Chocolade, mokka of vanille?

Chocolade, mokka of vanille? Smaakvoorkeuren, identiteitsontwikkeling &

Studiedag VVJ | pag. 2

Vreemden ??? • Waarom niet? – Migranten – Allochtonen – Mensen uit de migratie geboren


1

Wat is etnocentrisme? • 2 aspecten: – Negatieve houding ten aanzien van de anderen (out-group) – Positieve houding ten aanzien van de eigen groep (in-group) Studiedag VVJ | pag. 4

Etnocentrisme gemeten

België had eigenlijk nooit vreemdelingen mogen binnenlaten Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen Vreemdelingen nemen ons werk af Migranten komen hier profiteren van de uitkeringen In sommige buurten doet de overheid te veel voor migranten en te weinig voor de Belgen Mensen uit verschillende culturen hebben best zo weinig mogelijk contact met elkaar Ik ben een racist Ik ben een antiracist We moeten er op toezien dat wij ons ras zuiver houden Migranten moeten onder elkaar huwen

50,2 49,6 51,7 33,4 30,3

Jongeren -/+ 25,6 29,2 27,8 30,9 28,4

68,9

20,6

10,5

69,0 28,9 67,6 62,0

19,6 27,0 20,2 22,0

11,4 44,1 12,2 16,0

+ 24,2 21,1 20,5 35,6 41,3


Etnocentrisme en culturele preferenties Enkele stellingen en vragen Kijken naar en lezen van sensatieberichtgeving leidt er toe dat men zich meer onverdraagzaam gaat opstellen Zet meer allochtone journalisten op tv en het probleem is opgelost De verschillen die men vindt tussen houdingen zoals etnocentrisme en culturele preferenties zijn toe te schrijven aan de sociaal-economische achtergrond van jongeren Wat komt eerst houdingen, dan wel de culturele preferenties?


2

Etnocentrisme geduid Gangbare verklaringen voor etnocentrisme: – Etnocentrisme als rationele keuze – Ervaren deprivatie of tekorten • Zondebokmechanisme: men gaat vreemden verantwoordelijk stellen voor wat men zichzelf ontzegd ziet

– Etnocentrisme als een gevolg van onzekerheid, kwetsbaarheid en anomie – Persoonlijkheden, disposities en socialisatie


Waar eindigen we? Culturele verklaringen voor attitudevorming: – De rol van smaken, leefstijlen in het proces van attitudevorming (etnocentrisme) – Drie reeksen van culturele verklaringen: • invloed van media, • detraditionalisering • constructie van symbolische grenzen


Hoe beginnen we daar aan?

Media & smaken : wat & hoe? Relaties tussen smaken en attitudes Hoe deze relaties interpreteren?


3

Smaken gemeten Bron • 6974 leerlingen uit het 4e en 6e jaar S.O. • 2000-2001 Hoe bevraagd? • Op basis van 3 reeksen van variabelen: – Appreciatie van TV-programma’s (17 genres) – Appreciatie van filmgenres (15 genres) – Muziekvoorkeur (30 genres) Studiedag VVJ | pag. 10

Smaken gemeten Vijf smaakdimensies •

Highbrow massacultuur – Klassieke muziek, films over sociale problemen, sixties muziek, informatieve tv programma’s, …

•

Viriele of machocultuur – geweldfilms, misdaadfilms, horrors en thrillers, erotische films en series, sportprogramma’s, …

•

Amusementscultuur – Reality tv, soaps, amusement programma’s, quizzen, mainstream popmuziek, hitparade, …

•

Alternatieve cultuur

•

Roots cultuur

– alternatieve gitaar / grunge, punk, hardcore (gitaar), heavy metal, new wave – Soul, R&B, reggae, rap en hip hop, funk, psychologische films, Engelse comedy Studiedag VVJ | pag. 11

Smaken gemeten •

Wanneer we per culturele preferentie jongeren nu indelen in drie groepen: 1. 33,3% van de jongeren die culturele stijl het minst apprecieert (haters) 2. Een middencategorie 3. 33,3% van de jongeren die culturele stijl het meest apprecieert (lovers)

•

En we nemen voor elke stijl de derde groep (lovers) • • •

Bij welke stijlen zijn jongeren uit het bso dan oververtegenwoordigd? Bij welke stijlen zijn jongeren uit het aso oververtegenwoordigd? Bij welke stijlen zijn jongens oververtegenwoordigd?


4

Culturele preferenties en onderwijsvormen alg.

aso/kso

tso

bso

60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% ma hig am cho hbr use ow me nt

roo ts

alte rn

atie f


Culturele preferenties en gender 60% 50% 40% 30%

algemeen jongen meisje

20% 10% 0%

hig hb row

am ma us ch em o en t

roo ts

alt ern ati ef


Sociale inbedding • Culturele verschillen • Grote verschillen – Gender – Onderwijsvorm – Leeftijd

• Kleinere verschillen – Levensbeschouwing – Etniciteit

• Verwaarloosbare verschillen – Stad/platteland Studiedag VVJ | pag. 15

5

Cultuur & etnocentrisme?


Smaken, jeugdstijlen en etnocentrisme?


Relatie smaken & etnocentrisme gemiddelde score op etnocentrisme 48

50

45

40 30

47

45 32

33

32

43 33

30 20 10 0 roots

highbrow laag

alternatief midden

macho

amusement

hoog


6

• Hoe komt dit? – Is het toe te schrijven aan de verschillende sociale achtergrond van deze groepen? – Heeft het te maken met het mediagebruik van deze groepen? – Gaat het niet om een schijnverband dat verdwijnt wanneer gecontroleerd wordt voor ‘relevante’ variabelen? – Of moeten we toch op zoek gaan naar culturele verklaringen? Studiedag VVJ | pag. 19

Media & etnocentrisme

Mediavoorkeur gemeten

Mediavoorkeur (princals), op basis van 3 variabelen: •Appreciatie van TV-zenders •Appreciatie van radiozenders •Favoriete (soort van) tijdschrift 1 as, gaande van meer “populaire” of op entertainmentgerichte media naar de eerder “high brow” of “elitaire” media


7

De centraliteit van TV in het leven van mensen … • Enkele cijfers – Opkomst: een blitscarrière Evolutie aantal TV's/1000 gezinnen 1000 900 800

Aantal/1000 gezinnen

700 600 500 400 300 200 100

20 00

19 98

19 96

19 94

19 92

19 90

19 88

19 86

19 84

19 82

19 80

19 78

19 76

19 74

19 72

19 70

19 68

19 66

19 64

19 62

19 60

19 58

0

Jaar

Studiedag VVJ | pag. 22 Tot 1977 (Vergunning/Toestel)

Na 1977 (Vergunning huishouden met toestel)

De centraliteit van TV in het leven van mensen … • Enkele cijfers – Tijdsbesteding

Opleiding / Tijdstip

1966

1999

Lager geschoold

1:31

2:32

2005 2:25

Middelbaar geschoold

1:09

1:47

2:00

Hoger geschoold

0:51

1:24

1:26

Totaal

1:21

1:59

2:01


De centraliteit van TV in het leven van mensen … Enkele eigenschappen van de TV: • Enorm bereik (dubbel) – Veel mensen dezelfde boodschap – Veel info die mensen anders nooit zouden weten

• Door non-verbale elementen → hoog werkelijkheidsperspectief


8

…Leidt tot bezorgdheid over de negatieve gevolgen ervan • Op 2 niveaus – Samenleving, totale invloed los van het persoonlijk gebruik • Bv Media en opkomst Vlaams Blok

– Individu, afhankelijk van het persoonlijk gebruik • Invloed op gedrag, vooral agressie, vooral kinderen • Invloed op houdingen, vooral onveiligheidsgevoelens maar ook etnocentrisme Studiedag VVJ | pag. 25

Hoe deze relatie interpreteren? 1) Effectonderzoek 2) Cultivatieonderzoek 3) Culturele benadering


1) Effectonderzoek • Stimulus (Tv-boodschap) → Respons • Monitoronderzoek – Afwezigheid – Negatieve voorstelling migranten in media • Associatie met criminaliteit • Klemtoon op hun etniciteit

• Maar: Passieve kijker! – Mensen aanvaarden kritiekloos en zonder interpretatie de boodschap Studiedag VVJ | pag. 27

9

2) Cultivatieonderzoek • Reactie op effectonderzoek: causale logica te simplistisch • TV cultiveert – Continue herhaling van gelijkaardige verhalen – Frames (niet programmaspecifiek) – Mainstreaming

• Naar onderzoek toe: – Niet louter aandacht voor informatieve programma’s – Duur van het kijken Studiedag VVJ | pag. 28

2) Cultivatieonderzoek

• Maar ook nog steeds klemtoon op de kenmerken van boodschap zelf • resonantie-idee – Invloed van tv-kijken is sterker als getoonde beelden overeenstemmen met dagdagelijkse werkelijkheid


3) Culturele benadering • Aandacht voor de rol van ‘betekenis’ producent • Betekenisconstructie als een actief proces – Extreme versie: Uses and gratification benadering – Minder extreem: idee van de dubbele filter

ontvanger


10

Culturele benadering Concreet: • Cultivatiethese:

X

– Mensen die veel tv kijken, hebben meer etnocentrische vooroordelen dan groepen die weinig tv kijken – Mensen die veel tv kijken, hebben een minder gevarieerde houding ten aanzien van ‘vreemden’

• Resonantiethese en culturele benadering:

√

– De aanwezigheid van allochtone leerlingen beïnvloedt de relatie tussen het tv-gebruik en etnische vooroordelen – De samenhang tussen tv-consumptie en etnische vooroordelen verschilt naar gelang de sociale collectiviteit waartoe men behoort


Etnocentrisme, smaak en symbolische grenzen Opent de weg naar culturele verklaringen voor etnocentrisme – De rol van smaken in het proces van attitudevorming – Drie reeksen van culturele verklaringen: • constructie van symbolische grenzen • invloed van media, • de-traditionalisering


Constructie van symbolische grenzen Symbolische grens (Lamont & Fournier) • Symbolische grenzen en sociale grenzen zijn sterk verweven met elkaar • maar toch fundamenteel verschillend • Door symbolische hulpmiddelen worden geïnstitutionaliseerde sociale verschillen gecreëerd, behouden, gecontesteerd of zelfs ontbonden. • Onderscheid uitgedrukt in termen van attitudes, smaken en praktijken gebruikt voor sociale en culturele insluiting en uitsluiting Studiedag VVJ | pag. 33

11

Constructie van symbolische grenzen Constructie identiteit • Aanname van culturele elementen van de groep waartoe men behoort/wil behoren • Uitbreiding met andere specifieke attitudes/overtuigingen • Voorwaarde: sociale interactie Voorgestructureerd obv bestaande identiteiten (gender, onderwijsvormen, …) Studiedag VVJ | pag. 34

Constructie van symbolische grenzen Dit betekent dat 1. Smaak en etnocentrisme systematisch gerelateerd zijn 2. Smaken tenminste gedeeltelijk de relatie tussen onderwijsvorm en etnocentrisme verklaren, alsook de relatie tussen geslacht en etnocentrisme Studiedag VVJ | pag. 35

Culturele verklaringen Smaken & etnocentrisme – Maar welke smaken zijn dan positief resp. negatief gerelateerd aan etnocentrisme? 2 ≠ structuratiemechanismen van cultuur: 1) De logica of coherentie van cultuur: – roots muziek & verdraagzaamheid – macho cultuur & etnocentrisme Smaken verklaren tenminste gedeeltelijk relatie tussen gender en etnocentrisme


12

Culturele verklaringen 2) De socio-logica van cultuur: Culturele structuren zijn afhankelijk van de sociale context school & onderwijsvormen !

Distinctie • Bourdieu: – highbrow massacultuur is niet voor ‘mensen zoals ons’, jongeren uit het bso – Deze culturele smaak wordt vervolledigd door ze te associëren met andere kenmerken die de officiële schoolcultuur reflecteren

Informatieverwerkingscapaciteit • Ganzeboom: – Smaken en attitudes van mensen met minder ‘cultureel kapitaal’ zijn minder complex en gemakkelijker te begrijpen dan het culturele materiaal gebruikt door mensen met meer cultureel kapitaal (en onderwijs) Studiedag VVJ | pag. 37

Culturele verklaringen

2) De socio-logica van cultuur: Hypothesen: – Een highbrow smaak gaat gepaard met een lagere mate van etnocentrisme – Smaken (en in het bijzonder highbrow cultuur) verklaren tenminste gedeeltelijk de relatie tussen onderwijsvorm en etnocentrisme Studiedag VVJ | pag. 38

Culturele verklaringen De socio-logica van cultuur: Zoektocht naar consistentie: • Men zoekt naar consistentie in het gebruik van culturele materialen gelijkvormigheid tussen culturele classificaties en (culturele ordening van) sociale posities • Leerlingen uit de ‘lagere’ onderwijsvormen zullen die smaken benadrukken die hen het meest en duidelijkst onderscheiden van lln uit de ‘hogere’ onderwijsvormen • Zij associëren dit met attitudes die beschouwd worden als ‘lager’ of niet gewenst in het schoolsysteem Bso = laag = ongewenst Aso = hoog = gewenst • Smaken die sterk de onderwijsvormen differentiëren zullen het sterkst gerelateerd zijn aan etnocentrisme Studiedag VVJ | pag. 39

13

Culturele verklaringen

Tolerante omnivoren Amerikaanse studie (Bryson): – muzikale exclusiviteit & symbolische uitsluiting van sociale groepen als gevolg van politieke attitudes – voor- en afkeuren smaken

• Hier: smaken voor- en afkeuren – Personen met een omnivoor (breed) smaakpatroon zijn minder etnocentrisch Studiedag VVJ | pag. 40

Culturele verklaringen Media Aard van tv-gebruik belangrijker dan duur van tv-gebruik betekenissen die mensen aan TV-boodschappen koppelen Mechanisme: Mediavoorkeur als expressie van smaak Hypothese: Adolescenten met een voorkeur voor commerciële media zijn meer etnocentrisch dan adolescenten met een voorkeur voor de publieke media Studiedag VVJ | pag. 41

Culturele verklaringen Detraditionalisering • het verdwijnen van vertrouwde betekenis- en zingevingskaders (bv. religie) Zingevingsproblemen Onbehagen Etnocentrisme Hypothesen – Religieuze en ideologische onverschilligheid gaat samen met meer etnocentrisme. – Een sterk geloof in de geschiktheid van (radicale) individuele autonomie is positief gerelateerd met etnocentrisme Studiedag VVJ | pag. 42

14

Andere verklaringen • Integratietheorie – Weinig informele relaties (vrienden) aliënatie etnocentrisme

• Participatietheorie – Verenigingsleven is een oefengrond voor democratische waarden – Participatie/Sociaal kapitaal dempt etnocentrisme (cfr. Tocqueville, Putnam) Studiedag VVJ | pag. 43

Andere verklaringen • (Relatieve) deprivatie – RD onbehagen etnocentrisme – Sociale achtergrond en schoolachterstand als bronnen voor deprivatie bij jongeren Als dit klopt zullen: Jongeren meer etnocentrisch zijn als • het onderwijsniveau van hun ouders lager is, • de socio-economische status van hun ouders lager is, • ze een onregelmatig schoolloopbaan hebben opgebouwd Studiedag VVJ | pag. 44

Indicatoren Culturele verklaringen

Gender Leerjaar Onderwijsvorm Etnocentrisme ouder

– Media – Smaken – Omnivoriteit

Deprivatie – onderwijsniveau ouder – SES ouder – Regelmaat van schoolloopbaan

Detraditionalisering – Levensbeschouwing – Autonomiestreven

Participatie en integratie – lidmaatschap verenigingen – Subjectieve populariteit – Aantal beste vrienden Studiedag VVJ | pag. 45

15

Resultaten n.s.: niet significant verband +: positief gerelateerd met etnocentrisme Startmodel

-: negatief Gender: meisjes t.o.v. jongens

-

Leerjaar: 6de t.o.v. 4e leerjaar

n.s.

Onderwijsvorm (ref=aso) Tso

+

Bso

+

Etnocentrisme ouder

+


Resultaten

startmodel

eindmodel

Deprivatie Onderwijsniveau ouder SES ouder Regelmaat van schoolloopbaan Participatie en integratie

n.s. n.s. n.s.

n.s. n.s. n.s.

Lidmaatschap verenigingen Subjectieve populariteit Aantal beste vrienden

+ +

n.s. n.s. +


Resultaten Culturele verklaringen na controle voor andere verklaringen Eindmodel Detraditionalisering Levensbeschouwing (ref.= onverschillig) Kerngelovig Randgelovig Twijfelend gelovig Vrijzinnig Ongelovig Andere levensbeschouwing Autonomiestreven

(-) +


16

Resultaten Culturele verklaringen na controle voor andere verklaringen Mediavoorkeur Voorkeur voor openbare zenders (0=commerciële) Smaakcultuur Roots Hard & alternatief High-brow Amusement Macho Omnivoriteit *** p < 0,001; ** p<0,01; * p<0,05

Eindmodel 1

Eindmodel 2

-***

-**

-*** -** -*** +*** +*** -**


Resultaten Wat met de effecten van gender en onderwijs? Startmodel

Eindmodel

Gender: meisjes t.o.v. jongens

-

- (70% verklaard)

Leerjaar: 6de t.o.v. 4e leerjaar

n.s.

(+)

Tso

+

+ (39% verklaard)

Bso

+

+ (44% verklaard)

Etnocentrisme ouder

+

+

Onderwijsvorm (ref=aso)


Conclusies • Deprivatietheorie en theorie van sociale integratie worden niet bevestigd • Culturele verklaringen worden allen bevestigd • Mediavoorkeur ingebed in ruimere smaakvoorkeur etnocentrisme past binnen de culturele patronen die werden opgebouwd om een identiteit te verwerven en betekenis te geven aan sociale posities Studiedag VVJ | pag. 51

17

Conclusies • Etnocentrisme wordt gebruikt als een element om identiteit uit te bouwen • Twee centrale punten: – Gevoel dat men een ondergeschikte positie bekleedt in de samenleving – Perceptie van verdraagzaamheid als een houding van de elite die uitsluit en neerkijkt

• Succesrijk beleid dient deze band te doorbreken – Scharen aan de kant van uitgeslotenen – Maar ook!: etnocentrisme tegenwerken • niet door ontkenning van zijn gronden • maar o.b.v. zijn uitzichtloosheid

Vlaanderen Studiedag VVJ | pag. 52

Meer info: www.vub.ac.be/TOR [email protected]


18

Chocolade, mokka of vanille?

Recommend Documents