Checklist verduurzaming sportverenigingen (tennis etc.) Dit is een voorbeeld van een checklist van een tennisvereniging met 10 kunstgrasbanen en een kantine met kleedruimten. De checklist heeft betrekking op de volgende thema’s: 1 2 3 4 5
Energie Water Afval Voeding Gebouwbeheer en onderhoud terrein (materialen).
De lijst is eenvoudig aan te vullen met eigen specifieke aandachtspunten. Omdat bij verenigingen meestal niemand verantwoordelijk is voor energie en/of duurzaamheid is het wenselijk 1 of 2 mensen daar voor gericht te benaderen. Onder de leden/sponsoren zijn meestal wel mensen te vinden met kennis van zaken die met zo’n afgebakende klus aan de slag willen.
1 Energie Er valt bij verenigingen meestal de meeste winst te halen door te besparen op energie, zowel vanuit het oogpunt van duurzaamheid als financiën. • Stap 1 bestaat dan ook uit het in kaart brengen van de mogelijkheden van energiebesparing. • Stap 2 is kijken wat de mogelijkheden zijn om de eigen energie duurzaam op te wekken, bijvoorbeeld met zonnepanelen en/of -collectoren. Om de mogelijkheden van energiebesparing echt goed in kaart te brengen is een professionele energiescan van het gebouw wenselijk. Deze professionele energiescan is momenteel voor € 250 aan te vragen (2014-2015). De resultaten van de scan zijn te gebruiken bij verbouwingen, bij vervanging van apparatuur etc.. Deze checklist gaat met name in op gedrag en organisatorische maatregelen.
1/9
Energiebesparing: 1.1 Energie: algemeen De energierekening heeft betrekking op het gas- en elektraverbruik. In de meeste gevallen blijkt uit de jaarafrekening dat de grootste kostenpost elektra is (………..kWh €………..). Het gasverbruik is ……….m3 (€ ………). De baanverlichting verbruikt de meeste elektriciteit, andere bronnen van verbruik zijn de binnenverlichting, koeling etc. van het clubhuis. Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden Korte termijn Overstap andere energieleverancier
Idee dit laten doen door: • deskundig lid • sponsor vereniging • betaalde kracht bijv. energieadviseur
Kosten ong. € 300,- a 500,-. Kan betaald worden uit de besparing door collectieve inkoop.
Collectieve inkoop groene energie/ factuurcontrole energie(grootverbruik aansluiting, dubbeltarief etc) Gemiddelde besparing € 500-1000 per jaar Uitvoering provinciale energiescan*
Mogelijkheden Lange termijn Ook sponsors en leden laten profiteren van collectieve inkoop en daarmee de vereniging
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Bij aanschaf apparatuur letten op energiegebruik (energielabel) Geen apparaten onnodig op stand-by laten staan
*Provincie Overijssel (2014-2015) geeft subsidie op energiescan en energiemaatregelen. Meer info www.groeneeurosscoren.nl
2/9
1.2 Energie: verlichting Aspect
ja
nee
nvt
Baanverlichting aan-uit discipline Baanverlichting vervangen door Ledverlichting Kantine: halogeen/TLverlichting etc. vervangen door LED Terrasverlichting: LED Overige ruimten: Oude tl-verlichting vervangen door LED Aanwezigheids- detectie: Kleedruimten Wc’s Plaatsing tijdschakelaars Meerdere lichtschakelgroepen om aangepaste lichtverdeling toe te kunnen passen -veldverlichting - kantine
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Informeren ervaringen LED … aantal
1.3 Energie: koeling Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Vervanging oude koel-vrieskasten door A +++ Zijn temperaturen juist ingesteld, dwz niet te koud? Voldoende 3/9
Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
ventilatieruimte bij koeling en/geluidsapparatuur Jaarlijks de condensors achterzijde koelapparatuur schoonmaken Verlichting koelkasten/ frisdrankautomaat uit als kantine dicht is Vries/koelkasten die amper worden gebruikt uitzetten (bijv. in minder drukke periodes zoals winterperiode) Regelmatig ontdooien vrieskisten
1.4 Energie: verwarming Het merendeel van het gas wordt gebruikt voor de verwarming van de kantine en voor de warmwater voorziening. Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Instelling: -nachttemperatuur op 12 (ipv 15) graden instellen Is dag-nacht stand ingeregeld? Isolatie: Kieren dichten (deurrubbers etc) Radiatorfolie plaatsen tussen radiator en buitenmuur Deurdrangers
4/9
Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Kunnen radiatoren hun warmte afgeven (aftimmering/banken) Isolatiemaatregelen gebouw in kaart brengen (dubbelglas, gevelisolatie, leidingen, warmtewisselaar douches etc.) Zie energiescan CV- installatie: Is ketel aan vervanging toe? Leidingen cv-installatie isoleren Warm water toestellen regelmatig ontkalken Tijdschakelaars op vaatwassers, koffiemachines etc.
1.5 Energie: opwekking (stap 2) Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Onderzoek aanschaf PVpanelen (elektriciteit) Is er groot/kleinverbruik aansluiting (dit ivm salderen zonne-energie) Onderzoek of aanschaf zonnecollectoren zinvol is (warm water) Bij vervanging CV, alternatieven onderzoeken bijv. houtkachel 5/9
Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
2 Water 2.1 Waterbesparing Bij vermindering in verbruik besparen we zowel op kosten van het water als de zuiveringsheffing [Sportservice]. Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Kranen:
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Perlators plaatsen (schuimstraalmondstukken) Spoelkraan achter de bar op rustige momenten uit zetten Waterbesparende Voorlichting over besparingsmogelijkheden (b.v. stickers)
Kranen gedrag:
Douchekoppen Douche / gedrag
Toiletten; Waterbesparende toiletten Beregening sportvelden Mogelijkheid van regenwater afkoppeliing
6 ipv 9 liter reservoirs met spoelonderbreker Niet te snel beregenen
2.2 Waterkwaliteit Aspect Verbruik
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
-Gebruik minder 6/9
Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
schoonmaakmiddelen
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
milieubelastende schoonmaakmiddelen (geen chloor); -Gebruik doseringssysteem Opstellen van een goed schoonmaakplan (eerst droog reinigingen/doseringssysteem) Gebruik van microvezeldoekjes
3 Afval • •
Stap 1: het voorkomen van afval. Stap 2: het gescheiden inzamelen.
Aspect
ja
1. VOORKOMEN Eenmalige verpakkingen
Spuitbussen Batterijen
2. SCHEIDEN Chemisch afval Papier en karton Glas
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Vervangen door statiegeld (i.p.v. b.v. blik) Vermijd gebruik Zoveel mogelijk Enet gebruiken
Milieubox gebruiken Apart inzamelen Apart inzamelen 7/9
Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT Apart inzamelen Apart inzamelen Inzamelactie vet
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT Verduurzamen Fairtrade Biologisch Streekproducten Gezond
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
GFT Plastic Frituurvet etc.
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
4 Voeding Aspect Assortiment
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
5 Gebouwbeheer en onderhoud terrein 5.1 Gebouwbeheer Houd bij verbouwingen, renovaties, onderhoud, aanschaf apparatuur etc. rekening met duurzaamheid (life cycle management, dus verbruik van grond- en hulpstoffen, energie en water bij aanschaf en onderhoud). Aspect Asbest onderzoek in gebouw Hout
Verf PUR-schuim Isolatie
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
Gebruik bij voorkeur geen tropisch hardhout, maar duurzame vervangers Op waterbasis. Duurzame vervangers. Gebouw,
8/9
Aspect
ja
nee
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT leidingen etc.
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
nvt
Bevinding
Mogelijkheden KT
Mogelijkheden LT
Geselecteerde actie
Actiehouder
Geplande datum
Datum gereed
5.2 Onderhoud terrein Aspect
ja
nee
Beplanting: -bij voorkeur inheems (biodiversiteit); -onderhoudsvriendelijk; Maak geen gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen Speelvoorziening: -natuurspeelplek -geen tropisch hardhout Zo min mogelijk vaste bestrating (inzijging water bodem)
Zwolle, januari 2014
9/9
