●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
Concept CO2 inventarisatie ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
Carbon Footprint Analyse 2011 2e helft
Opdrachtgever Project Datum Referentie Auteur(s)
CO2 prestatieladder 21 maart 2012 1000110-0313.0.1 HEVO B.V.-> de heer ir. R. Fikse
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
Niets uit deze uitgave mag zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van HEVO B.V. worden gekopieerd, noch aan derden ter inzage worden gegeven.
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
Hugo de Grootlaan 11
Postbus 70501
T +31 (0)73 6 409 409
[email protected]
KvK Brabant 16029774
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
5223 LB 's-Hertogenbosch ISO 9001-gecertificeerd
5201 CB 's-Hertogenbosch BTW 0011.60.461.B01
F +31 (0)73 6 410 118
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
Inhoudsopgave 1. 1.1. 1.2. 1.3.
Inleiding Rapporterende organisatie Organisatiegrenzen Energiestromen HEVO
3 5 5 6
2. 2.1. 2.2. 2.3.
CO2-emissieinventarisatie Indirecte emissie (scope 2) Relatieve emissie Invloed van meetonnauwkeurigheden en onzekerheden
7 8 9 9
3.
Trendanalyse
11
4. 4.1. 4.2.
Bijlagen Bijlage 1: CO2-emissieinventarisatie scope 1 en 2, 2e helft 2011 Bijlage 2: Inkoop 2011 2e helft
14 15 16
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 2 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
1.
Inleiding HEVO monitort en evalueert haar energieverbruik jaarlijks om tot verdere optimalisatie van haar energieverbruik te komen. Historisch gezien is 2009 het eerste jaar waarvoor HEVO haar emissies in kaart gebracht heeft. Dit jaar dient als basis- of referentiejaar. HEVO heeft tevens haar 'Carbon Footprint' voor de tweede helft van 2011 vastgesteld. Een Carbon Footprint is de figuurlijke voetafdruk die een bedrijf achterlaat door de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen tijdens haar bedrijfsprocessen. De analyses zijn uitgevoerd conform het Greenhouse Gas (GHG) Protocol en ISO 14064-1. Hierin wordt onderscheid gemaakt naar drie emissiescopes, zie figuur 1.
Figuur 1. Scopediagram
De analyse over 2009 was een jaarrapportage. Vanaf 2010 brengt HEVO haar Carbon Footprint halfjaarlijks in beeld. Omdat dit de vijfde inventarisatie is, is het mogelijk een trend in de CO2-uitstoot aan te geven. Daar waar noodzakelijk, worden de cijfers van het gehele jaar 2011 gebruikt om deze vergelijking mogelijk te maken. De inventarisatie van HEVO over 2009, 2010 en 2011 gaan uit van scope 1 en 2 emissies. Scope 1 emissies (directe emissies) komen tot stand door energieverbruik voor de verwarming, brandstofverbruik door machines, brandstofverbruik door leaseauto's en ontsnapte koelgassen van airconditioninginstallaties.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 3 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
Scope 2 emissies (indirecte emissies) komen tot stand door energieverbruik door elektriciteit, vliegkilometers en zakelijk gebruik privéauto's werknemers .
De emissies zijn gekwantificeerd door verbruiksgegevens (kilowattuur elektriciteit, kuub gas, liters diesel etc.) om te rekenen naar emissies (ton CO2). Voor het bepalen van de CO2emissies is gebruik gemaakt van het handboek van SKAO, versie 2.0 van 23 juni 2011. Ook de voorgaande jaren zijn omgerekend naar deze nieuwe conversiefactoren.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 4 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
1.1.
Organisatie
Rapporterende organisatie HEVO is een zelfstandige werkmaatschappij van TBI Holdings. HEVO voorziet opdrachtgevers met complexe huisvestingsvraagstukken van antwoorden die bijdragen aan een optimale leef- en werkomgeving. HEVO ondersteunt bij bijna elk facet van vastgoedontwikkeling: strategisch vastgoed- en huisvestingsadvies, projectmanagement, duurzaamheidsadvies en expertise. Daarbij streeft HEVO altijd naar gebouwen die duurzaam presteren. Voor opdrachtgevers in onderwijs, overheid, zorg en vastgoed.
1.2.
Organisatiegrenzen De eerste stap bij het opstellen van een CO2-emissieinventarisatie is het bepalen van de organisatiegrenzen. Deze definiëren ‘het bedrijf’ dat voor certificatie in aanmerking komt. HEVO heeft ervoor gekozen gebruik te maken van de laterale methode voor het bepalen van haar organisatiegrenzen. Bij deze methode vielen in 2009, 2010 en 2011 geen concernaanbieders binnen de organisatiegrenzen van HEVO. Voor de tweede helft van 2011 zijn de organisatiegrenzen opnieuw bepaald, waarbij gekeken is naar 80% van de inkoopomzet over 2011. Het volledige overzicht van aanbieders gerangschikt naar de inkoopomzet van HEVO in de tweede helft van 2011 is weergegeven in bijlage 2. Hierbij vielen twee concernaanbieders binnen de 80% van de inkoopomzet van HEVO, te weten Wolter & Dros en Bouwbedrijf Hazenberg. Beide partijen zijn gecertificeerd voor niveau 4. HEVO heeft echter in haar projecten geen invloed op de selectie van aannemers. De opdrachtgever van HEVO is een aanbestedende dienst, HEVO is daarbij slechts gedelegeerd opdrachtgever. Alleen om de resultaatsverplichting, die HEVO aangaat met haar opdrachtgevers, na te kunnen komen, komen de aannemers bij HEVO onder contract en loopt dus de omzet via HEVO. Daarom wordt Bouwbedrijf Hazenberg niet in de boundary van HEVO opgenomen.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 5 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
Per 31 maart 2010 is HEVO voor 1/6 deel aandeelhouder in Blanxx. Blanxx heeft geen vestigingen, personeel of bouwprojecten. Werkzaamheden van Blanxx worden uitgevoerd
door werknemers van de aandeelhouders, in kantoorpanden van de aandeelhouders. Deze CO2-uitstoot wordt daarom automatisch in de inventarisatie van HEVO meegenomen. Blanxx wordt uitgesloten van de scope. Blanxx zal, indien in de toekomst gewenst, zelfstandig certificeren voor de CO2-prestatieladder. Figuur 2: organisatieschema TBI (oktober 2011)
1.3.
Energiestromen HEVO HEVO verbruikt op twee ‘locaties’ energie: op haar vestiging en door transportmiddelen. Op haar vestiging verbruikt HEVO energie door het gebruik van elektriciteit en voor de verwarming van het kantoorpand. HEVO heeft één kantoorlocatie in gebruik, 17 januari 2011 is HEVO verhuisd naar van een verzamelpand aan de Reitscheweg te ’s-Hertogenbosch naar de Hugo de Grootlaan 11 te ’s-Hertogenbosch. HEVO heeft geen bouwlocaties. Voor haar transportmiddelen verbruikt HEVO energie door het gebruik van brandstof. HEVO maakt voor transport gebruik van leaseauto’s, privéauto’s (die zakelijk ingezet worden) en van vliegtuigen. Zie onderstaand schematisch overzicht.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 6 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
HEVO BV
Vestiging
Verwarming
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Transport
Elektriciteit
Brandstof
Pagina 7 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
2.
CO2-emissieinventarisatie De Carbon Footprint geeft de totale hoeveelheid broeikasgassen (CO2) weer die HEVO gedurende de onderzoeksperiode heeft veroorzaakt door haar bedrijfsproces. In de tweede helft van 2011 bedroeg de totale emissie van HEVO 281,85 ton CO2. Ten opzichte van de eerste helft van 2011, waar de totale emissie 295,19 ton CO2. bedroeg, is dit een reductie van 13,34 ton CO2, oftewel een reductie van 4,5%. De emissie werd veroorzaakt door het kantoorpand (26,26 %) en transport (73,74%). De absolute emissie voor scope 1 en 2 is weergegeven in de onderstaande tabel.
Totalen naar scope 1. Vestigingen 2. Transport Totalen
Scope 1 7,07 193,01 200,08
Scope 2 66,95 14,82 81,77
Totaal 74,02 207,83 281,85
De emissie komt tot stand volgens de in figuur 3 weergegeven verdeling over emissiebronnen.
Figuur 3 CO2-emissieverdeling
Uit deze figuur blijkt dat 92% van de emissie veroorzaakt wordt door elektriciteitsverbruik en het leasewagenpark van HEVO.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 8 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
Directe emissie (scope 1) De directe emissie van CO2 is gemeten en berekend als 200.08 ton CO2. Eigen wagenpark Het overgrote deel van de directe emissie, te weten 193,01 ton CO2 (96,5%), is toe te wijzen aan het brandstofgebruik van het eigen wagenpark. Het wagenpark van HEVO bestond in de tweede helft van 2011 gemiddeld uit 63 personenwagens, daarvan heeft 60,3% energielabel A of B en vallen drie personenwagens in de categorie ‘ hybride middenklasse’. In totaal is bij de leasemaatschappijen 950.656 kilometer gerapporteerd. Bij leaseauto’s is het niet mogelijk onderscheid te maken tussen zakelijke, privé en woon-werk kilometers. Leaseautogebruik valt onder zakelijke kilometers en dus onder scope 1. Daarnaast valt woon-werk verkeer onder scope 3. Deze analyse gaat uit van scope 1+2 waardoor woon-werk verkeer niet meegenomen hoeft te worden. Omdat het niet mogelijk is om onderscheid te maken, wordt er dus nu teveel emissie meegenomen bij scope 1. Stationaire verbrandingsapparatuur 7,07 ton CO2 (3,53%) van de directe uitstoot wordt veroorzaakt door het gebruik van stationaire verbrandingsapparatuur. Dit komt volledig voor rekening van de verwarming van het kantoorpand en een luchtbevochtigingsinstallatie.
2.1.
Indirecte emissie (scope 2) De indirecte CO2-emissie is gemeten en berekend als 91,49 ton CO2. Elektriciteitsgebruik Het grootste aandeel van de indirecte emissies (66,95 ton CO2, 81,9%) kan worden toegeschreven aan ingekochte elektriciteit. Openbaar vervoer Voor een betere vergelijking wordt ook het OV-vervoer meegenomen. In totaal is 41.432 km gereisd met het OV. Dit heeft een uitstoot van 2.30 t CO2 (2,8%) als gevolg. Vliegreizen voor zakelijke doeleinden In de tweede helft van 2011 is er een vlucht gemaakt. Dit heeft een gevolg van een in totaal 368 km en een CO2-uitstoot 0.10 ton CO2 (0,01%). Privéauto’s voor zakelijk verkeer De overige 12,42 ton CO2 (15,2%) komt voor rekening van het gebruik van privéauto’s voor zakelijk verkeer. In de tweede helft van 2011 is in totaal 57.890 kilometer zakelijk gereden met een privéauto. De meeste werknemers van HEVO rijden in een leaseauto, waardoor het aandeel van de CO2-uitstoot door zakelijk gereden kilometers met een privéauto in verhouding laag is.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 9 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
2.2.
Relatieve emissie De absolute emissie is goed te relateren aan bedrijfskenmerken als projecturen en aantal medewerkers. HEVO monitort haar emissie in de tijd aan de hand van emissie-indicatoren. Als maatstaf voor de totale CO2-emissie is het aantal projecturen genomen. De reden hiervoor is dat HEVO een projectenorganisatie is die zijn activiteiten via projectmatige werkzaamheden verricht. Daarnaast wordt de CO2-emissie van het kantoorpand en van het transport tevens gerelateerd aan respectievelijk het aantal vierkante meters van het gebouw en het aantal gereden kilometers. De belangrijkste indicatoren voor 2011 zijn weergegeven in de onderstaande tabel. 1. Totale emissie gerelateerd aan het aantal projecturen in boekperiode (kg CO2/uur). 2. Emissie kantoorpand gerelateerd aan het aantal vierkante meters (kg CO2/m2). 3. Emissie transport gerelateerd aan het aantal gereden kilometers (g CO2/km). 4. Emissie leaseauto’s gerelateerd aan het aantal gereden kilometers (g CO2/km).
Emissie indicator (vergelijkbaar naar een heel jaar!) 1. Totale emissie 2. Totale emissie vestigingen 3. Totale emissie transport 4. Emissie door leaseauto’s
2.3.
t CO2 (heel 2011) Indicator 577,04 7,56 150,05 59,28 426,99 202,02 404,69 207,46
Eenheid kg CO2/uur kg CO2/m2 g CO2/km g CO2/km
Invloed van meetonnauwkeurigheden en onzekerheden Uit het voorgaande blijkt dat het overgrote deel van de CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door gebruik van het eigen wagenpark (193,01 ton CO2) en elektriciteitsgebruik (66,95 ton CO2). Het is dan ook van belang om deze uitstoot nauwkeurig vast te leggen. Scope 1 De meetgegevens van het brandstofgebruik van het eigen wagenpark zijn aangeleverd door de leasemaatschappij. De gegevens zijn verkregen op basis van een brandstofpas, die aan de betreffende leaseauto is gekoppeld. De kilometerregistratie is minder nauwkeurig, aangezien niet elke werknemer zorgvuldig de gereden kilometers bijhoudt door middel van invoer van de kilometerstand bij het tanken. Daarom is gekozen om op basis van de brandstofgegevens de CO2-emissie te bepalen. De meetgegevens van het gasverbruik zijn voor de tweede helft van 2011 verzameld op basis van een opgave van het gasverbruik van het totale pand, welke volgens de verhouding van gehuurde en huurbare vierkante meters is verdeeld.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 10 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
Scope 2 De meetgegevens van het elektriciteitsverbruik zijn verzameld door middel van maandelijkse bemetering door het elektriciteitsbedrijf. Deze worden voldoende betrouwbaar geacht. Wel ontstaat een onnauwkeurigheid, aangezien slechts een deel van het elektriciteitsverbruik in het kantoorpand wordt toegerekend aan HEVO. De meetgegevens van het brandstofgebruik van privévoertuigen zijn verzameld op basis van door werknemers gedeclareerde kilometers. De meetgegevens van het vliegverkeer zijn aangeleverd door de financiële administratie. Er is deze meetperiode geen vliegreis bij HEVO gedeclareerd. Verklaring van weggelaten CO2-bronnen of -putten Koelgassen worden in deze inventarisatie niet meegenomen. Airconditioningsystemen, die ingezet worden door HEVO, dienen ter koeling van het kantoorpand. Deze systemen worden als gesloten systeem beschouwd. Binding van CO2 vindt niet plaats, waardoor geen sprake is van putten. De verbranding van biomassa heeft binnen HEVO niet plaatsgevonden.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 11 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
3.
Trendanalyse HEVO monitort en evalueert halfjaarlijks haar energieverbruik om tot verdere optimalisatie van haar energieverbruik te komen. Historisch gezien is 2009 het eerste jaar waarvoor HEVO haar emissies in kaart gebracht heeft. Dit jaar dient als basis- of referentiejaar. HEVO monitort haar emissie door emissie-indicatoren. Hierin wordt de absolute emissie (ton CO2) gerelativeerd door algemene bedrijfskenmerken. De belangrijkste indicatoren zijn: 1. Totale emissie gerelateerd aan het aantal projecturen in boekperiode (kg CO2/uur). 2. Emissie kantoorpand gerelateerd aan het aantal vierkante meters (kg CO2/m2). 3. Emissie transport gerelateerd aan het aantal gereden kilometers (g CO2/km). 4. Emissie leaseauto’s gerelateerd aan het aantal gereden kilometers (g CO2/km). Daar waar noodzakelijk, worden de cijfers over de 2e helft van 2011 verrekend naar geraamde cijfers voor heel 2011, zodat door middel van jaarcijfers de vergelijking met 2009 en 2010 mogelijk te maken is.
Totaal reducties in jaren:
2009
2010
2011
Vestiging
291,13
206,48
150,05
Transport
467,85
453,28
426,99
Totaal
837,09
662,18 20,90%
577,0
Reductie
-12,86%
De absolute totale emissie is in heel 2010 (662.18 ton) ten opzichte van 2009 (837.09 ton) afgenomen met 20,90%. In de 2011 bedroeg de totale emissie: 577,0 ton CO2. Dit komt neer op een reductie van 12,86% ten opzichte van 2010.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 12 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
De relatieve totale emissie naar projecturen is in 2011 ten opzichte van 2010 afgenomen met 10,42% (indicator 1). De relatieve emissie van het kantoorpand in kg CO2 per projectuur is met 25,57% afgenomen (indicator 2). De relatieve emissie van het kantoorpand in kg CO2 per m2 kantooroppervlak is met 21,56% toegenomen (indicator 3). De emissie door elektra omgerekend naar projecturen is gestegen met 4,26% (indicator 4). De emissie door elektra omgerekend naar kantooroppervlak is gestegen met 70,28% (indicator 5). De totale emissie van transport is per projectuur gedaald met 3,52% (indicator 6). De relatieve emissie van transport per kilometer is met 2,21% gedaald (indicator 7). De gemiddelde uitstoot van de leaseauto’s in g CO2 per kilometer is met 0,56% gestegen (indicator 8).
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 13 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
De daling in de totale emissie is het gevolg van: Daling van het aantal vierkante meters dat in het kantoorpand in gebruik is, in het nieuwe kantoorpand aan de Hugo de Grootlaan te ’s-Hertogenbosch wordt 2.531 m2 gehuurd in plaats van 4.350 m2 aan de Reitscheweg, wat een oppervlaktereductie is van 42% Minder medewerkers in dienst, dus minder transport en minder pc-gebruik. Meer gebruik van het openbaar vervoer door locatie bij intercity-station. Het gebruik van de WKO waarop het gebouw is aangesloten. De stijging van indicatoren 3 en 5 wordt veroorzaakt doordat de CO2-emissie van de vestiging beperkt is gedaald, maar het nieuwe pand in oppervlakte met 42% is gereduceerd, waardoor de ‘deler’ ongunstiger wordt. Ten opzichte van de 1e helft van 2011 is in de 2e helft van 2011 in totaal 20.093 kWh meer verbruikt. In het nieuwe kantoorpand aan de Hugo de Grootlaan 11 wordt grijze stroom afgenomen, waar aan de Reitscheweg groene stroom werd afgenomen. De oorzaken van de afname van de CO2-uitstoot zijn het gevolg van actief reductiebeleid ten aanzien van de huisvesting. Het verkrijgen van groene stroom zal de beperking van het energieverbuik ook in de indicatoren laten uiten. In de 2e helft van 2011 is door HEVO ten aanzien van de keuze van nieuwe leaseauto’s actief beleid gevoerd om de CO2-uitstoot te beperken. Hierdoor heeft 60.3% van de leaseauto’s inmiddels een energielabel A of B.
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 14 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
4.
Bijlagen
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 15 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
4.1.
Bijlage 1: CO2-emissieinventarisatie scope 1 en 2, 2e helft 2011
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 16 van 17
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
www.hevo.nl
4.2.
Bijlage 2: Inkoop 2011 2e helft
1000110-0313.0.1, d.d. 21 maart 2012
Pagina 17 van 17
