Burgerschapsmodel achter vermaatschappelijking van de jeugdzorg Evelien Tonkens Hoogleraar burgerschap en humanisering van de publieke sector Universiteit voor Humanistiek Utrecht Symposium Kinderrechtencommissariaat 10 juni 2015
Vermaatschappelijking jeugdzorg • = Nadruk op eigen kracht en (zelf) inroepen van hulp sociaal netwerk jeugdigen (Vlaanderen) • In Nederland (en Vlaanderen?)reactie op: – Stijging hulpvraag – Toenemende specialisatie, opknippen hulp – Jeugdzorg bureaucratische nachtmerrie: 28 hulpverleners in 1 gezin – Toch nog calamiteiten… (Roermond, Savannah)
• ->Weg met bureaucratie en overspecialisatie: • ->zelf doen, met hulp in eigen kring
Wat is Eigen kracht? 9 betekenissen Met/zonder professionele hulp: -> Kracht van wie?
Zelf doen, zonder hulp:
Alleen hulp bij nood, hulpverleners ‘op hun handen zitten’
Met hulp: motiveren, aanboren
Individu zelf
zelfstandig, zonder steun
Eerst zelf doen, (dan pas instanties vragen)
Mensen motiveren om eigen kracht aan te boren’
Familie
Familie kan het zelf
Eerst familie vragen
Mensen motiveren om familie te vragen
Buurt
Buurt kan het samen zelf
Eerst buurt vragen
Mensen helpen en motiveren om buurt te vragen
Eigen keuze
Eigen verantwoordelijkheid
Eigen kracht
Plek in keten van zelfmanagement:
Opvolger van zelfbeschikking: nu als consument op de markt
Opvolger van eigen keuze: keuze moet ook consequenties hebben -> verantwoordelijkheid
Opvolger van eigen verantwoordelijkheid: dan ook zelf krachtig zijn (of worden)
Mores leren aan:
Eigen keuze moet EV moet de burgers Eigen kracht moeten de markt iets leren, iets leren, maar: burgers iets leren en: niet de burger verantwoordelijkkun je niet teruggooien heid kunnen burgers teruggooien: ik heb al verantwoordelijkheid
Rechten/pl ichten:
Meer rechten Meer plichten voor individue (op individu keuzevrijheid) maar ook plichten (om te kiezen
Meer plichten voor individu en sociaal netwerk
Bredere beweging: Informalisering: Wantrouwen in :
Vertrouwen in:
Formeel
Informeel
Grootschalig
Kleinschalig
Anoniem
Persoonlijk, authentiek
Collectief arrangement
Eigen regeling
Woningcorporaties
Huismeester
ontwikkelingsorganisaties
Inzameling collega schooltje in Afrika
Regering, politiek, Europa
Buurtvereniging, Marktplaats
Producten multinationale bedrijven
Kromme, pokdalige komkommer buurtmoestuin
Mondiale hotelketens
AirBNB
Bredere beweging : Bal bij de burger • +/ 1950- 1980: bal bij de overheid • +/ 1980- 2005: bal bij de markt • +/ 2005- 2030: bal bij de burger – Burger mede verantwoordelijk maken – Van klagen en consumeren naar verantwoordelijkheid nemen
• Burgerschap als recht opgeëist in jaren tachtig: zelfbeschikking en participatie • Nu: burgerschap vooral opdracht aan burgers (meedoen, ‘eigen’ verantwoordelijkheid, eigen kracht) • Van liberaal naar communitaristisch burgerschap
Burgerschap: communitarisme versus liberalisme: Communitarisme
Liberalisme (verzorgingsstaat)
Wat maakt volwaardig burgerschap
Deelname aan gemeenschap
Individuele vrijheidsrechten Toegang tot sociale voorzieningen
Taak burgers:
Actief burgerschap Tot bloei brengen van gemeenschap
Passief burgerschap: Je aan de wet houden, belasting betalen
Grootste zorg:
Sociale desintegratie, egoïsme
Collectiviteitdwang Gedwongen afhankelijkheid familie
Belangrijkste instituties:
gezin, buurt, wijk, vereniging
Rechtsstaat: politie en justitie, sociale voorzieningen
Belangrijkste kritiek:
Weinig oog voor individuele rechten en dwang van gemeenschappen
Weinig oog voor belang van gemeenschappen voor (collectief en individueel) welzijn
(actief) burgerschap en verzorgingsstaten
• Opbouw verzorgingsstaat: • T.H. Marshall (1949): 3 burgerschapsrechten, in context van natiestaat: • Civiele : 18e eeuw • Politieke : 19e eeuw • Sociale: 20e eeuw: sociale voorzieningen als universele burgerschapsrechten ipv gunsten voor de armen : • Nadruk op burgerrechten, niet op plichten – passief burgerschap
Sinds jaren ‘80: kritiek op verzorgingsstaat
= impliciet: Communitaristische kritiek op passief burgerschap: Verzorgingsstaat maakt . afhankelijk . passief . berekenend Steeds meer rechten, maar plichten? . Glocalisering: nationale verzorgingsstaat onder druk
Herziening verzorgingsstaat : • • • • • •
Bal bij de burger: Plichten burger: actief burgerschap Responsibilisering burger Gemeenschap; localisering Gunsten Affectief burgerschap: actieve betrokkenheid via affectie; affectieve banden tbv. sociale cohesie, onderlinge hulp en zorg • Affectief burgerschap -> roep om affectieve instituties • Vermaatschappelijking/ Eigen Kracht: responsiblisering en/of empowerment?
Vermaatschappelijking: vgl.Big Society • • •
Phillip Blond (2010) Red Tory: How left and right have broken Britain and how we can fix it: Overheersing van staat en markt, ten koste van samenleving Gemeenschappen en organisaties van burgers vermalen en onteigend middels – – – – –
•
Schaalvergroting Aanbesteding Afrekenen Explosie van toezicht en controle Over elkaar buitelende hervormingen
-> Failure demand: ‘demands on a service that stem from the failure to solve the problem in the first place’, bijvoorbeeld: • • •
‘ik snap dit formulier niet’ ‘waarom heb ik mijn toelage niet gehad?’ Bij lokale overheden 80%; oplossing hiervan -> 400% efficiencywinst
Blonds Big Society: oplossingen:
• • •
geen Eigen Kracht maar: Frontlijn leiderschap: herstel van professionele verantwoordelijkheid tbv. deugdzame samenleving 2 sterke krachten herstellen: – inzicht en toewijding van professionals – betrokkenheid van burgers en gemeenschappen
•
Eigenaarschap van werknemers: – Iedere zelfgeorganiseerde groep professionals die denkt een alternatief model te hebben moeten de kans (en dus budget) krijgen om dit te laten zien. – (Herstel van wederkerige civiele economie, via gedeeld eigenaarschap in civiele bedrijven)
Kortom: vermaatschappelijking jeugdzorg: • Eigen kracht: bal bij de burger, affectief burgerschap, informalisering • Oplossing bij burger, maar probleem van elders: – Glocalisering – Bureaucratisering – Onteigening publieke voorzieningen
• Eigen kracht: – Plicht of recht? – Responsibilisering en/of empowerment?
