Buitenplaats Nieuw Koningstein
Dromenstein, Dit is een ‘droombeeld’ aan deze afbeelding kunnen geen rechten ontleend worden.
Binnen afzienbare tijd komt het gebouw Koningstein aan de Zuider Buiten Spaarne in Haarlem beschikbaar voor herontwikkeling. De gemeentelijke diensten die gebruik maakten van het gebouw verhuizen naar elders. Tot op heden is onduidelijk wat er met het leegkomende gebouw en de directe omgeving zal gebeuren. Er zijn geruchten over potentiële kopers, maar er dreigt ook leegstand, speculatie en tijdelijke invullingen waarmee de unieke kans op herontwikkeling verkeken kan zijn. De Wijkraad Rozenprieel zet zich in voor de belangen van de wijk en haar bewoners. Het Koningsteinterrein is een prominente plek in het Rozenprieel en verdient een doordacht bestemmingskader. In de zomer van 2011 is de Wijkraad Rozenprieel de discussie gestart over de toekomst van het Koningsteinterrein. Wat zou een gewenste nieuwe bestemming kunnen zijn? Hoe zou die kunnen worden bereikt? Sinds die tijd is er veel gebeurd: er zijn bewonersavonden belegd; op internet verscheen het buurtparticipatie-initiatief ‘Dromenstein’; er is overlegd met de gemeente Haarlem en met de Stadsbouwmeester; er is gesproken met direct belanghebbenden, zoals de naastgelegen Hannie Schaftschool, die graag wil uitbreiden, en met de eigenaren van de woningen in het voormalige Edelweisscomplex, die het perceel willen verhelen en renoveren. Er zijn contacten gelegd met het ABC Architectuurcentrum en het Nova College, dat het gebouw in de lesstof van studenten Bouwkunde, vormgeving en architectuur inpast. Kortom samen met bewoners, belanghebbenden en gemeente hebben we de handen ineen geslagen om een goede bestemming voor het gebouw en zijn omgeving te realiseren. Nu is het ogenblik gekomen om onze inspanningen met de rest van de wereld te delen. In dit boekje doe ik verslag van het proces dat ik heb begeleid, en een aantal van de daarin ontstane ideeën. Het is geen eindpunt, maar wij zien het als vertrekpunt voor toekomstige ontwikkelingen. We hopen dat het u inspireert en uitdaagt om samen met ons te werken aan de realisatie van ‘Nieuw Buitenplaats Koningstein’. Haarlem maart 2012 John van Rooijen - www.broerz.nl
Waarom dit boekje?
Koningstein in vroeger tijden Het Zuider Buiten Spaarne bij de scheepswerf en zoutkeet in het Rozenprieel te Haarlem Aquarel van Vincent van der Vinne, ca. 1780 Afgebeelding van de kop van het Zuider Buiten Spaarne te Haarlem, ziende naar het noordwesten, even ten zuiden van de voormalige buitenplaats Koningstein (klokgevel met luiken). Links op de voorgrond een scheepswerf. Op de achtergrond de stadsmuur bij de Korte Herenvest en de Schalkwijkerpoort, waarboven de Grote of St.-Bavokerk uitsteekt. Rechts de bebouwing en scheepswerf aan de Dubbele Buurt bij de Zomervaart.
Herontwikkeling Koningstein Koningstein komt binnenkort vrij voor herontwikkeling. De toren is het enige gerealiseerde deel van een megalomaan hoogbouwproject uit de jaren 60, dat verder op groot verzet van de bevolking stuk liep. Velen vinden Koningstein, dat detoneert in de omgeving, het lelijkste gebouw van Haarlem. Vroeger was op deze plek echter Buitenplaats Koningstein, een prachtig landgoed waar het goed toeven was aan het Spaarne. De Wijkraad Rozenprieel wil hier weer terug naar de bestemming comfortabel wonen en leven. De locatie biedt een unieke kans voor gezichtsbepalende architectuur: hoogwaardig, open, lager dan de toren nu is, en met veel horizontaal en verticaal groen. Haarlem moet die kans grijpen!
Wat er mis is Als je rondloopt in en om het gebouw vallen een aantal zaken op. De omgeving van Koningstein kan veel beter: het is nu een naargeestige plek waar je niet wilt zijn. Er zijn vooral goedkope en liefdeloze materialen toegepast. Het materiaalgebruik in het gebouw is erg gedateerd en straalt weinig positiefs uit. Daarnaast valt op dat er weinig groen in het gebied aanwezig is, het is erg ‘stenig’ allemaal. Er is geen verbinding met de naastgelegen monumentale panden en nieuwbouw. Lopend vanuit Europan ontdek je dat het Koningstein gebouw eigenlijk in de weg staat. De route vanuit Europan loopt min of meer dood tegen het gebouw. Looproutes kruisen elkaar niet, en dat veroorzaakt gebrek aan sociaal contact in de buurt. De stedelijke ruimte tussen Koningstein en Europan is rommelig en roept, zeker ‘s avonds, een gevoel van onveiligheid op. Het is lastig om je er te oriënteren zeker ook omdat vanaf het terrein het Spaarne nauwelijks zichtbaar is. We willen het gebied veiliger en meer uitnodigend maken. Dit kan bereikt worden door er voor te zorgen dat bewoners en bezoekers van het gebied elkaar zullen ontmoeten in de buitenruimte. We willen een Koningsteinplein realiseren aan de achterzijde. Op dit plein komen verschillende openbare (loop)routes samen. Het plein is te realiseren door de onderste twee lagen aan de West-kant van het gebouw weg te halen. Tussen het Koningsteinplein en het Edelweisscomplex staan schuttingen. Een open (zicht)verbinding biedt grote meerwaarde voor het hele gebied.
Het gebouw
Het gebouw is gerealiseerd in de jaren zestig van de vorige eeuw. Het is een eenvoudige betonconstructie, voorzien van prefab betongevels. De constructie bestaat uit betonkolommen en betonvloeren. Het heeft een sterk souterrain. Het is eenvoudig mogelijk om de gevels te verwijderen. Dan hou je een constructie over met vrij indeelbare vloervelden. Je kunt het vergelijken met een grote betonnen boekenkast. Het gebouw is op veel verschillende manieren transformeerbaar. Sloop is niet nodig. Je kunt delen van het gebouw verwijderen of aanpassen. De verdiepingshoogte laat verschillende invullingen toe. Dit maakt dat het gebouw erg geschikt is voor duurzaam hergebruik. Kenmerken: 8 bouwlagen (incl souterrain) van ca 590 m2 BVO. Totaal oppervlak 4700 m2. Vrij indeelbare vloervelden met in de ‘toren’ de lift, trappen en toiletten. Inhoud van het gebouw ca 18.000 m3 Constructie bestaat uit gedeeltelijk prefab betonskelet van 6 verdiepingen gefundeerd op een geheel gestort betonnen souterrain. Het geheel op 150 betonpalen met een draagvermogen van 80 ton en een lengte van 7,5 a 8 meter. Meerdere bijgebouwen (Edelweiss). Aan water, in woonwijk, vrij uitzicht, open ligging en aan vaarwater.
station
Spaarne
grote markt
Ligging in de stad
Buitenplaats Nieuw Koningstein
Koningstein
Edelweiss Hannie Schaftschool
Toekomstige ontwikkelingen in de buurt
Bewonersparticipatie Het Dromenstein Koningstein van Ruud
uit de Klaverstraat Rozenprieelers: Denk mee over Koningstein. Koningstein staat te koop. De gemeente praat al met potentiële kopers, maar heeft geen duidelijke ideeën. Een grote hotelketen? Leegstand en speculeren op een stijgende waarde? Wie let er op de belangen van de wijkbewoners? De Wijkraad Rozenprieel wil samen met bewoners nadenken over de toekomst van deze prachtige lokatie.
In juli 2011 stond deze tekst in de uitnodiging voor een eerste bewonersavond. Tijdens deze druk bezochte avond, en meerdere avonden die daarop volgden, is in brede kring creatief en open gesproken over mogelijke herontwikkelingen van Koningstein. Architect John van Rooijen liet aan bewoners en belangstellenden zien welke mogelijkheden er zijn om van Koningstein en haar omgeving een prachtplek te maken. Tevens werd de website Dromenstein gelanceerd. Een website waar iedereen zijn plannen en ideeën kan delen met anderen. Er kwamen veel ideeen en groot enthousiasme los tijdens de avonden. De buurtbewoners begonnen anders aan te kijken tegen de torenkolos. De schetstekeningen in dit boekje geven een impressie van genoemde mogelijkheden en wensbeelden. Het proces laat zien dat de betrokkenheid van bewoners en belanghebbenden groot is. De gemeente Haarlem wil bewonersparticipatie stimuleren. Het project Dromenstein is een schoolvoorbeeld van bewonersparticipatie.
Het Koningstein van Suzanne uit de van Marumstraat
Rozenprieelers:
Denk mee over
Koningstein
28-07-2011 | 20.00 u. Zorgcentrum De Roos
Onze spelregels voor herontwikkeling Het project Dromenstein heeft al een vijftal “spelregels” opgeleverd voor herontwikkeling van het Koningsteinterrein. Als toekomstige ontwikkelingen deze regels volgen, kan een uiteindelijk plan het beste resultaat voor de wijk en de stad oplevert. De spelregels omschrijven randvoorwaarden die op brede steun in de wijk moeten kunnen rekenen.
regel 1: open het gebouw voor licht, lucht en blik. uitvoering: De eerste twee bouwlagen van Koningstein (maaiveld) ‘openbreken’ door op strategische plek doorgangen te maken. In ieder geval tpv het Koningsteinplein (achterzijde toren). De toren ‘aftrappen’ naar de achterzijde, met dakterrastuinen. Het Spaarnefront niet dichtbouwen. Verbinden met het Spaarne, bijvoorbeeld met een binnenhaventje. Jan Huygensstraat doortrekken aan Zuidzijde. regel 2: herontwikkel duurzaam, hoogwaardig en doortastend. Uitvoering: De gemeente Haarlem wil de groenste gemeente van Nederland worden. Het Koningsteinterrein kan een prachtig voorbeeld worden van Duurzaam bouwen, energieneutraal of positief, met gebruikmaking van moderne isolatiemethoden en aard- en zonnewarmte. Gebruikers komen op de fiets en te voet: geen extra (auto)verkeersaantrekkende functies. Doortastende transitie, waardoor leegstand en verloedering wordt voorkomen. regel 3: behoud het goede. Uitvoering: Het klassieke gebouw van de Hannie Schaft school met moestuin, samen met het oorspronkelijke industrieel complex Edelweiss met binnentuin restaureren en smaakvol inpassen in (ver)nieuwbouw. regel 4: geef kleinschalige, gepaste en gemengde functies. uitvoering: De eerste drie lagen (vanaf maaiveld) van Koningstein openbaar en multifunctioneel invullen met levendige functies. Denk aan; Huisartsen onder één dak (HOED); deels combinatie met de Hannie Schaft school; gepaste horeca (grand café, restaurant). De hogere 5 bouwlagen (tot. opp. ca 2950 m2 BVO) bestemmen voor grotere (atelier) woningen/appartementen. regel 5: maak minimaal 50% van het maaiveld groen. uitvoering: Het maaiveld dusdanig inrichten dat minimaal 50% van de oppervlakte wordt voorzien van een niet verhard oppervlak. Denk aan: gras; houtsnippers; bloemperken; bomen; hagen; graskeien; stolgrit. Parkeren onder het gebouw (souterrain). Incidenteel parkeren op het maaiveld zorgvuldig inpassen in de groene inrichting van het maaiveld.
Dit is een ‘droombeeld’ aan deze afbeelding kunnen geen rechten ontleend worden.
Koningstein weer terug aan het water door Henk Geist - Haarlems dagblad 09-12-2011 In een ver verleden was Koningstein een prachtige buitenplaats aan de Spaarneoever. Iets van die tijden zouden terug kunnen komen door het gebouw Koningstein in een nieuwe gedaante letterlijk aan het water te leggen. Dat opmerkelijke voorstel is afkomstig van de Haarlemse architect John van Rooijen. Hij is een jaar geleden door de wijkraad Rozenprieel benaderd om samen met de buurt de mogelijkheden van dit kantoorgebouw in kaart te brengen. Op de speciale website Dromenstein konden mensen hun ideeën kwijt. Een andere bestemming voor het gebouw is aan de orde als de ambtenaren over een jaar of twee dit pand uit de jaren zestig gaan verlaten. De gemeente heeft al eens geopperd hier een hotel te vestigen. Duidelijk is dat de buurt daar niet op zit te wachten. De PvdA lanceerde onlangs het plan om er, weliswaar tijdelijk, creatieve bedrijven onder te brengen. Ook dat is niet wat de buurt in gedachten heeft, weet Van Rooijen. ,,De buurt wil invloed hebben op wat er met deze plek gaat gebeuren. De buurtbewoners waren het afgelopen jaar opmerkelijk enthousiast over wat je nog kunt met dit gebouw’’,stelt hij vast. ,,We willen iets bedenken voor die plek wat echt iets voor het Rozenprieel oplevert.’’ ,,Ik ben zelf ook gaan dromen over dit gebouw en de directe omgeving’’, zegt Van Rooijen. ,,Ik heb schetsen gemaakt, een beetje prikkelend, om te laten zien wat je ermee kunt en rekening houdend met wat de buurt heeft ingebracht. ,,Nu mijdt je deze plek als de pest maar je kunt er een sociale ontmoetingsplek van maken.’’ Allereerst constateert hij dat het gebouw dus niet hoeft te worden gesloopt. De betonnen kolommenstructuur leent zich uitstekend voor hergebruik. Daarnaast staat Koningstein op een fantastische plek in de stad. ,,Het ligt aan een mooie plek aan het Spaarne. Daarom wil ik het gebouw weer echt aan het water zetten.’’ Dat doet hij door naast de kantoorkolos een insteekhaventje te maken met ligplaatsen voor boten. Daarvoor is wel een ophaalbrug in het Zuider Buiten Spaarne nodig,die toegang geeft tot het Rozenprieel. Langs het haventje, op de kop van het gebouw, zou een familierestaurant of een Grand Café met een terras kunnen. Om op deze plek weer leven in de brouwerij te krijgen moeten er op de onderste drie verdiepingen vooral verschillende voorzieningen voor de buurt en de stad komen, zoals een gezondheidscentrum met een huisartsenpost. De naburige Hannie Schaftschool zou hier een uitbreiding kunnen krijgen. Door het naastgelegen Edelweisscomplex te restaureren en bij de nieuwe buitenplaats te betrekken kan er aan de zuidzijde van het gebouw een plein worden gemaakt, met een nieuwe entree voor de Hannie Schaftschool. De bovenste verdiepingen bieden ruimte voor kleinere en grote appartementen. Door het gebouw aan de achterkant getrapt af te laten lopen sluit het ook beter aan op de omgeving en kunnen groene dakterrassen worden aangelegd. ,,Het wordt een vriendelijk gebouw aan het Spaarne” voorziet van Rooijen, de liefde wordt er in teruggebracht. De betongevel gaat er af, daar komt fraai metselwerk voor terug. De toren krijgt een bekroning. Ik wil hiermee vooral laten zien wat er zou kunnen met Koningstein, je moet voorkomen dat de plannen verzanden in regels en voorschriften. Onze ideeën vormen een inspirerend vertrekpunt voor een nieuwe buitenplaats aan het Spaarne.’’
