Toekomst voor de historische buitenplaats

Landgoed A&R10 Oud architectuur & restauratie

Zandbergen

Toekomst voor de historische buitenplaats Landgoed Oud Zandbergen Bevindingen uit de subsidiedieregeling stimulering herbestemming monumenten - haalbaarheidsonderzoek: d.d. 29.09.2014

“In ’t verschiet ter linkerhand Rijst Zandbergen uit het zand ´t Waar ´t verre dáár heen te streeven Eindeloze berkendreven Staan op ´t onafzienbaar land Zie Zandbergen´s sparrenbosschen Zie zijn prachtig landpaleis Zien wij dan ook ´t heerlijk oord Waar natuur, waar konst bekoort

Landgoed

Oud Zandbergen

In ´t verschiet daar tegenover Groen het hemel hooge lover Dat aan ´t prachtig Zeist behoort`

Geschreven door: Pieter Pijpers 1803

|2


Zandbergen

LOKATIE Amersfoortseweg 18 3712 BC Huis ter Heide OPDRACHTGEVER Kerkgenootschap der Zevende -dags Adventisten t.a.v. W. Altink Amersfoortseweg 18 3712 BC Huis ter Heide DEAL ADVIES dhr. P. Gude Privaslaan 108 6904 LJ Zevenaar 0316 523 208 06 204 335 41 [email protected] www.dealadvies.nl

ARCHITECT ir. Lillian Brinks

A&R10 | Architectuur & Restauratie Amersfoortseweg 10e, 3705 GJ Zeist postadres: Postbus 78, 3950 AB Maarn 030 69 26 058 06 136 068 93 [email protected] www.aenr10.nl A&R10 en Deal Advies | Haalbaarheidsstuddie onderzoek - Scenario’s | Landgoed Oud Zandbergen | 29.09.2014


Zandbergen

De uitdaging bij dit herbestemmingsvraagstuk is het uitpuzzelen welke ondersteunende ruimtelijke onderdelen er ontbreken, om verschillende functies tot elkaar te brengen, maar zo, dat zij ook afzonderlijk kunnen functioneren. Om een verantwoordelijke oplossing te vinden voor dit rijksmonument is een haalbaarheidsstudie verricht. Om de gebruiksopzet virtueel in beeld te brengen is gebruik gemaakt van 3D beelden. De voornaamste uitdaging is om verschillende functies te onderzoeken en de toegankelijkheid te vergroten en snel kunnen wisselen van functie in het interieur. De aanvullende functies zijn bewust gepositioneerd zodat het rijksmonument in zijn waarde en volle glorie behouden blijft. Het buitenhuis Zandbergen heeft jarenlang dienst gedaan met maatschappelijke functies. Ter ondersteuning van deze functies is een extra invulling noodzakelijk om deze te kunnen blijven voortzetten. Kerkgenootschap der Zevende-dags Adventisten wenst optimaal gebruik om leegstand en verval ziender ogen tegen te gaan. Gezien dit buitenhuis een belangrijke cultuurhistorische waarde is voor Huis ter Heide en (onderdeel van de gemeente Zeist) vertegenwoordigd, bezit zij de status van Rijksmonument nr:511551. Gesticht in 1654 en ontworpen door Architect J. van Campen. Het huidige gebouw is opgetrokken in de 18e - eeuwse classicistische stijl.

Gelegen in de landschapsstijl aangelegde tuin een eenheid met de overtuin het Blookerpark. Sinds 1947 is Zandbergen eigendom van der Zevendedags Adventisten. Juist daarom is dit gebouw met haar architectonische elementen zo belangrijk voor haar en haar omgeving. Gezien de huidige maatschappelijke activiteiten die haar bestemming met zich meebrengen zijn er extra uitdagingen die de toekomst van dit buitenhuis bemoeilijken, en vragen om extra inspanning van alle betrokken partijen.

Focus

INLEIDING

Een belangrijk uitgangspunt is om de verschillende functies naast elkaar te laten bestaan; de authenciteit van landgoed Oud Zandbergen te behouden en te versterken. Daarnaast is het belangrijk om nieuwe materialen bewust toe te passen, daarnaast geldt bij dit pand in het bijzonder dat ‘behoud gaat voor vernieuwen’. Om meer dubbelgebruik mogelijk te maken zijn de onderstaande vragen van toepassing: Vraag 1:

Zijn er in landgoed Oud Zandbergen mogelijkheden voor het realiseren van expositieruimte?

Vraag 2:

Zijn er aanpassingen en functies mogelijk voor betere toegankelijkheid en herindeelbaarheid.

|4


Zandbergen

DOEL HAALBAARHEIDSONDERZOEK Het doel van het onderzoek is om uit te vinden welke mogelijkheden er zijn om in drie scenario’s een nieuwe invulling van het buitenhuis inzichtelijk te maken die recht doet aan haar rijksmonumentale waarde in haar omgeving en zorgt voor behoud. Daarbij toekomstbestendig is en past binnen de mogelijkheden die de huidige en/of toekomstige bestemming biedt. PLAN VAN AANPAK Dit onderzoek richt zich op de mogelijkheden die het buitenhuis met haar gebouwen in haar omgeving biedt. Het onderzoek onderscheidt zich door haar procesmatige aanpak, welke in dit verslag wordt uitgelegd. Een procesmatige aanpak tussen de randvoorwaarden van het buitenhuis, functiepotentie, en de creatieve visuele inzichten van de architect en adviseur, kan de eigenaar een betere onderbouwing geven voor haar toekomstige keuzen in de (her) ontwikkeling van dit buitenhuis (inspirerende) informatie genereren voor mogelijke potentiële partijen. Het haalbaarheidsonderzoek zal resulteren in mogelijke invullingen en concepten voor het buitenhuis. Interactief onderzoek naar de gebruiksmogelijkheden en markt mogelijkheden enerzijds en het architectonische onderzoek anderzijds. Dit onderzoek zal een samenwerking zijn van A&R10 en Deal Advies.

Door deze methode wordt er gezocht naar de meest kansrijke oplossingsrichtingen die gebundeld worden in een product dat kan dienen als beslisdocument. Middels dit beslisdocument is de eigenaar in staat om andere belanghebbenden, zowel binnen als buiten de organisatie/ omgeving, te informeren en zelfs te overtuigen van de mogelijkheden van het rijks monumentaal vastgoed.

Focus

VOORWOORD

Welke onderdelen naar voren komen zijn: - Maatschappelijke behoefte: inventarisatie van de behoefte aan passende functies; - Culturele potenties van Landgoed Oud Zandbergen.

Bij de functiewijziging van gebouwen en locaties spelen vaak meerdere aspecten een rol, zoals de kwaliteit van het vastgoed en de bestemmingsmogelijkheden. De essentie die wij in deze aanpak proberen te bereiken is ‘eerst onderzoeken en dan ontwerpen’. |5


Zandbergen

Focus inleiding voorwoord onderzoekvragen bestaande situatie uitreksel monumentenregister beschrijving huidig gebruik

4 5 7 8 9 10 11

foto’s pand exterieur interieur

12 13

bestaande tekeningen bestemmingsplan knelpunten

14 18 19

1

HISTORIE

20

2

BESTEMMING selecteren

33

3

FUNCTIES MAATSCHAPPELIJK

37

4

LOGISTIEK toegankelijkheid lift, hefplateau & rolstoel

43

5

TECHNIEK duurzaamheid - zonnepanelen - energie

47

6

EXPOSITIE EVENEMENTEN museum - sinterklaas

49

7

KANTOOR

51

8

HISTORISCH LEERPAD

54

9

CONCLUSIE & AANBEVELINGEN

58

10

BIJLAGEN verslag n.a.v. overleg met Monumentenzorg betrokken personen zichtlijnen met expositie - landschap

65

|6


Zandbergen

VRAAG 1: Zijn er in Landgoed Oud Zandbergen mogelijkheden voor het realiseren van expositieruimte?

Focus

ONDERZOEKSVRAGEN

VRAAG 2: Zijn er aanpassingen en functies mogelijk voor betere toegankelijkheid en herindeelbaarheid

|7


Zandbergen

Focus

BESTAANDE SITUATIE

Ligging in Huis ter Heide Landgoed Oud Zandbergen ligt aan de Amersfoortseweg te Huis ter Heide.

|8


Zandbergen

UITREKSEL MONUMENTENREGISTER

Focus

Waardering: HOOFDGEBOUW (Zandbergen): - vanwege de architectonische vormgeving in eenvoudige classicistische stijl die typerend is voor de 18de eeuw; - vanwege de vroeg-20ste-eeuwse verbouwing aan het interieur (betimmeringen, trap en schouwpartij) en het exterieur (serre, aanbouw, bordes) van de architect Hanrath; - vanwege de kenmerkende ligging binnen de historische tuinen parkaanleg; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.

bron: www.monumentenregister.nl |9


Zandbergen

bron: www.monumentenregister.nl

BESCHRIJVING traveeën waarachter zich het trappenhuis bevindt. In het middenrisaliet aan een bordes is de toegangsdeur met zijlichten gevat in een eenvoudige omlijsting die een balkon met ijzeren balustrade draagt. Een dubbele deur opent op het balkon met boven de deur een hoog opgetrokken boogvenster, die voor de lichttoetreding van het trappenhuis zorgt. Aan weerszijden van deze middenpartij bevindt zich een vensteras bestaande uit een negenruits venster en een langgerekt meerruits venster.

Focus

HOOFDGEBOUW (Zandbergen). Aan de Amersfoortseweg 18 ligt het bakstenen huis Zandbergen dat rond 1754 in sobere classicistische stijl is opgetrokken. In 1920 heeft de architect J.W. Hanrath het huis uitgebreid met een serre tegen de westgevel, een rechthoekige uitbouw met het trappenhuis tegen de oostgevel en een dubbel bordes tegen de zuidgevel. Tevens zijn bij deze verbouwing de roedenvensters teruggebracht. Het op rechthoekige grondslag opgetrokken pand met geblokte hoeklisenen bestaat uit een souterrain en twee bouwlagen afgesloten door een gecorniste kroonlijst onder een met Hollandse pannen gedekt afgeplat schilddak met gemetselde hoekschoorstenen. De gevels zijn regelmatig vormgegeven met meerruits schuifvensters, draaivensters in het souterrain en dakkapellen voorzien van pilasters en klauwstukken. De zevenassige voorgevel heeft een symmetrische indeling met een driezijdig middenrisaliet, waarvan de zijvlakken licht gebogen zijn en iets inspringen. De middenrisaliet wordt overkapt door een schilddakje en bekroond door een ijzeren windvaan. Centraal bevindt zich een dubbele toegangsdeur met getoogd bovenlicht gevat in een barokke omlijsting gedecoreerd met gebogen ranken. Ook de dakkapel heeft een barokke omlijsting met kuif en klauwstukken. De achtergevel is vijf traveeën breed met een licht risalerende middenpartij waarin een eenvoudig omlijste toegangsdeur met bovenlicht. De deur is bereikbaar via een rechthoekige bordestrap uit 1920 gebouwd door de architect Hanrath. De bordestrap heeft bakstenen pijlers met natuur/kunststenen detaillering en ijzerwerk. De middelste dakkapel van deze gevel wordt bekroond door een bronzen luidklokje. Tegen de rechter zijgevel is een rechthoekige veranda-achtige serre aangebouwd bestaande uit natuurstenen zuilen die een kroonlijst dragen met daarop een balustrade van het balkon. De zuilen staan op een hoge bakstenen voet met een trap aan de linkerzijde. De linker zijgevel heeft centraal een rechthoekige uitbouw van drie

INTERIEUR In het interieur is ondermeer van belang de toevoegingen die Hanrath in 1920 heeft aangebracht, namelijk terzijde van de entree de grote hal met monumentale eikenhouten schouw en statietrap met balusters in Marotstijl; de achterkamer met betimmeringen; de voormalige herenkamer met betimmeringen en zeventiende-eeuwse schouw (1688), die van elders afkomstig is. Oorspronkelijke achttiende-eeuwse elementen zijn de omlijste paneeldeuren.

| 10


Zandbergen

Focus

HUIDIG GEBRUIK

Souterrain

Begane grond

1e verdieping

2e verdieping

Het souterrain wordt gebruikt voor opslag van het archief. De oorspronkelijke keuken staat vol met opslag van materialen voor het kerkgenootschap.

Het kerkgenootschap gebruikt deze ruimte regelmatig voor vergaderingen of enkele recepties, charity diners en presentaties.

De 1e verdieping is volledig in gebruik als kantoor en bestuurskamers. Hier bevindt zich ook een pantry voor de kantoren gevestigd.

Onder de houten balkonconstructie bevinden zich kantoren en archief opslag ruimte.

Met enkele werkplekken en opslag van ontruimde woningen.

De vrije hoogte van de verdieping en het uitzicht van deze kamers geeft de bijzondere assemble waarde van het landgoed weer.

Er bevinden zich mogelijkheden om extra opslag capaciteit te creëren onder de kapconstructie.

Met als bijzonderheid het balkon aan de rechter zijgevel. | 11


FOTO’S EXTERIEUR

Focus

Zandbergen

Karakteristieke elementen

Voorzijde Landgoed Oud Zandbergen

Achterzijde Landgoed Oud Zandbergen

| 12


Zandbergen

Focus

FOTO’S INTERIEUR

Souterrain

Begane grond | 13


Zandbergen

Focus

BESTAANDE TEKENINGEN GEVELS

Gevel voorzijde

Rechter zijgevel

| 14


Zandbergen

Focus

BESTAANDE TEKENINGEN GEVELS

Gevel achterzijde

Linker zijgevel

| 15


Zandbergen

Focus

BESTAANDE TEKENINGEN DOORSNEDE

Langsdoorsnede

Dwarsdoorsnede

| 16


Zandbergen

Focus

BESTAANDE TEKENINGEN PLATTEGRONDEN

Plattegrond souterrain

Plattegrond begane grond

| 17


Zandbergen

BESTEMMINGSPLAN

Focus

- kwantitatieve inventarisatie gebouwenbestand; - hoeveelheden, ligging, spreiding; - kantoor met maatschappelijke functies.

| 18


Zandbergen

- opbergruimte; - toegankelijkheid; - energiezuinigheid.

werkruimte souterrain

opslag in de keuken

indeling werkruimte

toegankelijkheid rolstoel

vergaderruimte

opslag

opslag

Focus

KNELPUNTEN

| 19

Landgoed

Oud Zandbergen

1. HISTORIE

| 20


Zandbergen

OVERZICHT BEWONERS - TIJDSLIJN OUD ZANDBERGEN 1652 1654 1700 1733 1737 1740 1754 1760 1776 1792 1802 1807 1828 1832 1838 1855 1865 1894 1897

1916

Jaspar Schade van Westrum ontvangt perceel 19 Noord en Zuid groot 74 ha, aan de brede rijweg tussen de Amersfoortse berg en de aansluiting op de weg van Seyst naar Utrecht, onder voorwaarde zijn deel van de rijweg te onderhouden en een huis te bouwen op het toegewezen perceel Jaspar Schade van Westrum bouwt Sandbergen. De architect is Jacob van Campen, stads bouwmeester van Amsterdam, woonachtig in Amersfoort. Graaf van Neth, heer van Nethwich verwerft Sandbergen Joost Taets van Amerongen Gerard Jan van Spall Vrouwe Johanna Margretha Vreelant George Tamo Falck. Het geslacht Falck was van Oostfriese oorsprong en van vrijheerlijken stand. Het geslacht Falck verwierf zich rijkdommen in dienst van de stadhouders en de Verenigde Oostindische Compagnie. Paul Falck Carel Gustaaf Falck Caspar Burmann Walter Bisdom, vermoedelijk familie van de Falck’en L.J. Nepveu, tevens eigenaar van andere buitens als “Elsenburg” in Maarssen,“Nieuw Amelisweert” L. Theo Nepveu Vrouwe Agatha Maria Jan Kuiper, koopman in Amsterdam De familie Chr. Ebbeling - Johanna Strick van Linschoten Pieter,Maria de laCourt Jan Barend Beuker, suikerraffinadeur en raadslid in Amsterdam, de vermoedelijke bouwer van de stallen voor de paarden en het koetshuis met enkele woningen Weduwe J.B. Beuker - E.A.P. Buys J. Blooker, cacaofabrikant, stichter van Nieuw-Zandbergen, aanleg van de zogenaamde Blookerpark met vijver en beplantingen, nieuwe tuinarchitectuur naar ontwerp van Copijn rondom het hoofdgebouw, watertoren en ijskelder.Voor zijn zus bouwt hij naast het park de villa Nieuw Zandbergen. Sandbergen gaat Oud zandbergen heten. Bouw van woningen en orangerie (1902) met mozaïek van de firma in Utrecht J. Mees, scheepsbouwer in Amsterdam

| 21


Zandbergen

TIJDSLIJN Blookerpark met vijver en beplantingen, nieuwe tuinarchitectuur naar ontwerp van Copijn rondom het hoofdgebouw, watertoren en ijskelder. Voor zijn zus bouwt hij naast het park de villa Nieuw Zandbergen. Sandbergen gaat Oud zandbergen heten. Bouw van woningen en orangerie (1902) met mozaïek van de firma in Utrecht 1916 J. Mees, scheepsbouwer in Amsterdam 1920 Robert May, Portugees-Joodse bankier, Bank Lippmann en Rosenthal, in Amsterdam. Vergaande restauratie en uitbreiding van het hoofdgebouw met trappenhuis en balkon. Interne verbouwing en modernisering onder leiding van architect Hanrath. May stalt zijn Rolls Royce’s en Bentley’s in de vroegere wasserij op het terrein 1940-’45 Duitse bezetting, Robert May vanaf 1943 geïnterneerd in concentratiekamp Vught. 1945-’46 Canadese bezetting, verdere verloedering . van het gebouw en het omliggende park 22 juli 1947 - aankoop van Oud Zandbergen door Adventkerk van R. May 15 januari 1948 - aanvang lessen, 28 januari - officiële opening van het Theologisch Seminarie 1952 Opening van het jongensinternaat, directeurswoning 1957 Kleuterschool 1958 Onteigening van ca. 15 ha. door Rijkswaterstaat voor de aanleg van de snelweg A28 1984 Basisschool 1995 Intrek landelijk bureau, Nederlandse Unie, van de Adventkerk 2002 Monumentenzorg verleent Oud Zandbergen de status “Beschermde Buitenplaats”. 4 juni 2007 werd er 4.23.11 ha verkocht aan gemeente Zeist t.b.v. een autoboulevard.

| 22


Zandbergen

GESCHIEDENIS Rond 1650 was de streek rondom Huis ter Heide nog woeste grond zonder wegen, een onontgonnen en door struikrovers gevaarlijk gebied. In de Gouden Eeuw (17de eeuw), werden de burgers door de handel met de koloniën welgesteld en zochten zij een woonplaats buiten de stad. Op 12 augustus 1652 gaven de Staten van Utrecht hun goedkeuring aan het plan om tussen Amersfoort en de _Utrechtseweg de rechte, ongeveer 60 meter brede Berchwech of Nieuwe Amersfoortsche Straatwegh aan te leggen. Een weg die om zijn aanzien door de Engelse reiziger John Evelyn (1620-1702) uniek werd genoemd.

Amersfoort kreeg de oostelijke twaalf vakken. Andere vakken kwamen onder meer aan de heren Van Heeswijck, Van der Nath, Van Linschoten, Godin en Bartelotti. De vakken 20 en 21 kwamen in handen van de heer Splinter die er aan de noordzijde de tapstede “’t Huys ter Heide” bouwde nadat hij geregeld had dat aan de Amersfoortseweg in de komende 25 jaar geen andere cafés mochten ontstaan. Het café werd een trefpunt voor de nieuwe bewoners en daarmee de naamgever van het latere buurtschap Huis ter Heide.

Wanneer we vanuit het hoofdgebouw over de zichtas naar het noorden en zuiden kijken zien we nog duidelijk hoe het de Staten van Utrecht destijds voor ogen stond: een perceel land aan weerzijden van de weg dat in cultuur is gebracht en voorzien van een woonhuis. Deze huidige dichtbegroeide zichtlaan tussen Park Rodichem en Oud zandbergen is in april 2011 weer open gemaakt. Je kan nu in een kaarsrechte lijn de afstand van 1056 meter overbruggen tussen twee oude buitenplaatsen. Behalve als betere verkeersverbinding werd deze weg ook aangelegd om zo de heidegronden erlangs te kunnen ontginnen. De gronden aan beide zijden van de weg werden in vakken van 100 bij 50 roeden verdeeld en van elkaar gescheiden door paden van 3 roe breed (ruim11 meter). Wanneer in zo’n vak een huis voor bewoning kwam, dan werd de perceeldiepte op 100 roeden (376 meter) gebracht en werd de eigenaar gedurende 25 jaar vrijgesteld van alle lasten. Op 17 december 1652 werden de vakken aan de kopers toegewezen. De stad | 23


Zandbergen

Het negentiende vak aan beide zijden van de weg kwam in handen van de heer J. Schade van Westrum, die op het zuidelijke perceel het buiten Sandbergen liet bouwen. Deze patriciër en zeventiende eeuwse regent aanvaardde in 1652 een stuk woeste grond van 100 x 100 roe (ca. 32 ha) aan de zuidkant van wat zou worden de brede rijweg. Een even groot deel dat ten noorden van de weg gesitueerd lag viel hem tegelijkertijd toe, zodat hij op een gemakkelijke manier 74ha grond verwierf. Hij kreeg de grond op voorwaarde er een huis op te bouwen en zorg te dragen voor de rijweg die over zijn nieuw verworven bezit leidde.

| 24


Zandbergen

Jacob van Campen, architect van het Amsterdamse stadhuis, het huidige Paleis op de Dam, werd de ontwerper. Hij woonde in die tijd op het landgoed Randenbroeck bij Amersfoort. De aanleg van deze, voor zijn tijd, brede weg was een initiatief van de stad Amersfoort en de Staten van Utrecht. Om het project te kunnen financieren werden langs weerzijden van de weg percelen grond uitgegeven ten behoeve van de bouw van buitenplaatsen. Jaspar Schade van Westrum werd op 12 augustus 1623 als oudste zoon uit Mr.Willem Schade en Emilia Kinschoten in Den Haag geboren. Hij trouwde op 13 juli 1649 in Utrecht met Cornelia Strick van Linschoten. In datzelfde jaar kreeg hij zitting als geëligeerde raad in de Staten van Utrecht. Hij was telg uit een aanzienlijke Utrechtse familie en bezat titels en goederen: ambachtsheer van Tuil en ‘t Wael, kanunnik (1642) en deken (1666) van het kapittel van Oud Munster gecommitteerde der Staten Generaal (1672) en president van het Hof te Utrecht (1681). Hij heeft zich ooit laten portretteren door Frans Hals. Hij plaatst dit portret boven de deur van de salon, gelegen aan de middenvoorzijde van het huis. Het schilderij zal van bewoner tot bewoner als onderdeel van het huis worden mee verkocht. Aan het schilderij zou de legende verbonden zijn dat het huis zou instorten als het schilderij er uit verdween. Bewoner Beuker verkoopt het, als in de loop van de 19de eeuw de Nederlandse 17de eeuwse schilders beroemd worden, aan zijn neef, kunstverzamelaar Praetorius. De vraagprijs is, in het licht van de legende, een goede kopie. En Beuker krijgt die ook. Praetorius verkoopt het origineel aan ene Wilson, wiens verzameling in een openbare veiling wordt verkocht waarbij de Frans Hals in Praag terecht komt. Daar hangt het schilderij nu nog, in de Národni-Galary. Kunsthistoricus en gemeentesecretaris van De Bilt, professor Damsté, die het schilderij in Praag had gezien, ontdekt tot zijn verwarring in 1962 de kopie tijdens een bezoek aan de erfgenamen van de heer Beuker in Utrecht. Uit onderzoek

JACOB VAN CAMPEN wordt hem duidelijk dat dit schilderij een goed geslaagde kopie is van het origineel in Praag. De schilder van het kopie is nooit achterhaald. Hij overleed op 25 oktober 1692 te Utrecht en werd aldaar in de Buurkerk begraven. Samen met zijn vrouw Cornelia kreeg hij drie zoons en acht dochters.

Jasper Schade van Westrum

Cornelia Strick van Linschoten

| 25


Zandbergen

Hoogstwaarschijnlijk was Jacob van Campen de bouwmeester van het in Hollandse Reanaissancestijl gebouwde Zandbergen, mede gezien het feit dat hij als heer van Randenbroek zijn laatste levensjaren in Amersfoort heeft doorgebracht. Het huis kwam in het midden van het vak, dat door de huidige Prins Alexanderweg en Ericaweg - oorspronkelijk de Sandberger Allee - werd begrensd, te liggen en kreeg een dubbele oprijlaan en twee zichtassen. Een zichtas gaat vanaf de voorgevel haaks over de Amersfoortseweg oorspronkelijk de daargelegen heide in, de tegenwoordige Gezichtslaan, Blookerpark eindigend op de buitenplaats Rodichem. De andere zichtas gaat vanaf de achtergevel midden door het park naar het zuiden. Het gebouw heeft twee verdiepingen en een souterrain. De ingangspartij is van een barokke omlijsting met schelpen en plantenmotieven voorzien. In het huis bevond zich, in wat nu de huidige bestuurskamer is, een enorme eettafel die precies in het verlengde van de zichtassen lag. Zo kon de heer des huizes tijdens het diner zijn bezit aan de voor- en achterkant overzien. Door de aanplant van veel bomen groeit het landgoed Oud-Zandbergen nog in de 17de eeuw uit tot een bosgebied dat samen met het bos van Slot Zeist een aaneengesloten woud van 72 hectaren vormt. Veel herten en andere dieren vinden er een woonplaats. Aan weerzijden van het huis liggen de parkbossen met slingerlanen en reliëf. Deze worden genoemd in de verkoopadvertentie uit 1791 met de bewoordingen: “een groot uitgesterkt wandelbosch, doorsneden met laanen en slingers goed groeiend eik en berken hakhout: en eindelijk een groot bosch beplant met ruim 30 jarige sparren”.

In het begin van de negentiende eeuw werd het oude, formeel aangelegde park veranderd in een landschapspark met slingervijver, waarbij de op een heuvel gelegen en nog bestaande ijskelder annex watertoren benut werd als uitzichttoren. De ijskelder uit ca.1900 bevindt zich in een kunstmatig opgeworpen heuvel die toegankelijk is via een horizontaal portaal met tongewelf. Het portaal wordt geflankeerd door twee recht naar voren springende steunberen. De hoofdvorm van de kelder wordt gevormd door een bakstenen koepelgewelf met een speciale constructie van T-profielijzerbalken, waarboven een doorgemetselde cirkelvormige wand met zware H-profielijzerbalken, die een grote ronde plaatijzeren watertank droegen (in 1976 verwijderd). De watertank was geïsoleerd met een gepleisterde laag stro en turf. Om het zand van de hoge heuvel, de ruimte tussen het koepelgewelf en de watertank bedraagt ca.4 meter, vast te houden zijn gecementeerde bakstenen “imitatie rotsblokken” aangebracht, waartussen met ijzerdraad bewapende platen als bodemdekker werden gebruikt. Het water werd gebruikt voor de besproeiing van het park. Als het ´s winters goed gevroren had, zette de heer May het hek open zodat de plaatselijke jeugd op de Blookervijver kon schaatsen. Uit diezelfde vijver werden ook blokken ijs gehakt, die werden afgevoerd naar de ijskelder. Deze kelder was zo goed geïsoleerd, dat tot ver in de zomer daar een temperatuur van rond de nul graden kon worden gehandhaafd. Daarin was Oud Zandbergen overigens niet uniek. Veel landhuizen in de omgeving beschikten over zulke ijskelders. De kelder is nu het domein van vleermuizen.

| 26


Zandbergen

De overplaats, die als weiland werd gebruikt, kreeg naar een ontwerp van H. Copijn in 1860 een landschapspark met theekoepel. Copijn heeft tevens in het begin van de twintigste eeuw het Blookerpark, met behoud van de zichtas, opnieuw ingericht. Nadat het park in 1938 ter vrije beschikking van de gemeente was gekomen, rapporteerde de opzichter van de plantsoenendienst van gemeentewerken over de toestand van het park. In zijn rapport schrijft hij dat aan de aanleg van het park niets te verbeteren valt. Alleen waren de paden voor een openbaar park te smal en er moesten meerdere toegangen gemaakt worden. Er was enig achterstallig onderhoud o.a aan de fontein in de vijver. Uit het rapport blijkt dat het weiland verpacht was en gebruikt werd voor het weiden van koeien, waardoor het landschapsschoon verhoogd werd zoals ooit werd verwoord in de Kraal’s gids van Zeist uit 1907: “Wijd en treffelijk mooi is het uitzicht op den overtuin met den vijver en ’t vee, dat rust onder de bomen in de wei.” In 2006 ontstaat er een actiegroep die zich inzet voor het behoud van de zichtas.

De heer Nepveu kocht op het noordelijk deel van het landgoed 72 ha. woeste heidegrond en duin erbij om er bos op te planten. Samen met het bos van slot Zeist vormde het een aaneen gelegen bosgebied.

In 1865 kwam Zandbergen in handen van Jan Barend Beuker, suikerraffinadeur en raadslid van de gemeente Amsterdam voor de som van ƒ.75.000,=. Het landgoed had toen een oppervlakte van ruim 34 hectare. Op het terrein bevond zich behalve het herenhuis een stal voor zes paarden met annex een koetshuis (niet meer aanwezig), een dubbele arbeiderswoning en nog twee woningen, oranjerie (thans kapel), schapen- en duivenhok, twee hooibergen, tuinen, bos en bouwland.

In 1897 werd de cacaofabrikant Johannes Blooker de nieuwe eigenaar. Hij bracht enige veranderingen aan bij het huis, zoals het vervangen van de kleine ruitjes in de vensters door grotere en het aanbouwen van een serre aan de rechterzijgevel. Blooker liet rond 1900 door de tuinarchitect H. Copijn het oude landschapspark van de overplaats reorganiseren ten behoeve van een te exploiteren villapark, later het Blookerpark genoemd, De zichtas van Zandbergen kreeg toen een vrij ongebruikelijke beplanting van douglassparren. Voor de dochters van Blooker werd het huis Nieuw Zandbergen schuin

In 1856 schonk de toenmalige eigenaar van Oud-Zandbergen P.M.de la Court een stuk van zijn grond aan de Nederlands Hervormde Kerk om er een kerkje te bouwen speciaal voor de gelovigen uit Huis ter Heide, die eerder te voet in Soesterberg naar de kerk gingen. Het witte kerkje met het karakteristieke torentje werd in 1859 in gebruik genomen. Bevriende Amsterdamse notabelen schonken een fraaie klok van de beroemde klokkengieter Hemony. In de tweede wereldoorlog hebben Duitse soldaten deze klok gevorderd om hem om te smelten, maar door een gelukkig toeval is dat niet gebeurd en werd de klok na de oorlog in Amsterdam teruggevonden. Na de restauratie van het in verval geraakte kerkje is de klok in 1959 bij gelegenheid van het 100 jarig bestaan opnieuw in het torentje geplaatst.

| 27


Zandbergen

tegenover het oorspronkelijke huis gebouwd wat vanaf die tijd de naam Oud Zandbergen kreeg. In 1916 ging het landgoed voor vier jaar over naar een Rotterdams scheepsbouwmeester, J. van Mees, waarna de Amsterdamse bankier Robert May, het buiten in 1921 aankocht. Direct na de aankoop gaf hij opdracht aan de Hilversumse architect J.W. Hanrath het huis in zijn oorspronkelijke stijl terug te brengen. De roedenvensters werden weer teruggebracht en het pand werd uitgebreid met verschillende kleine aanbouwen. De oorspronkelijke grondvorm werd echter niet hersteld en het interieur kreeg talrijke niet-authentieke verfraaiingen, waaronder de statietrap en verschillende betimmeringen.

gehad, die hem tijdens de Spaanse griep in 1918 was ontvallen. Zijn dochter overleefde als enige de oorlog, omdat ze al jarenlang in Amerika verbleef. Te oud om in Amerika nog een bestaan op te bouwen, legden Paul en zijn vrouw in 1940 toen de Duitsers binnenvielen de hand aan zichzelf. Na de oorlog verkochten zowel de dochter als haar oom Robert hun landgoed aan een kerkgenootschap, die het als school gebruikten. Toen de Duitsers binnenvielen, bevond Robert May zich in Amsterdam. In 1943 werd hij als jood geïnterneerd in het kamp Vucht. Hij heeft zich voor een gigantisch bedrag kunnen vrijkopen. Het Portugese consulaat, waaraan hij als detaché verbonden was, heeft daarbij bemiddeld.

Zo is ook de oostelijke uitbouw met trappenhuis ontstaan. Al deze veranderingen moeten deze Amsterdamse bankier volgens zeggen meer dan een ton gekost hebben. In de dagen van Robert May Het hoofdgebouw zoals wij dat nu kennen, is voor een belangrijk deel het werk geweest van Robert May. Zijn broer Paul bewoonde een groot landhuis (De Breul) Met veel park en bosland aan de Driebergseweg. Toen Oud Zandbergen te koop werd aangeboden, heeft hij Robert daar ongetwijfeld van op de hoogte gesteld. Hoe dan ook, in 1921 verkocht Robert May zijn villa in Zandvoort om in de buurt van zijn broer te komen wonen. Paul en Robert waren Portugese joden, die als bankiers (Lippman en Rozenthal) een vermogen hadden vergaard. Robert was vrijgezel, terwijl Paul een zoon had

Roedenvensters in de huidige voordeur | 28


Zandbergen

Na de oorlog heeft hij van het bedrag dat de verkoop van landgoed Oud Zandbergen had opgeleverd, nog vele jaren, hetzij iets minder comfortabel dan hij gewend was, kunnen leven. In 1962 stierf hij te Amsterdam op de hoge leeftijd van negentig jaar. Het personeel van de heer May Hoeveel personeel had een landheer nodig om een Landgoed als OudZandbergen te beheren? Voor de Cadillac en de dubbele Rolls Roys had de heer May twee chauffeurs in dienst. De Rolls Roys kostte omstreeks 1925 al ongeveer drieëndertig duizend gulden en werd na vier jaar weer verwisseld voor een andere. Het onderstel en de motor liet de heer May uit Engeland komen, terwijl de carrosserie in Nederland werd vervaardigd en gemonteerd. De heer May, die erg precies was, had de gewoonte de plinten van de wagen te controleren op tocht met behulp van een brandende lucifer. De koeienstal van de boerderij aan de Prins Alexanderweg werd door May omgebouwd tot garage. In de zijruimte liepen veertig varkens rond. Een hoofd van de huishouding en zes meisjes zorgden voor het huis. Een tuinbaas, een tuinknecht en zes vaste arbeiders zorgden voor het landgoed. De arbeiders woonden in kleine huisjes aan de vroegere Ericaweg. De tuinbaas woonde op de zolder van het witte koetshuis, dat direct links van het hoofdgebouw stond. Omstreeks 1925 liet May het koetshuis en de paardenstal, rechts van het hoofdgebouw, afbreken. De tuinbaas kreeg toen een villaatje in de moestuin, dat op 24 april 1945 door een voltreffer werd verwoest. In het najaar liet May nog vier losse arbeiders uit Nijkerk komen om bladeren te harken. Het vaste personeel had geen reden tot klagen. Met achttien gulden in de week, vrij wonen, een eigen moestuin en twee mestvarkens, waren de mensen aan het

begin van de twintiger jaren niet slecht af. Bovendien bleef links en rechts nog veel aan de strijkstok hangen. De buitenplaats is in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gevorderd voor hun luchtmacht officieren. Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog bracht een bominslag grote schade aan het hoofdgebouw. Na de bevrijding maakten Canadese luchtmachtofficieren tot in 1946 van het huis gebruik. Na enige jaren onbewoond geweest te zijn, ging Zandbergen in 1947 over in handen van de Kerk der Zevende-dags Adventisten. In het hoofdgebouw zijn kantoren van de kerkelijke zendings/ en hulporganisaties (ADRA) voor de derde wereld gevestigd, evenals de ledenadministratie en diversie secretariaten zoals jeugdwerk, onderwijs en gezinspastoraat. De kerk bevindt zich in de oranjerie die oorspronkelijk als theehuis was gebouwd. De daar ingerichte kapel is in de jaren zestig aan de noordzijde voorzien van een consistorie, vestiaire en galerij. Boven het liturgisch centrum in de kapel stond het orgel dat inmiddels een plaats heeft gevonden op het balkon. Het doopvont voor de volwassendoop bevindt zich in het liturgisch centrum. Beschrijving: Het eind zeventiende-, begin achttiende-eeuwse bakstenen herenhuis bestaat uit een souterrain, twee verdiepingen, een gecorniste kroonlijst

| 29


Zandbergen

en een afgeplat schilddak. De oorspronkelijke plattegrond had een eenvoudige indeling: de ingang in het midden van de achtergevel, via een gang doorlopend naar een tuinkamer met trappen hal en links en rechts twee grote rechthoekige kamers. De eerste verdieping had een kruisvormige indeling van vier kamers op de hoeken en een “uitgebouwde kamer aan de voorgevel. De voorgevel is symmetrisch en heeft een driezijdige middenpartij, waarvan de zijvlakken licht gebogen zijn en iets inspringen. In het midden bevinden zich de tuindeuren met segmentbogig bovenlicht in een barokke omlijsting met schelpen plantenmotieven. Links en rechts van deze partij zijn twee roedenschuiframen (vier bij vier-ruit) met een wisseldorpel in het midden. Op de hoeken zijn geblokte, bakstenen lisenen aangebracht. De dakkapellen hebben klauwstukken, waarvan de buitenste twee in 19~ aangebracht zijn. De oudst bekende afbeelding van Oud-Zandbergen, van rond 1800, toont een blokvormig pand met aan de straatzijde een driezijdig uitgebouwde zaal en een omlopend schilddak met vier schoorstenen. Een lithografie uit 1869 (van P.J.Lutgers) toont een verandering: over de volle breedte heeft het huis aan de Amersfoortseweg – zijde nu een gietijzeren bordes. En er is een vijver aangelegd met een fontein, waaromheen forse boompartijen zijn gekomen. Het huis past nu in de romantische stijl van die periode.

begin van de 19de eeuw raakte het nuttigen van consumptie-ijs in zwang. Ook moesten levensmiddelen geconserveerd worden. De cirkelvormige wand die een watertank droeg was geïsoleerd met stro en turf. Het water werd gebruikt voor besproeiing van het park. Een goed aangelegde kelder kon ijs soms meer dan twee jaar bewaren. Een van boven afgeronde deur geeft toegang tot de ijskelder. Maar hij is niet vrij toegankelijk want er woont een bijzondere populatie vleermuizen. Boven de deur is een opening gemaakt om de zoogdieren in en uit te laten vliegen. In september arriveren de eersten vaak al om zich op te maken voor de winterslaap. Bij de ijskelder ligt een grote droogstaande vijver vol gegroeid met fraaie bamboeplanten.

In het landschapspark aan de zijde van de Ericaweg bevindt zich een monument, de ijskelder op een opvallend hoge heuvel. Deze ijskelder heeft als hoofdvorm een bakstenen koepelgewelf, het meest gebruikelijke ijskeldertype in Nederland. Deze ijskelder is uitzonderlijk vanwege de ouderdom, de unieke vormgeving en de hoge ligging. De bebladerde ophoping is in 1897 door mensenhanden aangelegd. Aan het | 30


Zandbergen

Tot 1976 was de watertank in gebruik voor de directe omgeving. De tank werd toen gedemonteerd. Om het zand van de hoge heuvel vast te houden waren rondom de ijskelderput met kippengaas en specie een soort namaak rotsblokken gemaakt; waartussen met zwaar ijzerdraad gewapende platen als bodembedekker werden gebruikt. De Buurt- en belangenvereniging Huis ter Heide is vanaf 2008 info bordjes gaan plaatsen op en bij cultuurhistorische plaatsen. Zo plaatsten zij ook een bordje bij de ijskelder. Aankoop door Kerk der Zevende-dags Adventisten Op 22 juli 1947 werd het landgoed van 36ha en 50a door de Adventkerk gekocht van de berooide bankier Robert May. Dit gebeurde ten kantore van notaris G.Swart te Arnhem. Voor kandidaat notaris Herman Bruins verschenen voor het Kerkgenootschap de heren Hendrik Eelsing (voorzitter) en Frederik Johannes Voorthuis (secretaris) en Philippus Jan Brink, makelaar voor de heer May. Ds. Hendrik Eelsing onderhield contacten met de Generale Conferentie van het Kerkgenootschap in Amerika. In het pand werd de Theologische Academie gevestigd. De cursussen begonnen op 14 januari 1948. De officiële opening vond plaats op 28 januari 1948. Daarbij waren de burgemeester van Zeist, het Algemeen Kerkbestuur, gasten vanuit de divisie, predikanten en kerkleden aanwezig. De aankoop van het landgoed Oud Zandbergen kon door een bijzondere samenloop van omstandigheden plaatsvinden.

Een bedrag in Amerikaanse dollars ter waarde van ƒ. 330.000,= werd gestort op de rekening van de Adventkerk van de Bank Theodoor Gielissen, Amsterdam. Tengevolge van de geldsanering was het niet mogelijk grote bedragen op de bank te hebben. Voor bepaalde betalingen werd wel geld verwacht vanuit de Generale Conferentie maar onder gespecificeerde aanduiding. Toen ƒ. 330.000,= aan de Adventkerk werd overgemaakt onder vermelding van “Gift” werd door de leidende broeders begrepen dat God onverwacht uitkomst had gegeven en als het ware een geschenk uit de hemel had gezonden. Later bleek dat de specificatie “Gift”de enige manier was om Amerikaans geld op een Hollandse bank te plaatsen. Hoe dan ook, Oud Zandbergen werd gekocht. De problemen die het misverstand opriepen werden later opgelost. Misschien had het zo moeten zijn. Het landgoed Oud Zandbergen lag toen nog midden in de natuur en werd gezien als een geschenk uit de hemel. De stilte was een ware verademing voor mensen uit de steden. Het was nog een prachtig stukje natuur. Op het landgoed staat aan de Prins Alexanderweg 3 nog een woning die bewoond werd door personeel van de heer May, fam.Kruiff. Er werd overeengekomen dat deze familie er tot hun dood mochten wonen waarna het pand aan het kerkgenootschap verkocht zou worden voor tien duizend gulden.

| 31


Zandbergen

Internaat Vanaf 1947 is het Kerkgenootsçhap van de Zevende-dags Adventisten eigenaar van Oud Zandbergen. In 1948 is er een 4-jarige middelbare school voor jongens en meisjes gevestigd en een opleiding theologie. Naast de lessen waren er zowel voor leraren als leerlingen veel extra taken: zij hebben het in de Tweede Wereldoorlog zwaar gehavende gebouwen en het park grondig opgeknapt de bewoners vormden een actieve leefgemeenschap met eigen moestuin bakkerij, wasserij; kippen en melkvee. Ds. Van Rijn schrijft in het “Exposé – 60 jaar Vredenoord “ over zijn ervaring met zo’n extra taak. Het hoofdgebouw, waar het theologisch seminarie gevestigd was, was uitgerust met een centrale verwarming met kolenstook. Hij heeft daar als stoker onder moeten lijden. Het regelmatig opstoken van een grote en een kleinere kachel was zwaar werk. Evenals het verwijderen van de sintels bestemd voor het dichten van de gaten in het wegdek van Oud-Zandbergen. Als gewoonlijk worden rond twaalf uur ’s nachts de kachels nachtklaar gemaakt. Af en toe gebeurt het dat ’s nachts een van de twee uitgaat. Dit tot groot ongenoegen van de kok of de docenten en hun leerlingen. De één omdat er dan geen warm water beschikbaar was, de anderen omdat ze in het klaslokaal zaten te blauwbekken. Want het duurde ongeveer drie uur om de kachel weer op temperatuur te brengen. Met financiële hulp uit het buitenland werd in 1952 een jongensinternaat gebouwd en in gebruik genomen. Er was plaats voor ruim zestig mannelijke scholieren en studenten. Tot 1994 werden er nog vormingscursussen gegeven ten behoeve van de gemeenteopbouw Thans vindt het landelijk bestuur van de Zevende~dags Adventisten onderdak op Oud Zandbergen, samen met een aantal aanverwante organisaties.

Het internaat “jongenshuis” | 32

Landgoed

Oud Zandbergen

2. BESTEMMING

| 33


Zandbergen

INVENTARISEREN Knelpunten

Reeds gerealiseerd

Inzicht - Kansen

Geeft opening tot

Groot onderhoud wordt uit reserves gefinancierd;

Gerealiseerd is 2/1 kap: Bouwen van woningen bouwvolume aan de Prins Alexanderweg;

Geschatte kosten is 50.000 per jaar per 25 st. werkplekken * 15 m2 per werkplek + 1 vergaderuimte;

Kernwaarden in het beleid landelijk kantoor;

Bouwen woningen 400.000 euro 12.000 * 2 = 24.000 aan huur per jaar?

Dit is nu 36.000 euro op het huidige landgoed.

Terugverdientijd 20 jaar; Bij verkoop 300.000 per woning Levert direct eenmalig 200.000 euro op.

bron: Voorstelverslag versie 2 commissie onroerende zaken d.d. April 2014

Efficiente werkplekken voor mensen die een a twee dagen werkzaam zijn; Verhuurbaarheid Inkomsten 35.000 - 40.000 verhuren ook vergaderzalen (prijzen kunnen hoger uitvallen vanwege de locatie).

| 34


Zandbergen

2. BESTEMMINGSPLAN Mogelijkheden

Onderzoek

Wensen flexibilteitsbepalingen voor het landgoed;

Ter ondersteuning van onderhoud en herstel van particuliere buitenplaatsen zijn diverse rijksregelingen in het leven geroepen;

buitenplaats maatschappelijke doeleinden openbare, sociale, culturele, religieuze, medische, zorg en onderwijsdoeleinden, met de daarbij behorende bebouwing en voorzieningen en daaraan ongeschikte sport- en horecadoeleinden.

- regeling herstel historische buitenplaatsen (2002); - besluit behoud historische buitenplaatsen (1999); - Besluit rijkssubsidiering historische buitenplaatsen (1997); - Besluit rijkssubsidiering onderhoud monumenten (1999); - Besluit rijkssubsidiering restauratie monumenten (1997); Aanvragen kunnen worden ingediend bij LASER (agentschap van het Ministerie van LNV).

bron: Gemeente Zeist Bestemmingsplan Oud Zandbergen e.o. mRO/vrs/06.81-7

| 35


Zandbergen

2. SAMENVATTING INTERVIEWS Sterke punten

Functies

Gebruiksmogelijkheid

Ruimtelijke mogelijkheden

Combineren: Uitstraling & parkachtige tuin Landhuis gecombineerd met vormingscentrum;

Mogelijkheden: - workshops - seminar; - trouwlokatie; - rouwlokatie | condoleance; - exposities organiseren; - trainingen en opleidingsfaciliteiten bieden; - evenementen voor ouderen organiseren; - keuken terug brengen; - broodjeskelder; - arrangement met diner; - drive- in theater.

Maatschappelijke functies: rondleiding landgoed; ontspannings - leerpad; kunstveiling; adra contactdag; vrijwilligersdag; charity dinner; nieuwjaarsreceptie; - catering en slaapplaatsen beiden; - geestelijken kunnen trouwen; - counseling; - workshops - trainingen; - verzamelkantoor - gebaseerd op maatschappelijke doeleinden; - per dagdeel faceliteit aanbieden;

Herindeling: Postkamer verhuurbaar andere doeleinden; Flexplek - intern systeem; Helft van de tijd werkplek bezetting; - Bibliotheek; - Aula; - Vergaderzaal; - Verdieping onder bezet; - Lunchruimte;

Kans oprichten van stichting vrienden Landgoed Oud Zandbergen; Trouwlocatie: - aula incl. bordes; - inplannen; - hapje& drankje; - feest in vormingscentrum; - 120 mensen erin; - tent niet groter dan 50 personen; - 2st. van 30 personen tent.

Vergunning: Erfgoedlogies - bed & breakfast aanbieden in hoogseizoen (zomer / mei-vakantie / najaarsvakantie); - onder de 5 kamers - vergunningvrij aangegevens door dhr. P de Wit van de Gemeente Zeist Monumentenzorg.

bron: Voorstelverslag versie 2 commissie onroerende zaken d.d. April 2014 http://www.utrechtsebuitenplaatsen.nl d.d. 12.05.2014

- zolder verhuren; - 1 afdeling verhuren.

Routing - Lift; Van zolder naar kelder kost veel tijd; Geluid; Hellingbaan voor toegankelijkheid; Beveiliging camera; Glazen wand bij de receptie; Archief - opslag; Magazijn anders indelen op een andere plek; Archief opslag extern.

| 36

Landgoed

Oud Zandbergen

3. FUNCTIES MAATSCHAPPELIJK

| 37


functiemix

functiemix

wonen

- bestaande panden behouden;

- een verdieping verhuren aan

- zorgcomplex;

- huidige functie behouden;

externe partij;

- kantoor;

Focus

SCENARIO’S

Goud

SCENARIO 3

Zilver

SCENARIO 2

Brons

SCENARIO 1

Zandbergen

- senioren apartementen met service;

- aanvullende functie;

knelpunten

- vergaderlocatie;

- geen aparte opgang;

- charity diner;

- trap naar boven voor aparte

- trouwlocatie;

verhuur verdieping. of soutterain

- erfgoed logies.

verhuren; - kwaliteitniveau inrichting zolder en

knelpunten - daglicht kantoren; - zichtlijnen naar het landgoed op zolder;

souterrain; - keuken in het souterrain restaureren.

knelpunten vergunning | bestemmingsplan; - in zijn geheel alleen mogelijk, wanneer er een gehele bestemmingsplan wijziging plaats vindt;

- kwaliteitsniveau inrichting.

kans - extra > entree zijkant; - splitsen in kleinere ruimtes;

kans

kans

- wanneer er een verdieping verhuurt

- kamers mogelijk, waneer zich een

wordt, de zolder verhuren; - een lift biedt toegang tot zolder,

koper aandient; - toegankelijk voor invaliden

- postkamer “extra werkplek”;

minder verkeer en duidelijkheid wie

vergunning traject opzetten (voor

- 4 kantoorruimtes creëren;

zich in het pand bevindt.

eventuele verkoop).

- keuken in het souterrain.

| 38


Zandbergen

Scenario’s

TROUWERIJ

referentie trouwerij | maatschappelijke functies

| 39


Zandbergen

Scenario’s

SINTERKLAAS

referentie sinterklaas | maatschappelijke functies

| 40


Zandbergen

SENIOREN

bron: foto Kay in ‘T Veen - Residence Haganum

| 41


Zandbergen

Scenario’s

FOTOSHOOT + CONFERENTIE + KEUKEN

referentie fotoshoot | gebruik cerity diner en vergadering

| 42

Landgoed

Oud Zandbergen

4. LOGISTIEK

| 43


Zandbergen

HEFPLATEAU

zij ingang

twee treden naar begane grond | aanbrengen hellingbaan

detail balustrade

zijaanzicht balustrade

zijaanzicht balustrade

zijaanzicht

| 44


Zandbergen

- ligging en de spreiding over de plaats; - capaciteit van het gebouw; - bouwkundige staat > onderhoudsplan Lakerveld; - ruimtelijke situering.

aanpassen

LIFT

lift

doorgang naar bovenliggende verdiepingen

linker deur ingang | nu server ruimte

eventuele toekomstige lift ingang

isometrie weergave positionering lift

| 45


Zandbergen

LIFT

bestaande ruimte

lift

begane grond | weergave positionering lift

| 46

Landgoed

Oud Zandbergen

DUURZAME INVESTERINGEN OP EEN LOCATIE MET EEN HISTORISCHE WAARDE

&

5. TECHNIEK

Landgoed Authentiek Historie | 47


Zandbergen

Scenario’s

1 meter. 30 graden

Marktanalyse

Focus

ZONNEPANELEN

aanbrengen zonnepanelen | 48

Landgoed

Oud Zandbergen

6. EXPOSITIE

| 49


Zandbergen

SCENARIO 1 | EXPOSITIE expositie zichtlijnen met landschap ontvangstbalie

expositie

invaliden toilet

zichtlijnen landschap benadrukken

lift

expositie

flexplekken

begane grond

expositie archief extern

LEGENDA hang expositie expositie flexplekken lift sculptuur zichtlijnen benadrukken | 50

Landgoed

Oud Zandbergen

7. KANTOOR

| 51


Zandbergen

SCENARIO 2 | KANTOOR bestaande ruimtes

lift

1e verdieping

| 52


Zandbergen

SCENARIO 2 | FLEXPLEKKEN KANTOOR of ERFGOED LOGIES

1

3

positie met glaswand 4

erfgoed logies max 5 kamers

lift

5

2e verdieping

LEGENDA 6

7

erfgoed - logies kantoor flexplekken lift lunch - leestafel

| 53

Landgoed

Oud Zandbergen

8. HISTORISCH LEERPAD

| 54


Zandbergen

8. LEERPAD Combinatie:

vogels Basisschool: - Leerpad | bomen | vogels; Natuurbewust - School | 1x per kwartaal een nieuw programma; Zichtbaar Historische wandelpad; - ontspanning; - ijskelder; - ontstaan landgoed.

bomen

Onderhoud - Schoonmaken en wildgroei te verwijderen.

expo | sculptuur

| 55


Zandbergen

8. LEERPAD BOMEN Wanneer u vanaf de Prins Alexanderweg het terrein opkomt ziet u na dertig meter rechts een prachtige atlasceder staan. Bij de kruising ziet u voor u een door de bliksem getroffen zomereik. Op het kruispunt heeft u naar links een mooi zicht op het landhuis. Vanaf het gebouw ziet u het zujdelijk deel van de zichtas van Oud Zandbergen, die naar rechts eindigt bij de A28. Hollandse linde Veel oprijlanen van deftige landhuizen in Europa zijn vanaf de 17” eeuw beplant met linden als kenmerk van rijkdom. Voor statige lanen zijn ze zeer geschikt omdat ze hoog optorenen, hun takken niet wijd spreidend, maar de bovenste omhoog heffend. Dat is op de zuidelijke zichtas van het landgoed Oud Zandbergen goed te zien. Lindebomen kunnen heel oud worden, wel vijf à zeshonderd jaar en kunnen 25 tot 40 meter hoog worden. Van alle grote loofbomen hebben ze het zachtste blad. Dit is hartvormig. Lindehout is zacht en laat zich gemakkelijk bewerken o.a. voor potloden. In de winter is de linde onder meer te herkennen aan het zeer regelmatig gevormde silhouet. Heel opvallend is het karakteristieke zigzag verloop van de twijgen. Ook is de Hollandse linde te herkennen aan de opslag onder aan de stam, de zogenaamde “sokjes” een krans van twijgen aan de voet van de stam. Deze ontstaat uit slapende of toevallige knoppen die vooral na een verwonding plotseling sterk gaan uitlopen. Een nadeel van veel linden is het “druipen’, veroorzaakt door de suikerrijke afscheiding van de lindeluis. In juni-juli staat de linde rijk in bloei. Ze levert dan veel nectar voor de bekende lindebloesemhoning.

Om zijn geurende bloesem is de linde bekend als liefdesboom. Maar ook als een boom van traditie en herdenking. In ons land zijn de Wilhelmina-lindebomen bekend, geplant in 1898 ter gelegenheid van de troonsbestijging van de vorstin. Bij de geboorte van prinses Amalia in 2003 zijn op diverse plaatsen in ons land Amalia-lindebomen geplant, maar niet in Huis ter Heide. De Germanen zagen in deze boom de beschermer van huis en haard en beschouwen de linde daarom als heilig. Atlasceder De ceder is een altijd groene conifeer. Geen boom wordt in het Oude Testament vaker genoemd dan de “ceder van Libanon” en altijd als symbool van vruchtbaarheid en kracht. Mede door hun bijbelse achtergrond genieten ceders in Europa een zeker ontzag. De Atlasceder is echter afkomstig uit het Atlasgebergte in Marokko. Ze groeien vrij algemeen in onze parken. Het zijn redelijk snelle groeiers (13 meter in 20 jaar). Ze kunnen uitgroeien tot zware indrukwekkende bomen De dikke ronde kegels staan rechtop tussen de blauwgrijze naalden. Het is opvallend hoeveel mensen deze boom in hun voortuintje hebben geplant. Links (gezien vanaf de zichtas) staat een paardenkastanje ( Aesculus hippocastanum) .De witte paardenkastanje of wilde kastanje is een van de meest bekende bladverliezende bomen. De holle verdikking | 56


Zandbergen

aan de voet van de bladsteel, die een hoefvormig litteken op de twijg achterlaat na de bladafval, is de aanleiding tot de naam paardenkastanje. De bloei begint vlak na bladontluiking in maart en april. In mei/juni staan duizenden bloemtrossen als lichtende kaarsen te pronken in het zachte licht van de vroege zomer. De vruchten (stekelige bolsters) bevatten één tot drie grote zaden, de kastanjes. Het hout van de kastanje is alleen te gebruiken als brandhout. De paardenkastanje wordt geplant om zijn aantrekkelijke vorm, zijn mooie bloesem en zijn fraaie gele herfstkleuren. In het voorjaar is hij één van de vroegste boomsoorten bij het uitlopen. De roodbloeiende paardenkastanje is ontstaan uit een kruising. Hij groeit langzamer dat de witbloeiende en blijft kleiner. De knoppen zijn niet kleverig!

De zuidelijke zichtas in de winter

| 57

Landgoed

Oud Zandbergen

9. CONCLUSIE & AANBEVELINGEN

| 58


Zandbergen

KANTOREN & CULTUUR OP EEN LOCATIE MET HISTORISCHE WAARDE 9. CONCLUSIE expositie

fotograaf | fotoshoot

toegankelijkheid invaliden

erfgoed logies

cultuur natuur

energie | zonnepanelen

leerzaam erfgoedpad

archief opslag

&

maatschappelijke

doeleinden & kantoren

Cultuur op

postkamer > flexplekken

vergadering met broodjes

Landgoed

‘Oud Zandbergen’

toegankelijkheid van buitenaf

workshops

trouw & rouwlocatie | 59


Zandbergen

9. AANBEVELINGEN Financieel afwegen

Verbeter de balans tussen

Ontwikkel activiteiten die zelfredzaam zijn.

Gebruik cultuurtoerisme als

Huuropbrengst verhogen met maatschappelijke doeleinden;

Maatschappelijke en economische opbrengsten;

Verdienmodel;

- stichting vrienden van landgoed Oud Zandbergen en binding met de stichting;

- inconsequent onderhoud en verhuur ruimtes gaan beheren;

Maatschappelijke doeleinden: openbare, sociale, culturele, religieuze, medische, zorg en onderwijsdoeleinden, met daaraan ondergeschikte sport- en horecadoeleinden beter uitnutten;

- contributie met daarnaast giften; - onderhoudsplan wat per jaar gerestaureerd moet worden.

- samenwerking; - recreatief ingestelde partijen;

- welke consequenties hebben de gekozen insteek;

- museum en / of evenementenfunctie;

onderhoudswerkzaamheden; - groot onderhoud; - herstel-/onderhoudskosten.

- beter uitnutten van bestaande economische dragers.

- inkomstenbron; - erfgoedlogies aantal maanden per jaar. Onder de 5 kamers - hoeft hiervoor geen vergunning te worden aangevraagd; - PR en marketing voor interne communicatie naar de landelijke kerkorganisatie opzetten. Met consequente planvoering.

| 60


Zandbergen

9. VERGUNNINGSPLICHTIG

1

2

Eerste verkenningen;

Proces, programma en projecten; Keuze te maken in de gewenste aanvullende functie;

3 Vergunningsplichtig; - zonnecollectoren; - aanbrengen; historisch leerpad; Vooroverleg; - aanbrengen hefplateau; - aanbrengen lift.

4

Welke procedurele stappen moeten doorlopen worden voor het gebruik anders als maatschappelijke doeleinden? Zie pagina 62

Commerciele kantoorruimte - wijzigingsbevoegdheid; B. Vrijstellingen van de gebruiksbepalingen: burgemeester en wethouders kunnen, met inachtneming van het bepaalde in lid 1, onder B en artikel 1.4 van deze voorschriften, vrijstelling verleven van het bepaalde in: 2. lid 3, A, sub 01 Voor de Villa Oud Zandbergen en de Kapel, het gebruik van kantoor doeleinden toestaan, met dien verstande dat het kantoor in vergelijking met de toegestane activiteiten naar de aard en de omvang geen verslechtering van de situatie oplevert met het oog op hinder en/of gevaar voor het (leef) milieu en het landschap.

bron: Gemeente Zeist bestemmingsplan Oud Zandbergen e.o. mRO/vrs/06.81-7

| 61


Zandbergen

Co

nti

BESTEMMINGSWIJZIGING - wijzigingsbevoegdheid; burgemeesters en wethouders; - onderzoek parkeren; - flora en fauna; - verkeerskundigeonderzoek. TOEGANKELIJKHEID - vooroverleg met de Gemeente Zeist; - vergunning | wijziging met hefplateau; - vergunning | lift.

Publieke meningen en ideeen Herbestemming Landgoed Zandbergen

Scenario’s

Archeo logisch onderzoek

Visies en beleid

COMMUNICATIE - naar gelovigen binnen het kerkgenootschap van nieuwe aanvullende functies. - leerpad; - expositie; - diner; - erfgoed logies. - wanneer er tijdelijke functies zijn regio informeren voor exclusieve mogelijkheden;

Wetten en regels

Grond vervuiling

der

n

Regio in actie

Financieel

On

VERGUNNING

ere

Inventariseren

SCENARIO’S - afwegen;

Omgevings visie

Ve rke nn en

FUNCTIES - dubbelgebruik expositie; - dubbelgebruik verhuur verdieping kantoor; - dubbelgebruik logies erfgoed;

Communicatie

nu

zoe

k

Flora en fauna

Verkeerskundig onderzoek

VISIE & STRATEGIE - wetgeving afwegen met beleid kerkgenootschap; FUNCTIEWIJZIGING - procedure starten wanneer er een eventuele koper is. | 62


Zandbergen

9. CONCLUSIE Naar aanleiding van de onderzoeksvragen hebben A&R10 en DealAdvies getracht een voorstel te maken voor het dubbelgebruik van landgoed Oud Zandbergen. Dit dubbelgebruik betreft het behoud van het huidige gebruik. Voor het nieuwe gebruik is vooral gezocht naar inrichtingselementen die dit gebruik kunnen faciliteren. Door deze elementen toe te passen is de ruimte gemakkelijk te transformeren en zullen beide functies elkaar eerder versterken. Overzicht van de bevindingen per ruimte: 0. Souterrain Combinatie van vergaderruimte en diner arrangement. 1. Begane grond. Voor de mogelijkheden van een diner en receptie is gezocht naar een uitbreiding van de capaciteit. Hierdoor zijn er extra inkomsten om de explotatie te verbeteren. 2. 1e verdieping Blijft de invulling zoals bestaand. 3. 2e verdieping De tussenruimte is van ondersteunend belang voor het realiseren van voldoende opbergruimte en voldoende verkeersruimte. Om de routing naar boven inzichtelijk te maken zal het archief verplaatst kunnen worden naar de zolder.

! | 63


Zandbergen

Monument Aangezien landgoed Oud Zandbergen een rijksmonument is hebben A&R10 en Deal Advies overleg gevoerd over de plannen met de afdeling monumentenzorg van de gemeente Zeist. Aanbevelingen zoals in het verslag aangegeven zijn, zijn in deze studie overgenomen. Wanneer er geen verdere ingrijpende zaken aangepast worden is het mogelijk het voorgestelde plan uit te voeren zonder dat daar een vergunning voor nodig is. Vergunningsplichtige onderdelen staan vermeld op pagina: 61. Wanneer de plannen doorgang vinden dient er verdere afstemming met het kerkgenootschap plaats te vinden. Ook het beheer van het gebouw intensiver worden door het dubbelgebruik. Aanbevelingen aan opdrachtgever: de tuin als extra expositieruimte en als terras te gebruiken; beleving: combinatie evenementen organiseren waarbij (klassieke) muziek samengaan met een expositie; extra opbergruimte te realiseren voor het archief; verdere uitwerking van het plan met architect en adviseur laten vervaardigen voor een hoogwaardige kwaliteit. Wij A&R10 en Deal Advies hopen met deze haalbaarheidsstudie een stap te hebben gezet die het mogelijk maakt landgoed Oud Zandbergen van een tweede functie te voorzien die de exploitatie versterken. Wij denken dat exposities een goede aanvulling op elkaars evenementen kunnen bieden in de bijzondere ambiance van landgoed Oud Zandbergen.

9. CONCLUSIE Aanbevelingen A&R10 en DealAdvies, wanneer de plannen van toegankelijkheid voor minder validen d.m.v. de lift, hefplateau en invalidentoilet doorgaan: - Vooroverleg met de Gemeente Zeist & Monumentenzorg door middel van een schetsontwerp; Tevens zijn er suggesties gedaan voor het gebruik van de tuin, welke meer expositieruimte biedt. Hierbij hebben wij mede hopen te realiseren om van een aanvullende functie in de vorm van expositieruimte. Een basis waarop verder kan worden gebouwd om de landgoed Oud Zandbergen van haalbaarheid in de toekomst te voorzien.

2014, Dhr P. Gude Deal Advies 2014, ir. Lillian Brinks A&R10 bv. | Architectuur en Restauratie

| 64

Landgoed

Oud Zandbergen

10. BIJLAGEN

| 65


Zandbergen

1. VERSLAG OVERLEG MONUMENTENZORG | 15 sept. 2014 dhr P. de Wit De bestemming van het landgoed is een buitenplaats en kantoor met maatschappelijke doeleinden. De functies expositie valt onder de maatschappelijke doeleinden, voor openbare gelegenheden dient er een invaliden toilet te zijn. Tevens zijn er sugesties gedaan voor het gebruik van de tuin, welke meer expositieruimte biedt. Voor het aanbrengen van expositie in de landschapstuin dient een vergunning te worden aangevraagd. 1. Lift: - Voor het plaatsen van de lift is het mogelijk om het landhuis goed in gebruik te hebben. Wanneer er eventuele nieuwe huurders zich in de toekomst aandienen. Geeft dit een duidelijke routing binnen het gebruik ten opzichte van de bestaande trap. Hiervoor dient een vergunning te worden aangevraagd, vanwege de status van rijksmonument. 2. Begane grond: - Voor het aanbrengen van een invaliden toegang dient een monumentenvergunning te worden aangevraagd. Om het proces van de aanvraag te vergemakkelijken, dient de mogelijke oplossing te worden voorgelegd in een vooroverleg d.m.v een schetsontwerp en vervolgens kan de aanvraag soepel door het traject heen. 3 Zolder Tijdens de afspraak heeft men de zolder bezichtigd en het advies gegeven dat er preventie dient plaats te vinden voor verdere aantasting van de houten balken. Om verroting door waterschade schimmels en ongedierte tegen te gaan. Op het eerste gezicht bevindt zich hier geen houtworm of boktor, maar om de situatie

niet te laten verslechteren. Dienen er maatregelen plaats te vinden, om huidige vochtige balken en bovenliggende dakconstructie te controleren op lekkage. 4. Bergruimte: Wanneer de zolder onder goede aklimatische omstandigheden verkeerd, kan deze gebruikt worden als archief van het kerkgenootschap. Waardoor de huidige werkruimtes meer mogelijkheden bieden voor dubbelgebruik. Wanneer de situatie niet verbeterd, is een externe archiefopslag ook een mogelijkheid. 5.Duurzaamheid zonnepanelen Zonnepanelen zijn mogelijk op het platte deel van het dak, mits deze een meter uit de zijkant van het plattedak geplaatst worden. 6. Conclusie nevenactiviteit: Voor een andere bestemming op het huidige pand dienen meerdere onderzoeken te worden verricht zie pagina 61. De onderstaande vergunningaanvragen kunnen serparaat verlopen of gezamelijk met de bestemmingswijziging. - zonnecollectoren; - historisch pad; - lift; - hekwerk.

| 66


Zandbergen

BETROKKEN PERSONEN Draagvlak Gemeente Zeist

Interviews 9 april 2014

Stand van zaken met A&R10 en DealAdvies:

Afspraak bestemmingsplan:

Rudy Dingjan, hoofd gemeentegroei;

Intiatief voor subsidieaanvraag afspraak:

27-05-2014 Danielle Melman - Uitvoerende - Gemeente Zeist;

Departementshoofd Hans Ponte Jongeren en gezinnen;

Aanvraag gereed maken: 01 okt-30 nov.;

Afspraak monumentenzorg | toegankelijkheid: 16-09-2014 Peter de Wit - monumentenzorg - Gemeente Zeist.

Sophie Verhoef, medewerkster Onroerend Goed; Geert Hendriks, directeur ADRA Nederland;

Stella Bemah, management assistente ADRA Nederland.

13.03.2014; 13.05.2014; 27.05.2014 afspraak met Gemeente Zeist; 03.09.2014; 16.09.2013 afspraak met monumentenzorg Gemeente Zeist.

| 67


Zandbergen

ZICHTLIJNEN MET EXPOSITIE - LANDSCHAP

zichtlijnen met landschap

| 68

Toekomst voor de historische buitenplaats

Recommend Documents