Chill! De ultieme antistress-gids voor vrouwen
Lees meer op: www.uitgeverijarchipel.nl www.uitgeverijarchipel.be
Stephanie McClellan en Beth Hamilton in samenwerking met Diane Reverand Chill! De ultieme antistress-gids voor vrouwen Vertaald door Renée de Graaf
Uitgeverij De Arbeiderspers Amsterdam · Antwerpen
Copyright © 2010 Stephanie McClellan en Beth Hamilton Copyright Nederlandse vertaling © 2010 Renée de Graaf / Uitgeverij Archipel, Amsterdam Oorspronkelijke titel: So Stressed Uitgave: Free Press, New York Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Uitgeverij Archipel, Herengracht 370-372, 1016 ch Amsterdam. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from Uitgeverij Archipel, Herengracht 370-372, 1016 ch Amsterdam. Omslagontwerp: Woodhouse Productions Omslagfoto: © iStockphoto isbn 978 90 6305 561 5 / nur 770
Voor onze moeders, zussen, dierbare vriendinnen en patiënten voor onze favoriete mannen Bob, Michael, Tyler en Gunnar (Stephanie) Jeff, Jake en Asher (Beth)
Deze publicatie bevat de opvattingen en ideeën van de auteurs. Ze is bedoeld om nuttige informatie te geven over de onderwerpen die erin aan bod komen. Het boek wordt verkocht onder de voorwaarde dat de auteurs en de uitgever geen medische hulp, gezondheidszorg of wat voor persoonlijke professionele hulpverlening dan ook hebben willen geven in dit boek. De lezeres dient haar eigen huisarts, specialist of andere competente professionele hulpverlener te consulteren voordat ze enige aanwijzing of raadgeving in het boek opvolgt of er gevolgtrekkingen uit maakt. De auteurs en uitgever ontkennen elke verantwoordelijkheid en aanvaarden geen aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade, verlies of risico, persoonlijk dan wel anders, als gevolg, direct of indirect, van het gebruik en de toepassing van de (gedeeltelijke) inhoud van dit boek. De voorbeelden, anekdotes en personen die in de cases in dit boek worden geschetst zijn afgeleid van de klinische praktijk en van het onderzoek en ervaringen van de auteurs. Sommige voorbeelden zijn samengesteld en de namen en een deel van de persoonlijke kenmerken genoemd in dit boek, zijn gefingeerd.
Inhoud
Woord vooraf – De kloof tussen onderzoek en praktijk (of: waarom schrijven we dit boek?) 11 Inleiding – Waarom zijn vrouwen zo gestrest? 20
Deel een – Welk type stress heb je? 27
Hoofdstuk 1 – Hoe ziet stress eruit? 29 Hoofdstuk 2 – De psychologie van stress 40 Hoofdstuk 3 – De anatomie van stress 73 Hoofdstuk 4 – Herken je type 99
Deel twee – Het stress-detoxprogramma 133
Hoofdstuk 5 – De grondslagen van ontstressen: ontspanning, herstel door slaap en een natuurlijk ritme 135 Hoofdstuk 6 – Voeding 172
Hoofdstuk 7 – Lichaamsbeweging 229 Hoofdstuk 8 – Herstel: eenvoudige, dagelijkse technieken om te ontstressen 262 Hoofdstuk 9 – Het stress-detoxprogramma voor jouw type 310
Nawoord 341 Dankbetuiging 343 Geraadpleegde literatuur 347 Over de auteurs 371
Woord vooraf De kloof tussen onderzoek en praktijk (of: waarom schrijven we dit boek?)
Als gynaecologen ervaren we elke dag in onze praktijk de destructieve gevolgen van stress voor de gezondheid en het welzijn van onze patiënten. Voor vrouwen van alle leeftijden geldt, of ze zich ervan bewust zijn of niet, dat stress de complexe balans van het lichaam verstoort en ziekte veroorzaakt. Ongetwijfeld ligt stress ook ten grondslag aan veel lichamelijke klachten die we behandelen. Het besluit om dit boek te gaan schrijven heeft zich gaandeweg aan ons opgedrongen. In de beginfase van onze medische praktijk ontdekten we al dat stress de oorzaak was van veel, zo niet de meeste gezondheidsproblemen. In de loop der jaren, terwijl we in onze klinische praktijk de aandoeningen en problemen probeerden te verhelpen waarvoor stress de aanleiding vormt, zagen we nog duidelijker het directe verband tussen de stress waarmee onze patiënten kampten en de ziekten die ze ontwikkelden. Omdat we de nieuwste wetenschappelijke inzichten op de voet volgden, lazen we onderzoekspublicaties die het onderlinge verband tussen stress en hoge bloeddruk en hartziekten aantonen, wat inmiddels algemeen bekend is. Wij vermoedden echter ook een minder voor de hand liggend verband tussen stress en andere ziekten en kwalen, zoals chronische pijn, gewichtstoename, allergieën, diabetes, verminderd libido en auto-immuunziekten als reumatoïde artritis. Soms komen patiënten naar ons toe met zorgwekkende symptomen die elke diagnose tarten. We laten ze testen doen en verwijzen hen zonodig naar andere specialisten om de symptomen te verhelpen, maar dan nog wordt er niet altijd een duidelijke 11
diagnose gesteld. In veel gevallen verbeteren de symptomen opvallend zodra er belangrijke veranderingen in hun leven worden doorgevoerd. Zo leed een pubermeisje met een zeer dominante moeder jarenlang aan slopende pijn aan haar bekken en had ze zelfs twee operaties ondergaan die weinig hadden geholpen. Pas toen ze het huis uitging om te gaan studeren, verdween de pijn. Een briljante arts en moeder van drie kinderen kreeg last van een tremor van de handen en van vreselijke hoofdpijnen en was bang dat ze de ziekte van Parkinson of multiple sclerose ontwikkelde. Toen alle testen die ze had gedaan alleen maar negatieve uitslagen gaven, werd ze gedwongen om het jachtige tempo en de druk waarmee ze leefde onder de loep te nemen. Nadat ze een paar simpele veranderingen had ingepast in haar leefstijl die de stress tegengingen, was ze snel hersteld. Omdat we in onze praktijk talloze cases zoals deze hebben meegemaakt, besloten we nader onderzoek te doen naar de wortels van stress en wilden we meer inzicht krijgen in hoe stress tot zoveel verschillende lichamelijke klachten kan leiden. Tijdens het onderzoeksproces naar het directe verband tussen stress en allerlei soorten aandoeningen, nog afgezien van hartziekten, besloten we het over een andere boeg te gooien met ons medische behandelplan. Omdat we behalve naar de gezondheid van onze patiënten ook altijd informeerden naar hun leefstijl, hadden we een vollediger beeld van hen als vrouw en individu, en niet alleen het beeld van een verzameling symptomen. We besloten in ons behandelplan ook adviezen te geven over voeding, lichaamsbeweging en hersteltechnieken, aanbevelingen die specifiek zijn afgestemd op de patiënt en haar leefomstandigheden. Toen we eenmaal de vele concrete effecten van stress bevestigd zagen, konden we die niet langer als onvermijdelijk en onafwendbaar beschouwen. We waren gedreven om onze patiënten te leren wat wij hadden ontdekt in ons onderzoek en hun nieuwe mogelijkheden aan te reiken om het verband tussen hun stress en ziekte te doorbreken, stressgerelateerde problemen te verhelpen en te voorkomen. Ons doel bij het schrijven van dit boek is je meer 12
inzicht te geven in de manier waarop stress werkt in je lichaam en effectieve manieren aan te reiken om de destructieve effecten van stress tegen te gaan en weer gezond te worden. Enige jaren geleden hebben we onze behandelmethode van ‘poliklinische’ hysterectomie door middel van laparoscopie verfijnd. Door deze techniek herstellen onze patiënten veel sneller dan na een traditionele hysterectomie, en kunnen ze thuis in hun eigen omgeving weer aansterken. Het herstel verloopt niet alleen vlotter, maar ze hebben ook veel minder pijn omdat hun stress en angst voor de operatie tot een minimum beperkt blijft. De doorbraak in de behandelmethode en het veel gunstiger verloop van het herstel was voor ons opnieuw een indicatie voor de ingrijpende gevolgen van stress op het leven van onze patiënten en gaf wederom aan hoe stressvermindering hun kwaliteit van leven verbetert. Als vrouw wil je zelf de verantwoordelijkheid voor je gezondheid nemen. Je leest artikelen en boeken, zoekt naar antwoorden op je medische vragen op internet, of je hoort de laatste ‘medische wonderen’ op radio en tv. Je wordt overspoeld met tegenstrijdige adviezen en informatie die niet klopt, wat je in verwarring brengt en je tot wanhoop kan drijven. Ons doel is je helpen de juiste vragen te stellen, zodat je beter naar je lichaam kunt luisteren en begrijpt waar je fysieke kracht en kwetsbaarheid liggen. Hoe kan het bijvoorbeeld dat je tijdens je vakantie instort en ziek en teruggetrokken bent, niet in staat om vrolijk mee te genieten met je partner of gezin? Of hoe kan het dat je als werkende moeder plotseling gedeprimeerd raakt en je bloeddruk veel te hoog is? Dit soort inzinkingen kunnen het gevolg zijn van chronische stress die je lichaam en je geest beïnvloedt, iets waarop je kunt leren anticiperen, wat je kunt leren vóór te zijn, tegen te houden en in goede banen kunt leiden. In de gesprekken met onze patiënten komt steeds één onderwerp bovendrijven: bijna elke vrouwelijke patiënt die we zien, drukt op een of andere manier een gevoel uit dat haar leven en gezondheid te wensen overlaten. Onze patiënten beginnen 13
het gesprek vaak met de woorden: ‘Ik ben zo gestrest’ of ‘Ik heb de laatste tijd zoveel stress gehad.’ Ze staan onder druk en zijn gejaagd, gespannen of uitgeput. Stress berooft vrouwen van hun plezier in het leven en van het gevoel een doel in het leven te hebben. Elke dag zijn we er in onze praktijk getuige van wat stress doet met onze vrouwelijke patiënten: hun vale teint, de wallen onder hun ogen, het futloze, droge haar, hun slaapprobleem, hun depressie en hun pijn. Sommigen wijten de lichamelijke symptomen aan ‘pijnlijke gewrichten’ of ‘gewichtstoename’ en beseffen niet dat er een direct verband bestaat met stress. Anderen, met name vrouwen boven de veertig of vijftig, willen niet eens toegeven dat stress hen in de greep heeft, alsof gestrest zijn een teken van zwakte of falen is. Omdat we elke patiënt leren hoeveel gevolgen stress heeft voor het lichaam en de hersenen, lijkt het soms of we enkel en alleen maar over stress praten. Omdat we niet alleen artsen zijn maar ook vrouwen, zijn we meer dan alleen meevoelend; vanuit eigen ervaring zijn we immers vertrouwd met het onderwerp. We hebben allebei een gezin – bij elkaar opgeteld hebben we vijf zonen – en brengen heel wat intensieve lange werkuren door in onze praktijk, inclusief de wekelijkse twee dagen spreekuur. We zouden zelf het wandelend voorbeeld van stress kunnen zijn, als we onze eigen adviezen niet opvolgden. Als artsen, gespecialiseerd in gynaecologie (en voorheen ook verloskunde), streven we in onze praktijk naar hoogwaardige gezondheidszorg voor onze patiënten. In de praktijk in Newport Beach in Californië – die we de oc Gyn noemen – behandelen we duizenden vrouwen per jaar, van wie er velen vanuit allerlei delen van de Verenigde Staten dan wel Europa of Azië naar ons toe komen. We hebben de reputatie opgebouwd dat we heldere, wetenschappelijk onderbouwde uitleg geven aan onze patiënten over de oorzaken van ziekte en gezondheid. Op deze wijze fungeren we als een soort gezondheidspleiters, die samen met de patiënten op basis van gedegen kennis over hun behandeling beslissen. 14
In Chill! maken we de relevante wetenschappelijke inzichten in gezondheid en ziekte toegankelijk, geven we antwoord op je vragen en reiken we oplossingen aan. In onze zoektocht naar nieuwe wetenschappelijke inzichten over vrouwen en stress, ontdekten we meer spectaculair onderzoek dan we hadden verwacht. Elke dag worden er zoveel nieuwe ontdekkingen gedaan. We bezochten of spraken vooraanstaande internationale wetenschappers in Duitsland, Zweden en aan het New Yorkse Rockefeller Instituut over de effecten van stress op de gezondheid. We dompelden onszelf onder in bergen wetenschappelijke artikelen. Terwijl we lazen, met deskundigen praatten en onze patiënten behandelden, beseften we dat we in de kloof staan tussen het briljante onderzoek dat nu in allerlei laboratoria over de hele wereld wordt gedaan, en de toepassing van die bevindingen in de praktijk van specialisten en huisartsen. Door de kloof te overbruggen tussen de laboratoriumtafel en de medische praktijk of thuissituatie – en nu ook dit boek – willen we het baanbrekend wetenschappelijk onderzoek in technieken vertalen die vrouwen helpen in hun dagelijks leven met stress om te gaan. Bij de zorg voor onze patiënten moeten we rekening houden met lichamelijke en psychologische klachten, met hormonen en neurotechnisch onderzoek en nog een heleboel andere factoren, zodat we een integrale, volledige behandeling van hun individuele problemen kunnen geven. Omdat veel vrouwen alleen naar de dokter gaan voor de verwijzing naar een gynaecoloog voor jaarlijks onderzoek, fungeren wij uiteindelijk vaak als eerstelijnsartsen voor veel patiënten. We hebben direct te maken met vrouwen die hulp zoeken voor uiteenlopende kwalen; onze gezamenlijke ervaring hiermee van bijna veertig jaar zorgde ervoor dat we een sterk op de praktijk gerichte, probleemoplossende aanpak hebben ontwikkeld. We doen geen onderzoek in een lab en geven geen colleges aan een universiteit. Wij werken met werkelijk bestaande vrouwen aan hun reële gezondheidsproblemen en bieden hun elke dag daadwerkelijk oplossingen. 15
Behalve in de kloof tussen laboratoriumtafel en medische praktijk staan we ook nog in een andere: die tussen de huidige gezondheidszorg en de werkelijke behoeften van vrouwen voor de best mogelijke individuele zorg. Alle artsen worden met obstakels geconfronteerd als ze die hoogwaardige individuele zorg willen bieden. Ons medische systeem heeft weinig op met welzijn; het is met name gericht op de zorg voor mensen die al ziek zijn. Om hoogwaardige zorg te kunnen bieden, moeten gezondheidszorg en huisartsen een begin maken met de preventie van ziekten en hun patiënten leren waardoor ziekten ontstaan. Heeft een patiënt een aantal gezondheidsproblemen tegelijk, dan wordt de ziekte of aandoening volgens het huidige systeem afzonderlijk behandeld. Onze gezondheidszorg combineert de behandelingen niet en wijst geen gemeenschappelijke oorzaak aan voor diverse kwalen die zich tegelijk voordoen. Om die reden ben je misschien bij meerdere specialisten geweest om antwoorden op je gezondheidsklachten te krijgen; een integrale benadering van je gezondheid is er niet. Vooral de gezondheidszorg voor vrouwen is ontoereikend. Vrouwen worden over het algemeen door de gezondheidszorg neerbuigend behandeld of genegeerd en van oudsher als tweederangsburger gezien. Tot voor kort heeft het wetenschappelijk medisch onderzoek zelden vrouwen in research betrokken vanwege de invloed van onze hormooncycli en onze fysiologie. Vrouwen werden zelfs uitgesloten van onderzoeken die de basis vormden van de meest gangbare behandelingen voor zowel mannen als vrouwen, met inbegrip van medicijnen die voor beide seksen in dezelfde doses worden voorgeschreven. Dit betekent dat een tengere vrouw van slechts 1.63m vaak dezelfde medicijnen voor hartklachten of bloeddruk krijgt voorgeschreven als een veel zwaardere en grotere man van 1.83m. Geen wonder dat de Amerikaanse Hartstichting een nieuw onderzoeksterrein in het leven heeft geroepen dat gericht is op hartziekten bij vrouwen. Wetenschappers weten pas sinds kort hoe groot het verschil is tussen hart‑ en vaatziekten bij vrouwen en mannen 16
en dat is nog maar een van de hoofdgebieden waarop onlangs onverwachte ontdekkingen zijn gedaan. Tijdens het onderzoek voor dit boek waren we echter blij te ontdekken dat vrouwen vaker bij actuele onderzoeken worden betrokken. Het tij keert, omdat vrouwen meer zeggenschap hebben over geld, wat onze macht vergroot en de dienstverlenende instanties dwingt ook naar ons te luisteren, verantwoording af te leggen en betere gezondheidszorg te bieden. Tot aan het Women’s Health Initiative in 2001 (een onderzoek waarin tienduizend gezonde vrouwen van middelbare leeftijd zonder hart‑ en vaatziekten werden gerandomiseerd voor een behandeling met preventief hormoongebruik of niet), is er geen gecontroleerd dubbelblind onderzoek van belang gedaan naar de multisysteemeffecten van hormoontherapie, al werd dit al meer dan vijftig jaar algemeen aanbevolen. Er is altijd meer geld geïnvesteerd in de marketing van gezondheidszorg aan het adres van vrouwen dan aan de sponsoring van belangrijk medische onderzoek naar de gezondheid van vrouwen; vrouwen nemen immers de meeste beslissingen over de medische zorg van het gezin – ze kiezen de artsen, het ziekenhuis en de zorgverzekeraar. Met andere woorden, het medische bestel is meer geïnteresseerd in je koopkracht dan in je behoeften op het gebied van gezondheidszorg. We zijn van mening dat vrouwen de aandacht van de gezondheidszorg verdienen als individu en als basis van het gezin. Sterke, gezonde vrouwen zorgen voor een sterke, gezonde samenleving. De potentiële levensduur van mannen en vrouwen is de laatste honderd jaar enorm toegenomen, maar een belangrijkere verandering is hoe wij mensen tegenwoordig leven. Vooral vrouwen gaan meer dan ooit gebukt onder stress omdat ze meerdere functies in het leven moeten combineren, zoals die van liefhebbende echtgenote en moeder, of degene die het contact met de rest van de familie onderhoudt, degene die het huishou17
den draaiende houdt, die ook buitenshuis een baan heeft of een bedrijf runt, vrijwilligerswerk doet of op school helpt, buitenschoolse activiteiten organiseert en vaak ook nog voor bejaarde ouders zorgt die niet altijd om de hoek wonen. We zijn fysiek niet in staat om de op de loer liggende gevaren van constante stress aan te kunnen, omdat de werking van ons lichaam niet is meegegaan in de moderne eisen van onze meervoudige rollen. Tegelijkertijd is de dagelijkse sociale steun in ons moderne leven minder geworden – een basisbehoefte van de mens, evenals een factor die stress voorkomt en helpt oplossen. De moderne communicatietechnologie maakt ons te allen tijde bereikbaar en beschikbaar voor iedereen, verstoort onze (gemoeds)rust, en maakt het sociaal isolement alleen maar groter. We willen je doen beseffen hoe stress een negatieve invloed heeft op elke cel van je lichaam, op de manier waarop je de wereld ervaart en hoe dat soort gevoelens lichamelijk tot uiting komen; als dat besef eenmaal gaat leven, kun je stappen ondernemen om gezond te blijven of weer gezond te worden. We willen graag dat je jouw typische reactie op stress leert herkennen. Voor dat doel onderscheiden we vier stresstypen zodat je kunt bepalen tot welk type je behoort. We leren je ook welke alarmbellen gaan rinkelen zodra stress destructief dreigt te worden en bieden je een ontstressprogramma aan op basis van je specifieke type. We geven je niet alleen adviezen om weer gezond te worden en de stress in je leven te verminderen, maar laten je ook de wonderbaarlijke interactie zien tussen je inwendige, onzichtbare lichaamssystemen en mentale processen. Terwijl we onderzoek deden voor dit boek hebben we alleen maar meer ontzag gekregen voor de kracht, schoonheid en veerkracht van het vrouwenlichaam. We willen graag de verbazing en het respect uitdrukken dat we voor de complexe systemen koesteren die onze lichamen regeren en ons op briljante wijze van dienst zijn. We hopen dat ons verslag van de laatste wetenschappelijke inzichten over vrouwen en stress je nieuw inzicht geven in je kracht en het 18
herstellingsvermogen. We willen je helpen controle te krijgen op je reactie op de enorme stress waarmee het moderne leven je confronteert, zodat je je fysiek, mentaal en emotioneel op je best voelt. Stephanie McClellan, M. D. en Beth Hamilton, M. D.
19
Inleiding Waarom zijn vrouwen zo gestrest?
Door alles wat er in de wereld om ons heen gebeurt is het niet zo vreemd dat we inmiddels met een stressepidemie te maken hebben. Het wordt tijd dat we gaan inzien dat stress een tol eist van ons welzijn. Onderzoek heeft aangetoond dat de gevolgen van stress groter zijn voor vrouwen dan voor mannen: vrouwen hebben een grotere afgifte van chemische ‘triggers’ voor stress, hormonen die ook nog langer aanwezig blijven in een vrouwenlichaam dan in dat van een man. Daarbij komt dat vrouwelijke hormonen direct hun stressrespons beïnvloeden. Bovendien blijken vrouwen gevoeliger te zijn voor de fysieke symptomen van stress vanwege de sekseverschillen bij de verwerking door de hersenen, waar we later nog op terugkomen. Vanwege deze biologische verschillen zijn vrouwen stressgevoeliger en duurt hun stressreactie langer dan die van mannen.
Multitasken en daarna uitgeput Al zijn vrouwen biologisch in staat om veel dingen tegelijkertijd te doen, toch lijken we altijd tekort te schieten in wat we van onszelf moeten. Onze hersenen zijn dan wel voorgeprogrammeerd om te kunnen multitasken, maar omdat we er goed in zijn, gaan we tot het uiterste en proberen we nog meer te doen; we denken altijd meer te kunnen dan één ding tegelijk. Maar zodra we te veel hooi op de vork nemen – en welke vrouw doet dat niet? – creëren we voor onszelf een knagend gevoel van ‘onder druk staan’ en de paniek dat we het allemaal niet voor elkaar 20
krijgen. We haasten ons van de ene activiteit of taak naar de andere, vragen het uiterste van onszelf en nemen nauwelijks tijd om te ontspannen. Vrouwen zijn ook nog geconditioneerd om voor het welzijn van anderen te zorgen en proberen het iedereen naar de zin te maken. Deze neiging tot verzorging maakt ons ontvankelijk voor hogere stressniveaus, vooral als we te veel op ons nemen en vervolgens beseffen dat we overbelast zijn. De meeste vrouwen hebben talloze functies; verwacht wordt dat we alle of vele van de volgende rollen op ons nemen.
Vrouw of vriendin Moeder Dochter Mantelzorger voor een ouder Zus Vriendin Werkneemster Hoofd huishouding Kok/voedingsdeskundige Persoonlijke shopper Crisismanager Supporter bij sportwedstrijden Sociaal manager Huishoudster Chauffeur Huiswerkbegeleidster Bemiddelaar Organisator van feestjes Levenscoach Vrijwilliger Binnenhuisarchitect Kapster/haarstyliste Hondenuitlater/-trainer Verpleegster Wasvrouw 21
Fitness‑ en voedingsdeskundige Financieel manager/rekeningbetaler Tuinier Aangenomen wordt dat de grootste factor voor de epidemische stress die vrouwen nu ervaren, in het feit ligt dat vrouwen, moeders, inmiddels massaal buitenshuis zijn gaan werken. Aan het begin van de twintigste eeuw had slechts twaalf procent van de vrouwen betaald werk; tegenwoordig maken vrouwen zesenveertig procent uit van de beroepsbevolking. Zeventig procent van de moeders met kinderen onder de achttien heeft nu een baan. Kinderen opvoeden en werken vergt allebei alle aandacht; daarbij opgeteld hebben werkende moeders nog steeds primair de verantwoordelijkheid voor de zorg voor de kinderen en voor het huishouden. Uit een wereldwijd onderzoek onder vrouwen in de leeftijd tussen dertien en vijfenzestig jaar werd geconcludeerd dat vrouwen met kinderen onder de dertien jaar die fulltime werken, de meeste stress zeiden te hebben. Werkende moeders kunnen gestrest raken uit schuldgevoel omdat ze er ‘niet zijn’ voor hun kinderen. Toch voelen vrouwen die ervoor kiezen om ‘thuis te blijven’ en hun energie aan de opvoeding van hun kinderen te wijden, zich vaak geïsoleerd en ook gestrest omdat ze geen financiële bijdrage leveren aan het gezin. Hun echtgenoot maakt als enige kostwinner vaak overuren op zijn werk, wat ook weer een bron van frustratie kan zijn. Bovendien ervaren getrouwde vrouwen die geen baan buitenshuis hebben en weduwe zijn geworden, of hun financiële zekerheid zijn kwijtgeraakt na een scheiding, in meerdere opzichten financiële stress, vaak met als gevolg verslechtering van hun kwaliteit van leven. Een recente opiniepeiling van de American Psychological Association (2007) leverde op dat achtenveertig procent van de Amerikanen beweert nu meer last te hebben van stress dan vijf jaar geleden. Geld en werk staan boven aan de lijst van zaken waar vijfenzeventig procent van de Amerikanen zich zorgen 22
over maakt, een enorm verschil met de negenenvijftig procent van twee jaar daarvoor. De opiniepeiling werd ook nog eens gedaan vóór de wereldwijde financiële crisis van het najaar van 2008. De impact van deze constante stress is onthutsend. – Vierenveertig procent van de volwassenen heeft te kampen met nadelige gevolgen voor hun gezondheid vanwege stress. – Vijfennegentig procent van alle bezoeken aan artsen betreft stressgerelateerde aandoeningen. – Stress wordt in verband gebracht met de zes hoofdoorzaken van overlijden: hartziekten, kanker, longziekten, ongelukken, leveraandoeningen en zelfmoord. Twee soorten stress werken elke dag op ieder van ons in: chronische en acute stress. Chronische stress werkt onverminderd en op de lange termijn en lijkt onafwendbaar; het put je lichaam en geest uit. Acute stress – traumatische gebeurtenissen en uiterst moeilijke situaties in je leven – kunnen eveneens zorgen dat je stressniveau boven alle proporties uit stijgt.
De twee basisreacties op chronische stress Nadat we duizenden patiënten hadden gezien in de oc Gyn, ontdekten we dat vrouwen twee basisreacties op stress vertonen: hyperactief en hypoactief. In het geval van een hyperactieve stressreactie worstel je fanatiek met alles wat je zorgen baart en dan ook nog met alles tegelijk; van een hypoactieve stressreactie is sprake als je te uitgeput bent om je zelfs maar met de meest dringende problemen bezig te houden. Natuurlijk is de grens tussen hyperactief en hypoactief dun en variëren de symptomen van patiënten afhankelijk van hun situatie; vaak bewegen ze zich op de schaal tussen de twee uitersten. Waar je je ook bevindt op de schaal van de hyperactieve of hypoactieve stressrespons, het voelt niet goed. De twee basisreacties op stress zijn in vier ty23
pen van stressgerelateerde onbalans op te splitsen, variërend van milde tot extreme reacties. Elk type vertoont haar eigen symptomen en elk type heeft de neiging om bepaalde ziekten te ontwikkelen. Specifieke voeding, lichaamsbeweging en hersteltechnieken creëren lichamelijke effecten die je lichaam meer in balans brengen. Je uitgangspunt is wat er voor jou werkelijk toe doet. De verschillende soorten onbalans zijn afhankelijk van je type en vragen op je type afgestemde ontspanningstechnieken, lichaamsbeweging en voeding. Tegenwoordig verwachten de meeste mensen van hun huisarts – of eisen dat zelfs – hulp in de vorm van een pil waardoor ze zich beter gaan voelen. In onze praktijk, de oc Gyn, grijpen we niet zo snel naar ons receptenblokje. We leren onze patiënten liever wat de gevolgen zijn van stress op de lange termijn en bedenken daarna met hen een individueel ontstressprogramma dat ook de oorzaken aanpakt van hun onbalans. De vier op elk type afgestemde programma’s om stress te verlichten die we hebben samengesteld zijn veel effectiever dan welke pil ook, en de ‘bijwerkingen’ zijn alleen maar goed voor je gezondheid. Door te leren hoe je stress kunt tegengaan op een manier die voor je werkt, krijg je controle over je gezondheid en voorkom je dat zich ernstiger ziekten gaan ontwikkelen. Als je al een ziekte hebt, helpt stressvermindering je lichaam in de strijd tegen je ziekte, wat je herstel bevordert. Eerst vertellen we je hoe stress ‘eruitziet’, wat de uiterlijke kenmerken zijn, en vergroten we je inzicht in de manier waarop stress je gedrag, emoties en gezondheid benadeelt. In hoofdstuk 2, ‘De psychologie van stress’, onderzoeken we hoe je waarneming van stress en bepaalde patronen in je manier van denken vaak een stressrespons oproepen. Daarna, in hoofdstuk 3, beschrijven we ‘de anatomie van stress’ en hoe je lichaam is ingesteld op het geven van een respons. Je leert te bepalen tot welk van de vier stresstypen je jezelf moet rekenen, en we reiken je gezonde, duurzame technieken aan waarmee je je stress het hoofd kunt bieden. 24
