BUREAUONDERZOEK ARCHEOLOGIE EVZ TER WISCH WATERSCHAP HUNZE EN AA'S
23 mei 2012 076442193:0.1 - Definitief C01022.100268.0100
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Inhoud Leeswijzer _____________________________________________________________________________________________ 3 1
2
Inleiding ____________________________________________________________________________________________ 5 1.1
Aanleiding onderzoek
1.2
Afbakening plan- en onderzoeksgebied
1.3
Huidige situatie, toekomstig gebruik en bodemverstorende activiteiten ___________ 6
1.4
Onderzoeksdoel
1.5
Juridisch en beleidskader _________________________________________________________________ 6
4
5
6
7
________________________________________________
___________________________________________________________________________
5 5 6
Onderzoeksmethodiek __________________________________________________________________________ 9 2.1
3
____________________________________________________________________
Beschrijving onderzoeksmethodiek _____________________________________________________ 9
Landschap________________________________________________________________________________________ 11 3.1
Inleiding ___________________________________________________________________________________ 11
3.2
Geologie en geomorfologie ______________________________________________________________ 11
3.3
Grondwater
_______________________________________________________________________________ 12
Archeologie ______________________________________________________________________________________ 15 4.1
Inleiding ___________________________________________________________________________________ 15
4.2
IKAW
4.3
AMK
4.4
Waarnemingen ____________________________________________________________________________ 16
______________________________________________________________________________________ 15
_______________________________________________________________________________________ 16
Historische kaarten _____________________________________________________________________________ 19 5.1
Atlas van Huguenin 1829 ________________________________________________________________ 19
5.2
Kadastrale minuut begin 1832
5.3
Grote historische atlas 1851-1855
__________________________________________________________ 19 _______________________________________________________ 20
AHN-analyse _____________________________________________________________________________________ 21 6.1
Methode AHN-Analyse__________________________________________________________________ 21
6.2
Potentiezones
_____________________________________________________________________________ 22
Conclusies en advies
__________________________________________________________________________ 23
7.1
Verwachtingsmodel en conclusies ______________________________________________________ 23
7.2
Advies______________________________________________________________________________________ 23
Bijlage 1
Bronnen ____________________________________________________________________________________
Bijlage 2
Archis-waarnemingen en AMK-terreinen
Bijlage 3
AHN ________________________________________________________________________________________
Bijlage 4
Geplande werkzaamheden
076442193:0.1 - Definitief
_____________________________________________
______________________________________________________________
ARCADIS
1
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Colofon ___________________________________________________________________________________________________
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
2
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Leeswijzer In dit rapport vindt u allereerst een inleiding met een omschrijving van de doelstellingen en de werkwijze van dit onderzoek, een beschrijving van het onderzoeksgebied en het plangebied en het juridische kader waarbinnen het onderzoek zich afspeelt. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de onderzoeksmethodiek besproken. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op het landschap, in hoofdstuk 4 archeologische vondsten en verwachtingen en in hoofdstuk 5 wordt ingegaan op historische kaarten. Tenslotte worden in hoofdstuk 6 de conclusies en adviezen gegeven.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
3
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
4
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
HOOFDSTUK
1.1
1
Inleiding
AANLEIDING ONDERZOEK Het waterschap Hunze en Aa’s wil door middel van een Ecologische Verbindingszone langs de Ruiten Aa de EHS (Ecologische Hoofdstructuur) gebieden bij Ter Apel en Ter Borg met elkaar verbinden. Tijdens het realiseren van deze verbindingszone kan het bodemarchief beschadigd worden.
1.2
AFBAKENING PLAN- EN ONDERZOEKSGEBIED Het plangebied ligt langs de Ruiten Aa, ter hoogte van Ter Wisch, buiten de bebouwde kom. De objectgegevens van het plangebied zijn weergegeven in tabel 1. Het plangebied en haar directe omgeving is weergegeven in afbeelding 1. Het gaat om de Ruiten Aa vanaf de Roelagerweg in het zuiden tot aan de kruising met de Ter Apelerstraat in het noorden.
Afbeelding 1 Plangebied, de beekloop gelegen tussen de 2 rode lijnen
Voor het bureauonderzoek is uitgegaan van een onderzoeksgebied dat bestaat uit het plangebied en een zone van 500 meter daaromheen. Hierdoor wordt een completer beeld verkregen van de aanwezige waarden in en rondom het plangebied en kunnen resultaten uit de omgeving worden geëxtrapoleerd.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
5
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Tabel 1
Objectgegevens onderzoek – Plangebied
Objectgegevens
ARCADIS projectnummer
C01022.100268
onderzoek
Projectnaam
Bureauonderzoek Ter Wisch
Plaats
Ter Wisch
Gemeente
Vlagtwedde
Provincie
Groningen
Kaartblad
18A
Coördinaten
271000/550000 Noordoost 269500/546750 Zuidwest
Lengte tracé
Ca 3.000 m
Onderzoeksmelding Archis2
51096
Archeoregio
1, Drents Zandgebied
Uitvoerder
ARCADIS Nederland BV
Contactpersoon
I.E. Benjamins/E. Brouwer
Opdrachtgever
Waterschap Hunze en Aa’s
Bevoegd Gezag
Gemeente Vlagtwedde
Uitvoeringsperiode onderzoek
februari – maart 2012
Beheerder en plaats documentatie
ARCADIS Nederland BV, vestiging Assen. Na deponering: het Noordelijk Archeologisch Depot te Nuis.
1.3
HUIDIGE SITUATIE, TOEKOMSTIG GEBRUIK EN BODEMVERSTORENDE ACTIVITEITEN Het plangebied bestaat uit onder meer wegberm, watergang en landbouwgrond. In het plan is voorzien in onder meer het graven van bypasses voor vissen om bestaande stuwen heen en het aanpassen van taluds. In bijlage 4 is een tekening weergegeven met de geplande werkzaamheden.
1.4
ONDERZOEKSDOEL Het archeologisch onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek. Het doel van het bureauonderzoek is het inventariseren van bekende gegevens in en nabij het plangebied en het opstellen van een archeologisch verwachtingsmodel. De conclusies van onderhavig onderzoek zijn richtinggevend voor eventueel vervolgonderzoek. Op deze manier kunnen eventueel aanwezige archeologische waarden worden meegenomen in de verdere ruimtelijke ontwikkeling.
1.5
JURIDISCH EN BELEIDSKADER Archeologie is een integraal onderdeel van het erfgoedbeleid en als zodanig opgenomen in de erfgoednota. In de nota wordt voortgeborduurd op de uitgangspunten van het Verdrag van Malta. Behoud van archeologische waarden is het uitgangspunt en als dat niet mogelijk is, volgt veiligstelling van de in de bodem aanwezige waarden door archeologisch onderzoek.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
6
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Relevant beleid: Monumentenwet 1988. Verdrag van Malta 1992. Wet op de Archeologische Monumentenzorg 2007 (WAMz). Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA versie 3.2). Provinciaal archeologisch beleid. De gemeente Vlagtwedde is momenteel bezig met het opstellen van een eigen gemeentelijk archeologisch beleid. Dit is echter ten tijde van dit onderzoek nog niet beschikbaar.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
7
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
8
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
HOOFDSTUK
2.1
2
Onderzoeksmethodiek
BESCHRIJVING ONDERZOEKSMETHODIEK Het bureauonderzoek is uitgevoerd conform de geldende eisen, zoals deze aangegeven zijn in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.2). In het kader van het bureauonderzoek zijn diverse bronnen geraadpleegd. De belangrijkste categorieën zijn historische, geomorfologische en bodemkundige bronnen, alsmede (digitale) databestanden zoals de Archeologische Monumentenkaart (AMK) en het ARCHeologisch Informatie Systeem II (Archis II). De bodemkaart en geomorfologische kaart geven inzicht in de bodemontwikkeling en de aanwezigheid en dikte van de pakketten. Hieruit kan worden afgeleid in welke lagen zich eventuele archeologische waarden bevinden, welke waarden er te verwachten zijn, op welke diepte deze zich bevinden, de kans op verstoring en conservatie et cetera. Archis II is beschikbaar gesteld door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) te Amersfoort. Archis II is het centrale databestand dat in Nederland het meest compleet voorhanden zijnde bestand op het gebied van archeologische vondsten (waarnemingen) en monumenten is. Alle bekende behoudenswaardige terreinen/monumenten in Nederland zijn weergegeven op de Archeologische Monumenten Kaart (AMK). De AMK onderscheidt terreinen van archeologische, hoge archeologische en zeer hoge archeologische waarde (al dan niet beschermd). Historische kaarten zijn met name waardevol voor het lokaliseren van vindplaatsen uit de late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd, zeker indien deze gegevens kunnen worden gecombineerd met Archis II-meldingen. In onderstaande tabel zijn de verschillende archeologische perioden weergegeven waar verder in dit bureauonderzoek over zal worden gesproken.
Tabel 2 Archeologische perioden.
Periode
Begin
Einde
Bron: ABR
Nieuwe tijd
1500
Heden
Late middeleeuwen
1050
1500
Vroege middeleeuwen
450
1050
Romeinse tijd
12
v. Chr.
450
Late ijzertijd
250
v. Chr.
12
v. Chr.
Midden ijzertijd
500
v. Chr.
250
v. Chr.
Vroege ijzertijd
800
v. Chr.
500
v. Chr.
Late bronstijd
1.100
v. Chr.
800
v. Chr.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
9
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Periode
Begin
Midden bronstijd
1.800
v. Chr.
1.100 v. Chr.
Vroege bronstijd
2.000
v. Chr.
1.800 v. Chr.
Laat neolithicum
2.850
v. Chr.
2.000 v. Chr.
Midden neolithicum
4.200
v. Chr.
2.850 v. Chr.
Vroeg neolithicum
5.300
v. Chr.
4.200 v. Chr.
Laat mesolithicum
6.450
v. Chr.
4.900 v. Chr.
Midden mesolithicum
7.100
v. Chr.
6.450 v. Chr.
Vroeg mesolithicum
8.800
v. Chr.
7.100 v. Chr.
Laat paleolithicum
35.000 v. Chr.
8.800 v. Chr.
076442193:0.1 - Definitief
Einde
ARCADIS
10
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
HOOFDSTUK
3.1
3
Landschap
INLEIDING Het menselijk doen en laten werd en wordt in grote mate bepaald door de landschappelijke omgeving en de mogelijkheden die daardoor geboden worden. De geologische, geomorfologische en bodemkundige situaties zijn daarom van belang voor een archeologisch onderzoek.
3.2
GEOLOGIE EN GEOMORFOLOGIE Volgens de bodemkaart ligt het plangebied op beekeerdgronden met lemig fijn zand (fpZg23), veldpodzolgronden, leemarm en zwak lemig fijn zand (Hn21) en gooreerdgronden, leemarm en zwak lemig fijn zand (pZn21). Veldpodzolgronden zijn voornamelijk terug te vinden in de jonge ontginningsgebieden, in bossen en in de hier en daar nog voorkomende heidegebieden. Veldpodzolen zijn ontwikkeld in zanden met relatief lage natuurlijke bodemvruchtbaarheid, maar met hoge vochtigheid. Gooreerdgronden vormen lagere delen. De term “goor” heeft betrekking op laaggelegen drassig land of moeras, vooral voor gebieden met stilstaand water. Als gevolg van het natte milieu is de afbraak van humeus materiaal lager dan de productie en is een eerdlaag ontstaan. Beekeerdgronden zijn laaggelegen en in het algemeen tamelijk drassig en worden meestal gebruikt als grasland. In dit gebied zijn dergelijke gronden afgezet door zeer brede stroomdalen.
Afbeelding 2 Bodem
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
11
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Het gebied bestaat voornamelijk uit beekdalbodem zonder veen, laaggelegen (2R5), vlakte van ten dele verspoelde dekzanden (2M9) en dekzandruggen (3K14 en 3L5). Afbeelding 3 Geomorfologie
Vanwege de vochtigheid van de beekdalen zijn deze vanaf de late middeleeuwen overwegend in gebruik als gras- en hooiland. Intensieve bodembewerking heeft vermoedelijk dan ook niet plaatsgevonden, waardoor eventueel aanwezige archeologische waarden nog goed intact kunnen zijn.
3.3
GRONDWATER Het grondwaterpeil bepaalt voor een deel de mate van conservering van archeologische waarden in de bodem. Archeologische resten die zich onder gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) bevinden worden door het water tegen degradatie beschermd. Vooral organische resten blijven in een natte omgeving veelal goed geconserveerd. Resten die boven de GLG liggen, raken in de loop van de tijd steeds ernstiger aangetast door verdroging en oxidatie. Wanneer de grondwaterstand door verstoringen veranderd kan dat ernstige gevolgen hebben voor het in de bodem aanwezige bodemarchief. De GLG nu is lager dan vroeger (vanaf ca. 1950). Diepte en dynamiek van de grondwaterstand ten opzichte van het maaiveld worden aangeduid met de term grondwatertrappen (Gt). Grondwatertrappen worden op de bodemkaart van nat naar droog aangeduid met de Romeinse cijfers I-VII en zijn gebaseerd op de gemiddeld hoogste en de gemiddeld laagste grondwaterstand (afgekort met GHG en GLG). Tabel 3 geeft een overzicht van de indeling van de grondwatertrappen met bijbehorende grondwaterstanden.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
12
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Afbeelding 4 Grondwatertrappen
Het grondwater laat een wisselend beeld zien. In het plangebied worden de grondwatertrappen V, VI en VII aangetroffen. Tabel 3 Indeling van grondwatertrappen
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
13
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
14
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
HOOFDSTUK
4.1
4
Archeologie
INLEIDING Om een archeologische verwachting voor een gebied op te kunnen stellen, is eerst kennis nodig van de reeds bekende archeologische waarden en van de verwachting die voor het gebied geldt. In dit hoofdstuk zullen de bekende archeologische waarden en verwachtingen uit verschillende bronnen beschreven worden.
4.2
IKAW De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) is een landelijk bestand dat is gebaseerd op de gedachte dat in Nederland de mogelijkheden tot bewoning sterk samenhangen met het oorspronkelijke landschap en bodemtype zodat men voorspellingen kan doen over de kans op het aantreffen van archeologische waarden. Deze trefkans staat op de IKAW weergegeven als een zeer laag, laag, middelhoog of hoog. Vooral gebieden met een middelhoge en hoge trefkans zijn van archeologisch belang. Het plangebied ligt voor het grootste deel in een gebied met een hoge trefkans en deels loopt het tracé door gebieden met een middelhoge trefkans. De IKAW is gebaseerd op landbouwers, niet op jagers/verzamelaars.
Afbeelding 5 Uitsnede IKAW kaart
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
15
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
4.3
AMK De Archeologische MonumentenKaart (AMK) geeft terreinen weer van archeologische waarde, hoge archeologische waarde, zeer hoge archeologische waarde en beschermde terreinen met zeer hoge archeologische waarden. Nabij het plangebied ligt een vijftal terreinen van archeologische waarde (zie tabel 4).
Tabel 4 AMK-terreinen
AMK-nummer
Periode
Complex
Waardering
7424
IJzertijd – Romeinse tijd
Celtic Field
Terrein van archeologische waarde
7425
Neolithicum IJzertijd
Es/akker/tuin
Terrein van archeologisch waarde
7426
IJzertijd – Romeinse tijd
Celtic Field
Terrein van archeologische waarde
7588
Middeleeuwen
Akker/tuin
Terrein van archeologische waarde
7589
Middeleeuwen
Akker/tuin
Terrein van archeologische waarde
Afbeelding 6 AMK-terreinen
4.4
WAARNEMINGEN In en nabij het plangebied zijn zeven waarnemingen geregistreerd.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
16
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Tabel 5 Waarnemingen in en nabij
Waarnemingsnr.
Datering
Complex
Beschrijving
het plangebied
18476
Neolithicum laat
-
Stenen bijl
18479
Bronstijd midden
-
Bronzen randbijl
18488
Neolithicum laat
-
Vuurstenen bijl
36093
-
Graf
Menselijk bot
39764
Neolithicum
-
Vuurstenen bijl
40824
Middeleeuwen
Akker/tuin
Cultuurlaag, es
40828
Bronstijd laat/Romeinse tijd
Celtic field/ raatakker
grondspoor
Het gaat om waarnemingen met een verscheidenheid aan dateringen, variërend van Neolithicum tot en met Middeleeuwen. Afbeelding 7 Waarnemingen in en nabij het plangebied
De vondsten van bijlen in natte gebieden worden vaak gezien als offergaven.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
17
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
18
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
HOOFDSTUK
5.1
5
Historische kaarten
ATLAS VAN HUGUENIN 1829 Op de historische kaarten van de Atlas van Huguenin uit 1829 is het dorpje Terwisch aangegeven, met direct er om heen wat bouwland (wit). Het land hier omheen is nog onontgonnen. Ook is de weg die van Veldhuis via Terwisch naar het zuiden loopt aanwezig. Het traject van een weg heeft in deze natte omgeving alles te maken met een stevige, bij voorkeur hogere ondergrond. Net als de locaties van oude bruggen mogelijkerwijs de plek van oude voorden en nog oudere oversteekplaatsen markeren, kan ook het huidige en historische wegenpatroon veel oudere routes markeren. Terwisch wordt hier als esgehucht omschreven, liggend op een rivierduin langs de Ruiten Aa.
Afbeelding 8 Atlas van Huguenin 1829
5.2
KADASTRALE MINUUT BEGIN 1832 In afbeelding 9 is de huidige topografie over de kadastrale minuut heen gelegd. Hierbij wordt duidelijk waar de oude meanders hebben gelegen en waar de gekanaliseerde Ruiten Aa tegenwoordig stroomt. In geel zijn zandgronden weergegeven, de grijs-beige kleur zijn weilanden, het lichtgele zijn hooilanden.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
19
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Afbeelding 9 Kadastrale minuut gecombineerd met huidige topografie
5.3
GROTE HISTORISCHE ATLAS 1851-1855 In de grote historische atlas is te zien dat de beekloop van de Ruiten Aa nog sterk meandert. Ook is een aantal bruggen en vonders (smalle brug, soms slechts bestaande uit een balk) aangegeven, ten zuiden en zuidoosten van Ter Wisch. De aangrenzende landen bestaan voornamelijk uit weideland.
Afbeelding 10 Historische atlas 1851-1855
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
20
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
HOOFDSTUK
6.1
6
AHN-analyse
METHODE AHN-ANALYSE AHN en natuurlijke helling en relatieve hoogte De absolute hoogtes in meters ten opzichte van NAP vormen een onduidelijke graadmeter voor het bepalen welke kopjes archeologisch interessant zijn. In een lang beekdal is sprake van een zeker verloop in absolute hoogte, het is daarom belangrijk de relatieve hoogte van kopjes ten opzichte van hun omgeving te bepalen. Het is mogelijk door een GIS bewerking in het AHN de kopjes zichtbaar te maken. De natuurlijke helling leidt bovendien tot te veel hoogteklassen, waardoor het totale beeld onoverzichtelijk wordt. Daarnaast valt het 'microreliëf' weg in de klasse. De van nature hellende ondergrond wordt d.m.v. een GIS- pakket berekend en van de AHN afgetrokken (zie hieronder). Hellingcompensatie DHM d.m.v. Focal mean Met de Focal mean berekening worden waarden berekend door middel van een bewegend raam over het raster (in dit geval het AHN). De gemiddelde waarde per rastercel wordt bepaald door zijn buurcellen en de cel zelf. Voor elke cel wordt een waarde berekend, startend links boven in het raster. NoData cellen worden in deze berekening genegeerd. Het resultaat is een raster met een vloeiende helling. De grootte en vorm van het raam is door de gebruiker zelf te bepalen. In onderhavig project is gekozen voor een concentrisch raam met een straal van 75 meter (15 cellen). Proefondervindelijk bleek deze maat de beste resolutie te geven.
Figuur 1 1 Focal mean berekening d.m.v. van concentrisch raam
Het gecorrigeerde hoogtemodel wordt bepaald door het focal mean raster van het AHNraster af te trekken. Een schematische weergave van deze GIS-bewerking staat hieronder weergegeven.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
21
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Figuur 2 Schematische weergave berekening hellingcompensatie
6.2
POTENTIEZONES Na de in de vorige paragraaf beschreven toegepaste methode is op de AHN-kaart in bijlage 3 een aantal zones met een relatieve hoogte zichtbaar. De relatief hogere zones die zijn gelegen daar waar de bodemingrepen gaan plaatsvinden gecombineerd met zandgronden (pZg23, pZn21 (gooreerdgronden)) en Hn21 (veldpodzolgronden) zijn omcirkeld als archeologische potentiezones. Deze hoger gelegen zandkoppen in het beekdal waren in potentie goede vestigingsplaatsen voor mensen in de steentijd voor bijvoorbeeld jachtkampen. In totaal zijn 11 archeologische potentiezones gedefinieerd. Alleen bij zone 1, 3, 5 en 11 vinden diepe bodemingrepen plaats (circa 2,5 m –mv.). Bij de rest van de potentiezones (2, 4, 6, 8, 9 en 10) wordt alleen de teelaarde verwijderd.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
22
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
HOOFDSTUK
7.1
7
Conclusies en advies
VERWACHTINGSMODEL EN CONCLUSIES Het water maakte de bodems in het gebied ongeschikt voor menselijke bewoning. Het beekdal bood echter wel een zeer gevarieerd voedselaanbod. Zowel in de venige als zandige delen van het beekdal kunnen daarom off site sporen worden verwacht in de vorm van visweren, nederzettingsafval, maar ook voorden. Meestal is er sprake van kleine vondstconcentraties in een relatief groot gebied. Off site sporen zijn vaak moeilijk te traceren en behoren tot de toeval vondsten. Nederzettingssporen, zoals afvaldumps, zijn met name aanwezig op locaties waar dekzandkoppen/-ruggen aan het beekdal grenzen; voorden /bruggen zijn te verwachten waar historische wegen het beekdal kruisen; bij daloversteken zijn ook depotvondsten/offervondsten te verwachten. In het plangebied geldt een hoge verwachting op het aantreffen van (bewonings)resten uit de Steentijd. Daarnaast geldt een verwachting op off-site resten daterend uit het Neolithicum tot en met Nieuwe Tijd. Resten uit de Nieuwe tijd kunnen bestaan uit resten van landinrichting, zoals wegen, voorden en houtwallen worden verwacht.
7.2
ADVIES Op basis van dit bureauonderzoek en de AHN-analyse wordt geadviseerd alleen wat betreft de locaties 1, 3, 5 en 10 contact op te nemen met Libau over mogelijk vervolgonderzoek. De implementatie van deze aanbevelingen zijn afhankelijk van het oordeel van het bevoegd gezag van de gemeente Vlagtwedde en van Libau.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
23
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
24
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
BIJLAGE
1
Bronnen Archeologische kaarten en databestanden Versfelt, H.J. en M. Schroor. De atlas van Huguenin, Militair topografische kaarten van Noord-Nederland, 1819-1829, Groningen-Veendam, 2005. Grote Historische Atlas van Nederland, 1:50.000, deel II, Noord-Nederland, 1851-1855, Wolters-Noordhoff Atlasproducties, Groningen, 1990. Archeologisch informatie Systeem II (Archis II), Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), Amersfoort, 2009. Internetbronnen archis.archis2.nl www.cultuurwijzer.nl www.watwaswaar.nl www.hisgis.nl Overige bronnen Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2, Centraal College van Deskundigen Archeologische Kwaliteit, 2010.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
BIJLAGE
2
Archis-waarnemingen en AMK-terreinen
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Ter Wisch
19-03-2012
Waarnemingen
272779 / 550219 20
Legenda 39764
WAARNEMINGEN
18494 39939 1210
40831
VONDSTMELDINGEN
40828
TOP10 ((c)TDN) PLAATSNAMEN
36093
1211
18490
40830
18476 18488 18479
39938 18495 39937
40834 16 34612 274011
40836
40824
0
1 km
18478
N
268078 / 546379
Archis2
Uitgebreide Rapportage Waarnemingen Waarnemingsnr: Objectcode: Coördinaten: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Vinder/datum: Invoerder/datum: Beschrijver/datum: Verwerving: Grondgebruik:
18476 Vondstmelding: Extern nr: 18AN-10 Onderzoeksmelding: 269350 / 548030 LAUDERMEE Ter Haar Vlagtwedde Groningen Particulier / 1940 PROVINCIAAL MUSEUM GRONINGEN/MUSEUM VOOR STAD EN LANDE / 9999 PROVINCIAAL MUSEUM GRONINGEN/MUSEUM VOOR STAD EN LANDE / 06-1944 Niet-archeologisch: onbepaald Geomorfologie: Onbekend Akkerbouw/tuinbouw/bouwvoor NAP maaiveld:
Vondsten Complex: Aantal: Materiaal: Code algemeen: Code specifiek: Toelichting:
Onbekend Cultuur: Enkelgraf-cultuur 1 Toestand: Compleet Steen Bijl Begindatering: Neolithicum laat A: 2850 - 2450 vC Niet van toepassing Einddatering: Neolithicum laat A: 2850 - 2450 vC 'NEOL' TE WETEN 'STANDVOETBEKER' (E.D.: DATERING EVT. TE KRAP OF FOUTIEF)
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Verslag Onbekend Verslag Groenendijk
Collectie Beheerder: Toelichting:
PROVINCIAAL MUSEUM GRONINGEN/MUSEUM VOOR STAD EN LANDE GM 1944/VI1
1 van 7
Uitgebreide Rapportage Waarnemingen Waarnemingsnr: Objectcode: Coördinaten: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Vinder/datum: Invoerder/datum: Beschrijver/datum: Verwerving: Grondgebruik:
18479 Vondstmelding: Extern nr: 18AN-13 Onderzoeksmelding: 269900 / 547700 TER WISCH Ter Wisch Vlagtwedde Groningen Onbekend / 1934 Particulier / 9999 PROVINCIAAL MUSEUM GRONINGEN/MUSEUM VOOR STAD EN LANDE / 9999 Indirect: literatuur Geomorfologie: Onbekend Onbekend NAP maaiveld:
Beschrijving AD 102 VOOR 1934.
Vondsten Complex: Aantal: Materiaal: Code algemeen: Code specifiek: Toelichting:
Onbekend 1 Brons Randbijl type (proto-)Ekehaar 'BIJL' (ZIE SCRIPTIE HIELKEMA 1994
Cultuur: Toestand:
Elp-cultuur Compleet
Begindatering: Bronstijd midden A: 1800 - 1500 vC Einddatering: Bronstijd midden A: 1800 - 1500 vC VOOR SUBTYPE); 'BRONSM' (E.D.)
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Verslag Onbekend Verslag Groenendijk
Collectie Beheerder: Toelichting:
PROVINCIAAL MUSEUM GRONINGEN/MUSEUM VOOR STAD EN LANDE BM 1934/I1
2 van 7
Uitgebreide Rapportage Waarnemingen Waarnemingsnr: Objectcode: Coördinaten: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Vinder/datum: Invoerder/datum: Beschrijver/datum: Verwerving: Grondgebruik:
18488 Vondstmelding: Extern nr: 18BN-10 Onderzoeksmelding: 271300 / 547900 TER WISCH Ter Wisch Vlagtwedde Groningen Onbekend / 1939 PROVINCIAAL MUSEUM GRONINGEN/MUSEUM VOOR STAD EN LANDE / 9999 PROVINCIAAL MUSEUM GRONINGEN/MUSEUM VOOR STAD EN LANDE / 9999 Niet-archeologisch: graafwerk Geomorfologie: Onbekend Onbekend NAP maaiveld:
Beschrijving RCC: DOCUMENTATIERCC: VERSLAG TEKENING BAI GROENENDIJK
Vondsten Complex: Aantal: Materiaal: Code algemeen: Code specifiek: Toelichting:
Onbekend Cultuur: 1 Toestand: Vuursteen Bijl Begindatering: Niet van toepassing Einddatering: 'NEOL' (E.D.: DATERING EVT. TE KRAP OF FOUTIEF)
3 van 7
Onbekend Compleet Neolithicum laat: 2850 - 2000 vC Neolithicum laat: 2850 - 2000 vC
Uitgebreide Rapportage Waarnemingen Waarnemingsnr: Objectcode: Coördinaten: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Vinder/datum: Invoerder/datum: Beschrijver/datum: Verwerving: Grondgebruik:
36093 Vondstmelding: 18BN-23 270900 / 549250 RUITEN-AA Ter Wisch Vlagtwedde Groningen Particulier / 1958 Particulier / 09-02-1998 Groenendijk / 02-1998 Indirect: onbepaald Akkerbouw/tuinbouw/bouwvoor
Extern nr: Onderzoeksmelding:
Geomorfologie: Beek- of rivierdalbodem NAP maaiveld:
Beschrijving Verhaal over de vondst van een menselijk geraamte op het land van defam. Luth. De vondst zou gedaan zijn in 1958 door de Heidemij tijdenseen ontginning. Het geraamte zou gevonden zijn in een bocht van de oudeRuiten-Aa, aan de westzijde van het diep. Het geraamte zou niet geborgenzijn, maar snel weer onder de grond zijn gestopt. Het is onbekend in watvoor grond de vondst werd gedaan en in welke toestand het verkeerde.Het verhaal gaat dat het geraamte rechtop in het veen stond.Vermoedelijk is het geraamte niet oud, want de meander waarin de vondstwerd gedaan komt nog voor op de kadastrale kaart van 1921 (kopie in CAA).
Vondsten Complex: Aantal: Materiaal: Code algemeen: Code specifiek: Toelichting:
Graf, onbepaald 1 Bot, menselijk Bot Niet van toepassing menselijk geraamte
Cultuur: Toestand:
Begindatering: Onbekend Einddatering: Onbekend
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Niet van toepassing Onbekend
Verslag Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek verslag H. Groenendijk met lokatie v.d. vondst
4 van 7
Uitgebreide Rapportage Waarnemingen Waarnemingsnr: Objectcode: Coördinaten: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Vinder/datum: Invoerder/datum: Beschrijver/datum: Verwerving: Grondgebruik:
39764 Vondstmelding: 18BN-25 271175 / 549900 TER WALSLAGE Laude Vlagtwedde Groningen Particulier / 1975 Particulier / 09-06-1992 Groenendijk / 18-02-1993 Niet-archeologisch: graafwerk Sloot(kant)/oever
Extern nr: Onderzoeksmelding:
Geomorfologie: Onbekend NAP maaiveld:
Beschrijving Ruwe vorm, grofkorrelige vuursteen, alzijdig slagnegatieven, hoogste delenin het snedebereik geslepen, voorts slijp op een der brede zijden. Uitdeze vorm was geen goede bijl meer te maken, daarom is het exemplaarwellicht bijgekapt met resten van de primaire slijp. Volbruin gepatineerd.L 13.8, Br 5.3, D 3 cmGevonden omstreek 1975 na het opschonen van een sloot, uit de specie, nabijde boerderij van de vinder.
Vondsten Complex: Aantal: Materiaal: Code algemeen: Code specifiek: Toelichting:
Onbekend 1 Vuursteen Bijl Niet van toepassing secundair bewerkt, deels geslepen
Cultuur: Toestand:
Niet van toepassing Compleet
Begindatering: Neolithicum laat: 2850 - 2000 vC Einddatering: Neolithicum laat: 2850 - 2000 vC
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Foto Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek zie Cardbox
Type: Beheerder: Toelichting:
Tekening Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek schets- en nettekening bijl
Type: Beheerder: Toelichting:
Verslag Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek vondstverslag H.Groenendijk
5 van 7
Uitgebreide Rapportage Waarnemingen Waarnemingsnr: Objectcode: Coördinaten: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Vinder/datum: Invoerder/datum: Beschrijver/datum: Verwerving: Grondgebruik:
40824 Vondstmelding: 18AN-32 268980 / 546930 TER HAAR Ter Apel Vlagtwedde Groningen Groenendijk / 9999 Groenendijk / 9999 Groenendijk / 1985 Indirect: literatuur Akkerbouw/tuinbouw/bouwvoor
Extern nr: Onderzoeksmelding:
Geomorfologie: Esdek NAP maaiveld:
Beschrijving Es, als verhoging in het landschap zichtbaar. De toestand van het esdek isonbekend.
Vondsten Complex: Aantal: Materiaal: Code algemeen: Code specifiek: Toelichting:
Akker/tuin 1 Niet van toepassing Cultuurlaag Niet van toepassing es
Cultuur: Toestand:
Niet van toepassing Onbekend
Begindatering: Middeleeuwen: 450 - 1500 nC Einddatering: Middeleeuwen: 450 - 1500 nC
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Kaart Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek gemakeerd op 1:25000 grijsdrukkaarten
Literatuur GROENENDIJK, H.A. 1985 , in: Herinrichting Oost-Groningen en de Gronings-Drentse veenkolonien: rapport archeologie voor het deelgebied Westerwolde.
6 van 7
Uitgebreide Rapportage Waarnemingen Waarnemingsnr: Objectcode: Coördinaten: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Vinder/datum: Invoerder/datum: Beschrijver/datum: Verwerving: Grondgebruik:
40828 Vondstmelding: 18BN-26 270750 / 549680 VEERSTER VELDHUIS Ter Wisch Vlagtwedde Groningen Groenendijk / 9999 Groenendijk / 9999 Groenendijk / 1985 Indirect: literatuur Akkerbouw/tuinbouw/bouwvoor
Extern nr: Onderzoeksmelding:
Geomorfologie: Onbekend NAP maaiveld:
Beschrijving Locatie van een Celtic Field, volgens opgave van Henny Groenendijk. Geenvondsten geregistreerd bij het ROb per 1/03/2000. Niet vermeld bij Brongers1976.
Vondsten Complex: Aantal: Materiaal: Code algemeen: Code specifiek: Toelichting:
Celtic field/raatakker 1 Niet van toepassing Grondspoor/grondverkleuring Niet van toepassing geen verdere gegevens.
Cultuur: Toestand:
Niet van toepassing Onbekend
Begindatering: Bronstijd laat: 1100 - 800 vC Einddatering: Romeinse tijd: 12 vC - 450 nC
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Onbekend Onbekend
Literatuur GROENENDIJK, H.A. 1985 , in: Herinrichting Oost-Groningen en de Gronings-Drentse veenkolonien: rapport archeologie voor het deelgebied Westerwolde. BRONGERS, J.A. 1976 , in: Air photography and Celtic field research in the Netherlands
7 van 7
Ter Wisch
19-03-2012
AMK terreinen
272779 / 550219
Legenda 7427
MONUMENTEN archeologische waarde
7425
hoge archeologische waarde
7431
zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd TOP10 ((c)TDN) PLAATSNAMEN
7424
7426
7429
7430
7589
0
1 km
7588
N
268078 / 546379
Archis2
Uitgebreide Rapportage Monumenten Monumentnr: CMA-nr: Status: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Coördinaten: Terreinbeheerder:
7424 18A - 012 Terrein van archeologische waarde TER WALSLAGEBRUG Wessingtange Vlagtwedde Groningen 271624 / 549042 Niet van toepassing
Oppervlakte:
631.504 m2
Complexen Complextype
Begindatering
Einddatering
Celtic field/raatakker
IJzertijd
Romeinse tijd
Beschrijving Terrein met sporen van een Celtic Field uit de Bronstijd en IJzertijd. Het Celtic Field is zichtbaar op verschillende luchtfoto's. Direct ten oosten lag het gelijktijdige urnenveld van Wessingetange (CAA 18BN -17). Binnen een Celtic Field kunnen sporen van de bijbehorende nederzettingen worden verwacht. Van het terrein is een klopsteen bekend. Walletjes welliswaar uitgevlakt maar nog steeds vondstrijk. Het is een groot aaneengesloten oud woongebied uit de Bronstijd en IJzertijd met venige laagten ertussen die nog botanische informatie zullen bevatten. CAA: 18BN-1+12. Brongers 1976 nr. 270/545-1. Groninger museum nr. 1921/IX-1. Analyse luchtfoto's 1975 A.J.Brongers. Het terrein kan worden samengevoegd met 18A-014 en 18A-017, dit doet recht aan het ensemblekarakter van dit gebied.
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Foto Particulier luchtfoto's 1932/min.191/1,2,9,12
Type: Beheerder: Toelichting:
Foto Particulier luchtfoto's RAF 7 october 1944/3001, 3116, 4116, 4417
Literatuur BRONGERS, J.A. 1976 , in: Air Photography and Celtic Field Research in the Netherlands GROENENDIJK, H.A. 1985 , in: Herinrichting oost-Groningen en de Gronings-Drentse Veenkolonien. Rapport archeologie voor het deelgebied Westerwolde.
1 van 5
Uitgebreide Rapportage Monumenten Monumentnr: CMA-nr: Status: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Coördinaten: Terreinbeheerder:
7425 18A - 013 Terrein van archeologische waarde VEERSTER VELDHUIS Ter Wisch Vlagtwedde Groningen 270772 / 549669 Niet van toepassing
Oppervlakte:
89.259 m2
Complexen Complextype
Begindatering
Einddatering
Akker/tuin
Neolithicum
IJzertijd
Beschrijving Terrein met mogelijk sporen van bewoning. Een es gelegen op een verhoging langs de Ruiten-Aa. CAA: 18BN-28. Niet bij Brongers 1976.
Literatuur BRONGERS, J.A. 1976 , in: Air Photography and Celtic Field Research in the Netherlands GROENENDIJK, H.A. 1985 , in: Herinrichting oost-Groningen en de Gronings-Drentse Veenkolonien. Rapport archeologie voor het deelgebied Westerwolde.
2 van 5
Uitgebreide Rapportage Monumenten Monumentnr: CMA-nr: Status: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Coördinaten: Terreinbeheerder:
7426 18A - 014 Terrein van archeologische waarde WISCHLUIWEG Ter Wisch Vlagtwedde Groningen 271549 / 548298 Niet van toepassing
Oppervlakte:
43.311 m2
Complexen Complextype
Begindatering
Einddatering
Celtic field/raatakker
IJzertijd
Romeinse tijd
Beschrijving Terrein met sporen van een Celtic Field. Het Celtic Field is waargenomen op diverse luchtfoto's. Binnen een Celtic Field kunnen sporen van de bijbehorende nederzetting en worden verwacht. CAA: 18BN-27. Dit terrein vormt waarschijnlijk een geheel met CMA -12 en -17. Brongers 1976 nr. 270/545-1. Voor dit terrein is een ontgrondingsvergunning aangevraagd, behalve voor de oost-, west- en zuidrand. Analyse luchtfoto's 1975 J.A. Brongers.
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Foto Particulier luchtfoto's; 1932/min.191/1,2,9,12
Type: Beheerder: Toelichting:
Foto Particulier RAF 7 oct.1944/3001,3116,4116,4417
Literatuur BRONGERS, J.A. 1976 , in: Air Photography and Celtic Field Research in the Netherlands. GROENENDIJK, H.A. 1985 , in: Herinrichting oost-Groningen en de Gronings-Drentse Veenkolonien. Rapport archeologie voor het deelgebied Westerwolde.
3 van 5
Uitgebreide Rapportage Monumenten Monumentnr: CMA-nr: Status: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Coördinaten: Terreinbeheerder:
7588 18A - 004 Terrein van archeologische waarde TER HAAR; HOGE WEG Ter Apel Vlagtwedde Groningen 268349 / 546819 Niet van toepassing
Oppervlakte:
144.669 m2
Complexen Complextype
Begindatering
Einddatering
Akker/tuin
Middeleeuwen laat
Middeleeuwen laat
Beschrijving Terrein met sporen van bewoning uit mogelijk het Neolithicum. Essen liggen op plaatsen waar zich vanaf het Neolithicum bewoning concentreerde. De kans is dus groot dat zich onder het esdek archeologische sporen bevinden. Van deze es is de vondst van een stenen bijl bekend. Bij de molen, het oostdeel van de es, zou deze gewoeld zijn. Dun esdek, gedeeltelijk aangetast wat goed zichtbaar is op recente luchtfoto's (nog niet in CMA). CAA: 18AN-12. Groninger museum nr. 1911/IX-1 het terrein grenst aan CMA -14 en -15 (?).
Documentatie Type: Beheerder: Toelichting:
Verslag Onbekend Groenendijk, vondst 1911
Literatuur GROENENDIJK, H.A. 1995 Essen en beekdalen in Westerwolde. (p.46-49), in: Noorderbreedte CLINGENBORG, A.E. 1995 Bodemonderzoek in Westerwolde (p.50-53), in: Noorderbreedte GROENENDIJK, H.A. 1985 De Westerwoldse essen en hun betekenis voor de archeologie (p.20-23), in: Herinrichting oostGroningen en de Gronings-Drentse Veenkolonien. Rapport archeologie voor het deelgebied Westerwolde.
4 van 5
Uitgebreide Rapportage Monumenten Monumentnr: CMA-nr: Status: Toponiem: Plaats: Gemeente: Provincie: Coördinaten: Terreinbeheerder:
7589 18A - 005 Terrein van archeologische waarde TER HAAR Ter Apel Vlagtwedde Groningen 268970 / 546943 Niet van toepassing
Oppervlakte:
77.461 m2
Complexen Complextype
Begindatering
Einddatering
Akker/tuin
Middeleeuwen laat
Middeleeuwen laat
Beschrijving Terrein met sporen van bewoning uit mogelijk het Neolithicum. Essen liggen op plaatsen waar bewoning vanaf het Neolithicum zich concentreerde. De kans dat onder het esdek archeologische sporen aanwezig zijn is dan ook groot. Het terrein grenst aan CMA -4, eveneens een escomplex. Kan samengevoegd worden met 18A-004 als een complex.
Literatuur GROENENDIJK, H.A. 1985 , in: Herinrichting oost-Groningen en de Gronings-Drentse Veenkolonien. Rapport archeologie voor het deelgebied Westerwolde. GROENENDIJK, H.A. 1995 Essen en beekdalen in Westerwolde. (p.46-49), in: Noorderbreedte CLINGENBORG, A.E. 1995 Bodemonderzoek in Westerwolde (p.50-53), in: Noorderbreedte
5 van 5
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
BIJLAGE
3
AHN
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Hn21
´
zEZ21 11 ¬ «
zWz
1:5.000
10 ¬ «
Legenda Archeologische potentiezone met nummer
9 ¬ «
Hn21
Bodemkaart met bodemtype
Hn21
Hoogtekaart met hellingcompensatie Value
Hn21 8 ¬ «
Hoog : 0,35 Laag : -1,05
Hn21
Hn21
¬ «7 pZg23
¬ «6 |g WATER
¬ «5
Hn21
´
3 5 9
9 5 8
e
n
-
A
a
6 3 3
Overzicht werkgebied met AHN
it
0 4 9
u
pZn21
R
Hn21
2 4 9
9 7 2
5 2
e g r w e r g o B
g we ts e e e o rb V 2
0 5 9
9 6 2
3 0 8 3 1 4 2
b o s e g r w e r g o B
g rw e e rst e V
9 3 3
9 6 8
0 7 9
b o s
3 9 5
7 2 4
1
¬ « 4
5 4
2 3 9
3 5 7 6 8 5
0 6 9
pZg23
3 7 8 4 8 8
9 8 1 9 2 3
b o s 2 8 5 8 0 7
b o s 8 7 7
8 1 7
g rw e e e rst V
b o s
7 2 3
b o s id d M l b e ro e km e e rs te rw e g
4 9 8
R u it e n - A
a
b o s
3 0
b o s 1 2 7
9 8 7
9 7 7 7 1 4 1 6 2 1 1 7
0 4 8
3
o rbe V
0
a
1 7 2
eg ets ew
1:20.000
9 1 3 5 0 8
3
2
2 6 7
2 1
1 8 2
4 7 8
3
2 0 7
5 0 2
4
1 3 7
3
5 1 8
3
6
8
Ter
Ap
el
rst
at
3 4 2
1 4 7
b o s
8 4 4
it e nA
a
1 5 7
ch a lb S e rg e rw e g
pZg23
29 2
0
3
4
9
2
1 6 7
4 9 2
4
2
4 5 8
4
pZn21
5 2 8
Ru
2 0
2 4 6
b o s 4 6 8
28 7
1 7 7
¬ «3
4 4 8
7 3 3
3 6 2 1 8 7 3 5 2
4 3 8
1 9 7 2 1 7
4 2 8
2 2 7
4
4
7 2
Sch
a
lbe
rge
e rw
g
7 3
b o s 2 5 7
2 3 7
4
6
4
3 4 8 2
4 7 2
b o s 2 7 6 2 4 7 3 0 6
Sch
a
4
8
4 0 2
Ter lbe
rge
e rw
g
Ap
el
at
rst
2 9 1 1 5 3 1 6
4 4 5
5
7
0
2 8 6 7 9 5
b o s 4
9
3 7 2
5 6 4
2
an al e st W
g
ui ten R
-A aK
4 5 2
a K a n a a l
e rw
ui ten R
Ru
it e n A
8 0 5
4
2 9 6
5
IV
rge
an al o st O
lbe
-A aK
a
IV
7 7 6
Sch
1
7 0 4 25
3
7 8 6 a
el S
ling
ers
tra
at 7 7 5 R
7 8 5
u
it
e
n
-
A
4 1 5 8 8 3
2 6 o s b 7
is chl W
uiw eg
b o s
4 2 2
5 8 2
3 5 7
el S
ling
ers
tra
at 3
1
7 0 2
b o s
1
0 7 4
3 8 2
IV
na al
5 7 2 an al eW st
aK a
-A aK
ui ten R
-A aK
Ru
ui ten R
it e nA
5
an al oO ts IV
2 0 5
Hn21
8 5 4
5 6 2
5 3 6
b o s
0 8 4
4 1 2 6 6 5
5 5 2
b o s
5 9 2
ten
K A
an
a
lWe st
lV
3 9 2
ten
K A
an
a
o lO
st
lV
ui R
b o s
ui R
3 1 8
3 is chl W
R
u
it
e
n
A
uiw eg
a
3 0 8
5 0 5 8
0 4 8
0 6 8
6 8
6 7
b o s 7 6 4
4 5 2 6 6
3 4 7
6 5 5
5 3 7
6 1 2
3 3 7
V a lO o st K an A ui ten R
Ru
it e nA a
Ka
ui ten R
na al
K an A
a lWe st
V
l lin e S g e rs tra a t
0 6 8
5 2 7
is chl W
uiw eg
R u it e n Aa
7 1 1
6 7
Hn21
Legenda
b o s
6 9
8 7 4
3 7 7 0 1 3
b o s
1 5 6
1 6 6
AHN (in m t.o.v.+ NAP)
7 7 7 0 6 1 7 6
8 5 6
6 8 2
6 4 1
7
7 1 6
8 3 6
6 7 5
1 3 3 4 4 5 6 5 8 1 6
8
7 6
4 3 8
7 2 6 1 3 5
3 6 7
6 6
3 9 7
9
4 2 8
4 0 8
9
7 8 6
10,23 - 12,54
8
4 5 6
na al
6 4
V
Ka
a lWe st K an A
it e nA a
V
ui ten R
Ru
K an A ui ten R
7 5 6
l lin e S g e rs tra a t
4 6 6
1 4 3 8 6 6
1 0
pZn21
7 7 6 4 7
a lO o st
Hn21
3 8 7
4 3 7
10,04 - 10,22
7 4 6
R u it e n Aa
7
9 1 4
0 7 4 7 3 6
4 0 7 1 6 3
4 2 7
7 1 6
9,85 - 10,03
2 2 6
4 1 7
4 7 6
1 1 6
3 9 5
1 9 3
1
4 8 6 4 1 8
68
0
3 8 5
9,67 - 9,84
1 2
6 9
4 6 7 9 7 4
3 4
7 6 6 4 4 7
6 5 7 9 6
4 7 7
9,48 - 9,66
2 3 6
1 7 3
4 9 6
6 0 5
9,29 - 9,47
1 4
0 9 6
1 3
7 3 4
9 6 6 7 9 6
7 2 6
6 6
9,1 - 9,28
5 1 7
6
6 5 4
2 0 3
R u it e n A a
i te u R n A Ka n a lWe st V
l lin e S g e rs tra t a
i te u R n A Ka n a lO o st V
Ru
Ka n a a l
it e n A a
8 4 7
5 0 7
6 6 4
8,92 - 9,09
4 4 5
8 0 6
0 2 7
8,73 - 8,91
3 5
6 2 5 4 2 5
0 1 7
8,54 - 8,72
b o s
4 3 5
0 7 8 1 3 8 4
b o s
8 0 1
8 2 7 6 3 5 9 7 6
0 4 7
0 8 8 1
5
8,35 - 8,53
8 3 7
2 8 3
0 2 2
b o s 0 5 7 4 5 5 0 3 7
1 5 8
3 9 3 2 1
7
8,17 - 8,34
1
1 6 8 2 3 3
el S
ling
ers
tra
at 6 3 4 0 9 8 6 4 4
b o s b o s
1
9
1 0 8
69
5
1 8 8
6 2 3
7,98 - 8,16
0 7 7 1 7 8
1 8 8 7 5 1 9 8
Hn21
1 6 7
1 5 7
3 0 6 7
Ka n a a l
2 1 8
2 0 8
R u it e n A a
i te u R n A Ka n a lWe st V
b o s
7,79 - 7,97
b o s
i te u R n A Ka n a lO o st V
1 0 4
1 2 8 oe R lag erw
2 8 4
eg
2 6 5
b o s
9 8 6
1 1 8
7,6 - 7,78
9 9 6
5 4 7
0 2 3 0 8 7
2
8
4
R u it e n Aa
7 4
0 9 7
5 6 7
7,42 - 7,59
2 2 5
5 7 7
9 1 7
0 0 3 6 8 3
3
1
3
2 3 5
5 8 7
0 5 6
1 2 7 4 5 5
5
1 9 2
1 1 7
0 0 7
5 9 7
b o s
5 5 3
7,23 - 7,41 6,42 - 7,22
¬ «2 pZn23 Hn21
pZn21
Imagine the result Opdrachtgever
:
WATERSCHAP HUNZE EN AA'S
Project
:
Bureauonderzoek archeologie evz Ter Wisch
Onderwerp
:
Situatie met hoogtekaart, hoogtekaart met hellingcompenstatie en archeologische potentiegebieden
pZg23 Hn21
zVc
1 ¬ «
Hn21
Definitief
Ontwerpfase
:
Getekend
: E. Aldershof
Goedgekeurd
: W. Ytsma
Datum
: 21 / 05 / 2012
Datum
: 21 / 05 / 2012
Tekeningnummer :
pZn23
Hn21
Projectleider
: R. Bloembergen
Schaal
: 1 : 5.000
01
Vestiging
Bladformaat
: A2
ArcGIS project:
: Assen Hn21 : TerWisch.mxd
Projectnummer
: C01022.100268.0100
Layoutnaam
: A2
Versie
: 0.1
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
BIJLAGE
4
Geplande werkzaamheden
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS
Bureauonderzoek archeologie EVZ Ter Wisch
Colofon
BUREAUONDERZOEK ARCHEOLOGIE EVZ TER WISCH
OPDRACHTGEVER: Waterschap Hunze en Aa's
STATUS: Definitief
AUTEUR: drs. I.E. Benjamins drs. W.A. Ytsma
GECONTROLEERD DOOR: drs. E.W. Brouwer
VRIJGEGEVEN DOOR: drs. E.W. Brouwer 23 mei 2012 076442193:0.1
ARCADIS NEDERLAND BV Zendmastweg 19 Postbus 63 9400 AB Assen Tel 0592 392 111 Fax 0592 353 112 www.arcadis.nl Handelsregister 9036504
©ARCADIS. Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbenden niets uit dit document worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale reproductie of anderszins.
076442193:0.1 - Definitief
ARCADIS