn. Miguel is de zoon van een weduwe die vier kinderen groot bracht door radijs te verbouwen en die te verkopen vanaf een petate op de grond van de plaatselijke markt. Behalve de kinderen waren er altijd wel mensen van buiten die in haar huis aten of sliepen. Miguel ging naar West-Duitsland als gast van mijnheer Mueller, een onderwijzer uit zijn geboortedorp, die in vijf jaar een gedeelte van een oud huis had vernieuwd, waarbij hij er een logeerkamer aan had toegevoegd. Miguel nam de uitnodiging aan om een opleiding in kunstfotografie te volgen bij Leitz. Hij wil een fotodokumentatie maken over traditionele weeftechnieken. Niet gehinderd door voorafgaande scholing leerde Miguel snel duits. Maar hij vond het moeilik de mensen te begrijpen. In zijn brief, die hij na zes maanden in Duitsland schreef, vermeldde hij: "meneer Mueller gedraagt zich als todo un senor (een echte gentleman zal het engelse ekwievalent wel zijn). Maar de meeste Duitsers handelen als zeer arme mensen met te veel geld. Niemand kan een ander helpen. Niemand kan 11
mensen bij zich nemen in zijn huishouden." Ik geloof dat Miguel's kommentaar goed de situatie en de houding weergeven van een voorbij tijdperk: mensen die leven van loon hebben geen zelfvoorzienend huishouden, zijn beroofd van de middelen om in hun levensonderhoud te voorzien en voelen zich niet in staat om enig levensonderhoud aan anderen te bieden. Bij Miguel had zich nog geen breuk in zijn voorstelling van loonarbeid voltrokken. Maar voor de meeste mensen in Europa en Noord-Amerika kwam de breuk in de visie op loonarbeid tot stand tussen de 17de en 19de eeuw. In plaats van als een bewijs van uiterste armoede ging men loon beschouwen als een bewijs van nuttigheid. Eerder dan als een aanvulling op het zelfvoorzienend levensonderhoud werd loon - door degenen die het betaalden - voortaan gezien als de natuurlijke bron van bestaan voor een bevolking. Die bevolkingen waren uitgesloten van de middelen tot zelfvoorziening door op elkaar volgende vormen van inperkingen. Een voorval illustreert het begin van dit proces. In 1777, nauwelijks twaalf jaar voor de Revolutie, schreef de Academie van Chalonsur-Marne in Noordwest-Frankrijk een prijsvraag uit voor de beste behandeling van het volgende probleem: hoe de alom heersende bedelarij af te schaffen op een manier die voordelig is voor de Kroon en in het belang van de armen. Het initiatief weerspiegelt de groei van de bedelarij in een tijdperk van opsluiting, proto-industrie en burgerlijke waarden. Het weerspiegelt ook een nieuwe ekonomiese betekenis van armoede, waarbij armoede niet meer tegenover de machtigen, maar tegenover de geldbezitters staat. De prijs werd toegekend aan een essay, waarin de openingszinnen samen de these vormen: "Eeuwenlang hebben de mensen gezocht naar de steen der wijzen. Die hebben wij gevonden. Hij heet werk. Loonarbeid is de natuurlijke bron van verrijking voor de armen." De auteur is ongetwijfeld een schrijver, een klerk. Hij leefde waarschijnlijk van een of andere sinecure, een begunstiging of een andere vorm van ondersteuning. Aan zijn eigen geestelijke arbeid zou hij nooit zulke buitengewone transformerende machten toeschrijven. Hij zou staan op zijn recht op gedistingeerde bedelarij. Hij is geen moderne professor, die zichzelf als een witte-boord-werker ziet, iemand die eerlijk zijn brood verdient en maatschappelijk produktief is. Maar van beiden kan men met recht zeggen: degenen die sinds de 18de eeuw schrijven over werk, de waarde en de waardigheid ervan, de vreugde erin, schrijven altijd over het werk dat anderen doen. De tekst weerspiegelt ook de invloed van het hermetiese of alchemistiese denken op de sociale theorie. Werk wordt gepresenteerd als de steen der wijzen, het wondermiddel, het magies elixer dat alles wat het aanraakt in goud verandert. Natuur verandert in geprijsde goederen en diensten door het kontakt met de arbeid die haar transformeert. Hoewel ze verschillende 12
P'
cr hi
© ©
p
M
d
et
er p*
©
< P
cr sr o
'
Hs
©
©
N ©
© P
M
© 09 ©
M
13
M 01
P
O ©
03
09 © p
a
© N ©
p
CJ.
p.
sr
©
ST sS P« © P © 09 h j
M
< o
©
er
ts p'
p-
< P
©
M
a
P
CJ.
P-
N
©
et
et
©
© P 0 p © ST P
hi
CO
P
M
M 03
d
cr
1
09 ©
SS
a ©
M
a ©
p
P
er © er
M
< 0
01
©
01
01
&
< hj
a 0 o hi
© P
<
©
h{
*.
hi 03
hi
< ©
© © p
09
hi et p.
©
© 1
-
a
sS 09 © © hj 1 ST
et
p
P* © © p
< O
©
© P
M
0
o sr i
P
p
cr ©
M
© H © p
©
©
01
M © 03
et
sr et
©
09
P P
© P
© 33
P
o
M P«
P hi
0
<
© p
er a d o
P
M
hi M
© © P ©
< ©
0
p
a ©
M M
P
et
09
P
© © P
p M M
N ©
P-
et et P-
P d
-
P
O
rf
a
hi
© © p
et
a er ©
O
P-
N
©
0 © P
4
o
a M
© P
03
M 03 et
< O
et
P P
1
a
hj
a ©
p p
HJ
< ©
01
33 p
1
©
M
sr
hi
S3 ©
© et
cr ©
p01
d
© P
M
& 0
©
et hi
•d P P »-i
p
© ©
a o o hi
M
03 ©
ST
CJ.
M
© 4
o p a
N
09 09 © © M p
P
< P
P
o ©
et 03
p p
HJ
a
p p
xs M
hi 03
P P
M
er © a ©
©
et-
03 et P1
p
M
© N ©
et et H-
p d
o
>
P
03
©
et P-
P P
a
er
©
©
a ©
hi
0
a 0
©
a
p
< P
©
p
p-
© p
hi
a ©
p p
hi
< ©
©
et
hi 01
P P
M
a ©
a pet
O © N ©
© P
P-
hi
© p
et 33 p«
p
o a
hi
© ©
03
09 © <j 0 0 N o hj 09 P P a © M
P
©
a
P* © s3 p- p
p-
d
M
P P
© p
P-
M
©
P
< P
03 et
d
hi
P et 09 09 ©
a a
hi
sS ©
N © P
p*
©
a 03
p p
hi M
a ©
<
hi M
©
hi
a ©
hi
SS © © ©
rf
M
03
© •i
5S sS
-
© P
hi
33 p
a
hi
© ©
03
M
P
rf ©
P
.
a
P P
et
et P-
a ©
© © d 33
© © P
et
13 d 03 p
4 d
pet
d
P N 09 H © P PP
d
sr er
hj
sS ©
03 ©
P o o a 01 hj a © a a p Me t d pa rf © 03
M © M
a cr © ©
o Hs
d
03 et hi p-
a
P
Pi
09 ©
09
o ©
hi
p SO M © M
P- 13 © P03 0 © P
P03 et
P
< P-
p ST ST e t P © N M p
CJ.
M P-
ST © ST X p er ©M d d hj
33 ©
O © N ©
S3 M P O a ts hi hj © © p P 09 © er © p N
P 03 et
09 ©
09 ©
M 03
P
p-
d
P
o
o 13
p-
p
P
o a
0 0
N
et et
a
©
P
< ©
N
a
<
09 ©
03
©
0
o
0 © P
M
er a 09
0 d sS
©
M
M 03
hj
0
< o
09 hj © ST p © et N
pM
sS
o o a d 0 a © p33 a © ©
sS
et
p
09 h j © © XS © © d sS P sS © 03 hi © © ST P © P hj 09 P 03 ©
M
a a ©
P-
0
O rf 13 O 0 09 P © 0 P N 09 sr © © e t e t ST © © O © a 0 hj
P 09 © P
< P
©
0 p- »d p 09 e t
©
p
er © a p - er 09 P
hi
O
< 0
a P a a P P er a ©
©
et
a
P
33 <1 o 0 P © o hi H
M Hs 01
N ©
hj
©
Hj rf
©
et hj
M p-
a
©
p M 09 d p- 0
o
p
09 P 01 ©
P
o xs
©
M M et P-
09 0 © d 13 hj P sS sr
P* © P
03
©
et M
et 13 d o
cr 09 a
O* ©
a © M
o hi
N
© © p
© p
P 09
a M
< o
©
< 09 o M < G
09
O P P
P
a M
©
a
SS c-, a © © a © P
ST p 0 p P p 03 et
-
©
O P
< ©
p
p.
03 M
Hj et
ST a © P
P
et
et ©
hi
S3 ©
hj
P
M
03 M
13
N 33 © ©
P 09 © hi P
a ©
© et
0
Hj
0
O 09 03 hi © 13
< O
P 09 © P
© © P
P
P-
sS ©
N.
© P
et et
N ©
Hi
<
©
N P-
© P
09 13 © d 09 M et © p P p 09 09 ©
P
a
©
M
pr ©
a xs © © a hi a © H'
sS P P 4
M Hj
N ©
P-
©
P
hj
p
er
< ©
hi < © •d
©
p.
p
< p
© hj 01
P
33 © 4 ST © P
ST © 0 P -U P
0 13 © P
xs o
©
et
p
P
3
o o pa
09
P a © hi
N ©
4 P
M 03
p
a 09 O 09
© ©
03 01
©
©
sr o a
et
0 ©
d p
sr
P
p-
ST
o o
hi
0 p p
o o
hj M
0
< o
©
hi
33 p
01
©
et P-
d
03 et Prf
p
p-
© N ©
a 13 0
<
a er hi hi
© P
hi M
©
a
sr P © p er a 09 w
>
H M
et
d d
03 et Pet
p
p-
et
P 09
a
o hi
N CJ.
pr
M
ST P -
03 O
N P 0 0 © © 09 09 M © © P© hj h j 13 P ST d © 09 © er P M sr P P- d P M O M P P © 03 09 © er e t hi © 33 © a sS © O © © P a p ©: o © P
©
© : er P P © e t hj P
et P-
p
© P
a sr
P-
N ©
xs a
03
P
hj
© P
\^ P
©
P
p d
P
< ©
M ©
©
< o
09 ©
p©
hi
03
p
© 0 ©
co hi
a o o hj
©
a
et
©
M 01
p
a
P
hi
©
pr
M Hj 03
o o M a
03 O
N ©
N © X ©
Hi
P P ©
cr
M
03
sS P
Hi
p
< © ^ 0
©
sr
CJ.
M M
©
hj P' 03 et
hj 03 et © M 1
09
rf et P'
P d
P
a
h{
© hi
sS P P
© © d 33
a
P-
P
P
0
a o
P-
©
M
er ©
03 O
en
< P
ST
CJ.
M M
ST ©
hi
0 ©
•o
O
ST
o 0
P01
^ ^
<1
M
P
«< < P
P
03 03
©
o o P a ©
ST 4
er ©
© et
et
a ©
P 33 © 09 et © O 0 © p
a P hi or ©
S3 © a 4 ©
03
© d 33
sr sr o d d M 33 N a ©
P H 0 © p
©
03
4 P P
*j
a ©
P
a
©
et
© rf 03
sr er ©
CJ.
p-
sr hi
p p
hrj hi
P
P-
p.
M 03
P
«•
O p-
M p.
13
M 00 r f © © P
a ©
0 < < xs P ©
P
P
M
©
et
P
S3 e t © G hi 0
0 a sr a © et M
et
er ©
o et
33 © P* hj
O
33 03 ©
d
M © ©
a a ©
p-
0
a
©
03
09 © P
< o
ex
d d *t
03 et
©
a a ©
03
0 p.
Hs
0
o P a ©
N
o 13
Hs
^ p
03 et
© © p
a
M
cr ©
•i
P
a a M
a © p
©
03 rf
03 ©
P P P
M M
P
Hi et
09 ©
0 p.
0 9
03
p
p-
© p
xs p
0
hi
© P
a aS o P
09 ©
et
P
a
P 09
M M
M 09
d
rf 03
P P
03 et
©
rf
0
xs hi
P
o Hs
© P
et et
< p
er ©
p © p
0
et
rf
sr
©
rf
©
hi
13 © P
pi
rj
X
©
rf
CJ.
N ©
© P
hj 33
© 09 et © © P P
P-
© P
M M
©
03 rf
et ©
p. et
d
©
o
et et
03 M
sr ©
a 0 o hj
o
© P
et
© P
a
et
©
hi
33 p p
a 03
M
cr ©
hj
P
et M
0 ©
hj
sr ©
G ©
< hi 1
0 0
Hj
et
09 p P
a
P
o ©
et
et
sr ©
a o o hi
© 0
© P 1
P
©
i
HJ o sr a © a © cr a B hj © 03 M M o ©
03 rf et
©
et
© © ST 03 ©
sr p.
© rf
M ©
P
O M
8 09 © P
<
hi
03
©
et H'
JO
er © B M
O
M
P
G ©
er
cr hi
G M 13
© 0 ST p © p © © p ST 0 P P p 0 p 0 © 33 P p
03 03 M
P
M
ST
a o © p
03
©
03 03 H-
©
01
o P
ST
a
K P
© P
g
a ©
8
<J
© P
M
p P
0 o 0 sr o 0 0 O o e t © e t xs o © hi P o < aM e t < hi 1 3 p 0 a a p- © p 0 P et © P a o M < p « 09 hj hi p 03 © P e t d P a © et p a P hi © © N M < a pP . © M 1 M P © 33 p p P p . 03 a P eA P P 09 a a 03 a *< p © P © rf o 09 © o cr 03 © © X © sr o et © o < 03 hi M 03 © et © © sr 0 p - ST as a < et p hi et © © CO P 0 p - hi et P P 0 er 33 e t a 0 r f © pHj 03 e t e t p P p M P © ex p- p et © M P o P - P hi M r f a e f © ST © : e t © 03 0 C J . h j © oo P* © P © M © pa £ < a p a P © < a © ©P © - © ©P GHi © © © © < « • pG cr P P ST ST hi © B © © ea ex p . P z © o 33 p © er 01 as CJ. Het P P P X © © d h j hi © 33 O 13 09 § a 0 o hi p cr p © ex 0 p © hi o Xm © to et hi M et © © p. d sr h{ p p ST p P © © a e t 09 a o © © ex P ST e t © o © © 09 < p p* hj o P a o «• P P Hs © a 0 < h0j O phi PP* e t oe t © P< M © © P Hw e t xs P p h i 33 © P o X © 09 a X et < < Ph j K o ST p h j 09 © © © P er h j M © © p © P P X M to p P p i et M XS p M 09 xs p. P' M hi p P d a P o a < p- P' 0 e t 33 < © rf P © © 3
© ©
et
©
M
P
ST
© hj
sS
p
< P
tigen van de 18de eeuw, in die tijd in het algemeen bestempeld als de 'armen', verzetten zich met geweld tegen pogingen om hen voor werk te kwalificeren. Zij beschermden en verdedigden degenen die de politie probeerde te kwalificeren als 'bedelaar' en die de regering probeerde te genezen van maatschappelijke nutteloosheid teneinde de niet in het oog vallende armen voor zulke vagebonden te behoeden. Zelfs de strengste regeringen bleken geen sukses te hebben met hun kampagnes. De massa bleef onregeerbaar. De Pruisiese Minister van Binnenlandse Zaken dreigde in 1747 met strenge straffen tegen ieder die de armenpolitie hindert bij de uitoefening van haar taak: "...van 's morgens tot 's avonds proberen we de politie te laten patrouilleren door onze straten om de bedelarij te stoppen ... maar zo gauw als soldaten, gewone burgers of de massa bemerken dat een bedelaar gearresteerd wordt om hem in een armenhuis te brengen, maken ze oproer, ranselen ze onze agenten af, verwonden hen soms pijnlijk en bevrijden de bedelaar. Het is bijna onmogelijk geworden de armenpolitie de straat op te krijgen..." In de daarop volgende dertig jaren werden nog zeven overeenkomstige dekreten uitgevaardigd. Gedurende de gehele 18de, en tot een goed eind in de 19de eeuw, vond het projekt van Ekonomiese Alchemie geen weerklank bij het volk. Het gepeupel kwam in opstand. Het maakte oproer voor rechtvaardige graanprijzen, het maakte oproer tegen de export van graan uit hun streken, het kwam in oproer om hen die wegens schulden gevangen gezet werden te beschermen, en het voelde zich onderling beschermd telkens wanneer de wet niet in overeenstemming met hun traditie van natuurlijke rechtvaardigheid leek te zijn. De vroeg-industriële volksmassa verdedigde haar, zoals Thompson het noemde, 'morele ekonomie'. En ze kwam in opstand tegen de aanvallen op de sociale grondslag van deze ekonomie: tegen de opsluiting van schapen en nu tegen de opsluiting van bedelaars. En bij deze oproeren werd de massa meestal door haar vrouwen geleid. Hoe is deze oproerige vroeg-industriële massa, die haar recht op zelfvoorziening verdedigde, nu veranderd in een stakend arbeidsleger dat haar 'rechten op loon' verdedigt? Wat was het maatschappelijke instrument dat het karwei klaarde waar de nieuwe armenwetten en de werkhuizen hadden gefaald? Dat was de ekonomiese opdeling van arbeid in een produktieve en een niet-produktieve soort, voorbereid en voor het eerst afgedwongen door de opsluiting van vrouwen binnen het huishouden . Een ongekende ekonomiese scheiding van de sexen, een ongekende ekonomiese opvatting van het gezin, een ongekend antagonisme tussen de huiselijke en de publieke sfeer maakten loon14
arbeid tot een noodzakelijk bestanddeel van het leven. Dit alles werd bereikt door werkende mannen tot bewaker, elk van zijn eigen aan huis gebonden vrouw, te maken en door deze bewaking tot een drukkende plicht te maken. De opsluiting van vrouwen slaagde waar de opsluiting van schapen en bedelaars had gefaald. Waarom de strijd voor zelfvoorziening zo plotseling opgegeven werd en waarom deze overgang zo onopgemerkt plaatsvond, kan slechts begrepen worden door de gelijktijdige schepping van schaduwwerk en van de theorie dat vrouwen, door hun op wetenschappelijke wijze ontdekte natuur, voorbestemd waren dit schaduwwerk te doen, aan het licht te brengen. Terwijl mannen werden aangemoedigd om zich te verlustigen in hun nieuwe roeping tot werkende klasse, werden vrouwen heimelijk heromschreven als de overal en altijd beschikbare baarmoeder van de samenleving. Filosofen en artsen werkten samen om de samenleving in te lichten over de ware natuur van het lichaam en de ziel van de vrouw. Deze nieuwe voorstelling van haar 'natuur' bestemde haar voor aktiviteiten in een soort thuis dat haar even effektlef van loonarbeid uitsloot als dat het iedere werkelijke bijdrage aan de bestaansmiddelen van het huishouden belette. In de praktijk veranderde de arbeidswaardetheorie het werk van de mannen in de katalysator van het goud, en degradeerde ze degene die het huishouden voerde tot een ekonomies afhankelijke, en als nooit tevoren onproduktieve huisvrouw. Zij werd nu het mooie bezit en de trouwe steun van de man, waarbij ze voor haar liefdewerk de beschutting van het huis nodig had. De oorlog van de bourgeoisie tegen de zelfvoorziening kon pas massale steun winnen toen het gepeupelte tot een zindelijk levende arbeidersklasse werd, bestaande uit ekonomies onderscheiden mannen en vrouwen. Als lid van deze klasse bevond de man zich in een samenzwering met zijn werkgever, beiden hadden een gelijk belang bij ekonomiese expansie en de onderdrukking van zelfvoorziening. Nochtans werd deze fundamentele samenhang tussen arbeid en kapitaal in de strijd tegen de zelfvoorziening gemystificeerd door het ritueel van de klassestrijd. Tegelijkertijd werd de man, als hoofd van het gezin dat in toenemende mate afhankelijk was van zijn loon, er toe gebracht zichzelf te zien als belast met al het echte werk in de samenleving en als voortdurend afgeperst door een onproduktieve vrouw. In en door het gezin werden de twee komplementaire vormen van industrieel werk nu versmolten: loonarbeid en schaduwwerk. Man en vrouw, beiden gevoelsmatig vervreemd van zelfvoorzieningsaktiviteiten, werden het motief voor elkaars uitbuiting ten behoeve van de winst van de werkgever en van investeringen in kapitaalgoederen. In toenemende mate werden overschotten niet alleen meer in de zogeheten produktiemiddelen geïnvesteerd. 15
Schaduwwerk werd zelf meer en meer kapitaalintensief. Investeringen in het huis, de garage en de keuken geven de verdwijning van de zelfvoorziening uit het huishouden weer, en leveren het bewijs van een groeiend monopolie van schaduwwerk. Nochtans is dit schaduwwerk konsekwent gemystificeerd. Vier van zulke mystifikaties zijn vandaag de dag nog steeds gangbaar. JL De eerste komt vermomd als een beroep op de biologie. Deze mystifikatie beschrijft de verbanning van vrouwen naar de rol van moederende huisvrouwen als een universele en noodzakelijke voorwaarde om mannen tot de jacht op een loopbaan in staat te stellen. Vier moderne disciplines lijken deze veronderstelling te rechtvaardigen. Ethologen beschrijven vrouwelijke apen als huisvrouwen die het nest bewaken terwijl de mannen in de bomen jagen. Uit deze projektie van gezinsrollen op de aap trekken ze de konklusie dat nestelen de geslachts-specifieke rol van de vrouw is, en dat echt werk, het veroveren van schaarse hulpbronnen, de taak van de man is. De mythe van de machtige jager wordt door hen beschreven als een voor alle kuituren geldende konstante, een grondslag van menselijk gedrag afgeleid van een of ander biologies substraat van hogere zoogdieren. Antropologen herontdekken onweerstaanbaar de trekken van hun eigen vaders en moeders in wilden, en vinden kenmerken van de appartementen waarin ze opgegroeid zijn in tenten, hutten en grotten. Uit honderden kuituren verzamelen ze het bewijs dat vrouwen altijd door hun sexe gehandikapt zijn geweest, eerder geschikt voor eenvoudige landbouw dan voor jagen, bewaaksters van het huis. Sociologen zoals Parsons gaan uit van de funktie van het gezin zoals ze dat kunnen bestuderen, en laten de geslachtsrollen binnen het gezin de andere strukturen van de samenleving belichten. Tenslotte geven sociobiologen van rechts en links een hedendaags vernisje aan de mythe uit de Verlichting dat vrouwelijk gedrag zich aan dat van mannen aanpast. Gemeenschappelijk aan al deze disciplines is een fundamentele verwarring tussen de geslachts-specifieke toekenning van taken die karakteristiek is voor iedere kuituur, en de unieke moderne ekonomiese tweedeling in de 19de eeuwse werkideologie, die een tevoren onbekende apartheid tussen de sexen instelt: hij, in de eerste plaats producent; zij, in de eerste plaats werkzaam in de privé-sfeer rond het huis. Dit ekonomies onderscheid van sexe-rollen was onmogelijk onder omstandigheden van zelfvoorziening. Het maakt gebruik van gemystificeerde traditie om het onderscheid tussen produktie en konsumptie te rechtvaardigen door wat vrouwen doen als niet-werk te beschrijven. 2^. De tweede vermomming van schaduwwerk verwart het met 'sociale reproduktie'. Deze laatste term is een ongelukkige kategorie die marxisten gebruiken om allerlei aktiviteiten te etiketteren die niet in hun ideologie van werk passen, maar die 16
<
hj M
et
M
03
«
er
et
M et
d
0
M
a
©
© p
a M
Hs
P-
M 03 et P-
hi
©
§
13
|
o P
a et
pet I
d
sS © o d o 03 hj sS
hi
<
<
P
©
a
hi M
© P 13
a
33
hi
P
to i
H
© © © p P ST 1
<
0 X ©
P O hi d X
09 © et hi
pet M
er ©
M
et p p M
<J 0 © o P p
o
M
33 © H
0
© © 03 et
©
a
et
0
et
P' 03 et ©
P
0 P-
03
<
o
5*
ST
33 © hi
o
a et
hj
33 ST O
CJ.
M P-
©
a © hj
0 d
sr o d sr p- P 03 a er d
03
o
•d
hi
03
P
ST © ©
a p-
>•
0
a
©
hi
P-
< ©
33
P
CJ.
N M
M
hi
©
0
et
©
sr
hj
0
© 09 P © a 1 © ©
P
< ©
CJ.
hi M
P*
03 O
N ST a
©
HUi
© o 03 © © 03 o © a P o 0 ST © 0 M O p et 0 P a O P- 0 O O 09 0 0 o © © 0 er © P P p i
P' 03
•»
Hs
M M M
©
03 et
N 33 p p hj
et
£>
W Hs © © P
p
< P
© cr 4 ©
et
P
a
© P X e t 09
P«
P
CJ.
M
ex
© H P
©
09
et ©
a P
M
M 03
© P
P a 09
09 a © © ©
hj et 03
CJ.
M
N
et
©
0
er
©
0 P
M
0
< O
P-
er
M p p et 03 et
0 et © P 33 P p P © M
p
p
<
< P
et 1 •d hi
p-
M
ST ©
a
© P
©
03 et © hi M
a M P d sS sr © a et M et
P
©
et ©
P
et
N © © et
P
<J ST © hi ©
p
p
hi
*< P-
a ©
©
<
et 03
P P
•d M
M
N a 13 CJ.
cr o P er M
s xso as 0
<
N
<
M
P
sS P © P
p et
a
M 01
-
ex hi ST o P a o p < cr pe t
01 et ©
ST
CJ.
p © © ST p P et
<S O a P © © o P P a p« M cr P © a CO © d M H» © a © N 03 M M M 09 C J . e t hl hj © o © P o © hi © d M s3
03
M
p p hi
cr
hi
©
O P
a
© © d e t sS p © © sr ©M 0 a M pP o 03 09 P © 0
©
h-i
P
S3* Oy
hi
O
hj
© er sS P P d p - 09 0 03 p - P o et et P © hi o 03 © © 0
a M
© P
et
P
hi
P
ST a c © 0 N 01 a d er M © 03 M © © © P M P cr M e t P P- p hj 0 M 33 © 09 hi © M p
et M
© P
© © P © © N © P P © P N sS • d © N !T © P © o hi e t er e t P 5T h i © e t e t 09 P - cr © h j © P cr P P
N M
CJ.
< © a ©
P P
CJ.
p.
© «J
03 03
P
pi
-5T
P N 09 0 P <J M P 03 P
M et
N cr e t d ©
©
et
to sr
P
P
p
P 13 P
© ©
M
p et
-< H
03
P P
03 M d M et
a
hi
c*. Cf
to a
M
c . P Cf P
C-» e t 4
ft
©
ö* © rf
N
p
hj
<
p
< P
M
o
© 1
et
© 33
M
03
hi
CJ.
cr M
et
P P
XS p hi et I
P
N ©
03 © M M
<
M
©
M
«
M
0
P*
hj
© 0
03 et
P
03
CJ.
M
hi i
sr
et
CJ.
M
H i
< as
P03
© ST
a a P P
hi p 09
X .
hi
< ©
© P
hi M ©
<
et ©
03
ST
<•
et M
©
0
©
03 03
0 M
M
3
M
CJ.
©
© Pet
•
4 © Hs
i
M 03
1
<
ST
sS © hi
G
et
p* ST
hi d
cr © et
M 01
P 09 hj © ST cr
0
©
M hj
P
et
©
© P
et
er ex P
O
03
rf
a
P
rf
0 © P
03 rf hj H
P
03 rf hj M
h|
©
< ©
05 Cf
O O
Cr h$
d
a
0
hi © •d hi
©
et
rf M ©
to ST
SC*
a.1
E O
p
©
hi
© ©
p p p
33 © p
O d
«i
a
et M
d ST
a
rf d 03 03 ©
M
hj p*
< ©
rf
©
© rf M
er X p*
hi 03 0
< ©
P
sS P rf
< §
©
a
p
M
M 03
O P* P
rf 03
-
CJ.
0
ST
CJ.
M p.
g
»•
P P
< §
M H»
©
M
HJ M
1
a
sS O hj
P
© rf ©
Ï
B
P
a
©
er © © P 09
rf
CO ©
a
© hj
p-
cr ©
hj
P
M
0 0 p
09
0 P a P a ©
hj
0
< 0
< O
CJ.
0 p CJ.
1
©
g©
P
1 P
M Hs
1
p
1
1
i
1
© © M
tr
a 0h i rf
hi
0
33
a cr
P
p.
03
© P
0 xs cr p.
g
hj
© N P © ©
a M
P
rf ©
<
ft
03 rf
& et ©
P M 13 M hi
13 © 13 r f © 1
to
M © hi
<
s
© P p O 09 M 03 0 © r f 03 © P cr X © hi P © a a a p* © 03 a © 0 0 © P 0 © r f e t XS © sr M p 0 p 0 0 © © er 0 Hs d P * © © 33 p 01 et et e t CO © 0 a © © P © e t et P P M © G
M
hi 13 a ex © P © 0 P 01 P 0 rf © »1
<
M rf
rf © O © © •a P cr © a © © © P et d CO ® et *3 © et 09 et s © © © p P hj 0 er et © X 09 © CMJ . p sS 0 a sS P © © P P hi cr P
~
M CO
©
a
a a
M
©
er
p hi
M ST a © © a M d P* hi ST a < © © ©sS rpSTf. e©t pN . ©& 00 ©cr O M h j © © Ü rf 0 a 0 H © e t © X © © P 03 © hj M M rf N P © cr < M hi Hs N 03 © P P © a d p. © O © 01 a 09 03 M 03 ST r f P § P M 0 d 0 er a M P © <s en 0 < ft M © 0 09 a p 01 PI § etp . rd f 0©9 d 03 ©
N ©
O p
et
to 3 a
X* S?
0
hj
ci 09
et M
to X. to P
pr
hi
© hi © 0 XS p
09 09 0
P
0 a 13 hi
a et © CJ. © er a as cr hi ST et © P hi er M 09 er © CJ. M
cr M
P
M ©
£
0
hi
^
0 3
M
et
©
cr
0 p
d P
cr
© P
M rf
- <
© r f 13 a 0 ST © 0 P M O M 09 P P P © p . 09 M O P © 0 © 09 a hi M P © © O ©
P 1 P
a
© M
to P ., • or
Cf c».
??* M
ft, K ©:
S
M
a
XS
hj
©
P
to da JL
hi"
M
< to PP
2 cf
©
a
rf
SC ©
|CO
© a P a < © © © © hj < Hs P sS cr e t sr P a 0 o 0 d © © P d hi 0 M r f 1 et p P © a a •d
P < 0 09
P-
hi
<
er
©
©
M M
• >
03
p
<
p
a 4 0 P © 0 P 09 © er © M © P < o © et P O o hi 03 P 0 P © M Hs ST a 09 et 09 © © P 0 a P hi P hi P P X et 09 a © H M © cr < M d 13 M rf hi
O
o p Hs
•d
M
P
p-
©
a ©a
d
hi
<
© © © P © p M © et ST ST o* M © M © © o © CJ. hi © P* p hi a © a O ST o © P © © o 0 P Hj P hj rf © PM M © e t 03 p 09 rj © © © a hj 0 cr 0 M 13 © © d M 1 p P P p p ©
CJ.
M
< hi
© ©
N © © 0 hj X P 09 ST o © M p d- P P 0 © o P hi 0 hi M © d cr 33 P P ©
< P
o 0 ©a
er a 0 o v hi
P
sr
et
© a © © © a P hi M 09 ©
< < P
© P 0 0
© © P
et P*
d <J sS P © P M
prf
d
rf M
© 09 © P 03 03 d hi ST © P* sS e t hi © © M et M ST 0 0 © © 0 Pa cr ST M P © © o © P M $3 P P
a ©ec
M
©
p-
sr © © © P M O
cr er 0 C J . a d ST ex sS © *• P © 09 P p cr P hj © P 03 P cr © © ST M pM o 03 a P © a 0 03 «. 0 M p p- P M a M et
O
<
H G
© 09 03 P O © a cr 33 0 a P ©
<
©
P
P-
et
ST 09
p hi
CO © © X O 1 ST 0 ©
03
© © O P
P P 09
< P
h| M
09 ©
© a et
03
a o cr e t d d o hi M 03
3 P 0 hl
N
M et
d
P
09 © ©
o P P a
M M P-
©
hi 03 et
©
13 a d © et © P
0 a 0 © © a d N
©
a
p
«• < ©< P
p
M hi a a •» 0o od Oer cr © hj et et
O © © P ST a 09 © M a P © ©
hj M
<
09 © © © © P hj I p
© P
<
M cr § d P o p. P p M M P S $•? 09 e t 03 h j to ©P CMJ . N cr © 3 a O M c*. d a ft. O 03 P a © M © hi to p 03 3 CO o • H to P M © K ex © h i
ft
<
M H' © © ST P 03 © 09 cr 0 ©p P er © © et P p P rf M P d et a P« © M a C J . e t © ©
<
© 4 P © pt P p p
!~£ M O © P d P et Cf © 33 a M © © h i ei P et
ft 3
ei
to &
ftj
1
et
a
a P a o cr 09 P d 0
hj et P o a cr p . h j < o 03 Hs 03 ST e t e t © t j © P O © p 09 - 0 § a 13M © PM © op ©a cr 4 © p cr © 0 ft a e t N M 03 d ftj © c». © P O C J , © r f 33 o M h i p P d P P p er © M a < P p h j 03 ft P03 ©p ON pp aM a• i CMJ . P < Hj ei 0 X d © © < M O o X N © p - C J . 03 p P P a O hi CJ. M P © X X 0 P © SS d < etM p M M sr © > a M P P d hi © P to e t e t M p < P- © a © < to oP M© 03 p© PP ©e t p ©hi ?c* M hi N O p a © <et M P © 3 hrj P - © a hi p- © O h i 03 © er M d © 09 P xs cr a 3 M V*. © 33 a © © < H hi M 33 r f
to d a M
er
a
<
P
et
a ©
HJ
Hj
Hs
< P P
hj 0 O
0 0 P 13 1 1
-
a ©a
Hj
HJ
©
© P 1
et
33 ©
er © i
©
et
et
sr ©
©
p-
M ©
rf
33 ©
<
et p-
M Prf M
sr a d er er ©
©
er O ©
03 et hi p'
et
09
Hj
er ©
hi
< ©
5T
hj
33 ©
© © M
P d
rf
a
P' ©
p
P
<
hj
©
er 03
O
a
O d d © i
HJ
P P
0
© © hi
< *•
a
M P 09
©
a M
P
a ©
p
P
0
©
a p-
et
©
M
©
a p-
03
P
< ©
CJ.
hi M
03 o er
er ©
03
hj
<
<
P P
© P
et
P
M et
© 03 d
hi
a
©
M P
P
< P
© P
et
a
©
p 09 © p P I
hj M
01 et
a a p- d
P
< M
er ©
© P
p
0 ©
p01
i
©
hj
P
er
X
p
a ©
©
et M
O P
© P
et © P
P*
o
er
© M M
< sr sr p.
d
a hj
hj
a ©
O p
P
P 01 et
13
P
P 0 09
et
O
et
er a M er © ©
p
P P
03
© P
©
hj
sr ©
a
O p
hj
03 P
©: M ©
et hi M
03
sr
© p
CJ.
P 09
< P*
©
er 0 © © sr P M M
©
et
P
< ©
hj
a
a d
d
p
et
p-
a
©
©
p
P
ST
hi
a
©
O P
a p-
hi 03
©
03 et
P M © d sS
hi
<
©
a
©
© X © p
er er hj
P P
p« et
d
o 0
< P
o
©
8 er
<
hj © e t hi © P' P 09 ©
p P* 09 ©
© M M © P
Hi et
©
©
et
p
a p.
N ©
et
s£ 03 p O
<
© p
o er M sr p- ©
01
er ©
09 © p
er a o H
hj
©
<
P
©
P-
rf
P et P- O © ©
i O M O © 09 H j PHJ © © ©: sr P
P P P 4
P Hs
p
< ©
sr O er
© P
CJ.
P H' P
er H>
-
et
5T p © pP ©
CJ.
X N H' ©
a
et M
P
M o M 0 01 O P hj
o p sr p- P P 09 P xs © © hj
p
hj p.
13
a ©
»
© et M O © 13 P 13 © P
< O
hi 03
O M O sr i p O i et
©
P
P
CJ.
N M
©
et
03
4
a a ©
p-
a a ©
©
P
< P
a
M ©
p
P
hi 03
er a
G P
Hi
O
O X3 H er © as M
<
P P
X © P
a a O ©
»
hi
©
©
CJ.
X M
O 09 © hi P
sr
©
O tS3 ©
p p
© M
sr ©
09 ©
a a © ©
O P
hi
09
P Hs
a ©
0 © a sr Phi P hi P er a © N hi ©
HJ et © X M o © p 03 © et P
©
et
<
09 © p
O O HJ xs O H> M © O 09 09 09 p- © N © P M 03 CJ. © M P O P O P
© o © XS hi JT hi © O p 03 O © O er P Hs © O p © O 0 a
© S3 © p
o er P ex G
01
a ©
i
et P
rf hi
p
0 ©a 01 a et a a © © M p-
a ©
pet
d
M O © p © a d © S3 HJ 01 N ©
O p © © M
© p
13 O
© p
hi
©
O p 5T O p
©
hj M
sr
CJ.
M p.
hj
a O
P P
P P
09 © S3 h j 13 © 09 01 P © 13 a O ©
© © p
01 rf
a d
hj
© P
sr
M pCJ.
P- M P
P
et
< P
©
p
O 0
P
sr
rf hj
03 0 o
a
©
hj
P
hi P'
ts O © X © P
a © P P
et 33 P er p
M p.
xs xs ©
er
© 09
p-
<
© 03
hi © o pr et ©
- < hi
0
et
33 © ©
P © 09 d 01 33 X © P
et et
sr p © P © 09
a
O
p
sr hi © P P 09 ©
o 4
sr
© et
0
03 M d
p* CJ.
© p
er © © en P C J . r f p . 03 <J P O © < 0 er p © © P • hi 03 13 © 13 er © O
03 O sr 4 M
et
© M M M P 09
03 et
o Oa P
et © p
hi
P
hi 03 0 © d a sS © © sr hi
09 © O
©
a M
a ©
< P p
03 03 M M O P d pr p . p et r f 13 © p . xs 09 P © © 09 P P cr © et
© P
CJ.
P-
et
*-t
P
13
sr ©
©
pet P-
xs o M
© p
p
sr ©
hi
0
a ©
M p
© < © P
M
© d S3
M
p
a©
<
<
o M
hj
09
© © P
xs M
< O
sr
o
G sS © P
< H
P
< P
P
< ©
M ©
©
CJ.
sr 0
©
P
«p<
p-
P
>»
© P
hi
©
© P
hi
© P
hi 03
0
ST O rf M O M P © 09 O P
sr cr hj cr
© © ©: M
P
09 et
a xs
hi
p 0
P
33
sr et
©
et
o sr P'
-
as O et 0 M M PP 4 CJ. © sr sr ST et © ©
d 0 M hi 03 © a M © P-
cr
hj
O
«• < ©
©
et p.
d
03 rf M rf
-
er
N ©
ST © P
CJ.
ST P-
©
rf
«•
<-
^
hj
<•
<
•»
<
-
<
<
0
et
hi
ST 0
a 03
CO M P
p
© 03 O
©
Hj
©
et
© O © p
hj
© P X © M ©
P
CJ.
N M
hi
©
er rf
P 09
a
09 © 09 p p p
hi
a ©
hi
< ©
O d aS © P
< hi
<
P P
ST © O
hi
33 ©
cr
© et
P
< P
CJ.
M
XS
hi
ST h j © 33 P ©
©
et
O P © M ©
P-
to
et © hj
Hs 03
CJ.
0 a © cr er X p©G P o a p 03 er © 0 < oer X P © M a p H CJ. © et p.
Hi pM
ST a ST M o P © 0 et N 4 © © 09 P © O © hj © p phi © 09 ©: © © P © •d h4 Hj © © P a © Hs hj P cr © cr hi p p- p o O o a hi © © © hj O hi p . p 0 © a 09 © p 13 p p hi d 0 M Hs ESI rf © M 03 C J . 03 © © M 33 p O © p M 13 © 09 O M © hi 03 © p© e t cr p © 03 CJ. ST r f a hi d p a o © P pr hi et © cr O M p hj P e t 09 cr © d V. 03 09 P © M M 0 © O PP a P 0 a 09 13 © P M d cr M N 0 O © © P hi 03 <J a © et P N hi P © O er © er © a O © et M p p a cr 33 09 © cr hi © p 03 p 03 03 a O © O © p P cr rf 0 09 0 0 1 p hi i 1
hj et P-
a ©
X M P
«•
a ©
Hj
M ©
© 09
13
© M © 0 13 09 © et a p © cr © a hi © p p p hi
P P© d 33 ©
© P
P
hj
0 M
0 a
P © P M ST
a ©a hj sr O M
P* er 0 M d O M ©
© P P* ©: © P a et ©
© M © P
Hj
M hi P P
et
<
0 ©
13 et O
03
ft *< 0 03 et
d M M et © a M © © P a © hj P ex P © P* 33 P © P hi hi © M 0 a P
33 8 ® © S? 4 ' O 03 a O OM d o xs M H J 13 et © 09 èV* P © ft 33 3 P* 0 •\3 M . P O ST 3 © a © «ft P p © > G O P O a xs H © M hi p © P hi P et O 03 d O © 33 P P © 1 p
<
et
P
a
-
a
© sS © »i ST
HJ
-
et
er < © ©
N O et © © sr 09 © © p P O
hi
a
©
M M p* P M © P- P- et © ©
sr
<•
© P
* et
d d
er
M P
M 03 •
et © M O O 03
hi
hj
P
et
O
rf
a
© p
hi
a ©
et
i
d © o cr 1
< hi
< © 4
©
rf
a ©
hi
33 0
P
N ©
et
a
d M 03 1
a
et
er ©
© p
hi
©
M 03 rf
a da
p 0
hi M
< ©
<
hi
«i P O d hi s| p © p P 09
© P ST O a P o O O 0 hi
P
p.
P M M © © P
© rf
p-
p
©
© P P- p . P © 09 03 ©
p.
N
hj
0
< 0!
M Hs
N ©
p
< p
0 © p
hj
©
rf
PP
a a p-
p.
P ©
«-
0 et
et
© © p
0 ©
rf
P*
© rf ©
hi
X 0 p X
0
O
s
et
0 ©
!
1 09 ©
< 5 33
hi
O
<
hj
p
sr p
B
O
hj
a ©
hj
© ©
rf
cr ©
er C J . o a
hj M
03 et
© 33 09 © M M p 09
• > M
< hj
X © p
CJ.
M M
CJ.
©
rf ©
hj
ex o O
et
03 rf © »i X
hj
< ©
hj
B P P M ©
er © < P cr © P © cr P p p o 0 p hj o M
d d N
et
ST © p M P © P rf
CJ,
0 d 33 © M M
N H
03
M ©
sr a p.
d
B
ex
sr
a
P
03 © X ©
©
a
P* © M p H> P P M Pa Pp . © p . ©Ï P hi © M P 09
©
et M
© H
< a o H> © G
rf hi d ST 03 rf 03 © a P
©
09 O © 09
so P rf ©
P P 03 ©
hj
XI
a *d a © ©
P
Hi
0 P P
a ©
< p p
©
ex a p.
03 © X
< P
P a a ©
§
p 09 X M et p © 09
et hi
p 09 © p, P p
© p
03 13 © © hj O cr p. o 1 hj
© © P
P
cr us
er a p. et
O
p.
M P N
P M © d si ©
N ©
CJ.
p«
© p 03 33
p.
N
©
o cr rf
hi p*
0 P © O e t 09
a
sr © M
O X X © p
hi
rf
er ©
hi
P
P
er
ST 09 © rf
a ©
p.
Hs 09 © © P X as h j © cr © ex p M et © 33 M Hs © et © 09 © P* p . p . et P rf 09 a © 09 © P r f hj © r f Hs rf 0 O 0 © hj et
et ©
O er p O © © ST p *
P P •-i
0
«.
M 03
a
0 09 © © P a 33 O O P P er 09 © © rf P p p 33 M O
derkennen de geschiedschrijfsters van de vrouwelijke intimiteit dat huishoudelijk werk een kategorie sui generis is. Zij ontdekken dat er zich tussen 1780 en 1880, in verschillende landen in een verschillend tempo, een nieuw schaduwbestaan verbreid heeft. Zij doen ons verslag van een nieuw leven waarvan de frustraties niet minder pijnlijk zijn, ook wanneer ze soms op kunstige wijze verguld worden. Zij beschrijven hoe dit geheel eigensoortige werk samen met de loonarbeid buiten Europa's grenzen werd geëxporteerd. En ze nemen waar dat overal waar vrouwen op de arbeidsmarkt een tweederangs positie kregen, hun onbetaalde werk ook diepgaand veranderd werd. Gelijktijdig met de tweederangs loonarbeid die voor vrouwen werd georganiseerd, eerst als naaister, later als typiste en tenslotte als telefoniste, kwam er een nieuw fenomeen op: de van macht beroofde huisvrouw. Deze gedaanteverwisseling van het huishoudelijk werk is vooral duidelijk in de Verenigde Staten, omdat hij daar zo plotseling plaatsvond. In 1810 was de normale produktieve eenheid in Nieuw Engeland nog de boerenhuishouding. Het gereedmaken en opslaan van voedsel, het maken van kaarsen en zeep, spinnen, weven, schoenmaken, het fabriceren van dekens en kleden, het houden van kleinvee en het bewerken van de tuin vond allemaal plaats op het huiselijke erf. Hoewel soms een geldelijk inkomen verkregen werd door produkten te verkopen en er extra geld verdiend kon worden doordat de leden af en toe loonarbeid verrichtten, was de huishoudelijke eenheid in de Verenigde Staten overwegend zelfvoorzienend. Kopen en verkopen, zelfs als er geld aan te pas kwam, gebeurde meestal op basis van ruil. Vrouwen waren even aktief betrokken bij het tot stand brengen van huishoudelijke zelfvoorziening als mannen. Zij brachten ook ongeveer dezelfde hoeveelheid looninkomsten in. Op ekonomies gebied waren ze nog steeds gelijk aan mannen. Bovendien hadden zij in het huishouden meestal de financiële touwtjes in handen. En verder waren ze rond de eeuwwisseling even aktief betrokken bij het voeden, kleden en toerusten van hun natie. In 1810 was 24 van de 25 el wol in Noord-Amerika van huishoudelijke oorsprong. Dit beeld was omstreeks 1830 veranderd. Op de markt gerichte landbouw kwam langzamerhand in plaats van de zelfvoorzienende boerderij. Loon om van te leven was normaal geworden en afhankelijkheid van onregelmatige loonarbeid ging men als een teken van armoede beschouwen. De vrouw die vroeger de meesteres was van een huishouden dat voorzag in de voeding voor het gezin, werd nu de bewaarster van een ruimte waar kinderen verbleven voordat ze gingen werken, waar de echtgenoot uitrustte en waar zijn inkomen werd besteed. Ann Douglas heeft deze gedaanteverwisseling van vrouwen hun 'afscheiding' genoemd. En inderdaad doet het sterk denken aan de kerkelijke aspiraties en angsten rondom de scheiding van kerk en staat uit dat tijdperk. Precies zoals de geestelijkheid toendertijd nog maar pas opgesloten was in een zuiver 19
o
to
P
© P
hj
P
09 ©
a
© et P . © N P P pP 09 M
©
©
hj
er
sS © hi
sr a
HJ
er © et
et ©
© © p
CJ.
M
O rf
XS a er ^ d
© M
pj
ST ST
hi
© <<5 et 13 © et O M © 03 I •
o ST O et 0
©
hi
er ST
©
M
©
sS sS © ©
M
sr
CJ.
rf
P
© M M
HJ
03
09
© er p o a d a
P-
CJ.
p p p
hi
<
©
as
o a 01 d sr a
hj
13
©
a
N P M
rf
©
er
et er M d
©
hi
©
< P P
sS O
p
P
er o
a
p
rf
©
rf
P
p
p 09 er
HJ
© ©
a er
O P
d H3, P' © e t 09 M N ©
a
©
a
P ag © P er 0 P o © P d P ©
09 ©
i
•
N
et
sr
M
H,
©
p-
P-
P P
<
a a
09
p M 03
X
"N
^
i
P
ST
HJ
M
N ©
P P
<
et
HJ
M
< P P
a
© © M
sr © cr
© et
P
a © I
HJ
P© ST 03 P
© G er p to HJ
et HJ M ©: M ©
er
i
a
o er p
01
© © P
rf
© sr 03
p M 03
p
< ©
a © ©
O
©
sS ©
P M
N
© er 03 © a O et © P* O p. Hi d P 33 ex p
cr
03 «et M N Hj O M d
0 <<
M p P et 03 et ©
©
M
xs
03
M
P
HJ
P
P
g:
©
• o sr
hi
M M
a © a
p P a Q> © O HJ ©
a o © d a
M sr p er © ©
p. a
p. «-j.
ST © © © s3 P © hi < © ST p . M
© X © 1
a d
CJ.
p-
p M
03
© M d
09
01 © © p. P p
hj
©
er
p O
P
p p
et < O hi Hs O H, d © s3 hi © P N 33 01 P- © O C J . Hi o P ST
0 o © d © d 01 4 a © © © p er 13 © er 0 © © 4 ©
03
er et 01 © M
a po.
CJ.
er © et
© © 03 P et
sS er er p ©
hj
©
© © M
er
o
09 ©
© p
p
p
p.
er ex
0
d
er
©
O
© p-
©
a
0 © rf CJ.
N M
a
HJ
hj
a
© P
p p p © p
0
<
M ©
< ©
N O
© © hi -
03
©
© to
X
©
a
©
p p
<
Hj
ST © O O
et
P- <J © O
M
© hi 03
<
et 13
hi <
P P
© HJ ©
O
N
P« a P<-J.
et
N ©
©
© p
<
hi ©
et sr
ST 09 © d 03 M O
hj
33 ©
ST P © • O G
CJ.
M
P O 09 0 sr cr
M
S3 M ST ST ©
O © N
M
03
et © P
P 09
P
d P*
© cr
<
03
a
03 et
© et © 09
er 4
O
N O
a
a < o
CJ.
d
P
N
hi
et O
< ©
N © M Hj I
©
a
09 © p
33 P p hi I
et H © 03
09
o
hj p M 09
hj
N
et
ST
O © M M
<
09 ©
ST ©
CJ.
hj
o
sr a © 09 O et I
03 O et H J ©
hj
< 09 h j © o p d 03 33 ©
o
Hi 03
CJ.
hj M
sr
03 O
a
M ©
M
cr
M
© 03 O
et ©
et P M
ST C J . © P et M P© CJ. © ST
03
p
o
o 03 © o M
©
a
a <
©
p
p.
hj 03
©
M © N
s
©
P
o
©
0 © © P 09
3
©
o p 03 O © P © hi © P- © P e t HJ sr © © P P sr 09 © N © p
HE
©
<
© © p
a <
M O M
HJ
M 03 rf O
sr ST a
ST © 09 P © 03 p O M £T 03 H ©
03 XS hi ©
CJ.
N M
© M
sS sr
p © ST 4
cr < p. CJ.
P P
<
p
hj ©
et © ST et O © P ST 03
© ©
©
© ©
P
© © d 33
et
p
© a p a P . p
© © 09 d hi aS O © cr M © © ST P
09 ©
CJ.
09 a
©
a
33 O hj
Hj hi
©
a
©
sa
hj
o
a
O 09 0 p © M
a ©
et
d a 33
O
sft
P
P ©
33 ©
p P et P 09 et P- © d © ffi P M M et M d
a <
©
© 09
p.
pi
p P ®
P
a
09
hj
p P
p.
p
P
a
P-
P
© Hs © <J 03 M P o as 09 sr © © 09
a
a
©
©
© 03 ©
p
a © 03 <
d 33
o
< HJ
<; ©
M CJ,
©
a N ©<
p hj
et
© p
P
p M 03
© P
© P rf
© I
CJ.
M
© 09 © cr 0
rf
M P
N O 3S © M
<5 03 © d P xs »
rf
©
cr
P p
P
p
a © ©
© M 09 ST © O P
© P
3S ©
to o < et XS H ex er © P
p
P © et p.
er x
HJ P
a o a M sr ©
© P
© hj
© -
P xs ex 33 P HJ
ST
i
© hi
M M 09 •d ©
09 ©
CJ.
© p.
X © hj
sr © ©
< M © M
hi M © H CJ. CJ. < © ST O P ©
<
*i
33 P P
Hs d
M
et © 09 P © M
er sS
P © M ©
© O
HJ
M rf M
o er
H
a
P
© < O O
© en M d 09 si er hMj P © © © a P hj r f O hj a p © © et x © © 03 P o p P et a p © < 0 H © o < P M hj O os 0 o 03 © p . p p 0 © a < er © 03 © HJ r f © p p © o • P M
ex
M 09 © P
hi ©
er © <
et ©
p. 03
d
© HJ et © P
er o
© © er
P CO M 03
Hj
® 03 to
© rf
0 H
hj
® M M 01 C J . PST P P ® 09 Hs 09 < ® ® 03 t i M M er O O © e t 03 et ® X
cr ©
©
ex M
XS
e t © XS e t Hi hi © 03 0
CJ. as a o * ® o a ST cr ©
© »d
HJ
©
a s a © P a o
O 09 0 ©
cr d
a ©
P P
<
rf p p ST
©
© P
hj
©
03 et hj
et © d
©
a M
© d P 0 © 13 © © P et
Hs et M
CJ.
M
<
©
a P 0 sr
e t 03 <J P- e t © 09 © HJ © © XS p . HJ ex M P 03 M CJ. O 3|
© P
<
01
<
M 09 N et M P- © o N © O © 01 er et © et P
hi
s ft
©
a 13
<
et ST P©
© et P
er
X 03 et
hj
p 09
P
<
o 0
© p
©
a
P p P
et O ©
d pet
P M M hj © 03
<
P
P
©
H-
M
0©9
H P 01 et
03 I
CJ.
a
O P a
et
© ©
a
p
H© P p
O
©
09
©
© 03 et
©
P < ©
0 ©
ST O M
et © I
a 0
cr P P P p ©
© et
sr
03
sr sr et
01
cr o *<
03
0 © © 03 et
P-
ET
hj M © P p.
P
< © hi
pp 09
© -©
a
et 03
0 © p
33 © HJ
M 03 -
O
cr
P
x
a
©
©
a
P
©
© •d 13 © p -
01
et ©
pCJ.
© P-
sr
O p © ©
03 O
a
P P P
03 et
et
CJ.
P
09 ©
03
a
N O
© P
P -
N
©
a
HS 03 et © hj
d
M © HJ
a
03
d S3 I
© P •
P
hj
©
P
0 p ST © p
p
P
<
et P P P
© 01
09 © N M
0 P
et ©
©
o
d
© 13 et HJ p © M O cr CO P- ©
er
a ©
et ©
© P
09 © p
M
P 09 © P
M
er ©
et p p
<
©
13
33 P M M H> M O ©
13 ©
© P
hj 03
sr ©
a
M 03
p-
M
0 P P
<
G
© © p
er a p p ex p- ©
O
03
P
01 er o et © 0 M et M P 09 ES! © HJ ©
er
O
03
< p p
o
o
hj
©
hi ©
©
HJ
M
09
CJ.
p.
HJ
09 ©
M
hj
Hs
hi
o
O
<
P 4
P
o a
a d < o M © P i
cr HJ o o
hi
©
a
<
ex p
et ©
cr o
© 03
<
I
CJ.
I
33 © rf M © p- P O 0 I
©
© HJ
03 ©
< © P
p«
a © © © sr
p p
a> < ex o
sr © H rf © N 09 © © M P Hs 33 a
•
© Hi
P
hj
•
o
cr sr
©
a o P«
et ©
0 09
o
P
©
© cr er
d
sr © cr
a O
p
P
O p,
ai o
p
33 O HJ
a
p-
©
er
09
hj p.
er o
© 1
© P
a
er © M sr et © ©
et
- a
P 09 I 09 © ST P p © O et P 03 03 P © ©
P
P
xs
-
©
et M
P
et hi 09
01
p-
a
p sr
sr M sr p et et p a 03 © sr 0 o o o © - © - p. 01 o o P p e t Hj h j
0 © ©
Hs © 13 S3 03 HJ O 03 O o M Hj H © © 03 O 03 0 9 O P©
o
xs
ST HJ
CJ.
© © M P M
© © P SC et
a . ©
O 0
p
O M a O
p p 4
HJ
09 © ST
CJ. © et ST 09 ^ ©
hi
M M
HJ
©
O O 4 p et 09 a M P Hs 03 33 09
p o sr rf © P a P o sr xs < ©
M ©: 09
© cr 09 © 09 © © M
O O hj
<
© 03 ©
et © HJ P 09 ©
p.
M
sr d p sr
p
M © 09
CJ.
N P-
O 09 XS ©
d
a oi © o cr sr P M a
4
a 09 sr © ©: © 03 p p
P
0 p* sS a © a hi © sr M N
a o O hi
© hj ••
a
4
•
ss sr p o 33 p-
P p . p . 09 ©: P I P 09 P et *d < P
cr p P p P p p. a d sr M M a
a © © o* © P a hj hj © Hs P- © O M p sr er M a 13 P 09 o p © P 09 03 sr p P © © M Hs © sr < a O 03 a o P cr © 0 e t © 09 p p et © p © © M © hi p © © N O © et a a P P et © a d P - 03 © er p • © 33 09 © M e t XS 0 < P © p © P P M p P sr © p P3S M P P © XS p P P 03 O P P M
0 P cr C J . p © o P 09 © et sr P 03 p © © P P © M P rf M HJ
©
a P a sr © sr
N sr P
P
©
09 ©
CJ.
Hs
13 hi O
P 03
© p d M M 0 P a 13 03 et et d M
et P
a cr sr © © o
a er
©
© p- 03
N
09 ©
P H © a poi s3 P P < 03 o d pr © M P
hi O Hs
hj
© P
et P- a © ©
© M P
hj
©
p
hi ©
03 M
sr
O P
03 HJ HJ
0 O
o p © ©
d
a
HJ
o a
13
P
P M 09 ©
©
09 XS -
© hi
O © 13 N M 13 M O
01 O
P P
0
1 a
03 P < cr ex p o d P d a © © ©
Hj
CJ.
M
P
a a
©
01 O
cr
< P
p a er O
HJ
O
er o
et © p
H. M
03
hi
P
33
a d
P
p hj
er © 13
0 p
03 O
p 09 O 03
cc o © o et ST ©
cr xs ©
0
M hi
03
<
P*
03
o d cr M
01
cr
d 33
o
hj
<
03
©
a a
©
N © M 03 ©
O ©
et P© © HJ ©
ST M p 03 03 ©
< er <
o P ©
p
© ©
N © P
CJ.
33 M
O ©
01
p« 03
© hi ST
a as M ©
ÏÏ a P M cr Hj a p . 33 P ss © a P o d P* M 33 ©: sr hi © p hi a al < © © o P © tSJ © H P a P o P o p ST - © 0 hi P < P 0
© 09 P © hi 03 © p M P P P © a a P et d © P © et © P M 09 a M © M et M CJ.
er P
M a CJ.
er © p © © a et 0 P
01 et
8 «<
M
P ST
p p © © P
© P et ©
o • er
03
< P P Hs © 01 03 PP' P 03 et
a
hi
et P© M ©
P
<
© p
o
<
p
©»
0
© p
a
p
01 © X © P
©
a
rf
CJ.
13 hi o Hs M
hi
a
I
hj 33
13
03
P
© M
© '
et O
P© et
•• o
©
P d
P
O P et M © P ©
-
p 03 d © p et ©
X h| M O M I
©
M 13 M PP © © hi
03 O
p 09 cr © © a M M
© P
e t ffls
p
a
p -
M
© N
09
rf
©
X
o
p 09 © P
o
33
a
09 ©
P
p
ST hi
sr ex cr et • © ex p en er
H-
P
O
P
O
© a sr ©
hi
©
aa
B O
©
09 hj O
© HJ
hi N
cr
P © © hi © d © 33 p 03 ©
a 0 P M o hi 03
et
©
hi p- © a ©
ST ©
© hi
<
P
0 O 09 ©
a ©
p
ft
C*4
ex ^
.
P
a
©
H-
o p a
ST
CJ.
P P
<
© © ©
rf ©
a co
© hj ST ©
tsi ©
© ,P P
N
CJ-
sS M
© p a ©
p. p M P M •
O P et 03 et
X
CJ.
cr p
< © hj to O
N © © hf
O 13
M 09 © <
P
sS ©
d
a
P
o cr
03
P
et © 09 © M M
p.
ST ©
p
03 > et
M
09
© 0
sr
N < © M H,
09 © N P M X. H- Hs P x. as P* - . © X P P
© P
ft
© M
H or
O O p p
© P
ST
© cr sr 03 P d © M H et P sr P o N © a 09 p- © © Hs © a ct © c. P © hi ST 3g C J ,
3to to
© ti m et to
a et 03 cr hj et M © 13 p a P* 33 CO hj © © d M a © p p . cr sr Kn M P ©
et © © er en H- hj < o sr ST © © sS © © p © o et 0 P hj
B
a 03 M G cr w P © © o o © 03 p- cr X o hi © et 0 a P p P © a a d a
<J M P HJ 09 ©
< ©
© et
03 cd <
O M
a
©
03 *<J © XS ©
P
p
03 a
o XS p © © 01 P
pi er C J . M 03 d 09 et hj ©
P
et 13 © er 13 P © M p P O HJ er 0 P d P et p P 03 HJ C J . 0 cr M P © X O
hi N p 09
a p p
© M et © hi ST <
d o cr o
03
P O 09
o
P
CJ.
33 N
« P M < © 13 a P 13 d xs US ©
©
hj
© x ©
a
sS O
© M
< © 4
09 O © M P 09
>
03
O
©
M © d hj .
03 M P P
M © I
P
03
©
N M © et
sr o
p P ©
a 03
p
P
M
P 03
P
M ©
a ©
a a
o p o p
© et
et
er
©
O
d
hj P et
sS sr © © p
©
a o
< HJ
HJ
et
d
03
©
sr
p M 03
a
P
© P ©
et ©
P
P
M P p p 03 er M et < o M © o C J . hi Cf a M 03 © M
P
hi
et hj ©
M M M
d P 03
03 0 9 M M 0 CJ. p
a o
sr
d
er 0
a
HJ N M © P PP er 09 p
pr d
P
©
p
hi
© a p © p
a
P03
et M © Hj
sr
03 HJ ©
©
N ©
CJ.
o
a
©
a
I
a
et
©
M
©:
M
a ©
p
Hi
© © Pa 01 © et p © M p* © © Hj
a er
© Hj e t 09 © P- 01 P O
er p
< P P
pP d 01 P et et P- HJ
0
O 13
P
P
N P
o p o 0
sr
©
N M O
sr
CJ.
©
CJ.
P
a
• xs
m
a
P a
P a a sr
er •
er et
© © H j 03
< a M o P Hs M et P* sr
©
a
P P M © © P
<
0 a
er
a
©
a a
x ex
M ©
o a
a
% 3a
p
M
sr
p P
a
a CJ. © < P* M
d p
er
er
et
<
d p
er © er
P
< P
N © P .
CJ.
© !SJ P P " 03
• <
09
o
ST 03
© P
o
© ©
©
a
03
pj
P
P
CJ.
M
< <
33
P
P
M © < M
© P
o
et
p
a a
er © © p P N sr © d p a p o © © P p
sr 09 © er
O O M et
P
0
p
©
a
03
a ©
d M et
P rf
hj p 03
HJ
O
©
X
03 XS © ©
© © P 03
33 © M
«3
Ui
"
a P p
< © hj
©
X
©
©
a • <© ©
hj
< o o
d
X N O
© hj
© 09 M ST HJ p X H 09
a H sr © o 03
C-* p to 03
8 33
3
a © ïfc» P
© M
HJ
©
© P p 33 er
ex
© p
©
p < p p © O © P O p sr O* e t M © o © a
© 03
P M © r f p sr p oHJ 01 o a p sr
<
03
P
hj P
© © 09 er p < et 03 © et < © 09 P P O HJ © p er p © © p M M P p © M hj a os < 09 P p © e t P er O p © to M M HJ a © P P- a © O a © © p P 09 d 03 M © a a ©03 33 p <j © © M rf O P © P HJ P P 09 a p- a sr hj © © sr P P © © p a o hi p M HJ p © e t 13 M N © 09 S3* 03 O © d © P © p p p 1 1 X p
a sr
M O ©
< <
4 0
p *d 09 a
sr © p o *d
CJ.
XX a sr HJ ® © P HJ et O rf a HJ et © M © CJ. P p . f? P
0 p
ST 0 et © © © p p . p p © 03 o et p er © 03 x d 09 p a © e t hj M ST p P er © p. pi p P p a er © © et aN © rf
o
p N M O
N d O M < a p 33 e t Hp. pP j O 09 aS p p© 09 09 P O © O p © p et M © © 09 HJ 03 HJ 09 M 03 o a a a © 03 0 O P a sr © © © p © p er o M © < a © < © H ex p a p © M P P © M © M a p 03 © p 4 a HJ 03 p 01 © 03 0 d P* 09 os a 01 01 © o M er o p O © P 03 er © © sr p rhif •• © P et © P M M © > M O P © p- a ©: © er © a P Hi hj < 03 © a p* a © 03 M c © P HJ C J . e t et P © M O © 09 ©* x < P © 09 03 < 09 xs p01 P e t co © © hj o < P P* < © 0 O p © © 03 © 03 O p * p < O HJ et P sr N P sr M M O HJ G © a e t P- p ex P p © p - © < 09 09 © M © 0 *d P P P . a W 03 o P < © HJ 09 P p a p- P et M a © 1 M © s3 C M © a 13 et © 03 O M © P a © hi p . p . O © N M © HJ C J . G P © er M sr © e t < M P M © © M e t © et a 03 e t H» 03 O P 03 © et p © < O HJ < M HJ O HJ p O P* P d O P 33 P P hj M O M P a © p- © : 03 hi d 09 e t M N d s r Hj © HJ p . © © d oi o M 33 P I © I sr et I
P
sr
M ©
p O
N
P P P- H, p © 03 © a O P © er hj © N © M P© © a ©
© < o © 4 09 © © M 01 03 © O O P* O e t M H © © © et 09 a M P © 09 O p © < © hi
ex a
o sr © 33 d
© P
er P a a o
P
<
©
©
M H et p
a G
0 © P- © hj 03
et sr a © d M hj 03
© sr p p © d
p
M
a
a sr xs a©
hj
©
13
sr ©
03
et M O P P- © © o © a 03 o © et
p
O. p . XS p G hj © et © ST hi 09 © ©
© ©
pp
p
a
09
H
H-
d ©
<
a © 09
sr © d P o
33 13 P M
a o o
©
et
09 p © M 03
© P
e r 03 M © M o HJ p 09
sr o 09
09 © p
03 o © H, Q, o HJ d et 33 © © P 09 HJ p . © a © et et G © p- p © 09 © et a hi p 01 p et hj
< hi
M 03
M 09 09 03 © o Hs C J . 0 et !T et P a sr P © d 09 © © xs P sr p 01 © p O 03 09 © e t S3 0 p. p © o «< P 03 a et ©a 09 < a et as p o © er M © P p p Hj p • © 33 © O 0 d © o 01 p 0 © < o © p et o a oi N to © © hj < H © p sr © C J . S* o M M d CÜ P p er 0 © © © sS ex © © M p d er P 13 p © a M 03 o* o p © e t et © hi p M hj P < 09 M 13 p Per CJ. pp P P p © a © 09 hi 09 1 © 03 e t © < et O P P 03 hi P © er hi © er M Hj O P er er M P© a hj er © © a o P M M p • 0 © M 0 09 © er a a et © M a © p er p © O © P p 1 I
rf ©
P
hi © P N ©
p s
M p M p 03 © hj O © er p S3* © © M P et
N ©
p a P er M © © P
09 O 01 et O
er p N
©
hi
er 09 © N P © © © M © et a P p p < 0 p © P 09 © P P
p 0 © et © o P © HJ N < N ©
p
© hi HJ hj © et ©
p 09
P p
er
< et © 09 Hj p
©
o o p
N
© p
<
M P O c+ O 09 P P P
d P p © pp 09 © a o HJ P - M »-i P* a 09 © © © < M P er 03 01 © et P © © N © M et d P d P P- e t
< © •i 01
o
p sr
p M M 01 © sS hi © P © © p © © 09 P a © SC M et et © M
03 HJ O p* 0 HJ © CT P- e t © CJ. 09 < 09 hi © HJ P- P O
CJ.
13 M
xs
_ 0 p P et 03 O pr P
H
. p* e t 33 P© et © N
o
d
o
©
P
©
a ©
P
p
N
p . 09
© 09
P
se P
M hi © HJ © P © p . p . p* N 09 © © - P © • 09 et sr p
d
a a
o
© o
p
<
et
hh ex o
P O P o < a p. er sr ©
o* e t M © © 03 p . HJ e t 03 e r M © 0 er M P
p«
©
01
©
hi p-
hi
©
03 O 33 hi
O O
a
ST sr O sr et hj
d
sr er o a a
© M
<
>»
-
•»
»
-
•»
- < <
<
< <
<
<
-
<
<
<
3
© © P a a a © © 09 P - P a 09 e t p p M © © d p e t PP sS p 1 CJ. PP- C J . © hi p 13 X © 0 0 sr P 0 hj hi © d © © © P hj 33 P p X e t P en © M e t 03 © et 33 O as O 0 M p © p- p a a et M M C J . 03 © © © er e t P e t 03 © P © N rj © P © hj © xs Hj 13 0 Hj M 13 X P a a ePt © M 13 et © © et P O P pO p P - hi P P * hi P 01 © rf © : er © 09 sr o Hs 09 © et P © a er 0 O © et © © er © M hi p sr P - a p hj P 09 © © © © 0 © © 13 P M 13 01 a p- M M P ' xs d © N CJ. e t hi p P o a en h i M p . N e t d o a X P as e t C J . M et © 33 H- e t © © P P et N © © HJ p P 01 P et p- M © © 01 a hi 09 M M e t hi et p 0 © o et Hj © © p. a e t 09 © P P 09 a P 03 e t r f © P © O pet O 09 er P O M et M M M © © hi P a © et P et P © M a © M N © M P 09 01 M o 01 © 13 M 03 © o © 0 © sS © © 4 H j M P hi P © P P P- P 03 P P o P P M et p e t 01 P hi er O M © sr 0 o © M 09 0 © p 0 P e t e t eP 0 03 M P © O P © 0 H e t M P 09 p P sr hj P Hs P P * 09 © et et M Hs N M P e t er a P P © © 09 09 © © M 33 P o hj M M © © P- p rf P 03 H j © r f HJ M 09 01 p hi d a © 0 hi o o 03 p . e t O © <S hi P o *d 03 P O © et p0 © o P hi © P- 0 hj p N rf P P 01 hj 03 e t P p - as Hj a 0 HJ O © 33 13 © i O et hi © 0 er p - P P © © e t © © P sr hj M o1 P P Hj i et P et 1 09
© © p« © 09 P © P 0 M P M P pef hj
et © © P 03 et hi p-
hi N M
<
N ©
P-
P P
>
©
03
G O 09 d © 09
P
© ©
P01
et
ST P SC P © P
P
hj M
> 0
©
G ©
M ©
P
© O P
a sr M 0 01 a < HJ M 0 Pe t o sr P © M © © O P a et a p- © Hs et 03 ©
©:
P-
<
< ©
©
»•*
sr
03 O
<
<
<
«.
O
<
<
<
© P 09 hj sr sS 03 a a M P P o* et XS P O 13 hi a © p- a 01 hi © CJ. © 0 01 © P P 0 a sr o PM o O er e t CJ. 33 d p a 01 p - p . CJ. a O a et p0 © hi e t 5T © P © M © 0 01 P a P- © p- P a o © et CJ. P p a O hj M P M O sr i a s3 hi P - a P " P O P 03 a as N e t h j a © e t 0 Hj © © a © O M PP M a © p . Hs © p P O P 09 sr 09 © O P- © e t O 33 et M M p 13 P - © P a o 09 hi p h j ©: a a 1 h1j ©1 p1. P di er © i
01
© X © P O M © 09 P 01 hi 09 e t O © © e t h{ p* O e t © O 09 p © SC X © © © et hi P
©
0 p-
P p- a 09 © p © a p 09 M d © © P P ©
M
© © ©: P M M M © 09 P M 0 P © P 01 P et © 03 © a P O p N P SC O P0 © P* C J . M e t hi N P © P P 13 © M a sr 13 pHs d O sr a M 03 d C J . O p O © et a © et P hj o O
a
M © 03
a o ©
© p P
N M 01
sr et
©
N M
©
<
hj
©
et
-
03
-
hi
P P
sr
«
sr
M
<
09 © P 33 O O
et ©
P-
P P
03
M
03
Hj
et N ©
hi 1
«
d O sr <J ST O P P p p P 33 09 P et a P CO P et d
P
hj
a o Hj
©
<
©
a phi
< ©
P
hj P-
<
© p
hi
O
sr
cr ©
a
CJ.
33
©
p O © 4
a M
eg, e t P
et
a
M
P P
cr
hi
<
©
M
N a 0 33 o © et © P o p p hi h j P h i 01 e t a P a © © M P p- p P 0 09 • ©h j er er
O © ST © P
et
P
et
P
et 1 P-
P
© et
0
et
©
er
<
cr P
© P
M M
<
CJ.
O hi
©
© a 33 a z M O ex
09 09
©
33 © M M M
M
<
M
CJ.
p*
hj
©
HJ
Hj
0
P
0 a hj
0
O
p
p-
S3 M
cr
03 O
M
© p et © ©
0
<
o
©
a
sr
CJ.
M
P* P •d •d
et 03 O
P P
0
©
M
©:
03 et hi M
d
P
M
a
a
CJ,
M M
©
hj
P-
p
©
<
d 0 i
hj
N p © N © O 0 © 4 © N P P 09 ST © O P hi
© 09 ©
HJ
H>
O
Hs
M 1
©
sr
O
03
09 ©
P
-
© P
1
P
03 M
0
M
M © rf
P
03
© o et hi
03 M
er rf
P O
03 M
hi
sS P © P © a M
a
CJ.
p-
I
<
09 C J . © ST O 13 er © ST 09 © hi © M
M 03
P
© p rf M
CJ.
M
§ < P i a © P
< M
03
sS © © p H ST
©
PM
t
< hi
O ©
<J er P © ST © O P P O xs © d P hi s3 xs
et
33 © hi
Ü ©
O a d 0 © 33 © p © p a cr 0 © 13 03 P o P
p
N ©
»
P
et ©
© © P a er © P a 0 a © cr 0 H CJ. P 09 M © P a CO ST e t a
P
< P
CJ.
p © P P et 0 P 09 ©
<
et O 09 P P" © N d er er © p P P O M 0 © hi 13 P M © P 09 03 P et © M 01 P P O o 09 O cr sr © P P et 1 xs 1 i
©
a p-
ft
<
3
<
.
HJ p*
p-
a cr ©
P M XS
P pr p e t 09 a P 09 P0 13 0 13 a 0 © O h j M sS CJ. M P © et P 0 p - e t 09 © M O a © et © O a © a sr M 0 P er © P © P et P p 4 4 hi P 03 O a p ST © o M N P P ST © O N O P 0 hi © cr et sr 0 09 © H 0 O p* 0 P Hs a 09 © P H S © © et © 03 hi O 33 13 O e t O 03 O © sr P P p P p 33 13 M a 09 © 13 e t © © hi M M M hi ST C J . C J . © © a p P a
M
ft
et 03 O
© © hi p © p
a a 0 xs a
© © P hi P
d 03 P et ST ST 0 03 X
a hi
© hi
13 a
03 © O 01 09 M © er er 03 M hi © © © CJ. et P
O © hj d 09 O © 09 d a M er © 33 hi P 0 © 09 d © P p- © ST p a p - © 13 0 © P M P P P P- P hj N © P et 01 O
cr
M M rf M ©
z •d O
p-
© a et hi
©
a a er p G
P
© 09 N p- © © 0 4 a 33 © © pr P © et O P a hj © et O p H» P © P M © a a M M *j © p a hi 09 M 09 © © et © © h| p ST ©
<
N
©
a p-
09 © © er sS er © O © 01 O 03 e t P o P sr P 09 4 e t © pM CJ. © d Hs hi X et 09 M et © © 01 © 09 P © sr P © 09 33 e t © O sS O O 4 © O a HJ p
P
< P
hi
sS 0 P © o hj P
0
©
M M 03
.
N M
hj
© © ©
p . 09 03
0 © © sr a © P O © et o p P o sr
et M
© P
>
M
< P
0 ©
P03
O
Cf
.set
p c% P ?S P 13 £ P r*. hi
©
hi
© P
M
XS p er G
03 O
9 ppX
0
M 03
rf P-
CJ.
.
hj
P
cr M
8
^
rf
O © rf P
8
<
<
«
I
<
<
CJ.
•
p.
B
©
rf
M
P
p. 03 rf
p.
a
CJ.
M rf
«
M
«
to .
hi
© ©
ü
p.
M
hj i
©
m O ex
•
P 09
09 p.
M
©
a
< HJ ©
09 © P
©
P
CJ.
N
8
Cfl 0 ST © M © © sr p * C J . © r f hj © a a hj © © © 03 P Hs p O er e t M 09 en © sr sS O P © O P d 09 p j P p H» M rf et O © d © p. O p.
«.
cr er
-
p o a HJ 13 O sr G © 13 P et P P sr eh jt © N © a
M CJ.
hj
©
0 P p P P
P © P •d © M O P © h{ P M et P o © P P P N 03 er 03 M O a © M © O hi P p © P hi er cr P P © © e t er P d 0 p, p hj et P a p M rf et © M P N P P © 09 © HJ O p . M 09 © © 03 Hs 03 O © p aS a a hj hj © cr p a d a © a P rf M P P z X p» © et P r O et B a © O d: sr © hj © Hs r f Ü P O a et © 0 03 Hs P p. 03 h j M h j P © p © 09 d P a © P M P © cr P © pj M P 13 P e t p p - CO P P ©( en © © 1 hi 0 © p . et 13 1 © rf p
P
M
O a cr d P p- M
sr et
p. O
«•
M
©
Hs
d
P
o cr
03
cf © P ST 09 c>. M © M 03 a P 03 a et a ST P P d sr © © hi r f p M rf © p p. P P © © M N p 09
0 P Ö er
P
•»
ST P
Hs hj P-
1
© rf
er HJ G © 03 N M p. Hi o et M < 03 CO < 0 © © © © M CJ, sc ^ © C f hi p * M et O h j d P N et p M
p
M
09 a
© M
a er er P P
oneerlijkheid waarvoor geen alternatief bekend is in een maatschappij die zich voor haar levensonderhoud van haar eigen natuurlijk milieu heeft beroofd. Zo'n maatschappij is afhankelijk van steeds een nieuwe diagnose van degenen voor wie ze moet zorgen. En deze paternalistiese onoprechtheid stelt de vertegenwoordigers van de onderdrukten in staat om macht aan zich te trekken voor steeds nieuwe vormen van onderdrukking. Vertaling: Foucault-Illich werkgroep, Amsterdam
Noten van de vertalers (1) Illich gebruikt hier de term 'subsistence', een term waarmee hij zelf niet zo gelukkig is. Waar het om een karakterisering gaat hebben wij subsistence vertaald met 'zelfvoorzienend' , in andere gevallen met 'middelen van bestaan' of 'levensonderhoud'. (2) 'Diskwalificeren' in de zin van: mensen machteloos maken. Elders werd dit vertaald met 'misvormend' (zie: Ivan
Illich, Het recht
op nuttige
ster, Baarn 1978).
24
werkloosheid,
Het Wereldven- .
