centraal.nu NUMMER 9 DECEMBER 2013
KIJK VOOR MEER NIEUWS EN INFORMATIE OOK OP WWW.AMSTERDAMCENTRAAL.NU
Cuyperstrap op komst
Wat brengt 2014?
pagina 4
pagina 10
Licht in de duisternis
Havenfront weer open
pagina 6
pagina 12
Centraal.nu
MENINGEN
CENTRAALTJES
Zeg het maar!
Centraal.nu is het magazine over werkzaamheden en ontwikkelingen in en rond station Amsterdam Centraal. Ieder kwartaal informeren NS, ProRail en de gemeente Amsterdam u over het laatste nieuws uit het stationsgebied en de achtergronden ervan. Kijk voor meer informatie en de meest actuele berichten op
Meningen van reizigers, bouwers, ondernemers en bezoekers.
De afbouw van de nieuwe metroingang aan de oostkant van het station duurt langer dan verwacht.
www.amsterdamcentraal.nu
Oostingang metro begin 2014 open Het plan was om ‘m in november te openen maar het werk vergt meer tijd. Zo wordt nog goed gekeken of de brandweer overal bij kan met blusleidingen, waar lichtmasten moeten komen en wat de beste locaties zijn voor oplaadautomaten voor de OV-chipkaart.
Omdat deze metro-ingang meteen zijn definitieve vorm zal hebben, willen Dienst Metro, GVB en de hulpdiensten alles in één keer goed regelen. Naar verwachting gaat de entree open in het eerste kwartaal van 2014.
Bussen van west naar oost
Omdat hier aan de Noord/Zuidlijn werd gewerkt kon de scheepvaart tien jaar lang niet onder de brug door. “We moesten omvaren en dat kostte minimaal een kwartier”, vertelt Frenk. “Nu kan ik weer helemaal rond het station zoals het hoort. Dat de route weer open is, is een verademing voor Amsterdam. We hebben als het ware weer een stukje stad terug. Voor ons als bedrijf betekent het dat we weer zichtbaarder zijn. Mensen zíen ons weer rond het station varen. Dat levert hopelijk meer klanten op.”
Trap en roltrappen naar spoor 15
Middentunnel weer lekker breed De middentunnel van het station heeft zijn oorspronkelijke breedte weer terug. Vlak voor kerst openden NS en ProRail de linkerhelft. Hier zijn roltrappen naar de perrons en filialen van AKO, GWK Travelex, Kiosk en Erica Kruiderijen. Het AKO-pand in de centrale hal van het station wordt begin januari afgebroken. Eerder dit jaar werd de vernieuwde rechterhelft van de middentunnel al in gebruik genomen. Wat nu nog rest is het deel van de tunnel aan de IJ-zijde. Hier wordt de komende maanden 2 CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013
nog gewerkt aan de trap en de roltrappen naar het perron van spoor 15 (zie hiernaast). De opening van de linkerhelft ging op 20 december gepaard met de nodige feestelijkheden. ’s Ochtends wees de Stille Fanfare reizigers op een ludieke manier de weg. ’s Middags zorgden muzikale kerstbomen en een vrolijke sneeuwpop voor leven in de brouwerij. En bezoekers van het station voelden zich de hele dag vips dankzij de rode loper die tussen de hoofdingang van het station en de tunnel was uitgerold.
Begin december zijn werkzaamheden gestart op het perron langs spoor 15. Dit is het perron aan de IJ-zijde van het station. De glazen achterwand wordt verplaatst richting het IJ. Zo ontstaat ruimte voor een nieuwe vaste trap en twee roltrappen die vanuit de middentunnel naar het perron gaan. Om ruimte te maken voor het werk is een deel van het perron afgezet met bouwhekken. Ter plekke is het daardoor smaller. De werkzaamheden aan trap en roltrappen gaan ongeveer een half jaar duren. Voor het maken van de roltrappen is vanaf dinsdag 7 januari de trap van de middentunnel naar het perron van spoor 15 afgesloten. Reizigers kunnen dan tijdelijk niet meer vanuit de middentunnel naar het perron. Het advies is om nu al de trap tussen de middentunnel en dit perron te mijden. De beste manier om spoor 15A te bereiken is voorlopig via de westtunnel.
“Ik ga niet naar mijn werk, ik ga lekker een stukje varen!”, zegt de vrolijke Watertaxischipper Frenk van Teeseling. En nu zijn vaarroute onder de Middentoegangsbrug weer open is, is de geboren en getogen Amsterdammer blijer dan ooit.
De EBS-bussen hebben sinds zondag 15 december tijdelijke nieuwe opstaphaltes op Amsterdam Centraal. Ze verhuizen van de westzijde van het busplatform naar de oostzijde. Dit geldt voor bijna alle EBS-bussen naar de regio Waterland, zoals naar Purmerend, De Beemster, Hoorn, Edam, Volendam, Marken en Monnickendam. De bussen naar Landsmeer krijgen hun opstaphalte op de Odebrug aan
de oostkant van het station. De eindhalte voor alle lijnen is op de Prins Hendrikkade. De verplaatsing duurt tot juli 2014. Hij is nodig voor de afbouw van het busstation en de overkapping ervan. Meer hierover in onze vooruitblik op 2014 op pagina 10 en 11.
Frenk (57) kwam drie jaar geleden bij rederij Lovers, de exploitant van de Watertaxi. “Ik had van alles gedaan in mijn leven en vooral in de horeca gewerkt. Na een ziekte besloot ik te gaan doen wat ik echt leuk vind. Dit werk combineert een aantal van die dingen: ik hou van Amsterdam, ik vind het leuk om mensen te plezieren en mijn hobby is zeilen. Het is ontzettend leuk om mensen met de Watertaxi te vervoeren. Een rondje om het station hoort daarbij.” CENTRAAL.NU NUMMER 8 2013 9 2013 3
BOUW
Klassieke hal, moderne trap Gemakkelijk en comfortabel overstappen wordt een van de beste ‘eigenschappen’ van het vernieuwde Amsterdam Centraal. Een nieuwe trap in de centrale Cuypershal gaat daaraan bijdragen. Hij wordt naast de drie ingangen op het Stationsplein de vierde mogelijkheid om in de metrohal te komen. Of vanuit de hal het station in te lopen. Het wordt bovendien een overdekte verbinding tussen metrohal en station. De bouw start in het eerste half jaar van 2014.
H
elemaal nieuw is het idee van een trap in de Cuypershal niet. Ooit wás hier al een trap. Die was destijds nodig omdat pal voor de stationsuitgang een weg liep. Via twee trappen en een tunneltje konden de reizigers veilig op het Stationsplein komen. Maar in de praktijk bleven de meeste mensen bovengronds. Uiteindelijk werden trappen en tunnel gesloopt.
Publiek belang Bij de huidige verbouwing van Amsterdam Centraal kwam een moderne versie in beeld: een verbinding tussen de stationshal en de metrohal van de Oost- en Noord/Zuidlijn. Deze Cuyperstrap gaat er nu daadwerkelijk komen. “Vanuit Dienst Metro werken we er van harte aan mee”, zegt directeur omgeving en reizigers Hoite Detmar. “Het belang van het publiek staat voorop. Amsterdam Centraal is een knooppunt van allerlei vormen van vervoer. Een 4 CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013
Emma Hendriks en Hoite Detmar
vierde toegang tot de metrohal draagt eraan bij dat we overstappende metro- en treinreizigers supergoed kunnen bedienen. En het is bovendien een overdekte overstap. Om al die redenen zijn ook ProRail en NS voorstander.”
Daar houden we rekening mee in het ontwerp. De architect van de trap is ook de architect van de metrohal, dus we zorgen qua stijl voor een geleidelijke overgang.”
Twee werelden
De bouw van de trap is redelijk ‘rechttoe rechtaan’: werkterrein afbakenen, vloer openbreken, grond weggraven, betonnen bak erin, trappen en technische ruimtes maken en tot slot afbouwen. “Maar wat het tóch ingewikkeld maakt, is dat dit project tot nu toe geen onderdeel was van de bouw van de Noord/Zuidlijn en de metrohal”, vervolgt Emma. “De Cuyperstrap komt pal boven een deel van de Noord/Zuidlijn-tunnel. We moeten de grondlaag boven de tunnel weggraven en een anderhalve meter dikke wand in de metrohal doorbreken om de verbinding tot stand te brengen.” ProRail en Dienst Metro zijn nu aan het uitzoeken hoe dat allemaal technisch gezien op de
De bouw van de Cuyperstrap begint in de loop van het eerste halfjaar van 2014, duurt pakweg acht maanden en wordt begeleid door ProRail. De financiering komt voor rekening van ProRail en Stadsregio Amsterdam, het overheidsorgaan dat onder meer verantwoordelijk is voor het openbaar vervoer in en rond de stad. Rail systems engineer Emma Hendriks van ProRail: “De trap komt midden in de stationshal. Hij krijgt een roltrap die omhoog komt vanuit de metrohal en een vaste trap die uiteraard zowel omhoog als omlaag te gebruiken is. Het wordt een verbinding tussen twee werelden: de moderne metrohal en de historische Cuypershal.
Ingewikkeld
beste en veiligste manier kan gebeuren. “Het zijn de dingen eromheen die lastig zijn”, verduidelijkt Hoite. “We werken immers in een monumentaal treinstation met ruim 250.000 reizigers per dag én in een metrohal die deels wordt afgebouwd en deels al in gebruik is. Midden in die drukte gaan we dit doen. Dan moet je op allerlei dingen letten. Veilig werken, materialen aanvoeren en grond afvoeren met zo min mogelijk hinder voor het publiek, constant de stand van het grondwater in de gaten houden... En in de metrohal moeten we onder meer wandpanelen, kabels en leidingen, verlichting en bewegwijzering aanpassen. Een project als dit is dus méér dan even een gat graven in de grond en een trap plaatsen.”
restauratie van de monumentale delen van het station”, vertelt Emma Hendriks. “De komende jaren werken we achtereenvolgens in de vleugel tussen de hal en de westtunnel, dan in de hal zelf en tot slot in de vleugel tussen de hal en de oosttunnel. Buiten wordt de gevel opgeknapt en komen de rijtuigkappen terug. Dit zijn de kappen die er vroeger voor zorgden dat men droog vanuit de koets het station in kon stappen. Binnen restaureren we de kolommen en het plafond van de hal. Hier verdwijnen uiteindelijk de kantoorruimtes op de eerste verdieping, die nu vanuit de hal te zien zijn. Die ruimtes zijn in de jaren zeventig toegevoegd en passen niet bij de stijl van architect Cuypers. Door ze weg te halen, ontstaat weer vrij zicht op de perronkap.”
Restauratie
Bewegend bouwterrein
En het is voor ProRail en NS ook méér dan enkel een trap. “Hiermee begint feitelijk de
Maar eerst dus de bouw van de trap. Emma opnieuw: “We maken een werkterrein tussen
de hoofdingang en het midden van de Cuypershal. Enkele deuren van de hoofdingang gaan dicht, maar hij blijft verder in gebruik. Tijdens de restauratie sluiten we iedere keer een deel van de hal af voor het publiek. Dan kunnen we daar veilig en ongestoord werken. Om van de ene kant van het station naar de andere kant te komen, zullen reizigers moeten omlopen via het Stationsplein. Als het zover is, zal dat duidelijk worden aangegeven.” De Cuyperstrap gaat als hij klaar is zo spoedig mogelijk open. “Hóe snel hangt af van de restauratie van de stationshal en de situatie onder de grond”, zeggen Emma en Hoite. “Als het restauratiewerk in de Cuypershal gaande is, dan blijft mogelijk de trap nog even dicht voor de veiligheid van de reizigers. En ook in de metrohal moet alles klaar en veilig zijn om de trap in gebruik nemen. Dus wat betreft de openingsdatum: wordt vervolgd.” CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013 5
OMGEVING
Donkere dagen? Lichte dagen! We zitten weer middenin de donkerste dagen van het jaar. Maar Amsterdam baadt letterlijk in het licht dankzij het Amsterdam Light Festival. Het sfeervolle evenement toont op diverse plekken in de stad lichtsculpturen en projecties van hedendaagse kunstenaars. Twee ervan hebben een prachtplek in het Open Havenfront. Het Amsterdam Light Festival laat op diverse plekken in de binnenstad meer dan twintig lichtsculpturen en projecties van hedendaagse kunstenaars zien. Wie ervan wil genieten, kan kiezen uit twee routes. In ‘Water Colors’ zijn tot en met 19 januari alle werken te zien vanaf de grachten en de Amstel. En ‘Illuminade’ is tot en met 5 januari een wandelroute door de Plantagebuurt.
Bouwen met licht Het thema van het Amsterdam Light Festival is dit keer Building with Light. Vanzelfsprekend dus bijna dat twee van de kunstwerken een plek hebben gekregen bij Amsterdam Centraal. Beide zijn te zien in het Open Havenfront, het water voor het station. Medewerkers van de Noord/Zuidlijn maakten tegenover het Koffiehuis ruimte vrij voor
het bijzondere lichtobject Fly’s Eye Dome en hielpen mee bij de opbouw. Een mooie kans meteen voor de bouwers om na tien jaar werkzaamheden en hinder iets terug te doen. Fly’s Eye Dome is een internationale klassieker van de Amerikaanse uitvinder, filosoof en ontwerper Richard Buckminster Fuller. Hij stelde zijn leven in het teken van het ontwerpen van het huis van de toekomst. Dat resulteerde in de koepel als ideale vorm en uiteindelijk Fly’s Eye Dome dat nu voor het eerst te zien is in Nederland.
Beroemde toren even terug Aan de andere kant van het Open Havenfront is Temporal Tower van Todd van Hulzen te zien. Dit kunstwerk brengt de vroegere
Haringpakkerstoren terug in de stad. Deze stond tot het begin van de negentiende eeuw op de kop van het Singel, in het deel van de stad waar haringen werden gezouten en in houten kuipen werden verpakt. De toren wordt tijdens het festival met behulp van backlight en lichtprojectie ‘herbouwd’ op een 30 meter hoog canvas. Temporal Tower is tijdens het festival te bewonderen op nagenoeg dezelfde plek als waar de echte Haringpakkerstoren stond. Kijk voor de locaties van de kunstwerken op de middenpagina’s. Meer informatie: www.amsterdamlightfestival.com
Tegeltje tegeltje aan de wand… In de fiets- en voetgangerstunnel aan de westkant van het station plaatsten geduldige mannen de afgelopen tijd ruim 77.000 handbeschilderde tegels. Tezamen vormen deze een kunstwerk waarop een zeegezicht van Cornelis Bouwmeester te zien is, zowel in de oorspronkelijke vorm als in een abstracte bewerking ervan.
Lichtobject Fly’s Eye Dome in aanbouw.
Verloren… gevonden… hergebruikt!
Versierd station
Reizigers laten jaarlijks pakweg 80.000 voorwerpen achter in treinen en op stations. NS gaat daar op een duurzame en zorgvuldige manier mee om. Tijdens het drie dagen durende ‘Lost & Found’-project vestigde het bedrijf daar half december de aandacht op. In een tijdelijke pop-upstore op Amsterdam Centraal werd een aantal bijzondere gevonden voorwerpen geëxposeerd en het verhaal erachter verteld. Een aantal van deze spullen was door kunstenaars en stylisten bewerkt en werd in de tijdelijke winkel
NS heeft de winterversiering van Amsterdam Centraal in een nieuwe jas gestoken. De Cuypershal en vleugels, de midden- en westtunnel en de westelijke entree aan de IJ-zijde zijn voorzien van led-verlichting en decoraties in de kleuren van de monumentale delen van het station. Daarnaast staat er ook dit jaar weer een grote kerstboom voor de hoofdingang en is de dakrand van het stationsgebouw voorzien van led-lampjes.
6 CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013
verkocht. Zo kregen veel gevonden voorwerpen een nieuwe bestemming. De opbrengst kwam ten goede aan Natuur & Milieu. Het streven van NS is om zoveel mogelijk gevonden voorwerpen terug te krijgen bij de eigenaren. In 45 procent van de gevallen lukt dit. Ze worden netjes opgeslagen en maximaal drie maanden bewaard. Wat uiteindelijk niet wordt opgehaald gaat naar een opkoper of wordt hergebruikt. Zo belanden deze zaken niet op de afvalberg.
CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013 7
FOTO NOVEMBER 2013
Amsterdam Centraal van boven 9
Kijk voor meer informatie over de bouwprojecten op:
8
www.amsterdamcentraal.nu
3
1 5
6
7
4
2
10 5
8 CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013
1
Middentunnel gereed. Zie pagina 2.
2
Oostingang metro. Zie pagina 3.
3
Verplaatsing bussen naar oostzijde busstation. Zie pagina 3.
4
Nieuwe Cuyperstrap naar metrohal. Zie pagina 4 en 5.
5
Kunstwerken Light Festival. Zie pagina 6/7.
6
Fiets- en voetgangerstunnel. Zie pagina 7 en 10/11.
7
Michiel de Ruijter autotunnel. Zie pagina 10/11.
8
Overkapping busstation. Zie pagina 10/11.
9
Toekomstig westelijk deel IJ-hal. Zie pagina 10/11.
10
Vaarroute Middentoegangsbrug weer open. Zie pagina 12.
CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013 9
BOUW
Bouw Cuyperstrap binnenkort van start
Wat heeft 2014 in petto?
In de centrale hal van het station start in de eerst helft van het jaar de bouw van de Cuyperstrap. Dit wordt een nieuwe en overdekte verbinding tussen de metroen stationshal. Meer op pagina 4 en 5.
Het nieuwe jaar staat voor de deur – of is als u dit blad leest net begonnen. Het wordt in en rond Amsterdam Centraal een druk 2014 waarin diverse bouwprojecten van start gaan, fl ink opschieten of de eindstreep bereiken. We beginnen onze vooruitblik op de belangrijkste ontwikkelingen aan de IJ-zijde van het station.
Autotunnel klaar aan het eind van 2014
Metrohalte en rails De toekomstige Noord/Zuidlijnhalte onder station Amsterdam Centraal wordt dit jaar verder afgebouwd. Het gaat daarbij om zaken als roltrappen, liften, tegels en elektrische installaties. In 2014 begint ook het plaatsen van rails in de Noord/Zuidlijn-tunnel.
Aan de IJ-zijde komt de Michiel de Ruijtertunnel voor auto’s en vrachtverkeer. Hij wordt 360 meter lang en bevat twee buizen met elk twee rijstroken. Rond de zomer van 2014 is de bouw, inrichting en installatie van de veiligheidsvoorzieningen in de tunnel klaar. Daarna volgt een testfase waarin controles plaatsvinden voor onder meer de brandweer. Naar verwachting kan de tunnel eind 2014 open voor het verkeer. In de loop van 2015 wordt dan de De Ruijterkade het domein van fietsers en voetgangers.
Overkapping wordt één geheel Tussen maart en juli 2014 wordt de overkapping van het busstation en de De Ruijterkade afgerond. Het gaat om het middengedeelte. Dat bleef tot nu toe open omdat eronder werd gewerkt aan de Noord/Zuidlijn- en Michiel de Ruijtertunnel. Na voltooiing van de kap is het woord AMSTERDAM in zijn geheel te zien. Op het platform zelf vinden na de
zomer nog afrondende werkzaamheden plaats voor de bussen zoals de definitieve inrichting van haltes. Vanwege al deze werkzaamheden hebben de EBS-bussen richting Waterland tot juli 2014 hun opstaphaltes aan de oostzijde van het busplatform. Eind 2014 is het busstation volledig in gebruik.
Metro-ingangen in laatste stadium
Bouw en afbouw: IJ-hal en westpassage
Fiets- en voetgangerstunnel in aanbouw Aan de westkant van het station is een tunnel voor fietsers en voetgangers in aanbouw, een snelle route tussen het IJ en het centrum. Hij gaat open zodra een verkeersveilige aansluiting aan vooral de drukke IJ-zijde mogelijk is. Binnenkort is er meer duidelijkheid over wanneer de tunnel open kan.
10 CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013
In het eerste kwartaal van 2014 start NS met de afbouw van de westpassage, een nieuwe onderdoorgang in het station. Deze loopt tussen en parallel aan de huidige west- en middentunnel. Ook begint in deze periode de bouw van de IJ-hal, de nieuwe entree van het station langs de hele breedte van het gebouw aan de IJ-zijde. Als eerste deel wordt het stuk hal tussen de westtunnel en de middentunnel gebouwd. De planning is om de passage en het deel van
de IJ-hal begin 2015 te openen. Beide zijn dan voorzien van winkels en faciliteiten. Dan kunnen reizigers ook weer via de middentunnel de IJ-zijde bereiken. Tijdens de afbouw van de westpassage verhuizen Hema en Starbucks naar de westtunnel. Parfumerie Mooi, waarvan de winkel ook in het werkgebied staat, sluit dan haar deuren en is in gesprek met NS over een terugkeer in de westpassage begin 2015.
Inrichting fi etsenstalling begint Aan de IJ-zijde van het stationsgebouw komt pal naast de nieuwe fiets- en voetgangerstunnel een nieuwe fietsenstalling. Deze krijgt ongeveer 1.300 inpandige stallingsplekken en zal worden bewaakt. Naar verwachting begint eind 2014 de inrichting van de stalling.
De metrohal onder het Stationsplein krijgt drie ingangen. De ingang tegenover het Koffiehuis aan de oostkant van het station is nog in aanbouw. Hij gaat in het eerste kwartaal van 2014 open. Hij heeft dan meteen zijn definitieve vorm met een nieuwe trap en rolpaden. De andere twee ingangen hebben nu nog een voorlopige aankleding en worden in de loop van
2014 afgebouwd. Dit gebeurt eerst met de ingang aan de westkant van het Stationsplein en daarna met de ingang aan de zuidkant nabij de kop van het Damrak. In de stationshal start in het eerste halfjaar van 2014 de bouw van een extra entree. Lees daarover op pagina 4 en 5.
Technische installaties NS voorziet in 2014 Amsterdam Centraal van ‘warmte/koude-opslag’. Dit is een duurzame manier van verwarmen en koelen van het station. Het werk is al begonnen en moet in het laatste kwartaal klaar zijn. In 2014 worden bovendien de brandmeld- en ontruimingsinstallaties vervangen.
Wijzigingen voorbehouden Het plannen en uitvoeren van werkzaamheden in een gebied als dit (midden in de stad, dagelijks meer dan 250.000 bezoekers) is erg ingewikkeld. Allerlei omstandigheden kunnen de voortgang beïnvloeden, zoals slecht weer of werk dat langer duurt dan verwacht. Alle vermelde werkzaamheden en aankondigingen zijn daarom onder voorbehoud. Het laatste nieuws vindt u het hele jaar door op www. amsterdamcentraal.nu, in dit magazine en in de maandelijkse Nieuwsbrief Centraal. CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013 11
IN BEELD
CENTRAAL.TOEN
Het Open Havenfront ontstond min of meer noodgedwongen na de omstreden bouw van station Amsterdam Centraal. Kort erna dreigde het te worden gedempt, onder meer om ruimte te maken voor een beursgebouw. En in de jaren vijftig werd het zowat een verkeersweg. Onze vaste medewerker Dick Keijzer dook in de geschiedenis van een kwetsbaar stukje water.
Hoe het Havenfront Open bleef Toeterend onder de brug door Na tien jaar bouwen aan de Noord/Zuidlijn is de vaarroute onder de Middentoegangsbrug, de brug tussen het station en het Damrak, weer open. Begin november werd dit feestelijk gevierd. Drie rondvaartboten maakten een rondje om het station via het IJ en voeren luid toeterend onder de brug door. De route is nu ook weer open voor de pleziervaart.
Alles en iedereen vaart nu boven de nieuwe metrotunnel. Tussen 2003 en 2013 werden hier drie caissons voor de tunnel gebouwd en afgezonken en moest de doorgang onder de Middentoegangsbrug ‘op slot’. De heropening is een nieuwe stap in de metamorfose van het Stationseiland: nu de vaarweg voor het station weer in ere is hersteld, is het weer een echt eiland.
Rond het midden van de negentiende eeuw had Amsterdam aan de rand van de stad twee kopstations: Willemspoort bij het Haarlemmerplein en Weesperpoort bij het tegenwoordige Rhijnspoorplein. Niet handig. Reizigers moesten de hele stad door om over te stappen. De toenmalige minister-president Thorbecke onderkende het probleem. Hij stelde voor in het IJ bij het Damrak een ‘Centraal Station’ te bouwen. Amsterdam was fel tegen. Een station op deze plek zou de belangrijke handelskades, zoals het Damrak, afsluiten voor de scheepvaart. Er werd stevig onderhandeld en er werden compromissen gesloten. Zo kwamen de sporen op pakweg vijf meter hoog. Dat maakte doorvaarten mogelijk aan beide kanten van het station. Zo bleven de kades in de stad bereikbaar… en ontstond tussen station en Damrak het Open Havenfront. Dit stukje open water kwam in 1893 voor de eerste keer ter discussie. Amsterdam had een
12 CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013
nieuw beursgebouw nodig. Stationsarchitect Pierre Cuypers stelde voor het water te dempen en aan de westkant van het station een beurs te bouwen, ongeveer op de plek waar nu de fietsflat staat. Voor de Sint Nicolaaskerk bedacht hij een kantorencomplex met winkels en restaurants en vóór het station een enorm verkeersplein. Ook het Damrak zou in dit plan in zijn geheel worden gedempt.
Een tweede serieuze bedreiging voor het Open Havenfront was het Plan Kaasjager uit 1954. Hendrik Kaasjager was hoofdcommissaris van politie en stelde voor de stad open te breken voor het toenemende autoverkeer. Singel, Geldersekade, Damrak en Open Havenfront moesten worden gedempt. Maar ook dit onzalige plan haalde het gelukkig niet, dankzij opnieuw massaal protest vanuit de stad.
Het voorstel haalde het niet. De handel koos als locatie voor het nieuwe gebouw het stukje Damrak ten zuiden van de Oudebrugsteeg. En niet Cuypers, maar de jonge talentvolle bouwmeester Hendrik Berlage kreeg de opdracht om de nieuwe beurs te ontwerpen… de Beurs van Berlage.
Dick Keijzer
Maar van de familie Cuypers was het Stationseiland nog niet af. Op de foto van het Open Havenfront uit 1922 is te zien hoe het postgebouw van de PTT, nu gebouw De Oost, in aanbouw is. Een ontwerp van Pierre’s zoon Joseph.
Heeft u herinneringen aan Amsterdam Centraal? Mail ze in maximaal 100 woorden naar
[email protected] met in de onderwerpregel ‘Centraal.nu / Herinneringen’.Vermeld erbij uw naam, uw woonplaats, uw huidige of vroegere beroep, uw leeftijd en uw telefoonnummer. En wie weet ziet u uw verhaaltje in een volgende editie terug!
CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013 13
BEKEND MET AMSTERDAM CENTRAAL
‘ Kuifje had gelijk’ In elke Centraal.nu: een bekende Amsterdammer aan het woord over station Amsterdam Centraal.
S
tations zijn geweldige plekken. Romantisch en bedrijvig. Als kleine jongen vermoedde ik door Kuifje al dat de wereld groter was dan mijn geboorteplaats Nijmegen. Maar toen ik in de jaren vijftig voor de eerste keer met mijn ouders op Amsterdam Centraal kwam, wist ik het zeker.”
Thomas Verbogt (1952) verhuisde midden jaren negentig naar de hoofdstad. De theaterregisseur en schrijver van onder meer ‘Kleur van geluk’ en ‘Wat is precies de bedoeling?’ was rond die tijd het pendelen beu. “Ik moest hier steeds vaker zijn voor mijn werk. Dus de verhuizing was een logische stap. Amsterdam Centraal werd een van mijn vaste locaties om af te spreken. Inmiddels woon ik hier op loopafstand vandaan. Het station behoort tot mijn favoriete plekken in de stad. Makkelijk te vinden, een mooi grand café, kranten uit de hele wereld en ideaal om mensen te kijken. Er komen altijd verhalen in me op als ik mensen zie aankomen of afscheid nemen.” Thomas vindt op Amsterdam Centraal “die bepaalde mooie stationsuitstraling” aantrekkelijk. “Maar door de werkzaamheden is deze helaas een beetje verdwenen. Verbouwingen zijn altijd lelijk. Ik besef dat er uiteindelijk iets moois uit zal
herrijzen, maar maak het tot die tijd wat draaglijker allemaal. Als ik laat op de avond hier aankom valt de schelle verlichting me altijd op. En kan er geen kunst op de muren? Een mooie klus voor studenten van de Rietveld Academie lijkt me dat.” Weliswaar in het bezit van een auto gebruikt Thomas de trein nog heel vaak. “Bijvoorbeeld als ik ergens in het land een lezing heb. En dat leidt tot leuke momenten. Ik zag ooit op het perron een vrouw van wie ik zeker wist dat ik met haar op de lagere school in een toneelstukje had gespeeld. Zij als prinses en ik als bakker. Ik stapte op haar af en het bleek te kloppen. En rond kerst sprak ik een keer een bevriende actrice. Net als ik herinnerde zij zich de kerstavonden van vroeger. De nachtmis met een saucijzenbroodje en warme wijn na afloop. Wat een station als Amsterdam Centraal niet kan oproepen!”
MENINGEN
CENTRAAL OP
Wat mij opvalt…
Twitter
Centraal.nu vraagt in elk nummer naar úw mening. Deze keer polsten we bij reizigers en bezoekers of zij op de hoogte zijn van wat er nog op stapel staat en naar hun wensen: ‘Weet u wat er de komende jaren nog gaat gebeuren op Amsterdam Centraal? En wat zou u wíllen dat er gebeurt?’.
De meest opvallende tweets van onze volgers op @020centraal
mij zijn ze hier nog bezig met het Stationsplein. Ik hoop dat het levendig wordt, met artiesten en meer groen. Het is zo kaal nu.”
‘ Ik hoop dat er wachtplekken komen waar het warm is.’
“Verbouwing? Het is dat u het me vertelt. Ik zie er weinig van”, zegt Joop uit Rotterdam. “Dit station vind ik aan de buitenkant mooi, maar binnen is het nog niets bijzonders.” Hij wijst omhoog: “Doe iets aan dat plafond. En zorg voor meer toiletten. Ik kon de wc zojuist moeilijk vinden.”
centraal.nu NUMMER 8 SEPTEMBER 2013
KIJK VOOR MEER NIEUWS EN INFORMATIE OOK OP WWW.AMSTERDAMCENTRAAL.NU
Hoogwaardige entree
Nachtbrakers aan het IJ
pagina 4
pagina 12
Fietsparkeren: handige tips
Soundos: “Dit station is stoer!”
pagina 10
pagina 13
Magazine Centaal.nu_nr 8.indd 1
18-09-13 16:56
10 oktober 2013 Alexander Klöpping @AlexanderNL Blauwe router-lichtjes in de stationshal @ Station Amsterdam Centraal http://instagram. com/p/fS8fXNRrjM/
Ambra
B
ij spoor 11 wacht Ambra op haar trein, terug naar huis in Heiloo. “Eigenlijk weet ik het niet echt”, zegt de student HBO Rechten. “Ik zie wel dat er kleine werkzaamheden zijn. Er staan overal hekken en er werken mensen op de perrons. Dus dat betekent dat er verbeteringen komen. Ik hoop dat er wachtplekken komen waar het warm is. Ik zou binnen in het station kunnen wachten, maar daar zijn te weinig bankjes.”
30 september 2013 marco roos @msrnsr Jawel!! #AmsterdamCentraal “@020Centraal: Magazine Centraal.nu staat online. Lees ‘m hier: http://bit.ly/1bllRaj
‘ Ik ben gewoon aan het rondkijken. Ik kom hier een paar keer per week. Jan
Lies uit Haarlem wacht bij de uitgang van de westtunnel op een vriendin, om samen naar fotografiemuseum Huis Marseille te gaan. Ze zegt af en toe op Amsterdam Centraal te komen en wel degelijk te weten wat er gaande is. “Er wordt immers al jaren gewerkt. Er komen steeds meer voorzieningen om wat te eten en te drinken. Je moet een eind lopen naar je perron, maar het staat goed aangegeven. Volgens
9 november 2013 W. Ploos van Amstel @Amsterdam1012 Kom je thuis, hangt de kerstverlichting alweer op het Centraal Station. Laat de Gluehwein maar komen! @020Centraal pic.twitter.com/qwXXoPCrYd ‘ Dit station vind ik aan de buitenkant mooi, maar binnen is het nog niets bijzonders.’ Joop
‘ Er komen steeds meer voorzieningen om wat te eten en te drinken’ Lies
14 CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013
Op het platform aan de IJ-zijde lijkt het alsof Jan op weg is naar de bus. Maar nee: “Ik ben gewoon aan het rondkijken. Ik kom hier een paar keer per week. Ik vind het prachtig en zie dat er veel verandert. Zoals hier, dit busstation met een prachtig uitzicht op het IJ. En ook aan de voorkant gaan ze nog veel doen. Het begint weer een lekker druk Stationsplein te worden.”
Bekijk meer tweets en retweets op @020centraal Bezoek Amsterdam Centraal ook op Facebook! facebook.com/amsterdamcentraalstation020 CENTRAAL.NU NUMMER 9 2013 15
Colofon Centraal.nu is een uitgave van Gemeente Amsterdam, NS en ProRail 3e jaargang, nummer 9, december 2013 Redactieadres Centraal.nu Stationsplein 9 1012 AB Amsterdam T 020 344 50 74 F 020 344 50 80 E
[email protected] I www.amsterdamcentraal.nu @020centraal facebook.com/amsterdamcentraalstation020 Teksten Bas Berwers Tekstbijdrage Dick Keijzer Eindredactie Gemeente Amsterdam Foto’s Wiebke Wilting, Gé Dubbelman, Jos van Zetten, Paul Deelman Artist’s impressions Benthem Crouwel / Merk X Luchtfoto middenpagina Paul Deelman, 21 november 2013 Vormgeving Monter, Amsterdam Druk Drukkerij Mart.Spruijt bv Oplage 40.000 exemplaren Wijzigingen in planning en ontwerp voorbehouden. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. De gemeente Amsterdam, NS en ProRail aanvaarden geen aansprakelijkheid voor onjuistheden en onvolledigheden.
