Certificatie Welke juridische plichten zijn er en wat zijn de alternatieven

Certificatie Welke juridische plichten zijn er en wat zijn de alternatieven Onderzoeker: Freyja van den Boom Wetenschappelijk begeleider: Mr. G. Evers Prof. mr. J Verschuuren

Wetenschapswinkel Universiteit van Tilburg

Augustus 2004 Universiteit van Tilburg Wetenschapswinkel Postbus 90153 5000 LE Tilburg Tel. 013-4662645 E-mail: [email protected] Internet: www.uvt.nl/wetenschapwinkel ISBN: 90-73758-64-5

Voorwoord Stichting De Twaalf Ambachten heeft de Wetenschapswinkel benaderd met het verzoek onderzoek te laten doen naar (on)mogelijkheden van certificering van producten die door kleinschalige ondernemers worden ontwikkeld. Siets Leeflang geeft aan dat certificering en keurmerken een probleem zijn voor kleine – vaak ambachtelijke – bedrijven van maximaal 15 tot 20 werknemers. Zo zijn niet alleen aan keurmerken hoge kosten verbonden, maar ook aan de halfjaarlijkse kwaliteitscontroles waaraan bedrijven moeten voldoen voor de zogenaamde ISOnorm 90022. Deze is zo duur dat een bedrijf me minder dan 20 werknemers het doorgaans niet kan betalen, hoewel de toelatingsgrens bij 5 werknemers ligt. Daarom wil de Stichting zelf certificaten gaan uitreiken. Freya van den Boom heeft onderzocht welke juridische plichten zijn verbonden aan certificering en wat zijn de alternatieven.

Iris Sliedrecht, coördinator ondezoekbemiddelingen Wetenschapswinkel

Voorwoord van de auteur Onderzoeksopdracht Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Wetenschapswinkel van de Universiteit van Tilburg. De Wetenschapswinkel is door de Stichting De Twaalf Ambachten benaderd met een aantal vragen over de juridische aspecten en verplichtingen van certificatie. De Stichting De Twaalf Ambachten richt zich op mens - en milieuvriendelijke technieken en producten. Een kenmerk hiervan is dat de productie vaak door kleine, ambachtelijk werkende bedrijfjes gebeurt die niet gericht zijn op massaproductie. Er is een toenemende vraag naar betrouwbare manieren van kwaliteitsbeoordeling. Omdat producten en productiemethodes steeds technischer worden is er vaak veel geld, tijd en deskundigheid nodig om de kwaliteit te beoordelen. Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van certificaten om aan te tonen dat producten een bepaalde kwaliteit bezitten, zoals veiligheid en milieuvriendelijkheid. De Stichting De Twaalf Ambachten heeft op dit moment geen certificaat voor haar producten, omdat de kosten voor keuringen en controles zo hoog zijn. Gezien de toename in gebruik en vraag, wil de Stichting De Twaalf Ambachten weten of het hebben van een bepaald certificaat verplicht is en wat de gevolgen zijn als men niet aan de (financiële) vereisten kan of wil voldoen. Vraagstelling Certificatie: welke juridische plichten zijn er en wat zijn de alternatieven. Onderzoeksopzet Voor de beantwoording is het van belang om erachter te komen wat een certificaat is, wat de verplichtingen en de eisen zijn, waarom er zoveel gebruik van wordt gemaakt en of er alternatieven zijn. Ook spelen de overheid en andere marktpartijen een belangrijke rol. Gezien het onderwerp en de hoeveelheid informatie heb ik gekozen voor een literatuurstudie. De benodigde en gebruikte informatie heb ik gevonden en gekregen via informatiebrochures van verschillende bedrijven zoals KEMA en GASTEC. Boeken en tijdschriften. nuttige websites van verschillende organisaties, milieuverenigingen, overheidssites, Europa gerelateerde sites enz. De meest gebruikte en relevante informatie staat vermeld in de literatuurlijst, en het notenapparaat.

vi

CERTIFICATIE

Ik ben dit onderzoek gestart met te onderzoeken of het hebben van een certificaat verplicht is voor de producten van de Stichting Twaalf ambachten. Ik ben me aan de hand van de verzamelde informatie gaan verdiepen in het certificatie en daarbij gestuit op gerelateerde onderwerpen zoals normalisatie, accreditie, aansprakelijkheid en mededinging. Omdat certificatie zich vooral ontwikkeld heeft vanuit de markt is het moeilijk een duidelijke juridische afbakening te maken. Certificatie begeeft zich op het gebied van economie en rechtswetenschap. Ik hoop dat ik de stichting voldoende informatie en duidelijkheid heb kunnen geven over verplichtingen bij certificaten en eventuele mogelijkheden en alternatieven. Ik heb me beperkt tot de verplichting van de CE markering vanuit Europese wetgeving. Bij certificatie heb ik me gericht op productcertificatie. Ik heb er verder voor gekozen om niet specifiek in te gaan op keurmerken. De betekenis van keurmerken zoals het milieukeurmerk is het geven van (product)informatie door middel van een logo en valt naar mijn mening onder certificatie. De vereisten van certificatie zullen ook toegepast kunnen worden op keurmerken. De CE markering komt in hoofdstuk 2 aan bod na een introductie van het onderwerp en de Stichting De Twaalf Ambachten. In hoofdstuk 3 wordt besproken wat de belangrijkste kenmerken van certificatie zijn. Als alternatief voor het milieukeurmerk en bestaande vormen van certificatie kan de Stichting De Twaalf Ambachten eventueel zelf een certificaat opstellen voor productie en producten die aan haar doelstelling voldoen. De oprichting van een DTA certificaat bespreek ik in hoofdstuk 4, waarna in de afsluiting mijn eigen conclusies aan bod zullen komen. Ik kan geen kant en klare oplossingen bieden maar ik hoop dat de Stichting De Twaalf Ambachten met dit onderzoek voldoende antwoord heeft gekregen op haar vragen. Ik wil hierbij iedereen bedanken voor de informatie en begeleiding. Vooral dank aan G.Evers en J.Verschuuren van de Universiteit van Tilburg M.Haring van de Wetenschapswinkel S. Leeflang van de Stichting De Twaalf Ambachten.

Freya van den Boom

Inhoudsopgave

Voorwoord

iii

Voorwoord van de auteur

v

Inhoudsopgave

vii

Samenvatting

1

1

Inleiding

3

1.1 Stichting De Twaalf Ambachten 1.2 Dure keurmerken 1.3 Doel van het onderzoek

3 4 5

CE-Markering

7

2

3

2.1 Vrij verkeer van goederen 2.1.1 Fundamentele voorschriften 2.2 Eisen voor CE markering. 2.2.1 Technisch constructiedossier 2.2.2 Gebruiksaanwijzing of handleiding 2.2.3 Verklaring van overeenstemming 2.3 De Stichting De Twaalf Ambachten en CE markering. 2.3.1 Wettelijke verplichting voor CE markering 2.3.2 Mogelijkheden met betrekking tot CE markering. 2.3.3 Belemmering door CE markering 2.4 Conclusie

7 7 8 8 9 9 9 10 11 12 12

Certificatie

15

3.1 Wat is certificatie 3.1.1 Onderwerpen van certificatie 3.2 Verplichte certificatie 3.3 Kosten van certificaten 3.4 Redenen voor certificatie. 3.4.1 Interne verbetering en erkenning 3.4.2 Het verbeteren of behouden van de concurrentiepositie 3.4.3 Productaansprakelijkheid 3.4.4 Vertrouwen van marktpartijen. 3.4.5 Regeling Erkenning Gasinstallateurs 3.5 De overheid 3.6 Betrouwbaarheid van certificaten in de markt 3.7 Gevolgen van het wel of niet hebben van een certificaat 3.8 Mededingingswet

15 15 16 17 17 18 18 19 20 20 22 23 24 25

viii

INHOUDSOPGAVE

3.8.1 risico’s van certificatie 3.8.2 Feitelijke verplichting tot certificatie 3.9 Alternatieven

26 26 28

DTA Certificaat

29

4.1 Erkenning van mens- en milieuvriendelijkheid 4.1.1 Waarborgen 4.2 Het DTA certificaat 4.3 de certificatiecriteria 4.3.1 Product en productiecriteria 4.3.2 Toelating en keuringscriteria 4.3.3 Vaststellen certificatie reglement 4.4 Het definitieve certificatieschema 4.5 De mate van betrouwbaarheid 4.6 Certificerende instelling 4.7 Conclusie

29 29 30 30 30 31 31 31 32 33 34

Afsluiting

37

Literatuurlijst

41

Bijlage I klachten indienen bij de Nma.

45

4

5

Samenvatting Ce markering De Stichting de Twaalf Ambachten heeft voor de stekker van de helofyten filter de CE markering moeten aanbrengen. Dit geld voor producten die onder een zogenaamde Nieuwe Aanpak richtlijn vallen. Per product zal moeten worden beoordeeld of deze of onderdelen ervan onder de reikwijdte van de richtlijn vallen. Als dit zo is moet het product voldoen aan de eisen van de richtlijn. Deze zijn: opstellen van een technisch constructie dossier gebruiksaanwijzing of handleiding verklaring van overeenstemming en eventueel een certificaat van overeenstemming door een officieel erkende keuringsinstelling. Zonder de CE markering mag het product niet op de markt worden gebracht. Misschien dat de tegelkachel van de stichting onder de richtlijn voor gastoestellen valt. Omdat het niet altijd duidelijk is of toestellen aan een richtlijn moeten voldoen is het aan te raden hierover advies te vragen. Gastec is in Nederland aangewezen als notified body voor deze richtlijn. Naast CE markering bestaan er vrijwillige certificaten op de markt. Certificaten Er wordt op de markt in toenemende mate gebruik gemaakt van certificaten, om zekerheid te hebben over de kwaliteit van producten. Het hebben van een kwaliteitscertificaat wordt verlangd bij het afsluiten van een verzekering zonder extra premies, en ook bij het installeren van de gaskachel door een erkende installateur werd om een certificaat gevraagd. De meeste certificaten zijn vrijwillig. Toch is op de markt het hebben van een certificaat in grote mate verplicht. Nadelen van het niet hebben van een certificaat zijn dat het moeilijker is om je producten op de markt te brengen en een concurrentiepositie te behalen. Als het hebben van een certificaat een voorwaarde is geworden voor het voortbestaan van een bedrijf is er sprake van een verplichting op grond van de markt. Omdat dit een concurrentiebeperking kan zijn moet er gekeken worden of de certificatie een ongeoorloofde mededingingsregel is. De mate van verplichting tot het hebben van een certificaat moet gerechtvaardigd kunnen worden door de positieve effecten die certificatie heeft, zoals kwaliteitsverbetering. Het moet tevens mogelijk blijven om op een andere manier aan te tonen dat het product aan de voorschriften voldoet. Een andere manier om de gebruikers van certificaten zekerheid te geven over de kwaliteit, en de ontwikkeling van nieuwe mens en milieuvriendelijkheid producten te stimuleren, is door

2

-

CERTIFICATIE

zelf een erkenningsregeling op te stellen of zelf een certificaat uitgeven voor producten en technieken die voldoen aan hoge eisen voor mens en milieuvriendelijkheid.

De CE markering is wettelijk verplicht maar de vrijwillige certificaten niet. Het niet hebben van de CE markering heeft gevolgen voor de aansprakelijkheid van de producent bij schade. Als men niet voldoet aan de wettelijke verplichtingen zal ook geen aanspraak gemaakt kunnen worden op de verzekering als de verzekeraar kan aantonen dat CE markering verplicht is en niet is toegepast. Het is dus belangrijk zekerheid te krijgen over de verplichtingen van de CE markering.

1 Inleiding Het is moeilijk een balans te vinden tussen economie en ecologie. Industrialisatie en productie neemt toe en daarmee ook de druk op milieuwaarden. Grondstoffen raken op, er is teveel afval, en regelmatig zijn er ongelukken met transport en productie die vaak ernstige gevolgen hebben voor het milieu en de gezondheid. De meeste van deze problemen zijn een gevolg van grootschalige productie. Niet alleen de overheid, maar ook producenten en consumenten zijn hiervoor verantwoordelijk. We stellen steeds hogere eisen aan producten, willen producten die zuinig, veilig en goedkoop zijn. De laatste jaren worden mensen echter ook milieubewuster,.De eisen en voorschriften die aan producten op de markt worden gesteld zijn technisch en specifiek, en streng. Dit is begrijpelijk gezien de risico’s die vooral met massaproductie gepaard gaan. Men vertrouwt op externe kwaliteitsbeoordelingen omdat men vaak niet meer zelf over de deskundigheid, tijd en financiën beschikt, om zelf de kwaliteit te beoordelen. De vraag is of dit een goede ontwikkeling is ? In dit onderzoek wordt de vraag gesteld wat certificaten zijn en wat verplicht is op grond van de wet en de markt. 1.1 Stichting De Twaalf Ambachten De Stichting De Twaalf Ambachten is in 1977 in Boxtel opgericht als centrum voor ecologische technieken. Het doel is het stimuleren en ontwikkelen van mens en milieuvriendelijke technieken en producten. Mede als reactie op de huidige grootschalige economie die geen aandacht meer lijkt te besteden aan deze waarden. Door middel van technische uitvindingen wordt geprobeerd het productieproces zo in te richten dat zo weinig energie en grondstoffen worden verbruikt en het milieu het minst wordt belast. Omdat men niet gaat voor grote productieaantallen zijn de risico’s en afval bij fouten in het productieproces ook kleiner. Bovendien omdat men geen gevaarlijke processen gebruikt zijn de gevolgen ook minder schadelijk of gevaarlijk. Mens en milieuvriendelijk. Het gebruik van grondstoffen en energie wordt zo efficiënt mogelijk gehouden. De producten moeten eenvoudig te maken zijn met weinig grondstoffen en energieverbruik, makkelijk in gebruik, duurzaam en makkelijk repareerbaar. Ook hoopt men mensen bewuster met producten om te laten gaan door hen te confronteren met de effecten van productie en consumptie.

CERTIFICATIE

4

Een aantal bekende producten van de Stichting De Twaalf Ambachten zijn o.a. de waterbesparende douchekop, het GFT toilet en de helofytenfilter die veel in nieuwbouw gebruikt wordt. Ook erg succesvol is de uitvinding van de op gas brandende tegelkachel.. De tegelkachel is eigenlijk een houtkachel, maar door een uitvinding van de Stichting ook te gebruiken als gaskachel. -

-

-

De kachel is beter voor het milieu omdat er sprake is van minder gasverbruik en minder grondstoffenverbruik. Bovendien gaat de kachel lang mee en is gebruiksvriendelijk. Omdat de kachel van buiten minder warm wordt is er minder gevaar dat bijvoorbeeld kinderen zich eraan kunnen branden. De speciale manier van verbranding zorgt voor minder droge en stoffige lucht en daardoor een gezondere lucht. De kachel is zuiniger omdat er sprake is van een hoog rendement en optimale verbranding. Omdat er minder verlies is van warmte door openstaande deuren en ramen kan dit tot wel 60% schelen.

De tegelkachel is een van de producten die men zelf kan bouwen. Het is niet alleen interessant, het maakt mensen ook meer milieubewust en meer betrokken bij het productieproces. De kachel is grondig gekeurd en goed bevonden door specialisten op dit gebied. Echter door het niet hebben van een certificaat is het succes van de tegelkachel beperkt.

1.2 Dure keurmerken Voor de helofytenfilter heeft de Stichting De Twaalf Ambachten de CE- markering en een KIWA -certificaat. De kosten van deze certificaten staan niet in verhouding tot de geringe omzet van de stichting. Hoewel de tegelkachel in principe aan alle wetgeving en eisen voldoet, een hoog rendement heeft en zelfs veiliger en zuiniger is dan de meeste gaskachels op de markt, kan de stichting dit niet aantonen door middel van een certificaat of keurmerk. De Stichting De Twaalf Ambachten vraagt zich af of certificatie verplicht is en of er alternatieven zijn voor deze certificaten. Is certificatie verplicht voor de producten van de stichting. Wat zijn de gevolgen als je niet aan de vereisten voldoet. Zijn er alternatieven. Hiermee ben ik aangekomen bij het onderwerp van dit onderzoek:

INLEIDING

5

1.3 Doel van het onderzoek Omdat de technologie van nieuwe producten zo snel gaat is het niet altijd mogelijk om zelf te controleren of producten aan de gewenste kwaliteiten voldoen. De keuringen kosten veel tijd, geld en vragen om specifieke deskundigheid. In het bedrijfsleven wordt steeds vaker gebruik gemaakt van certificaten en keurmerken om het vertrouwen te geven dat aan eisen wordt voldaan. Omdat het hebben van een certificaat steeds vaker als voorwaarde wordt gesteld is het van belang te kijken wat de verplichtingen zijn en wat je van certificatie mag verwachten. Er zijn op de markt tal van verschillende certificaten en keurmerken te vinden voor de meest uiteenlopende eigenschappen. De Stichting De Twaalf 1 2 Ambachten had het al over het Gaskeur , een KIWA certificaat en Ce markering. Ik begin met een onderscheid te maken tussen vrijwillige en verplichte certificaten en CE markering. Hoofdstuk 2 zal vooral gaan over de verplichtingen voor de Stichting met betrekking tot CE markering. Hoofdstuk 3 heeft betrekking op certificatie. Ik zal eerst beschrijven wat certificatie is, wat de verplichtingen zijn en waarom gebruik wordt gemaakt van certificatie. Hierna zal aan bod komen hoe en of het doel van certificatie ook met andere middelen te bereiken is.

1 2

Uitgegeven door Gastec Certification voor informatie www.gasteccertification.com Uitgegeven door Kiwa certificatie en keuringen. Voor informatie www.kiwa.nl

2 CE-Markering Veel industriële producten op de markt hebben tegenwoordig een CE markering. De CE markering op een product geeft aan dat het product voldoet aan de fundamentele eisen die gelden voor heel Europa ten aanzien van produc3 ten. Het product moet zonder verdere nationale belemmeringen worden 4 toegelaten in de gehele EER.

2.1 Vrij verkeer van goederen Men wil in Europa een interne markt met vrij verkeer van goederen. Het probleem na de eenwording was echter dat bijna elk land eigen productvoorschriften had. Bovendien werden buitenlandse keuringen en certificaten niet geaccepteerd. Gevolg was dat producenten hun productie per lidstaat moesten aanpassen en opnieuw laten keuren. Dit levert een belemmering van de handel op. De nieuwe aanpak van de EG heeft als doel deze handelsbelemmeringen op te heffen door harmonisatie van de eisen voor veiligheid, gezondheid en milieu waar producten minimaal aan moeten voldoen om op de markt te worden toegelaten. Producenten zijn verplicht de CE markering aan te brengen om te laten zien dat aan de eisen wordt voldaan. Om de betrouwbaarheid van de CE markering te waarborgen zijn er ook eisen voor de keuring opgesteld. 2.1.1 Fundamentele voorschriften Lidstaten moeten de nationale wetgeving aanpassen aan de fundamentele eisen van de richtlijnen. Voor de uitwerking van deze globale eisen in technische specificaties wordt verwezen naar normen. De Europese normalisatie-instellingen hebben de opdracht gekregen om de technische eisen verder uit te werken in normen. De nationale instellingen kunnen deze weer omzetten in nationale normen. Als producten aan de Europese of nationale normen voldoen, is er een vermoeden van overeenstemming met de essentiële vereisten. Als producent ben je niet verplicht om

3

4

Er is een vermoeden van overeenstemming (CE = Conformité Européenne

tot de Europese Economische Ruimte (EER) behoren de 15 landen van de Europese Unie (België, Denemarken, Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Portugal, Spanje, Oostenrijk, Zweden, Finland), alsmede IJsland, Noorwegen en Liechtenstein.

8

CERTIFICATIE

volgens deze normen te produceren. Belangrijk is wel om te kunnen bewijzen dat aan de essentiële eisen is voldaan. Er zijn Europese richtlijnen opgesteld voor machines, elektrische veiligheid, elektromagnetische compatibiliteit, gastoestellen, warmwaterketels, medische apparatuur, liften, persoonlijke beschermingsuitrustingen,en producten bestemd voor gebruik in mogelijke explosieve omgevingen. Per richtlijn worden keuringsinstellingen geselecteerd door de nationale overheid en aangewezen door de Europese Commissie (notified body’s), die bevoegd zijn om advies te geven of een product of onderdeel valt onder de reikwijdte van een richtlijn, het uitvoeren van keuringen of het doen van controles. 2.2 Eisen voor CE markering. Als een product onder de reikwijdte van een richtlijn valt moet voldaan worden aan de fundamentele eisen. Het kan zijn dat een product onder meerdere richtlijnen valt. Dit betekent dat het product aan de eisen van al deze richtlijnen moet voldoen voordat het op de markt mag komen. De producent is verantwoordelijk voor het voldoen aan de eisen van de richtlijn.Verplicht is het opstellen van een technisch constructiedossier, een gebruiksaanwijzing, de verklaring van overeenstemming. 2.2.1 Technisch constructiedossier Van elk product moeten alle relevante papieren, keuringen en ontwerpen worden verzameld. Aan de hand van dit dossier moet het voor keuringsinstellingen mogelijk zijn om vast te stellen of inderdaad aan de essentiële vereisten wordt voldaan. Dit zijn ondermeer gegevens over de gebruikte apparatuur en onderdelen. Als men gebruik maakt van onderdelen die onder een richtlijn vallen is het aan te raden om van de leveranciers de stukken die nodig zijn voor het TCD en een verklaring van overeenstemming te vragen. het gebruik van Europese of nationale normen de gedane keuringen en onderzoeken en de resultaten hiervan Zo moet een goede analyse van de veiligheidsrisico’s gemaakt worden. Belangrijk is dat je als producent een goed inzicht krijgt over mogelijke veiligheidsrisico’s bij gebruik, waarbij ook moet worden gekeken naar gebruik door niet ervaren gebruikers en onjuist gebruik, montage,onderhoud,transport enz. Alle risico’s moeten gedekt zijn. Dit kan door het product aan te passen of een waarschuwing voor het risico op te nemen in de gebruiksaanwijzing.

CE-MARKERING

9

2.2.2 Gebruiksaanwijzing of handleiding In de gebruiksaanwijzing staan de voorschriften en mogelijke risico’s voor het gebruik van het product. Dit kunnen ook zijn voorschriften met betrekking tot het inbouwen of aansluiten van het product. Door de veiligheidsanalyse komt men erachter wat de risico’s zijn. Als de gevaren niet op een andere manier voorkomen kunnen worden door bijvoorbeeld het product aan te passen, moet men hiervoor waarschuwen. 2.2.3 Verklaring van overeenstemming Als laatste stelt de producent een verklaring op dat zijn product conform de desbetreffende richtlijn is. Voor producten die eenvoudig te controleren zijn en waar test- en keuringsmethodes voor bestaan kan de producent zelf controleren of zijn product voldoet aan de richtlijn. Voor producten die meer risico’s kunnen opleveren is een zwaardere keuring verplicht door een hiertoe aangewezen instantie. Elk erkende keuringsinstelling is bevoegd de keuring te verrichten. Is het product gekeurd, dan geldt deze keuring voor het product voor de hele EER. Welke keuring moet worden gevolgd staat voorgeschreven in de richtlijn. Omdat er concurrentie is tussen de verschillende instellingen is het nuttig offertes van verschillende keuringsinstellingen op te vragen en te vergelijken. In geval van enkel productie, kan de instelling ieder product afzonderlijk controleren. In geval van serieproductie geeft de instelling een typegoedkeuring na keuring van de productie en het eindproduct, of keuring van het technische constructie dossier en een representatief product. De producent moet ervoor zorgen dat de rest van de producten overeenkomen met het type dat is goedgekeurd door de instelling. Na het onderzoek krijgt de producent een certificaat van overeenstemming. De producent stelt vervolgens een verklaring van overeenstemming op en brengt de CE markering op het product aan. Voor onderdelen van producten geldt alleen een verklaring van overeenstemming. 2.3 De Stichting De Twaalf Ambachten en CE markering. Zoals al aan de orde kwam is certificatie een gevolg van de behoefte aan meer zekerheid over de kwaliteit van, in het geval van de tegelkachel, risicovolle producten. Tijdens een gesprek met de Stichting De Twaalf Ambachten kwam naar voren dat er een belemmering bestaat voor het op de markt

10

CERTIFICATIE

brengen van de speciale gasbrander voor de tegelkachel omdat installateurs mogelijk om een certificaat vragen. In de installatievoorwaarden staat echter dat, als een gaskachel het CE markering heeft er geen nadere eisen worden gesteld. De Stichting De Twaalf Ambachten zal dus eerst zeker moeten weten dat de tegelkachel geen CE markering nodig heeft voordat zeker is of er inderdaad problemen zijn om de tegelkachel als gaskachel te laten installeren of te verzekeren zonder certificaat. Als producten van de Stichting De Twaalf Ambachten of een bepaald onderdeel ervan onder een richtlijn vallen moet er voldaan worden aan de eisen 5 voor CE markering. 2.3.1 Wettelijke verplichting voor CE markering 6

Er is een Europese richtlijn voor gastoestellen. In Nederland is de richtlijn 7 opgenomen in de Warenwet als Besluit Gastoestellen . Het kan zijn dat de tegelkachel van de Stichting De Twaalf Ambachten of een bepaald onderdeel ervan onder de reikwijdte van de richtlijn valt. Om hier zekerheid over te krijgen kan men contact opnemen met de desbetreffende Notified Body. Alle gastoestellen op de Nederlandse markt die vallen onder de definitie van art 1 besluit Gastoestellen moeten aan de daarin gestelde technische en 8 administratieve voorschriften voldoen . Het gaat om ieder gastoestel dat is bestemd voor koken, verwarmen, warmwater productie, koeling, verlichting of wassen en de los in de handel gebrachte toebehoren. Voldoet men aan de eisen van het besluit, dan wordt aangenomen dat ook is voldaan aan de Europese richtlijn. Er kan aan de eisen van de richtlijn worden voldaan door alle relevante eisen uit de richtlijnen op te stellen en hier de relevante Europese of nationale normen bij te zoeken. Om aan de wettelijke eisen te voldoen kan het beste volgens een norm worden gewerkt. De keuringsprocedure is dan eenvoudiger, kost minder tijd en is meestal goedkoper. De keuringsinstantie hoeft alleen na te gaan of de 5

http://www.euronorm.net. richtlijn 90/396/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 29 juni 1990 betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de Lid-Staten inzake gastoestellen (PbEG L 196), 7 Besluit van 8 januari 1992, houdende regelen betreffende de veiligheid en het energiegebruik van gastoestellen en hun toebehoren 8 De eisen voor de keuringen en de eisen voor de gastoestellen, staan in bijlage twee van het besluit 6

CE-MARKERING

11

normen zijn toegepast, waarbij veelal een volledige beproeving van het product achterwege kan blijven. Wel is het aan te raden om bij gebruik van vooral de Nederlandse normen zelf op de hoogte te blijven van de richtlijn omdat de producent altijd verantwoordelijk blijft. Uit het TCD moet te controleren zijn of aan de fundamentele eisen wordt voldaan dus hierin moet alles worden opgenomen wat als bewijs kan dienen. 2.3.2 Mogelijkheden met betrekking tot CE markering. De CE markering is verplicht zodat gebruikers kunnen zien dat het product voldoet aan de eisen. Voor een groot aantal producten waarbij weinig risico bestaat op letsel, besmetting of schade aan het milieu, mag de fabrikant of zijn importeur zelf een schriftelijke verklaring opstellen dat zijn product aan de fundamentele eisen voldoet en de CE-markering aanbrengen. Er hoeft geen certificerende instantie te worden ingeschakeld. Bij risicovolle producten zoals een gaskachel kan het zijn dat de betreffende richtlijn een verplichte keuring voorschrijft. Deze keuring moet worden uitgevoerd door een speciaal hiertoe aangewezen instantie. Deze instantie keurt het product en geeft de goedkeuring om de CE markering aan te brengen. Voor kleinschalige ondernemingen zoals de Stichting De Twaalf Ambachten kan de CE- markering, als er sprake is van een verplichte keuring, hoge kosten met zich meebrengen. Mogelijke oplossingen voor de Stichting zijn: Zoveel mogelijk gebruik te maken van reeds bestaande onderdelen en producten met de CE markering. In plaats van speciale onderdelen kan de Stichting De Twaalf Ambachten gebruik maken van bestaande onderdelen met CE markering. Hierdoor bespaar je kosten voor verplichte CE keuring. Wel zal het eindproduct nog gekeurd moeten worden als deze onder een richtlijn valt. Zorgen dat het product niet onder de reikwijdte van een richtlijn valt. Er staan in de meeste richtlijnen uitzonderingen opgenomen. Zo is de richtlijn voor gastoestellen gericht op huishoudelijk gebruik en niet op industrieel gebruik. Gekeken wordt naar de feitelijke omstandigheden, maar je kunt in de gebruiksaanwijzing uitdrukkelijk vermelden dat het product niet voor bepaald gebruik bedoeld is. Een verklaring voor eigen gebruik Vaak vallen producten die gemaakt zijn voor eigen gebruik niet onder een richtlijn. Misschien dat het mogelijk is een overeenkomst met consumenten af te sluiten dat de kachel niet voor commercieel gebruik is geproduceerd.

12

CERTIFICATIE

2.3.3 Belemmering door CE markering De mate van belemmering door verplichte CE markering zal afhangen van de kosten van de noodzakelijke keuring. Echter niet alle richtlijnen schrijven een verplichte keuring voor. Aangezien mijn onderzoek zich met name heeft gericht op een risicovol product zoals gaskachels is het voor deze producten zeker wel nodig dat er gecontroleerd wordt op minimumeisen voor veiligheid. Ik kan niet beoordelen of de kosten voor een keuring onevenredig hoog zijn omdat de keuringskosten afhankelijk zijn van verschillende factoren zoals het gebruik van CE gemarkeerde onderdelen, de aangeleverde informatie en de technische specificaties. Als er inderdaad een verplichte keuring vereist is dan zal dit kosten met zich meebrengen. Deze kosten kunnen zoals de Stichting opmerkt inderdaad hoog zijn in vergelijking met de omzet van het product. Ik ben er echter niet van overtuigd dat deze kosten die bestaan uit de keuringskosten van de veiligheid van het product onrechtvaardig zijn. Ik denk in beginsel niet dat de CE markering een onterechte belemmering oplevert. De extra kosten die gemaakt moeten worden zijn bij risicovolle producten een extra keuring van de veiligheid van het product. Als de producent dit zelf voldoende heeft gedaan zullen ook de keuringskosten minder zijn. Voor veel producten zijn er geen extra kosten voor het hebben van CE markering dus ook geen extra belemmering. 2.4 Conclusie Als producten van de Stichting De Twaalf Ambachten onder een Europese richtlijn vallen leidt het niet hebben van het CE markering ertoe dat: bij controle alsnog moet worden voldaan aan de CE markering eventueel met een extra keuring en een boete. bij schade dit kan leiden tot aansprakelijkheid van de producent, ongeacht of er sprake is van schuld. De verantwoordelijkheid en daarmee de aansprakelijkheid voor het aanbrengen van de CE markering ligt in beginsel bij de ‘producent’. Omdat het gaat om een risicoaansprakelijkheid is het belangrijk om nauwkeurig te informeren of het product moet voldoen, en zo ja voldoet aan de eisen van een toepasselijke richtlijn. Normaal kan een producent zich tegen schade verzekeren, maar omdat het bij de CE markering gaat om een wettelijke verplichting, is er sprake van dwingend recht. Hiervan kan niet worden afgeweken. Een producent zal zich niet op zijn verzekering kunnen beroepen als de schade veroorzaakt is door een product dat niet voldoet aan wettelijke vereisten. Interpolis kan zich in beginsel beroepen op het feit dat de producten geen CE markering hebben. Als de speciale tegelkachel inderdaad moet voldoen

CE-MARKERING

13

aan de CE markering betekent dit dat bij schade veroorzaakt door de kachel de verzekering niet kan worden aangesproken omdat er niet is voldaan aan 9 de wettelijke vereisten. De producent kan zich niet beroepen op een aansprakelijkheidverzekering. Particulieren kunnen direct de producent aansprakelijk stellen. Ik denk dat de speciale tegelkachel valt onder de richtlijn voor gaskachels. Het is van belang om contact op te nemen met de Notified body voor het desbetreffende product om te weten of het product moet voldoen aan de CE markering. Als dit zo is mogen de tegelkachels niet op de markt worden gebracht als niet wordt voldaan aan de wettelijke vereisten. De verzekering kan zich beroepen op het niet voldoen aan de wettelijke vereisten. Er is geen speciale verzekering afgesproken met Interpolis voor de tegelkachel. Als de tegelkachel valt onder de richtlijn en hij niet voldoet aan de vereisten betekent dit dat de tegelkachel dus niet te verzekeren is. Voor informatie over de CE markering en Europese richtlijnen is het misschien nuttig om contact op te nemen met Syntens. Dit is een innovatienetwerk voor ondernemers speciaal gericht op innoverende (kleine) bedrijven 10 zoals de Stichting De Twaalf Ambachten. Hier kan ook om hulp gevraagd worden bij het voldoen aan de CE markering. De CE markering is bedoeld om de handel in producten tussen lidstaten makkelijker te maken en de veiligheid en kwaliteit van producten te waarborgen. Het CE merk geeft echter alleen aan dat producten aan de basiseisen van de richtlijn voldoen. Steeds vaker wordt van producenten gevraagd dat ze door certificatie aantonen dat het product niet alleen aan wetgeving voldoet maar ook andere kwaliteiten bezit bijvoorbeeld een hoog rendement of minder milieubelastend. De CE markering heeft in dat opzicht weinig toegevoegde waarde.

Naast de keuringen voor de CE markering geeft Gastec zelf een certificaat uit. Dit is een certificaat dat moet aantonen dat producten ook voldoen aan eisen die verder gaan dan alleen de basiseisen van de richtlijn. Het is een kwaliteitscertificaat, bedoeld om onderscheid te maken tussen producten op de markt. Ook andere bedrijven geven certificaten uit. In het volgende hoofdstuk wil ik verder ingaan op certificaten en welke verplichtingen er zijn.

9

Dit blijkt uit het rapport van interpolis en is bevestigd door dhr van Dijk. Dhr van Dijk wist ook niets over een speciale verzekering voor de tegelkachel van de Stichting De Twaalf Ambachten 10 www.syntens.nl

3 Certificatie In het vorige hoofdstuk kwam de behoeft aan certificatie al aan de orde. In 11 dit hoofdstuk wil ik dieper ingaan op certificatie.

3.1 Wat is certificatie Een certificaat is een kwaliteitsverklaring van een onafhankelijke,deskundige en betrouwbare instantie waarin deze schriftelijk kenbaar maakt dat er een gerechtvaardigd vertrouwen bestaat dat het onderwerp van certificatie in 12 overeenstemming is met de vooraf gestelde eisen. De certificerende instelling houdt ook na het verlenen van het certificaat toezicht dat aan de eisen wordt voldaan. Certificaten spelen een belangrijke rol in het handelsverkeer. Vaak hebben marktpartijen niet de tijd, het geld of de deskundigheid om de keuring te verrichten. Omdat door een betrouwbare en onafhankelijke instantie wordt beoordeeld of het onderwerp aan de vooraf opgestelde eisen voldoet, heeft 13 men meer zekerheid dat het product de verlangde kwaliteit heeft. Meestal zijn deze eisen gebaseerd op normen, wetgeving of een combinatie van beide. 3.1.1 Onderwerpen van certificatie Productcertificatie Bij productcertificatie kijkt men of het product voldoet aan de overeengekomen eisen. Eisen voor producten hebben meestal betrekking op de veiligheid van het product, de bruikbaarheid, en de mate van milieubelasting.Na een positieve beoordeling kan een keurmerk worden aangebracht om zo informatie te geven over de kwaliteit van het product. Om de kwaliteit van producten te garanderen is het van belang dat ook aandacht wordt besteed aan het productieproces. Systeemcertificatie Systeemcertificatie gaat over de kwaliteit van de gehele organisatie. Het belang van een goed werkend systeem is dat de risico’s kleiner worden dat

11 Het begrip certificatie is niet wettelijk beschermd. Er worden in de literatuur en in de praktijk nogal wat verschillende definities van certificaat gebruikt. 12 MDW-rapport Normalisatie en certificatie 1996 p.5, 13 Kwaliteit volgens NEN ISO 8402 is: Het geheel van de eigenschappen en kenmerken van een product of dienst dat van belang is voor het voldoen aan vastgelegde of vanzelfsprekende behoefte.

16

CERTIFICATIE

het eindproduct niet aan de gestelde eisen voldoet. Gekeken wordt naar de inrichting, processen en afstemming van het gehele bedrijf. Tegenwoordig worden er ook steeds vaker eisen opgenomen voor milieu14 zorg . Om alle bestaande nationale kwaliteitsborgingnormen te harmoniseren zijn 15 de internationale ISO normen opgesteld. In Nederland herken je deze aan 16 het voorvoegsel NEN. Persoonscertificatie Een persoonscertificaat geeft aan dat er een gerechtvaardigd vertrouwen bestaat dat de vaardigheden van de gecertificeerde persoon in overeenstemming zijn met de vastgestelde eis. Om de risico’s op schade aan producten, processen of de gezondheid te beperken is het van belang dat het werk door bekwame mensen wordt gedaan. Vooral ook vanwege de moge17 lijke veiligheidsrisico’s die met sommige beroepen gepaard gaan. Het is van belang dat ook toezicht wordt gehouden op de manieren en eisen van examinering en de kwaliteit van de opleidingsinstituten. 3.2 Verplichte certificatie Uit het vorige hoofdstuk is duidelijk geworden dat de producent verplicht is de CE-markering op zijn product te plaatsen als deze valt onder een Nieuwe Aanpak richtlijn. De overheid is terughoudend met het verplichten van certificatie. Het beleid 18 van de overheid is er op gericht de markt zoveel mogelijk vrij te laten. Certificatie kan worden verplicht: als dit vereist wordt vanuit Europa, zoals de verplichte CE markering, als de productierisico’s zo hoog zijn dat het van belang is alle producten eerst te keuren, voordat ze op de markt mogen komen. als de overheid zelf niet over de deskundigheid of methodes beschikt voor keuring In Nederland kennen we verplichte certificatie voor asbestverwijderaars, en Arbo-diensten. Verder maakt de gemeente bij sociale nieuwbouw zoveel mogelijk gebruik van gecertificeerde producten, maar dit is een aanbeveling en geen verplichting.

14

De norm ISO 14001 omvat de voorwaarden voor inrichting van een bedrijfsintern milieuzorgsysteem. 15 internationale normen vastgesteld door the International Organization for Standardization 16 NEN-ISO 9000 serie vastgesteld door het Nederlands Normalisatie-Instituut NNI 17 Evers 2002 p27 18 nota Zicht op wetgeving (kamerstukken II 1990/91, 22 008 nrs1-2)

CERTIFICATIE

17

De Stichting De Twaalf Ambachten zou in aanmerking kunnen komen voor een aantal vrijwillige kwaliteitscertificaten. De Stichting noemt het hebben 19 van een KEMA-certificaat en het Gaskeurmerk. Echter het krijgen en behouden van certificaten is duur. 3.3 Kosten van certificaten De kosten van certificatie bestaan over het algemeen uit de aanmeldingskosten, keuringskosten, controles en gebruik van het logo. De hoogte van de kosten wordt gerechtvaardigd door de te verwachte voordelen. Zo zal het hebben van een certificaat kunnen leiden tot minder overheidstoezicht en controles. Bovendien krijg je extra publiciteit door het hebben van een certificaat. De kosten voor het logo zouden besteed worden aan reclame. Door de stijging van de omzet zijn de aanmeldings- en keu20 ringskosten snel terug te verdienen. Duidelijk is dat de voordelen vooral zullen gelden voor grotere bedrijven. Of dit ook zo zal zijn voor de stichting is te betwijfelen. Aangezien de productie van de stichting gemiddeld zo’n 10 a 12 stuks per jaar betreft. Er wordt wel eens geopperd dat, omdat de overheid ook baat heeft bij certificatie de kosten misschien voor rekening van de overheid moeten komen. Het behalen van de genoemde certificaten zijn echter een keuze van de producent. Bovendien is het gebruikelijk om te betalen voor diensten die ervoor zorgen dat voldaan wordt aan de wettelijke eisen. Andere nadelen van certificatie zijn de onverwachte keuringen en het feit dat door de kosten je product duurder wordt. Als certificatie niet verplicht is heeft dit een negatief effect op je concurrentiepositie. Toch zie je dat er veel gebruik wordt gemaakt van certificatie. Waarom zou je als producent je producten laten certificeren? Is dit een vrijwillige keuze of wordt je hiertoe feitelijk gedwongen vanuit de markt?

3.4 Redenen voor certificatie. Certificatie kan voordelen opleveren voor productieproces, marktpositie, de relatie met de overheid, en een rol spelen bij aansprakelijkheid.

19

NV tot Keuring van Electrotechnische Materialen De omzetstijging blijkt uit onderzoek in Duitsland, waar het milieukeurmerk al langer bestaat. 20

CERTIFICATIE

18

3.4.1 Interne verbetering en erkenning Bij certificatie wordt naast de kwaliteitsbeoordeling van het product ook vaak gekeken naar de productie. Zo dragen eisen zoals het bijhouden van de gebruikte grondstoffen en halffabrikaten, veiligheidsanalyse en vakbekwame werknemers ook bij aan efficiënte productie. Een overzichtelijk en efficiënt productiesysteem zorgt ervoor dat je sneller kunt inspelen op veranderingen in de maatschappij, op de markt en op wetgeving, bovendien wordt het aanpassen en verbeteren van je bedrijf makkelijker. Risico’s worden duidelijker in beeld gebracht wat verbeteringen makkelijker maakt en de kans op fouten door slordigheden vermindert. Met het streven en het behalen van een certificaat krijg je bovendien erkenning voor het feit dat je bewust bezig bent met het leveren van kwaliteit. Dit is niet alleen belangrijk voor gebruikers ook als producent zelf wil je goede en veilige producten op de markt hebben. 3.4.2 Het verbeteren of behouden van de concurrentiepositie Als de concurrentie zich gaat certificeren en je merkt dat dit van invloed is op je omzet, kan dit een reden zijn voor certificatie. Als een belangrijke afnemer besluit alleen gecertificeerde producten te gebruiken zul je min of meer gedwongen worden tot certificatie om deze afnemer te behouden. Maar je kunt je ook certificeren als marktstrategie om je te onderscheiden op de markt. Door te kiezen voor een certificaat dat inspeelt op marktbehoeftes kan dit bijdragen aan betere omzet en afzetmogelijkheden. Het zal makkelijker zijn om je product op een bepaalde markt bijvoorbeeld de biologische markt, te brengen, als je een certificaat hebt dat aangeeft dat producten biologisch geproduceerd zijn. Consumenten worden steeds milieubewuster. Je kun hierop inspelen door te laten zien dat je product milieuvriendelijk geproduceerd is of het milieu minder belast. Als er veel gevaarlijke risico’s aan je product kleven kun je gebruikers meer zekerheid geven dat je product voldoet aan hoge veiligheidseisen. Met een certificaat dat aangeeft dat je product voldoet aan de gemaakte afspraken hoeven de belanghebbende dit niet zelf meer te onderzoeken. Door normen op te stellen over de technische specificaties zoals afmetingen, sluiten producten beter op elkaar aan en zijn ze onderling uitwisselbaar. Ook als producent zelf zul je eerder kiezen voor gecertificeerde grondstoffen en onderdelen als dit meer zekerheid geeft over de kwaliteit. Dit wordt helemaal belangrijk als er meer risico’s voor de veiligheid of gezondheid bestaan. -

CERTIFICATIE

19

3.4.3 Productaansprakelijkheid Certificatie kan een rol spelen bij bewijs en verweer van aansprakelijkheid 21

Art 6:185 BW geeft consumenten bescherming met een risicoaansprakelijkheid voor de producent. Is er geen consumentenkoop of kan men om een andere reden geen gebruik maken van dit artikel dan is aansprakelijkheid 22 mogelijk op grond van de onrechtmatige daad . Gebrekkige producten De producent is aansprakelijk voor schade veroorzaakt door een gebrek in 23 het product . Ook als de zaak bestanddeel is gaan vormen van een andere zaak blijft de aansprakelijkheid bestaan. Een product heeft een gebrek als het niet de 24 veiligheid biedt die je ervan mag verwachten . Dit wordt beoordeeld aan de hand van alle omstandigheden van het geval. Gelet wordt op: de presentatie, het redelijkerwijs te verwachten gebruik daarvan en het tijdstip waarop het in het verkeer werd gebracht. Een gebrek kan worden veroorzaakt door onjuiste voorlichting, gebrekkig onderhoud, ondeugdelijke onderdelen. Ook het niet hebben van de CE markering kan een vermoeden van een gebrek opleveren. De producent is verplicht ervoor te zorgen dat hij veilige producten op de markt brengt. Hij moet op de hoogte zijn van alle nieuwe ontwikkelingen en wetenschappelijke kennis die betrekking heeft op het product. De producent moet weten dat het product bij normaal gebruik deze schade kon opleveren en moet al het mogelijke doen om dit te voorkomen of ervoor waarschuwen. Niet toegankelijke kennis kan echter niet aan de producent worden tegen25 geworpen . Het belang van certificatie bij aansprakelijkheid. Men blijft op de hoogte van de relevante ontwikkelingen en regelgeving in de branche. Certificatiecriteria worden opgesteld aan de hand van de best beschikbare techniek en kennis. De criteria worden regelmatig opnieuw bekeken en eventueel aangepast waarna gekeken wordt of de producten nog steeds voldoen aan de eisen. Het is belangrijk een overzichtelijk productiesysteem te hebben en bij te houden. Zoals welke stappen er worden genomen, waar 21

artikel185 van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek (BW) artikel 6:162 BW 23 artikel 6:187 lid 1 BW 24 artikel 6:186 BW 25 Het ‘state of the art’ verweer houdt in dat het onmogelijk was om het gebrek van het product te ontdekken. 22

CERTIFICATIE

20

-

-

grondstoffen vandaan komen, hoe en door wie ze bewerkt worden. Als er toch iets fout gaat is het makkelijker om te achterhalen waarom en of dit voorkomen had kunnen worden. Door gebruik te maken van certificatie heb je meer zekerheid over de kwaliteit van grondstoffen, machines en de deskundigheid van specialisten, installateurs en werknemers. Dit is belangrijk om fouten of ongelukken en de schadelijke gevolgen zoveel mogelijk te beperken De toezicht en controles door de certificatie instelling geeft extra waarborg dat er geen onnodige ongelukken gebeuren door onzorgvuldigheden in productie.

3.4.4 Vertrouwen van marktpartijen. Een belangrijke reden om te certificeren is het vertrouwen dat men heeft in de kwaliteit van gecertificeerde producten. Er is vaak onduidelijkheid over de geleverde kwaliteit of waar een product of dienst aan moet voldoen. En het is niet altijd mogelijk om dit zelf te onderzoeken. Bedrijven die gecertificeerd zijn maken gebruik van vaste methodes, constante productieomstandigheden, en worden regelmatig gekeurd waardoor extra onderzoek door afnemers zelf niet meer nodig is. Als een bedrijf een certificaat heeft kan dit voor leveranciers, verzekeraars en afnemers een extra zekerheid bieden dat aan de gestelde eisen wordt voldaan. Zonder certificaat kan het moeilijk zijn om deze kwaliteit aan te kunnen tonen. Een certificaat geeft de verzekeraar de waarborg dat producten voldoen aan de wetgeving en aan hoge veiligheidseisen. Door de overzichtelijke manier van produceren en de informatie over de productie en het product is het makkelijker in te schatten wat de kans op schade is en hoe ernstig de gevolgen kunnen zijn. Dit maakt het mogelijk om verschillende premies aan te bieden. Premiedifferentiatie heeft als voordeel voor de Stichting dat het mogelijk is om een lagere premie te krijgen voor veilige producten. Certificatie heeft een zichzelf aanjagend effect. De Stichting De Twaalf Ambachten heeft gemerkt dat het zonder een certificaat moeilijk is producten te verzekeren. Ook maakt de branche gebruik van certificaten. 3.4.5 Regeling Erkenning Gasinstallateurs Gastechnische installateurs moeten voor erkenning voldoen aan de Rege26 ling Erkenning Gasinstallateurs . 26

De REG 1994 is een regeling van EnergieNed,om de veiligheid van gastechnische installaties te waarborgen.

CERTIFICATIE

21

Eisen voor toestellen, materialen en onderdelen De in een gasinstallatie opgenomen verbruikstoestellen, materialen en onderdelen moeten voldoen aan de voor de handel of het gebruik daarvan vastgestelde wettelijke voorschriften en/of bepalingen. Voor zover voor de handel of het gebruik van verbruikstoestellen, materialen en onderdelen nog geen wettelijke voorschriften en/of bepalingen bestaan, mogen in een gasinstallatie slechts verbruikstoestellen, materialen en onderdelen worden opgenomen waarvan door de aanvrager of verbruiker ten genoege van het bedrijf is aangetoond dat zij voldoen aan de voorschriften ter zake van veiligheid, deugdelijkheid, doelmatigheid en rationeel energieverbruik die door het bedrijf zijn of zullen worden vastgesteld. Indien er eisen zijn vastgesteld in de vorm van GASTEC QA-keuringseisen of VISAvoorschriften dan worden deze als zodanig aangemerkt [….] Een gecertificeerd toestel geeft een installateur de waarborg dat de kachel veilig is en dat hij beschikt over de juiste kennis en de juiste materialen om de kachel goed te kunnen installeren. Gezien de veiligheidsrisico’s is het belangrijk om te kunnen vertrouwen in de kwaliteit. Ook consumenten hebben veel vertrouwen in certificaten. Uit een uitgebreid consumentenonderzoek naar het imago van keurmerken en certificaten blijkt dat veel consumenten denken dat de certificaten en keurmerken regelmatig worden gecontroleerd en dat de overheid toezicht houdt op de betrouwbaar27 heid van commerciële certificaten . Echter door de toenemende mate van deregulering is certificatie steeds meer in handen van het bedrijfsleven. Certificatie gebeurt door particuliere organisaties en de overheid heeft hier weinig zicht meer op. De Raad van Accreditie(RvA) die vanuit de overheid aangesteld is om toezicht te houden op de certificerende instellingen blijkt in de praktijk ondernemingen niet streng te controleren of duidelijk28 heid te geven aan de overheid over certificatie . Gedacht word dat dit komt 29 omdat de RvA betaald wordt door degene die ze behoort te controleren. De problemen bij certificatie komen vooral door financiële afhankelijkheid. Er is in de praktijk geen toezicht meer of de controle door certificerende instellingen betrouwbaar is. Toch vertrouwt de overheid in de praktijk bij de 30 naleving van wettelijke regels veel op certificaten. Ook vanuit Europa is er een ontwikkeling om zoveel mogelijk gebruik te maken van algemene normen. Deze normen zijn meestal niet de meest innovatieve.

27 28 29 30

onderzoek ‘klare wijn of rookgordijn’. Ministerie van economische zaken www.ez.nl

het Reglement voor Accreditatie van de Raad voor Accreditatie www. RvA.nl. VROM inspectierapport Evers 2002

22

CERTIFICATIE

3.5 De overheid Certificatie kan zorgen voor een betere relatie tussen overheid en het bedrijfsleven. Omdat de certificatiecriteria meestal ook gebaseerd zijn op publieke normen, geeft dit de overheid meer zekerheid dat aan de relevante wetgeving wordt voldaan. De overheid stimuleert het hebben van certificaten door subsidies en eventuele belastingaftrek makkelijker te maken voor gecertificeerde producenten. Andere redenen voor producenten kunnen zijn dat certificatie een rol speelt bij vergunningverlening, toezicht en handhaving en het opstellen van de voorschriften waar producten aan moeten voldoen. soepele vergunning Veel bedrijven hebben nu vaak een vergunning waarin specifiek de middelen worden voorgeschreven hoe een bepaald doel moet worden bereikt. Deze middelen zijn niet altijd de meest efficiënte. Afhankelijk van de mate van vertrouwen van de overheid in een certificaat kan in plaats van een gedetailleerde vergunning, een vergunning op hoofdzaken worden afgegeven. Omdat alleen het doel wordt voorgeschreven en niet de specifieke middelen hoe dit doel moet worden bereikt, is de producent vrij de voor hem meest efficiënte productiemethode te gebruiken. minder overheidstoezicht Omdat na het verlenen van de vergunning de certificerende instelling blijft controleren of aan de gestelde eisen wordt voldaan, kan de overheid besluiten tot minder intensief toezicht. Minder controles betekent minder kosten. De producent kan kiezen voor de voor hem meest geschikte certificatie-instelling. Gecertificeerde bedrijven profiteren bovendien van een betere prijs kwaliteit verhouding voor toezicht omdat er onderlinge concurrentie is tussen certificerende instellingen. De overheid kan zich effectiever bezig houden met handhaving. betere regelgeving Dat de overheid moeite heeft met het houden van toezicht op de marktwerking heeft ook te maken met problemen die er zijn bij het opstellen van goede regelgeving. Marktomstandigheden vragen om regelgeving die zich snel kan aanpassen aan technische ontwikkelingen en veranderingen in behoeftes. Door aan te sluiten bij het zelfregulerende vermogen van het bedrijfsleven en gebruik te maken van normalisatie en certificatie, kunnen er betere 31 en flexibele regels worden opgesteld. Als producent kun je door deel te nemen aan normalisatie meebeslissen over de inhoud van de voorschriften die gaan gelden op de markt. Met een certificaat kan worden aangetoond dat aan de normen wordt voldaan.

31

Normen certificatie en Open Grenzen.

CERTIFICATIE

23

Een risico van normalisatie is dat bij het opstellen van de regels en voorschriften vooral aandacht zal worden besteed aan de economische belangen en minder aan belangen zoals het milieu. De overheid moet ervoor blijven zorgen dat ook kwetsbare publieke belangen gewaarborgd blijven. 3.6 Betrouwbaarheid van certificaten in de markt Certificerende instellingen zoals KIWA moeten objectief beoordelen of een onderneming voldoet aan de eisen voor een certificaat. Echter omdat de certificerende instelling voor zijn inkomsten afhankelijk is van de bedrijven die zich laten certificeren heeft deze wederzijdse afhankelijkheid invloed op: de betrouwbaarheid van het certificaat en de waarde van het certificaat. Hoe kritisch wordt er daadwerkelijk gekeken of er aan alle eisen wordt voldaan en hoe streng zijn deze vereisten opgesteld? Het onderzoek ’In slak en as’ van de VROM inspectiedienst toont aan dat commerciële belangen in de weg staan van een goede controle door de certificerende instellingen Regelmatig blijkt dat in de praktijk zowel de gecertificeerde instellingen als de 32 bedrijven niet altijd even betrouwbaar zijn . Zo is gebleken uit onderzoek dat: 33 een ISO-certificaat geen garantie is voor betrouwbaarheid. Bedrijven met een milieuzorgsysteem hebben soms een slechtere naleving van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) dan bedrijven die niet volgens een ISO of vergelijkbaar milieuzorgsysteem 34 werken. wettelijke certificatie en het bijbehorende toezicht niet altijd goed verloopt. De werkgroep Certificatie en Accreditatie Asbest, ingesteld door VROM, heeft de betrouwbaarheid en deskundigheid van de asbestverwijderingsbranche onderzocht en meldt dat er sprake is van een breed scala aan overtredingen van het Asbestverwijde35 ringsbesluit . meer dan 14.000 Nederlandse ondernemingen hebben een ISO 9000-certificaat. Niet al deze ondernemingen zijn even enthousiast over wat een ISO 9000 kwaliteitssysteem oplevert. Veel medewerkers zijn ontevreden en voelen zich door het kwaliteitssysteem be36 lemmerd in hun vrijheid. 32

H. Oosterhof, H.Perree dossier: certificering Tijdschrift handhaving 2003 p.16-20 Het Smeltpot-onderzoek 1999 kamerstukken II 2001–2002 nr. 22 343 Handhaving milieuwetgeving 34 ‘Naleving en handhaving Wvo in 2000-2001 www.riza.nl 35 onderzoek ‘in zak en as’ door VROM-Inspectie meer informatie tel. 040-265 29 11 36 De resultaten van een onderzoek naar de onvrede bij bedrijven over de ISO 9000: H. de Vries,1999 33

CERTIFICATIE

24

-

door de certificerende instelling niet snel wordt over gegaan tot het opleggen van sancties aan bedrijven die zich niet houden aan de eisen voor certificatie. Men is bang voor juridische en financiële claims door de certificaathouder. Bovendien is er veel concurrentie 37 tussen de instellingen.

Dat de stichting een belemmering ondervindt van de toenemende vraag naar certificatie is gezien de kritiek op certificatie begrijpelijk 3.7 Gevolgen van het wel of niet hebben van een certificaat De voordelen van certificatie hebben vooral te maken met het vertrouwen dat door marktpartijen gesteld wordt in gecertificeerde producten. Zonder een certificaat zul je meer moeite hebben met het aantonen dat aan de eisen wordt voldaan. Kritiek op certificatie is dat het te duur is voor kleine bedrijven en niet altijd betrouwbaar is. Het kost veel geld, tijd en moeite om een certificaat te behalen en aan de voorwaarden te blijven voldoen. Bovendien omdat certificatie niet verplicht is zijn er altijd ongecertificeerde concurrenten die daardoor goedkoper kunnen produceren. Zonder certificaat heb je geen extra kosten, wat een betere concurrentiepositie kan opleveren. Je kunt het geld en tijd investeren in onderzoek naar betere productiemethodes en producten. Bovendien hoef je niet constant bedacht te zijn op onverwachte controles en strenge eisen. Negatieve gevolgen van het niet hebben van een certificaat kunnen zijn dat je moeilijker toegang hebt tot een bepaalde markt of dat je concurrentiepositie juist verslechtert. Omdat steeds meer afnemers en verzekeraars vragen om een certificaat consumenten kiezen voor gecertificeerde producten het moeilijker is aan te tonen dat je aan de vereisten voldoet. Bij certificatie is door een betrouwbare en deskundige instantie beoordeeld of het product voldoet aan hoge veiligheidseisen en de voorschriften op de markt. Een verklaring of keuring door de producent zal niet dezelfde mate van betrouwbaarheid geven. Zoals gezegd heeft de stichting moeite om een verzekering te krijgen en een erkende installateur te vinden voor haar gaskachel. De gebruikers van certificaten zoals Gastec QA en het Gaskeur willen een veilig en kwalitatief goed product. 37

J. van Erp, S. Verberk 2003

CERTIFICATIE

25

Als een erkende installateur vraagt om een certificaat, is dit om er zeker van te zijn dat hij over de juiste kennis en technieken beschikt om de goedgekeurde kachel goed te kunnen aansluiten. Als de stichting haar producten echter niet kan verzekeren of laten instaleren omdat er geen alternatief is om de kwaliteit aan te tonen kan ze haar producten niet op de markt brengen. Of deze mate van gedwongen certificatie voor gaskachels toegestaan is, moet worden getoetst aan de mededingingsregels. 3.8 Mededingingswet Zoals gezegd kan concurrentie een reden zijn voor producenten om zich te certificeren. Het belang van vrije concurrentie is dat bedrijven gestimuleerd worden om te innoveren en om een goede prijs en kwaliteit verhouding tot stand te brengen. Omdat certificatie invloed heeft op de marktwerking is er een kans op concurrentiebeperking. De wet mededinging moet erop toezien dat de marktwerking niet wordt verstoord door regels en afspraken die de concurrentie belemmeren. Zo zijn prijsafspraken en marktverdelingsafspraken tussen concurrenten en een boycot verboden. Voor andere overeenkomsten moet onderzocht worden of zij onder artikel 6 Mw vallen. Gekeken wordt naar de marktpositie van de bij de overeenkomst betrokken partijen, de concentratie op de markt en de aard van de producten. Artikel 6 Mededingingswet (MW) “1. Verboden zijn overeenkomsten tussen ondernemingen, besluiten van ondernemersverenigingen en onderling afgestemde feitelijke gedragingen van ondernemingen, die ertoe strekken of ten gevolge hebben dat de mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan wordt verhinderd, beperkt of vervalst..” Als certificatieverplichtingen leiden tot ongeoorloofde concurrentiebeperking is dit verboden. Eventueel is het mogelijk een ontheffing te krijgen op grond van artikel 17 Mw. De voorwaarden voor ontheffing zijn dat als : de afspraken een verbetering van de productie, distributie of een technische of economische vooruitgang opleveren, de voordelen ook voor een redelijk deel ten goede komen aan gebruikers, de beperking van de concurrentie alleen strikt noodzakelijk is, en er voldoende concurrentie in de markt overblijft

26

CERTIFICATIE

38

In art 15 MW staan een aantal algemene vrijstellingen. 3.8.1 risico’s van certificatie

Het risico bij certificatie is dat partijen misbruik kunnen maken van hun marktpositie of dat onderling afspraken of gedragingen op de markt ertoe leiden dat de concurrentie wordt beperkt. De concurrentie kan beperkt worden als de toegang tot de markt voor nieuwe aanbieders moeilijker wordt of als er op de markt onredelijk strenge gedragsregels gelden. Dit is het geval als: het hebben van een certificaat een vereiste is voor het voortbestaan van een onderneming omdat er geen andere reële mogelijkheid is om aan te tonen dat aan de vereisten wordt voldaan, de voorschriften voor het behalen van certificaten zoals de mate van deskundigheid of de kosten onevenredig zijn gezien het doel dat men met het gebruik van certificaten wil bereiken. Het doel van certificatie is het geven van vertrouwen over de kwaliteit van het product en daarmee kwaliteitsverbetering. Het vertrouwen in de kwaliteit van het product wordt vooral belangrijk bij producten waar veiligheid en productierisico’s aan vast zitten. Partijen kunnen echter ook besluiten om certificatie te gebruiken om concurrentie van de markt te drukken of de toegang voor nieuwe aanbieders moeilijker te maken. -Als een belangrijke afnemer besluit voortaan gebruik te maken van gecertificeerde producten ben je gedwongen tot certificatie als je deze afnemer wilt blijven bereiken. Dit besluit moet individueel genomen worden en niet in afspraak met andere partijen. Als je merkt dat je omzet daalt ten opzichte van gecertificeerde producten ben je in zekere mate gedwongen om dit ook te doen om je marktpositie te behouden. Als er onderling afspraken zijn gemaakt, de eisen voor certificatie onredelijk zijn, en/of er geen andere mogelijkheden meer zijn om een marktpositie te behouden kan dit een ongeoorloofde belemmering van de marktwerking zijn 3.8.2 Feitelijke verplichting tot certificatie De nadelen van het niet hebben van een certificaat leiden tot een hoge mate van verplichting tot certificatie bij gaskachels. Is dit te rechtvaardigen?

38

Richtsnoer samenwerking bedrijven. www.nmanet.nl

CERTIFICATIE

27

Is de verplichting van certificatie gevolg van onderlinge afspraken, of feitelijk op elkaar afgestemde gedragingen, zijn er machtsposities op de markt, wat is het doel van de vraag naar certificaten ? De vraag naar gecertificeerde toestellen is vooral om meer zekerheid te krijgen over de veiligheid en kwaliteit. De beoogde kwaliteitsverbetering is ook bedoeld voor andere gebruikers zoals consumenten en gasinstallateurs zelf. Gekeken moet verder worden of de eisen voor het behalen van een certificaat niet onevenredig hoog zijn. Misschien dat de kosten voor certificatie te hoog zijn. Dit kan het geval zijn als de certificatie-instelling een machtspositie bezit en de prijzen niet onderhevig zijn aan concurrentie. Onderzocht zal moeten worden of er reële alternatieven zijn. In de algemene voorwaarde van de erkende gasinstallateurs staat de mogelijkheid open om op een andere manier aan te tonen dat je aan de voorschriften op de markt voldoet. Of dit in de praktijk ook voldoende geaccepteerd wordt is nog maar de vraag. -

De tegelkachel bevindt zich in een uitzonderlijke positie omdat ze geen CE markering heeft. Bijna alle gaskachels op de markt vallen onder het besluit gastoestellen en moeten voldoen aan de essentiële eisen voor veiligheid milieu en gezondheid. Voor gastoestellen met deze markering worden op de markt geen verdere eisen gesteld. Omdat de tegelkachel geen CE markering heeft zullen er wel extra eisen aan het bewijs van kwaliteit worden gesteld. Gezien de risico’s voor gebruikers lijkt me dit gerechtvaardigd. De overheid moet er voor blijven zorgen dat certificatie een vrijwillige keuze blijft en het geen feitelijke verplichting wordt. Het kan een verplichting worden als de nadelen van het niet hebben van een certificaat ervoor zorgen dat je als bedrijf niet meer op een andere manier kunt aantonen dat je aan de voorschriften van de markt en wetgeving voldoet. Mocht de stichting of een andere belanghebbende belemmeringen ondervinden van de mate van verplichting tot certificatie kan een klacht worden ingediend bij de Neder39 landse Mededingingsautoriteit. De dienst uitvoering en toezicht Energie houdt toezicht op de naleving van de Electriciteitswet 1998 en de Gaswet. Afhankelijk van de motieven van de partijen om gebruik te maken van certificatie zijn er voor de stichting een aantal alternatieven.

39

www.nma-org.nl

28

CERTIFICATIE

3.9 Alternatieven De belangrijkste reden voor partijen om gebruik te maken van een certificaat is het vertrouwen in de kwaliteit van het product, omdat er door een onafhankelijke deskundige instantie gekeurd is op de vooraf opgestelde eisen. Dit vertrouwen kun je op een andere manier proberen te krijgen door bijvoorbeeld regelmatig je producten door specialisten te laten keuren productiemethodes en keuringen openbaar te maken. vergelijkende onderzoeken te doen en deze openbaar te maken reclame te maken en veelvuldig informatie te verstrekken. Het kan belangrijk zijn om duidelijk te maken waarom je geen certificaat hebt. Dit kan zijn vanwege de kosten, maar ook omdat je zelf al aan strengere eisen voldoet dan die waar het certificaat op verleend wordt. Een groepscertificaat Misschien dat er voor de Stichting De Twaalf Ambachten een mogelijkheid bestaat om samen met andere een groepscertificaat te behalen. Bij het FSC houtmerk bestaat voor een groep kleine bedrijven de mogelijkheid om gezamenlijk een certificaat te behalen. Dit is kostenbesparend omdat een deel van de controle door de groep zelf wordt uitgevoerd. Door de bedrijven wordt een groepsmanager aangesteld die ervoor verantwoordelijk is dat elk lid van de groep voldoet aan alle vereisten voor bepaalde certificering. De groepsmanager organiseert minstens een controlebezoek per jaar bij elk bedrijf. De certificerende instelling controleert de groepsmanager en voert steekproefsgewijs controlebezoeken uit bij aangesloten bedrijven. Zo heeft men alle voordelen van certificatie tegen aanmerkelijk lagere kosten. De stichting kan ook zelf een erkenningsregeling of een certificaat voor mens- en milieuvriendelijke productie opstellen.

4 DTA Certificaat De meeste gebruikers vragen om certificaten om meer informatie en zekerheid te krijgen over de kwaliteiten van producten. Bovendien draagt certificatie bij aan verbetering van de producten in het algemeen. Hoe kan dit op een andere manier bereikt worden ?

4.1 Erkenning van mens- en milieuvriendelijkheid De stichting kan een erkenningsregeling opstellen voor kleinschalige ondernemingen die zich bezig houden met mens en milieuvriendelijke productie en technieken. Door de kwaliteit van de onderneming en de producten duidelijk te maken kan dit vertrouwen geven en bijdragen tot verbetering van de kwaliteit en het aanbod van mens en milieuvriendelijke producten. 4.1.1 Waarborgen Voor een betrouwbare erkenningsregeling gelden een aantal waarborgen zoals objectiviteit, transparantie en onafhankelijkheid van de eisen, het keuringsproces en de beoordeling. De eisen moeten geschikt zijn om het doel te bereiken. Vooraf moet duidelijk zijn wat de eisen zijn en deze moeten eerlijk en objectief worden toegepast. Er mag geen discriminatie plaatsvinden bij toelating. Erkenningsregelingen die voldoen aan de vereisten van openheid, transparantie, onafhankelijkheid en aanvaarding van waarborgen die vergelijkbaar zijn met de in de regeling opgenomen criteria zijn niet mededingingsbeperkend. Ondernemingen kunnen zich aanmelden bij de stichting of een andere organisatie die beoordeelt of wordt voldaan aan de vooraf vastgestelde criteria. Als men voldoet aan de eisen moet men erkenning krijgen. Erkenning gebeurt in de praktijk vaak door een brancheorganisatie die haar leden beoordeelt waarna deze zich als erkend mogen profileren. Het verschil met certificatie is dat voor betrouwbare certificatie vereist is dat dit gebeurt door een onafhankelijke instantie. Bij erkenning is de kans op belangenverstrengeling groter omdat een brancheorganisatie voor haar inkomsten afhankelijk is van de leden die ze moet beoordelen.

30

CERTIFICATIE

4.2 Het DTA certificaat De doelstelling van de Stichting De Twaalf Ambachten is het stimuleren van mens- en milieuvriendelijke producten en technieken. De stichting denkt erover om zelf een certificaat voor kleinschalige ambachtelijke ondernemingen uit te gaan geven. Belangrijk voor betrouwbare certificatie zijn: de toetsingscriteria voor de producten, diensten en productie, de eisen gericht op de betrouwbaarheid van degene die certificatie uit gaat voeren zoals de deskundigheid van de controleurs en hoe de procedures met betrekking tot aanmelding, intrekking en klachten zijn geregeld. de certificerende instelling zelf 4.3 de certificatiecriteria Je kunt je richten op wettelijke eisen, normen of zelf eisen opstellen. Ook kun je eisen ‘lenen’ van bestaande certificaten zoals bijvoorbeeld het milieukeurmerk. Bij het opstellen van de criteria waaraan bedrijven moeten voldoen willen ze in aanmerking komen voor het certificaat, is het belangrijk alle belanghebbende te betrekken. Het certificaat moet voldoet aan de behoeftes van de gebruikers. Dit zijn vertegenwoordigers van de verschillende brancheorganisaties, producenten, consumenten en de overheid. Samen moet men overeenstemming bereiken over de te onderzoeken kwaliteit van de producten. De criteria worden neergelegd in het toetsingsinstrumentarium. 4.3.1 Product en productiecriteria Bij producten kan men denken aan eisen met betrekking tot gebruiksmogelijkheden: is het product makkelijk in gebruik, is het zuinig en veilig en heeft het een lange levensduur. grondstoffen: worden schadelijke grondstoffen gebruikt, zuinig met energieverbruik. afvalverwerking: kunnen producten hergebruikt worden en zijn ze makkelijk te repareren. Bij het productieproces zullen vooral eisen gesteld worden aan de omvang van de productie, veiligheid en efficiëntie het energie en grondstoffen gebruik. Al deze eisen worden opgesteld om duidelijkheid en zekerheid te hebben over wat wel en wat niet wordt toegestaan. Natuurlijk moet ook aan de relevante wetgeving en voorschriften op de markt worden voldaan. Moeilijk is

DTA CERTIFICAAT

31

om de eisen niet zo hoog te maken dat niemand eraan kan voldoen, maar ook weer niet zo laag dat ze geen betekenis meer hebben. 4.3.2 Toelating en keuringscriteria Verder worden eisen opgesteld voor de onderzoeksmethodes en keuringen de vakbekwaamheid van de werknemers en controleurs het toezicht op de betrouwbaarheid van de deskundigheid en wie de keuringen gaat houden. Deze eisen worden uitgewerkt tot de toetsingspunten en -criteria en opgenomen in het certificatieschema. 4.3.3 Vaststellen certificatie reglement In het reglement komen verder alle procedures te staan die betrekking hebben op certificatie. Zoals de regels voor aanvraag, de toetsing, een klachtenregeling, alle voorwaarden voor verlening, weigering en intrekking van het certificaat. Verder wordt afgesproken hoe lang het certificaat geldig blijft, meestal is dit voor een periode van drie tot vijf jaar, en hoe vaak herkeuringen en controles moeten plaatsvinden. Meestal minimaal 1 keer per jaar en steekproefsgewijs. Als een bedrijf is goedgekeurd dan is het van belang dat hij dit kan laten zien meestal met een keurmerk op zijn product. Voor het gebruik moet een reglement worden opgesteld, waarin o.a. wordt opgenomen wat de kosten zijn van het gebruik van het logo. Meestal is dit een percentage van de omzet. Het logo moet als collectief merk wordt gedeponeerd. 4.4 Het definitieve certificatieschema Of het certificatieschema het gewenste resultaat oplevert moet worden getest op zoveel mogelijk verschillende bedrijven door onafhankelijk deskundigen met voldoende kennis van de branche. Hebben de bedrijven en producten die op grond van het opgestelde certificatieschema in aanmerking komen voor een certificaat de gewenste kwaliteiten die men met het certificaat wil aantonen. Knelpunten zijn vaak: de gebruikte onderzoekmethoden de kwalificaties van de deskundigen en degene die de beslissingen nemen de kwaliteit van beslissingsprocedures; Misschien zijn de gebruikte methodes niet geschikt om bijvoorbeeld de mate van milieubelasting aan te kunnen tonen. Misschien zijn de eisen niet geschikt om de gewenste kwaliteiten aan te tonen. Belangrijk is ook of de kosten voor bedrijven redelijk en proportioneel zijn. Op grond van deze resulta-

32

CERTIFICATIE

ten worden de toetsingscriteria aangepast en een definitief certificatieschema opgesteld. Met het definitieve certificatieschema kunnen vervolgens de eerste aanvragen voor het certificaat worden beoordeeld aan de hand van de opgestelde criteria en de voorgeschreven methodes en testen. Bij productkeuringen test men meestal of een willekeurig product voldoet aan de eisen, waarna steekproefsgewijs verdere testen plaatsvinden. Gezien het feit dat de Stichting De Twaalf Ambachten kleinschalige productie wil stimuleren is het misschien mogelijk om alle producten te controleren. De resultaten van de beoordeling worden schriftelijk bijgehouden. Voldoet men aan de criteria dan wordt het certificaat verleend. Voldoet men nog niet, dan kan het bedrijf de gelegenheid krijgen zich aan te passen en opnieuw te laten keuren. Na het verlenen van een certificaat blijft de certificatie instelling toezicht houden door herkeuringen en controles. Globaal gezien komt een certificaat zo tot stand. 4.5 De mate van betrouwbaarheid Om erachter te komen welke kwaliteiten het certificaat moet gaan vertegenwoordigen moet men weten wat de behoeftes zijn van degene die van het certificaat gebruik gaan maken. Al deze behoeftes worden na overeenstemming neergelegd in eisen op grond waarvan de kwaliteit beoordeeld kan worden. Op deze manier wordt bepaald wat men kan verwachten en welke mate van vertrouwen men in het certificaat mag stellen. Betrouwbare vormen van certificatie De betrouwbaarheid van certificatie is afhankelijk van degene die de certificatie uitvoert. Producenten kunnen bij zelfcertificatie door middel van een symbool, verklaren dat aan de eisen en voorschriften wordt voldaan of dat het product bepaalde eigenschappen bezit. Denk aan het biologische huismerk van een supermarkt. Als leden van een bepaalde (branche)vereniging aan de geldende voorschriften voldoen kunnen ze een certificaat of erkenning krijgen, zoals de erkende installateurs. Soms wordt dit door een onafhankelijke organisatie gedaan, maar meestal toetst een brancheorganisatie zelf of de leden voldoen aan de eisen. Deze eisen kunnen algemene normen zijn of door de vereniging zelf worden opgesteld. Het is aan de certificerende instantie om te beoordelen of het product voldoet aan de gestelde eisen die de klant verwacht. Om ervoor te zorgen dat alle partijen kunnen vertrouwen op de kwaliteit van de gedane beoordelingen is het van belang dat de certificerende instelling onpartijdig is, en het product objectief kan beoordelen aan de hand van de overeengekomen eisen.

DTA CERTIFICAAT

33

Onafhankelijke certificatie-instellingen kunnen erkenning krijgen door de 40 RvA. De Raad van Accreditie kijkt of een certificatie instelling voldoet aan de 41 voorwaarden voor betrouwbare certificatie . De voorwaarden die de RvA hanteert vloeien voort uit Europese richtlijnen en hebben betrekking op de betrouwbaarheid, onafhankelijkheid en deskundigheid van de certificatie 42 instellingen . -Betrouwbaar Belangrijk voor de betrouwbaarheid van certificatie is de controleerbaarheid ervan. Gekeken wordt of certificatie plaatsvindt op grond van de verplicht vastgelegde procedures. De instelling moet een certificatiesysteem hebben opgesteld waardoor de gebruikte onderzoeksmethodes, procedures en resultaten te achterhalen zijn. Door steeds op dezelfde goede manier te werken, kan men vertrouwen op de kwaliteit van de resultaten. Belangrijk voor bedrijven is verder dat men geheimhouding van bedrijfsgegevens kan garanderen. Zonder de vertrouwelijkheid van gegevens en geheimhouding van resultaten zullen bedrijven zich niet snel vrijwillig aanmelden. -Onpartijdig Om alle belangen goed te kunnen behartigen moet de instelling onafhankelijk zijn van de aanvrager en andere belanghebbende. De instelling mag bij toelating niet discrimineren. De Belanghebbende moeten betrokken worden bij het opstellen van de eisen waarop de instelling moet beoordelen of het onderwerp aan de daaraan gestelde eisen voldoet. Na erkenning blijft de RvA toezicht houden op de erkende instellingen als extra waarborg voor de kwaliteit en betrouwbaarheid van de certificaten.Erkenning door de RvA is geen voorwaarde voor certificatie -Deskundig De deskundigheid hangt af van de bekwaamheid van de mensen die er werken. Gekeken wordt naar de relevante diploma’s, certificaten en ervaring. Net zoals bij persoonscertificatie moeten werknemers en deskundigen regelmatig geëxamineerd worden en eventueel bijscholing volgen. 4.6 Certificerende instelling De Stichting De Twaalf Ambachten kan zelf als certificerende instelling optreden, en zich eventueel als certificerende instantie laten erkennen door de 40

Riezebos, Van der Schee 1999 De RvA beoordeelt certificatie-instellingen op basis van EN 45012, de normen van de EN 45000 serie. 41

CERTIFICATIE

34

RvA. Een aparte rechtspersoon oprichten, of het certificatieschema onder voorwaarden laten beheren door een onafhankelijke instelling zoals Het Keurmerkinstituut. De keuze zal vooral afhankelijk zijn van de kosten. Door zelf als certificerende instelling op te treden heb je de kosten meer in de hand. Een nadeel is wel dat er door belangrijke marktpartijen minder vertrouwen in de onafhankelijkheid en onpartijdigheid zal zijn, maar dit kan eventueel op andere manieren worden aangetoond. Omdat onderzoek veel deskundigheid en technische middelen vereist zal vaker gebruik gemaakt moeten worden van externe keuringen. Om de grootste mate van betrouwbaarheid te kunnen garanderen stelt de Raad van Accreditie als eis dat de certificatie in handen is van een derde. De RvA onderzoekt en houdt toezicht op de betrouwbaarheid, onpartijdigheid en deskundigheid. Dit is belangrijk om vertrouwen van marktpartijen te krijgen. Nadelen zijn echter dat het onderzoek en toezicht door de RvA duur 43 zijn. In de praktijk blijkt dat de onaangekondigde controles een behoorlijke druk leggen op een bedrijf. Fouten leveren extra kosten op en kunnen een boete opleveren en eventueel leiden tot intrekking. Je kunt ook het certificatiesysteem laten beheren door bijvoorbeeld het keurmerkinstituut. Het keurmerkinstituut helpt bedrijven bij het ontwikkelen en beheren van certificatieschema’s maar is vaak niet goedkoop. Voordelen zijn wel dat je kunt profiteren van de ervaring en kennis, en gebruik maken van de deskundigheid en technische middelen van het instituut voor keuringen. 4.7 Conclusie Een belangrijk factor voor het succes van het certificaat zijn de kosten. De gemaakte kosten voor keuringen en controles zullen moeten worden doorberekend in de prijs van certificatie. Zoals gezegd is een van de redenen waarom de stichting zelf geen bestaand certificaat heeft zijn de voor haar onevenredig hoge kosten in vergelijking met de kleinschalige productie. De stichting zal niet de enige onderneming zijn die hierdoor belemmerd wordt. Misschien is het certificaat van de stichting de manier om meer mens en milieuvriendelijke productie te stimuleren. Er zijn geen wonderformules waarmee men vertrouwen kan opwekken. Een betrouwbaar certificaat krijg je niet zomaar, je moet laten zien dat men waarde kan hechten aan de eisen, de keuringen, en de resultaten. Het zal nuttig zijn aanvullend onderzoek te doen naar de waarde die consumenten en andere belanghebbenden zullen hechten aan een door de Stichting De Twaalf Ambachten uitgebracht certificaat. 43

Ook valt op de betrouwbaarheid van de RvA zelf het een en ander aan te merken.

DTA CERTIFICAAT

35

Wat is de betekenis naast bestaande milieukeurmerken, welke bedrijven zullen zich aanmelden, en willen afnemers de producten in hun assortiment opnemen. Het doel is dat belanghebbenden het certificaat gaan associëren met mens en milieuvriendelijkheid. Dit moet voor producenten motivatie zijn zich voor het certificaat aan te melden, en de reden voor consumenten om deze producten te kopen. Het zal vooral een kwestie van tijd en aandacht zijn.

5 Afsluiting Keurmerken en certificatie kunnen een goede manier zijn om zekerheid te geven en te krijgen over de kwaliteiten van producten en diensten op de markt. Gezien de huidige risico’s voor de gezondheid, veiligheid en de belasting van het milieu is het goed dat bedrijven bewust bezig zijn met het productieproces. Is certificatie een goede ontwikkeling? Het feit dat we moeten vertrouwen op de verklaringen van onafhankelijke instanties of een product wel of niet voldoet aan de verwachtingen die we ervan hebben geeft aan dat er iets niet goed zit in de informatie-uitwisseling. Het is een teken dat de maatschappij zich zo snel ontwikkelt dat we het met onze huidige kennis niet meer bij kunnen houden. In plaats van kritisch te kijken naar deze ontwikkeling lijkt het alsof de overheid net zo hard meedoet, en deze ontwikkeling stimuleert door zelf ook steeds meer waarde te hechten aan certificatie. Dit kan nadelige gevolgen hebben. Zoals de Stichting De Twaalf Ambachten al aangeeft is het belang van certificatie vooral bij grootschalige productie. Het wordt hierdoor moeilijker voor kleinschalige bedrijven om aan deze vaak strikte voorwaarden te voldoen. Vooral de hoge kosten die gemoeid zijn met het behalen van de vereiste certificaten zijn een ernstige belemmering. Als de overheid inderdaad zoveel belang hecht aan kwaliteitsbeoordelingen dan zou het misschien beter zijn als ze hier zelf meer controle over zou houden. De overheid kan niet zomaar alles uit handen geven en vertrouwen op de markt. Er zijn teveel belangen in het spel. Als we certificatie zien als een extra waarborg voor kwaliteit dan is het gebruik ervan alleen maar toe te juichen. Alles wat bijdraagt aan betere, veilige en milieuvriendelijke producten kan niet anders dan een goede ontwikkeling zijn. Maar zijn al de negatieve effecten die we met een kwaliteitsverklaring op proberen te lossen niet gewoon een effect van grootschalige productiemaatschappij? Als dit zo is kunnen we dan niet beter een stapje terug doen en kleinschaliger en eenvoudiger gaan produceren? Hierdoor kunnen we zelf de kwaliteit in de hand houden en beoordelen en hebben we minder risico’s op ernstige schadelijke gevolgen voor mens en milieu. Het is een moeilijke afweging tussen economie en ecologie. Certificatie belemmering van vernieuwing? Mijn opdracht was om te onderzoeken of certificatie verplicht is. Ik ben tot de conclusie gekomen dat er een wettelijke verplichting geld voor de CE markering, en dat er ook voor het gebruik van certificaten op de markt een zekere

CERTIFICATIE

38

44

voorkeur bestaat. Als een product de verplichte CE markering heeft mogen er echter op de markt geen extra voorwaarden verplicht worden gesteld. Als de Stichting De Twaalf Ambachten een belemmering heeft ondervonden van het niet mogen leveren van een bepaald product omdat ze geen certificaat heeft maar wel voldoet aan alle eisen kan een gerichte klacht ingediend 45 worden bij de Nationale mededingingsautoriteit(NMa). Het moet gaan om een specifieke klacht gericht op een bepaalde branche en kan niet over cer46 tificatie in het algemeen gaan . Belangrijk is om als men een klacht heeft, zoveel mogelijk concrete informatie te verzamelen waaruit blijkt dat de marktconcurrentie daadwerkelijk wordt verstoord en er inderdaad een belangrijke belemmering bestaat voor meerdere bedrijven. De NMa onderzoekt op grond van de mededingingswet of er nog voldoende ruimte overblijft voor concurrentie. Als de NMa vindt dat er voldoende concurrentiemogelijkheden overblijven is er geen sprake van een ongerechtvaardigde belemmering. Zo is bij de gaskachelbranche onderzoek gedaan en is enige mate van belemmering van de markt juridisch toegestaan. Over de vraag of dit ook moreel gezien voldoende is, is discussie mogelijk. Certificatie is niet meer dan een bewijs van de kwaliteit van het product. Als argument voor het belemmeren van innovatie door de verplichting van certificatie worden de extra kosten die gemaakt worden aangedragen. De kosten voor certificatie kunnen echter worden meegerekend in de prijs. De consument is, als het gaat om een goed product, bereid meer te betalen. Bovendien is de stichting niet gericht op grootschalige productie. De behoefte aan certificering speelt minder bij gespecialiseerde producten. Ik ben van mening dat certificatie het uitvinden en ontwikkelen van nieuwe producten niet onmogelijk maakt. Wel kan het zo zijn dat het toenemende gebruik van waarborgsystemen en de afname van de controle door de overheid de afzetmogelijkheden van kleinere bedrijven belemmert. Toch ben ik niet negatief over de mogelijkheden om ook zonder het hebben van een certificaat nieuwe mens en milieuvriendelijke producten op de markt te brengen. De huidige economie is gericht op massaproductie. Om veel consumenten van de producten van de Stichting De Twaalf Ambachten gebruik te laten maken is er meer productie nodig dus kom je vanzelf bij een grootschaligere productie. Dit wil niet zeggen dat het niet moeilijk is om een positie op de markt te veroveren maar er zijn genoeg voorbeelden waarbij er een plek in de markt bestaat voor kleine ondernemingen. Financiële factoren spelen een belangrijke rol bij het ontwikkelen en op de markt brengen van producten. Als een uitvinding inderdaad vernieuwend is 44 Of certificatie innovatie belemmerend werkt is niet het onderwerp geweest van mijn onderzoek. Ik kan hier dan ook geen juridisch geldige uitspraken over doen. 45 Zie voor uitgebreide informatie over het indienden van klachten het onderzoek en www.nmanet.nl 46 Dit is de reden waarom ik dit in mijn onderzoek niet heb kunnen doen.

AFSLUITING

39

zullen er gezien het feit dat men steeds milieubewuster wordt, bedrijven zijn die hierin willen investeren. Het is misschien niet makkelijk om als kleine gespecialiseerde onderneming een marktpositie te behalen maar zeker niet onmogelijk. Mogelijkheden om dit kleinschalig en toch succesvol aan te pakken zijn door bijvoorbeeld octrooi aan te vragen en investeerders te krijgen om het product te kunnen ontwikkelen en een certificaat te verkrijgen. De huidige maatschappij is vooral gericht op massaproductie maar dit betekent niet dat er geen markt is voor kleinschalige en meer persoonlijke economie. Ik zou de Stichting willen aanraden om octrooi aan te vragen voor nieuwe ideeën. Op deze manier kunnen eventueel investeerders worden aangetrokken om vervolgens nieuwe uitvindingen te financieren. contact op te nemen met de desbetreffende Notified Body voor de CE markering. Als namelijk de CE markering verplicht is voor de tegelkachel dan zal er bij mogelijke schade geen beroep kunnen worden gedaan op de verzekering. De tegelkachel heeft nu geen CE markering en voldoet dus niet aan de wettelijke vereisten die er geld op de markt. De tegelkachel mag als deze onder de richtlijn en daarmee onder het besluit gastoestellen valt niet op de markt worden gebracht zonder CE markering. Alleen een hiertoe aangewezen instantie kan bepalen of de tegelkachel moet voldoen aan de richtlijn.

Literatuurlijst

Beekman 1996 J. Beekman, ISO 9000 en certificatie : wat mag je ervan verwachten? Deventer:Kluwer BedrijfsInformatie 1e druk 1996 Biezeveld 2002 G.A.Biezeveld, Duurzame milieuwetgeving: Over wetgeving en bestuurlijke organisatie als instrument voor behoud en verandering Meppel: Boom Juridische uitgevers 2002. Van Doorn 1993 M.C. van Doorn, Ook aan certificering toe? : gids over certificering voor het midden- en kleinbedrijf, Diemen: Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf Nederland, 1993 Evers 2002 G.J.M. Evers, Blind vertrouwen? Een onderzoek naar de toepassing van certificatie ten dienste van de handhaving van wettelijke voorschriften, Meppel: Boom Juridische uitgevers 2002. Van Erp, Verbert 2003 J. van Erp, S. Verberk Handhaving en certificering Een handreiking voor de beleids- en wetgevingspraktijk Expertisecentrum Rechtshandhaving, Ministerie van Justitie, 2003 Van Gestel 2000 R.A.J. van Gestel, Zelfregulering,milieuzorg en bedrijven: naar een eigen verantwoordelijkheid binnen kaders (diss. Tilburg), Meppel: Boom Juridische uitgevers 2000. Udo de Haes, De Snoo, 1996 H.A. Udo de Haes, G.R. de Snoo, Certificering als nieuw instrument voor ecologisering landbouw?, tijdschrift Milieu 1996/4 MDW-rapport Normalisatie en certificatie 1996 Normalisatie en certificatie, MDW-werkgroep Certificering, Den Haag : SO&A : WKB 1996 Nicolas 1994 F. Nicolas, Gemeenschappelijke normen voor bedrijven, Luxemburg: Bureau voor officiele publicaties der Europese Gemeenschappen, 1995

42

CERTIFICATIE

Van den Nieuwenhof 1992 R. van den Nieuwenhof, Meer duidelijkheid over milieubesparend gedrag gewenst, Milieumagazine, maart 1992, p.15 VNO,NCW symposium,Ondernemen en Brussel 1990 Normalisatie en certificatie binnen de Europese Gemeenschappen, ,’sGravenhage VNO,NCW 1990 Riezebos, Van der Schee 1999 R. Riezebos, J. van der Schee, ‘Het keurmerk gekeurd’ , Tijdschrift voor marketing : 1999 vol.33 nr.2 p.49-51 RvA Reglement voor Accreditie 2003 RvA-R2 Reglement voor Accreditatie, Raad voor Accreditie, www.rva.nl d.d.december 2003 SER-Advies Normalisatie,certificatie en open grenzen 1994 Advies inzake Normen, certificaten en open grenzen, Sociaal-Economische Raad, publ.nr.94/11, Den Haag: SER 1994 Spier,Hartlief,Van Maanen,Vriesendorp,2000 J.Spier,T. Hartlief, G.E. van Maanen, R.D. Vriesendorp, Verbintenissen uit de wet en schadevergoeding,Deventer,kluwer 2000 2e druk. De Vries 1999 H. de Vries, kwaliteitszorg met minder onvrede Amsterdam / KDI, Rotterdam, Buijten & Schipperheijn, 1999 Waszink 1991 A.C. Waszink, Kwaliteitszorg en certificatie (oratie Rotterdam), Alphen aan den Rijn/Deurne: Samson Bedrijfsinformatie 1991 Websites www.newapproach.org Voor informatie over welke productgroepen onder de nieuwe aanpak richtlijn vallen en welke normen van toepassing zijn. www.europa.eu.int/comm/enterprise Een overzichtssite van de Europese Commissie met betrekking tot de nieuwe aanpak www.Euronorm.net. een algemene website voor bedrijven over Europese wet- en regelgeving op het gebied van normen. Hier is tevens een handleiding voor de CE markering te vinden

LITERATUURLIJST

43

www.nen.nl Voor informatie over en het bestellen van geharmoniseerde normen www.ez.nl Overzicht van mogelijke subsidies voor innovatie-projecten op de site van het ministerie van Economische zaken. www.nmanet.nl Informatie over de mededingingswet en brochures op te vragen www.milieudefensie.nl/subsidiewijzer/introductie.htm Info over subsidies voor milieuvriendelijke productie www.algemee-octrooibureau.nl een algemene informatieve site over octrooien, patenten en model- en merkbescherming

Bijlage I klachten indienen bij de Nma.

Voor de behandeling van uw klacht door de NMa is het van belang dat u uw klacht helder en zo volledig mogelijk omschrijft. Als leidraad voor uw brief kunt u de volgende punten aanhouden: • Uw naam, adres en telefoonnummer, de datum en uw handtekening. • Naam en adres van de organisatie(s) tegen wie de klacht is gericht. • Wat er van de NMa wordt gevraagd. U kunt bijvoorbeeld de directeur-generaal van de NMa vragen om op te treden tegen een bepaalde afspraak of gedraging die naar uw mening strijdig is met de Mededingingswet. U moet die afspraak of gedraging beschrijven en motiveren waarom er volgens u sprake is van strijd met de Mededingingswet. • Het belang dat u heeft als verzoeker. Hierbij gaat het erom dat u helder aangeeft welke nadelige gevolgen u ondervindt van de afspraak of de gedraging. Lijdt u bijvoorbeeld schade als gevolg van de huidige situatie of wordt u op andere wijze gedupeerd? • Of er eventueel andere instanties zijn die zich met dezelfde klacht bezighouden. Het is van belang dat de NMa ervan op de hoogte is als u eenzelfde klacht heeft ingediend bij een andere instantie, bijvoorbeeld bij de Europese Commissie in Brussel, of als u een procedure bent gestart bij de rechter. • Ten slotte is het belangrijk dat u alle gegevens bij de klacht voegt die de Nma nodig heeft om tot een goede beoordeling te komen. Dit kunnen bijvoorbeeld zijn: notulen van vergaderingen, kopieën van overeenkomsten, verslagen van onderhandelingen, circulaires, statistisch of ander materiaal dat op de beschreven situatie betrekking heeft (bijvoorbeeld over prijsontwikkeling, prijsvorming, toepasselijke voorwaarden, boycot, discriminatie etc.), namen en adressen van personen die de beschreven situatie kunnen bevestigen en meningen van deskundigen. Indien uw brief onvoldoende aanknopingspunten biedt om uw klacht in behandeling te nemen, dan zal de NMa u verzoeken om binnen een bepaalde termijn alsnog de ontbrekende informatie te verstrekken. Indien u bepaalde informatie niet kunt verschaffen, dan moet u de reden(en) daarvan vermelden. Als de termijn verstreken is zonder dat de gevraagde informatie is ontvangen, kan de NMa besluiten de klacht niet te behandelen. Als u van mening bent dat de informatie die u de NMa verstrekt vertrouwelijke gegevens bevat die niet openbaar gemaakt mogen worden, moet u dit expliciet in uw brief aangeven en motiveren. De betreffende gegevens kunt u het beste in een aparte bijlage bij uw brief opnemen, waarbij u duidelijk aangeeft dat het om vertrouwelijke informatie gaat. Gegevens met betrekking tot

46

CERTIFICATIE

de bedrijfsvoering of het productieproces of met betrekking tot de afzet van producten of de kring van afnemers en leveranciers die u vertrouwelijk aan de NMa meedeelt, worden namelijk niet openbaar gemaakt. Indien u zich laat vertegenwoordigen door een derde, bijvoorbeeld een advocaat, is het van belang dat hij of zij schriftelijk door middel van een door u getekende machtiging kan aantonen dat hij of zij bevoegd is om namens u op te treden. U moet uw klacht schriftelijk indienen bij de NMa op onderstaand adres: Nederlandse mededingingsautoriteit t.a.v. de directeur-generaal Postbus 16326 2500 BH DEN HAAG Na ontvangst van uw klacht krijgt u een bevestigingsbrief waarin staat wie uw klacht behandelt. Indien de NMa uw klacht niet binnen acht weken kan afhandelen, krijgt u nader bericht hoe lang het nog gaat duren. Bij de NMa zijn verschillende brochures verkrijgbaar over de Mededingingswet. U kunt deze brochures aanvragen bij de helpdesk van de NMa, telefoon 0800-023 18 85. Ook kunt u terecht op de website van de NMa: http://www.nma-org.nl. Met vragen over het indienen van klachten kunt u contact opnemen met de NMa en vragen naar de sectie Onderzoek Toezicht en Ontheffingen. De NMa is als volgt bereikbaar: Telefoon (070) 330 33 30