-1-
-2-
-3-
Nieuwe toekomst voor een historische hoeve waarbij beleving centraal staat
“De boerderij Groot Zandbrink te Leusden” (1787)
Contactpersonen:
Boerderij en Landschap Carla Voskuilen Postbus 15 3870 DA Hoevelaken Tel. 033-253.17.00
[email protected]
Veurink Projecten Hans Veurink Ruurd Visserstraat 51 3791 VV Achterveld Tel. 06-53.70.10.00
[email protected]
Boerderij en Landschap richt zich op het behoud en ontwikkeling van agrarisch erfgoed in Nederland. Boerderij en Landschap verwerft, restaureert, ontwikkelt en exploiteert historische boerderijen en omringend erf en landschap die cultuurhistorisch en/of ecologisch gezien het behouden waard zijn. Boerderij en Landschap doet dit in het belang van de kwaliteit van het landschap en het landelijk gebied. Boerderij en Landschap heeft een ideële doelstelling, maar met een zakelijke kijk op behoud en ontwikkeling.
-4-
Inhoudsopgave Samenvatting .................................................................................................................. 6 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4.
Inleiding ........................................................................................................................ 10 Aanleiding ............................................................................................................. 10 Doelstelling ........................................................................................................... 11 Randvoorwaarden .................................................................................................. 11 Natuurgebied Groot Zandbrink ............................................................................. 11
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.
Uitgangssituatie bedrijfsplan ........................................................................................ 12 Locatie Groot Zandbrink ....................................................................................... 12 Eigendomssituatie ................................................................................................. 12 Partners in de planvorming.................................................................................... 12 Exploitatie en ondernemerschap............................................................................ 12
3. Bedrijfsopzet................................................................................................................. 13 3.1. Uitgangspunten ...................................................................................................... 13 3.2. Kernactiviteiten .................................................................................................... 13 3.2.1. Boerenwerkklassen ......................................................................................... 14 3.2.2. Maatschappelijk organisaties en Groene doe-activiteiten .............................. 15 3.2.3. Groepsaccommodatie ..................................................................................... 16 3.2.4. Dagbezoek ...................................................................................................... 17 3.2.5. Vergaderen en bijeenkomsten ........................................................................ 18 3.2.6 Huwelijken ..................................................................................................... 18 4. Indeling erf en gronden ................................................................................................ 19 4.1. Boerderij ................................................................................................................ 19 4.2. Hooiberg 1 ............................................................................................................. 20 4.3. Hooiberg 2 ............................................................................................................. 20 4.4. Sloop bijgebouwen ................................................................................................ 20 4.5. Besloten erf............................................................................................................ 20 4.6. Groepsaccommodatie ............................................................................................ 20 4.7. Wagenloods ........................................................................................................... 21 4.8. Veestalling ............................................................................................................. 21 4.9. Wonen ................................................................................................................... 21 4.10. Omgeving .............................................................................................................. 22 4.11. Slot en gracht ......................................................................................................... 22 4.12 Moestuin en boomgaard ........................................................................................ 23 4.13. Graanakkers ........................................................................................................... 23
-5-
4.14 4.15 4.16 4.17 4.18
Demonstratieveldjes .............................................................................................. 23 Weiland ................................................................................................................. 23 Parkeren ................................................................................................................. 23 Verkeerssituatie ..................................................................................................... 23 Klompenpad .......................................................................................................... 25
5.
Bouwoppervlak............................................................................................................. 26
6.
Bedrijfsbegroting .......................................................................................................... 27
7.
Fasering ..................................................................................................................... 28
8.
Analyse en conclusies................................................................................................... 30
Bijlage 1: Voorbeeldbeschrijvingen doe-activiteiten ............................................................... 32
-6-
Samenvatting Boerderij Groot Zandbrink is een rijksmonumentale boerderij op een unieke locatie gelegen. Midden in het agrarische landschap en aangesloten op recreatieve routes kunnen passanten de cultuurhistorie actief beleven. De beleving van agrarische doe-activiteiten gaat verder. Gekoppeld aan het thema „ontmoeten en overnachten‟ wordt een groen activiteitencentrum gerealiseerd met een accent op recreatie en educatie. Dit speelt in op een groeiende maatschappelijke behoefte. Voor het waarborgen van deze maatschappelijke functies zijn economische dragers nodig in de vorm van groepsaccommodatie, zaalverhuur en daghoreca voor een duurzaam sluitende exploitatie. Beleving staat centraal Bij alle activiteiten op Groot Zandbrink draait het om beleving. Dit is het kernbegrip waar de locatie de meerwaarde aan ontleent. De boerderij en het landschap hebben een boeiend verleden waar veel over te vertellen is. Het blijft niet bij een verhaal, op Groot Zandbrink kun je ook zien en doen. De geschiedenis, de vroegere landbouw maar ook de moderne landbouw in de omgeving. De beleving die een schoolklas op Groot Zandbrink opdoet, zal de kinderen nog lang bijblijven. Maar ook een vergadering op Groot Zandbrink is een vergadering met beleving. De jeugd betrekken Groot Zandbrink krijgt een belangrijke maatschappelijke en ideële doelstelling. Er is sprake van een groeiende afstand tussen stad en platteland, tussen boeren en burgers, tussen consumenten en de herkomst van voedsel. De activiteiten op Groot Zandbrink hebben tot doel om vooral de jeugd te laten zien waar het voedsel vandaan komt en hoe de landbouw functioneert. Hiervoor wordt geen theoretisch of zwaar educatief programma ontwikkeld. De beleving staat voorop. Er worden boerenwerkklassen aangeboden aan middelbare scholen. De leerlingen volgen dan een meerdaags programma waarbij ze vooral de handen uit mouwen steken. Door mee te werken op een boerderij kunnen ze zelf voelen, ruiken, proeven en beleven. Dit kan zowel op Groot Zandbrink zelf als bij boeren in de omgeving. Aantrekkelijk rustpunt Groot Zandbrink zal zich ook richten op passanten en recreanten. De gemeente Leusden wil zich de komende jaren profileren als de wandel- en fietsgemeente van Midden-Nederland. De potenties zijn aanwezig om Leusden verder te ontwikkelen als de plaats van waaruit het prachtige cultuurlandschap van de Gelderse Vallei kan worden verkend. Leusden als de poort naar de Gelderse Vallei. De omgeving van Groot Zandbrink biedt hiervoor aanknopingspunten. Het herstel van de Asschatterkeerkade als historisch monument sluit hier goed op aan. In de omgeving zijn goede wandel- en fietsverbindingen aanwezig of in ontwikkeling. Groot Zandbrink zal voor recreanten een rustpunt worden met een beperkte horecavoorziening. De beleving van de locatie is de toegevoegde waarde bij het kopje koffie dat de passant hier drinkt. Een van de hooibergen zal worden verbouwd tot rustpunt met een groen terras onder de bomen. Via de Asschatterkeerkade straks verbinding naar Groot Zandbrink …….
-7-
Monumentale boerderij De monumentale boerderij zelf zal zoveel mogelijk in authentieke staat worden gerestaureerd. De deel wordt ingericht tot plaats voor vergaderingen en bijeenkomsten. Bedrijven kunnen er terecht voor trainingen, workshops of vergaderingen. De vrijwilligersorganisaties uit de omgeving kunnen de ruimte ook gebruiken voor cursussen of andere bijeenkomsten. Er kan ook getrouwd worden op Groot Zandbrink. De huwelijksplechtigheid kan zo in een prachtige ambiance worden voltrokken. Het feest zal niet op Groot Zandbrink plaats vinden, wel kunnen combinaties gemaakt worden met horeca gelegenheden in de omgeving. Betrokken vrijwilligers De vrijwilligersorganisatie rond Groot Zandbrink is van groot belang. Hoofdpartners hierin zijn de agrarische natuurvereniging Vallei Horstee en de Stichting tot Behoud van Oude Werktuigen (SBOW). Beide organisaties beschikken over vrijwilligersgroepen die breed actief zijn. Er wordt een collectie historische werktuigen beheerd en er worden natuur en landschapsprojecten uitgevoerd. Maar vooral worden deze zaken gebruikt voor publieksactiviteiten. Met excursies, demonstraties, rondleidingen en cursussen wordt gewerkt aan maatschappelijke betrokkenheid. Ook hier staat weer de beleving voorop. Daarom zijn de vrijwilligersorganisaties zo belangrijk voor Groot Zandbrink. Juist zij kunnen de beleving laten bruisen door met een groep kinderen het hooi binnen te halen of door het bruidspaar met een koets het erf op te rijden. De vrijwilligers van Vallei Horstee en SBOW hebben ook een belang bij Groot Zandbrink. Ze hebben behoefte aan een eigen honk: een plek voor stalling en demonstraties en een uitvalsbasis voor de activiteiten. Hierin zelf investeren is voor de organisaties niet haalbaar. Er is dus een gezamenlijk belang om op Groot Zandbrink goede faciliteiten aan te bieden. Dit moet goed georganiseerd zijn en continuïteit bieden. Met dit doel is een professionaliseringsplan gemaakt voor de vrijwilligersorganisatie. De werknaam voor deze organisatie is “Vallei Gilde”. Gebouwen en erf De huidige bijgebouwen die op het erf staan zullen plaats maken voor nieuwbouw. Er is een loods voorzien van ongeveer de omvang van de huidige loods. Dit wordt de ruimte voor expositie en demonstraties. De gebouwen worden gesitueerd rond een besloten erf. Dit geeft een mooi beeld en tevens een afgebakende plek voor ontvangst van groepen en uitvoeren van demonstraties. Als aanspreekpunt op Groot Zandbrink is het noodzakelijk dat er een beheerder op de locatie woont. De monumentale boerderij met haar authentieke details krijgt een publieke functie; ook in het voormalige woongedeelte. Daarom is gekozen voor het integreren van de woning in de nieuw te bouwen loods. Accommodatie voor groepen Een belangrijke plaats is weggelegd voor een groepsaccommodatie. Deze zal gebruikt worden om middelbare scholen te laten overnachten die komen voor een boerenwerkklas. Scholen komen alleen op doordeweekse dagen in bepaalde periodes van het jaar. In de overige perioden (weekenden, vakanties) wordt de groepsaccommodatie verhuurd voor familieweekenden, familiegroepen, etc. Het is ook mogelijk dat organisaties die een meerdaagse training of vergadering op Groot Zandbrink boeken, van de accommodatie gebruik maken. De accommodatie zal naar de diverse doelgroepen te transformeren zijn. Het concept is robuust met het oog op de schoolklassen en biedt in andere opstelling tegelijk luxe en comfort voor de andere groepen.
-8-
Duurzame bouw en beheer De bouw en het beheer van de locatie zal zo duurzaam mogelijk worden ingericht. Er wordt gebruik gemaakt van duurzame bouwmaterialen. Daarbij zal veel hout gebruikt worden. Dit past bij de uitstraling van de locatie. Waar mogelijk zal hout van landgoed De Boom voor de bouw worden benut. Verder zal gebruikt gemaakt worden FSC hout en andere milieuvriendelijke bouwmaterialen. Ook de energievoorziening wordt duurzaam ingericht. Voor de opwekking van elektriciteit wordt voorgesteld om het op de zuidzijde gelegen dak van de nieuwe loods te voorzien van zonnepanelen. Voor de warmwatervoorziening wordt gedacht aan een houtkachel die gestookt kan worden met snoeihout waar chunks van worden gemaakt. Daarbij kunnen de vrijwilligers en werkploegen in het gebied weer een rol vervullen. Natuurlijke omgeving De omgeving is belangrijk voor de beleving op Groot Zandbrink. Het natuurgebied met fraaie orchideeënveldjes biedt aanknopingspunten waarbij wel voorzichtigheid nodig is omdat het om een kwetsbaar gebied gaat. Landgoed De Boom gaar vanaf 2012 aansluitend bij de boerderij landbouwgronden omvormen in natuurlijke graanakkers en graslanden. Het beheer hiervan via begrazing en inzet van oude werktuigen, past bij uitstek bij de boerderij. Het is wenselijk een akker landbouwgrond in gebruik te kunnen nemen voor het verbouwen van een collectie landbouwgewassen, voor demonstraties zoals hooien, ploegen, boomstammen slepen, etc.
Balans tussen maatschappelijke functies en exploitatie Het concept voor het groene activiteitencentrum vraagt om een goede combinatie van de maatschappelijke functies en met zakelijke grondslag. De maatschappelijk meerwaarde zit vooral in de boerenwerkklassen en in het multifunctioneel gebruik van de boerderij (activiteiten met maatschappelijk doel). Binnen het multifunctioneel gebruik zit ook een zakelijke kant, vergaderen, workshops, trouwen, etc. De financiële balans tussen de activiteiten wordt in onderstaande figuren weergeven als saldo (opbrengst min toegerekende kosten) in het eerste jaar. Saldo activiteiten 2013, totaal € 173.000,=
Boerenwerkklassen Groepsaccommodatie Logies met ontbijt Multifunctionele ruimte
-9-
Het saldo van € 173.000,= in het eerste jaar is onvoldoende om de vaste kosten te dekken. Door een lagere bezetting in de aanloopperiode is een verlies in deze fase acceptabel In het vijfde jaar is de omzet gestegen tot € 325.000,= doordat de bezetting op een gangbaar niveau is gekomen. In jaar vijf zijn de aanloopverliezen terug verdiend. De saldoverdeling ziet er dan als volgt uit: Saldo activiteiten 2017, totaal € 323.000,=
Boerenwerkklassen Groepsaccommodatie Logies met ontbijt Multifunctionele ruimte
Fasering en vervolg Voor de verdere invulling van het groen activiteitencentrum ligt nu een haalbaar bedrijfsplan klaar. Dit is mogelijk op basis van een principe akkoord van alle betrokken partijen in de stuurgroep waaronder gemeente Leusden en Stichting De Boom. Na bekrachtiging van dit principe akkoord in het college van B&W kan de bestemmingsplanprocedure starten. Tevens wordt een fasering in uitvoering voorzien. De restauratie van de boerderij kan aanvangen (na verkrijgen subsidies) zodat diverse activiteiten op het terrein al kunnen plaatsvinden (verhuur bijeenkomstruimte, boerenwerkklassen, inrichting sier- en groentetuin, toeristisch rustpunt). De tweede fase betreft de realisatie van de nieuwbouw van de loods, groepsaccommodatie en verdere inrichting van het erf. Hiervoor zal de bestemmingswijziging en vergunningen verkregen moeten zijn.
- 10 -
1. Inleiding 1.1. Aanleiding Een samenwerkingsverband van partijen in en rond Leusden heeft het plan opgevat om de boerderij Groot Zandbrink een nieuwe bestemming te geven als groen activiteitencentrum en streekcentrum voor het agrarische cultuurlandschap. De randvoorwaarden en uitgangspunten zijn gezamenlijk geformuleerd in een stuurgroep bestaande uit de agrarische natuurvereniging Vallei Horstee, Stichting De Boom, gemeente Leusden, de Stichting tot Behoud van Oude Werktuigen en SVGV. De boerderij Centraal staat het behoud en versterking van de rijksmonumentale boerderij Groot Zandbrink. Deze langhuisboerderij met aangebouwd zomerhuis en bakhuis dateert uit 1878 en is van grote cultuurhistorische waarde voor de gemeente en de omgeving van Leusden. Speciale aandacht verdient de grote schouw met schoorsteenmantel en tegels met tegeltableaus in het voorhuis. De boerderij met omliggende gronden heeft een hoge landschappelijke waarde vanwege de markante ligging in de bocht van de Postweg omgeven in een coulissenlandschap van akkers en weilanden en nabij een klein natuurreservaat met blauw grasland. Uitgangspunten De uitgangspunten zijn verwoord naar aanleiding van diverse gevoerde gesprekken met de eigenaar, gemeente, betrokken organisaties en de kennis en ervaring van Boerderij en Landschap. In de keuze van nieuwe gebruiksfuncties voor de boerderij is een belangrijk uitgangspunt dat de activiteiten niet concurrerend mogen zijn met agrariërs en plattelandsondernemers uit de omgeving. De boerderijlocatie zou juist een toegevoegde waarde moeten leveren aan bestaande initiatieven in de omgeving. Daarnaast dient de Stichting Behoud Oude Werktuigen haar plek te behouden op de boerderij. Het is belangrijk voor de stichting om de stalling van het materieel en de mogelijkheid de werkplaats (in de houten loods) te kunnen behouden. In de uitwerking van potentiële gebruiksfuncties vormen de oude werktuigen een uitgangspunt voor nieuwe initiatieven en activiteiten. Verder heeft dit plan tot doel om langjarig een sluitende exploitatie te realiseren. De te genereren huuropbrengsten moeten resulteren in een sluitende exploitatie. Om de onrendabele top van de investering af te dekken is rekening gehouden met een deel subsidies. Eigendom en exploitatie De Boerderij en Landschap is beoogd koper van de boerderij op erfpachtbasis van landgoed De Boom. Boerderij en Landschap heeft als doel het behouden van monumentale boerderijen, passend in het landschap, met een duurzame functie. Voor de exploitatie wordt een ondernemer gezocht. Hans Veurink heeft zich gemeld voor deze rol. Er zal een duurzame organisatie en exploitatie gevonden moeten worden. Dit bedrijfsplan is de aanzet daarvoor.
- 11 -
1.2. Doelstelling In de stuurgroep zijn als doelen benoemd: o Realiseren van een maatschappelijke functie gericht op jeugd en andere groepen, vrijwilligers en geïnteresseerde burgers, ingevuld via educatie en beleving. o Behoud van een historisch belangrijke boerderij in een historisch belangrijk landschap. o Bewustwording bij bezoekers over de waarde van het landschap en de historie. o Door deze bewustwording bijdragen aan het behoud van het landschap. 1.3. Randvoorwaarden Voor het uit te werken concept is in eerdere fase een aantal randvoorwaarden geformuleerd: o Er moet een sterk zichtbare ideële functie zijn in het concept. Educatie over natuur, landbouw en landschap en onderdak voor maatschappelijk belangrijke organisaties zijn daarvan wezenlijk onderdeel. o De gemeente staat open voor een discussie over functiewijziging op de locatie en herbestemming van de gebouwen. Dit op basis van een goed onderbouwd plan met een duurzaam haalbare exploitatie. o De nieuwe functie en activiteiten moeten passen bij de locatie die gelegen is op een waardevolle plaats in een kleinschalig cultuurlandschap. o In het kader van het bestemmingsplan kan maatwerk geleverd worden. De uitwerking moet passen binnen het Landschaps Ontwikkelings Plan (LOP). o Bij een sterke maatschappelijke meerwaarde en bewezen noodzaak voor de exploitatie zal het gemeentebestuur worden verzocht om compensatie te bieden voor de erfpachtcanon. Dit kan via het toewijzen van een kavel aan landgoed De Boom om een nieuwe erfpacht te vestigen als compensatie. 1.4. Natuurgebied Groot Zandbrink Niet ver van de boerderij, aan de overzijde van Asschatterweg, ligt het natuurgebied Groot Zandbrink. Dit beschermd natuurmonument is net als de boerderij eigendom van landgoed De Boom en behoorde vroeger ook tot de gronden die in gebruik waren bij boerderij. Het heiveld, zoals het toen werd genoemd, werd gebruikt als maailand en soms begraasd met schapen. De nieuwe functies op de boerderij hebben mede als doel om natuur en landschap in de omgeving te behouden en te versterken. Zo is het voornemen om de akker die aan de Asschatterweg ligt naast het natuurgebied Groot Zandbrink, om te vormen tot natuur met beheer als natuurlijke graanakker. Dit beheer kan vanuit de boerderij Groot Zandbrink met inzet van vrijwilligers en oude landbouwwerktuigen worden uitgevoerd. Op dezelfde manier kunnen ook andere natuuren landschapselementen in de omgeving beheerd en soms nieuw ontwikkeld worden. Dit versterkt de waarde van het natuurgebied en de omgeving. Samen met Landgoed De Boom, Staatsbosbeheer, Vallei Horstee en andere partners zal dit verder uitgewerkt worden. Het aantal verkeersbewegingen naar Groot Zandbrink is gering in relatie tot het huidige aanbod. Verder zal in de nieuwe situatie de agrarische bestemming en de vergunde ammoniakuitstoot komen te vervallen. Er worden dan nog slechts enkele stuks vee gehouden voor demonstatie en educatie doeleinden. Alles bijeen heeft het plan een positief effect op het natuurgebied Groot Zandbrink.
- 12 -
2. Uitgangssituatie Bedrijfsplan 2.1. Locatie Groot Zandbrink De langhuisboerderij Groot Zandbrink ligt aan de Postweg 2 te Leusden en is van grote cultuurhistorische waarde. De geschiedenis van de boerderij gaat terug tot de middeleeuwen toen er een versterkte boerenhofstee „Sannebrinck‟ op deze locatie was. De geschiedenis van de boerderij is kort beschreven in het document “Groot Zandbrink – Hoeve met Historie”. Het rijke verleden biedt inspiratie en aanknopingspunten voor nieuwe activiteiten in het heden. 2.2. Eigendomsituatie De boerderij is eigendom van Stichting De Boom en maakt onderdeel uit van een circa 1000 hectare groot landgoed. Sinds de familie Boersen als laatste pachter gestopt is met de boerderij, heeft deze te koop gestaan en wacht op een nieuwe bestemming. De bijbehorende landbouwgronden zijn in pacht uitgegeven aan agrariërs uit de omgeving. Landgoed de Boom biedt de boerderij te koop aan op erfpachtbasis. 2.3. Partners in de planvorming De agrarische natuurvereniging Vallei Horstee heeft het initiatief genomen om te verkennen of het mogelijk is om Groot Zandbrink een nieuwe bestemming te geven als streekcentrum en activiteitencentrum voor het agrarische cultuurlandschap. De Stichting tot Behoud van Oude Werktuigen (SBOW) gebruikt de boerderij als depot, werkplaats en locatie voor demonstraties. Vallei Horstee en SBOW onderhouden nauwe contacten met andere organisaties zoals LTO Noord de Liniedijk, SVGV, de Historische Kring, de KNNV, Landschaperfgoed Utrecht, etc. Er is draagvlak voor de plannen. 2.4. Exploitatie en ondernemerschap De partijen in de stuurgroep zitten geen van allen in de positie om de eindverantwoordelijkheid voor de planvorming en exploitatie op zich te kunnen nemen. Hiervoor is contact gelegd met de Boerderij en Landschap als beoogd koper van de boerderij. Deze stichting richt zich op het behoud van monumentale boerderijen in een waardevol landschap. Daarbij is veelal een nieuwe economische bestemming aan de orde. Voor de exploitatie wordt gezocht naar een partner die dit op basis van ondernemerschap wil invullen. Hans Veurink heeft zich gemeld als geïnteresseerde voor deze rol. Hij is als coördinator van Vallei Horstee bij de plannen betrokken en is via verschillende activiteiten en projecten goed bekend in de streek. Hans Veurink werkt als zelfstandig adviseur en projectleider aan projecten op het gebied van landbouw, natuur, landschap en platteland.
- 13 -
3. Bedrijfsopzet 3.1. Uitgangspunten Groot Zandbrink krijgt een nieuwe functie als streekcentrum voor het agrarisch cultuurlandschap en groen activiteitencentrum. De maatschappelijke functie staat voorop. De boerderij moet een bruisend centrum zijn voor ondernemende groepen. De activiteiten zijn vooral kleinschalig en actief. Het accent ligt op groepen van tussen de 10 en 30 personen die landbouw en platteland ervaren door zelf iets te doen. Vooral het betrekken van de jeugd is een speerpunt. Hiervoor wordt een concept ontwikkeld om middelbare scholieren te ontvangen. Voor het waarborgen van de maatschappelijke functie is een economische drager nodig. Daarvoor wordt groepsaccommodatie, zaalverhuur en daghoreca aangeboden.
3.2. Kernactiviteiten In dit bedrijfsplan zijn de volgende kernactiviteiten opgenomen: 1. Boerenwerkklassen. Dit is een concept om groepen middelbare scholieren te ontvangen en een driedaags programma aan te bieden waarbij ze aan het werk gaan op Groot Zandbrink maar vooral ook op de boerderijen in de omgeving. Boerenwerkklassen heeft een sterke maatschappelijke en ideële opzet. 2. Maatschappelijke organisaties. Lokale verenigingen en groepen kunnen de ruimte op de deel gebruiken voor vergaderingen, workshops en andere bijeenkomsten. 3. Groepsaccommodatie. Dit speelt in op de toenemende vraag van families, vriendengroepen, bedrijven, etc. om in groepsverband ergens te verblijven met voldoende luxe en privacy en op een aansprekende locatie. Dit onderdeel is een belangrijk financiële basis voor de exploitatie. 4. Bed & Breakfast. In periodes dat de groepsaccommodatie niet voor groepen of boerenwerkklassen wordt ingezet, kunnen er kamers als losse Bed & Breakfast worden aangeboden. 5. Vergaderen en bijeenkomsten. De deel van de boerderij wordt ingericht voor vergaderingen, trainingen, workshops en lezingen. Deze activiteit is vooral gericht op de zakelijke markt (vergaderen/trainingen door bedrijven). 6. Dagbezoek. Hiervoor wordt een plek ingericht voor wandelaars, fietsers en andere passanten en bezoekers. Verder wordt een programma ontwikkeld met demonstraties, rondleidingen, etc. De Asschatterkeerkade en het natuurgebied sluiten hier bij aan. 7. Trouwlocatie. Er is behoefte in Leusden e.o. aan trouwlocaties die een extra beleving bieden op een unieke dag. Groot Zandbrink kan dit bieden.
- 14 -
3.2.1. Boerenwerkklassen a) Marktpositie De afstand tussen stad en platteland, tussen boeren en burgers, neemt toe. Er is een toenemende behoefte om jeugd en jongeren meer contact te brengen met natuur, groen en de herkomst van voedsel. In landelijk, provinciaal en gemeentelijk beleid wordt hier op veel plaatsen aandacht aan besteed. Zo heeft op 28 september 2010 Prinses Irene van Lippe-Biesterveld als eerste namens 30 organisaties haar handtekening gezet onder een manifest “Ieder kind heeft recht op natuur!”. Tot dusver wordt in educatieve arrangementen vooral aandacht besteed aan het basisonderwijs. Voor het middelbaar onderwijs zijn er nog duidelijk minder activiteiten. Hier is wel een behoefte, die ook wordt ingegeven door de taakstelling om maatschappelijke stages binnen de opleiding op te nemen. Vallei Horstee wordt hiervoor benaderd door scholen en wil met de leden graag op deze vraag inspelen. b) Aanpak activiteiten Het concept van boerenwerkklassen zal verder worden uitgewerkt met als doelgroep middelbare scholen. Uitgangspunt is dat de leerlingen een meerdaags programma krijgen aangeboden, waarbij ze overnachten op Groot Zandbrink. Daarvoor worden slaapplaatsen aangeboden, zodat er ca. drie klassen tegelijk kunnen verblijven. Wanneer er grotere groepen wensen te komen, dan zal gezocht worden naar andere verblijfsaccommodatie in de omgeving. Het is niet de bedoeling om op Groot Zandbrink zelf verder uit te breiden, om het kleinschalige karakter te behouden. Een boerenwerkklas stelt beleving centraal. De kinderen leren door te ervaren en te doen. Een echte werkklas dus. Ze doen klussen zoals onkruid wieden, stallen schoonmaken, hooien, aardappel rooien, sloten schoonmaken of houtwallen snoeien. In kleine groepjes van vier kinderen lopen ze ook een middag mee met een melkveehouder. Ze halen de koeien uit de wei, helpen met voeren en melken van de koeien en gaan de kalveren voeren. Zo krijgen ze een unieke ervaring. Vallei Horstee zal met agrariërs uit de omgeving hiervoor een programma uitwerken. Zo zijn er legio mogelijkheden om een mooi „ervaringsprogramma‟ op te bouwen. In het programma kunnen ook de groene doeactiviteiten worden opgenomen, die in een volgende paragraaf zijn beschreven.
- 15 -
3.2.2. Maatschappelijke organisaties - Groene doe-activiteiten a) Marktpositie Bij de boerenwerkklassen is al beschreven de behoefte om passende arrangementen te hebben voor het zelf opdoen van ervaring. Leren door te doen en te beleven. Ook bij de markt voor groepsaccommodaties speelt dit. Er is behoefte aan onderscheidende locaties en een toegevoegde waarde. Activiteiten die men kan doen als „hapklare brok‟. Het moet leuk zijn, actief, te maken hebben met de locatie en energie geven. De markt hiervoor zit dus deels in de boerenwerkklassen en bij de groepen die in de groepsaccommodatie verblijven. Er zijn meer kansen: Aparte dagdelen kunnen geboekt worden grootouders met kleinkinderen “samen met je opa het hooi binnenhalen” Busreisjes (aanknopingspunt met de Klaveet) kunnen een activiteit in hun dagprogramma opnemen. Personeelsuitjes, bijzondere viering verjaardag, symposia en vergaderingen (aanknopingspunt met de Klaveet), etc. Bedrijven kunnen een activiteit opnemen in het programma van een training of teambuilding. Kortom, er ligt een duidelijke markt voor dit soort activiteiten. Het is echter geen vast afgebakend segment, dus het benutten van de kansen vraagt wel creativiteit en flexibiliteit. De activiteiten zijn van groot belang om de eerder genoemde kernactiviteiten een meerwaarde te bieden. b) Aanpak activiteiten De activiteiten moeten niet te lang zijn in tijd, binnen twee uur moet het afgerond kunnen worden. Ze zullen vaak terug grijpen op het verleden omdat het zelf doen vaak gepaard gaat met handwerk. De werktuigen van de SBOW zijn hiervoor goed inzetbaar. Het zou ook wel leuk zijn om een rondje te rijden op een trekker van 150 PK, maar dat ligt toch wat minder voor de hand. Wat wel zou kunnen is bijvoorbeeld om na afloop bij de koffie een kort filmpje te tonen over hoe de moderne landbouw er aan toe gaat. De doe-activiteiten zullen verder uitgewerkt worden en dat zal gepaard gaan met de opbouw van de vrijwilligersorganisatie (zie document over opzet Vallei Gilde). In bijlage 1 zijn enkele opties beschreven, deze zullen nog verder ontwikkeld en uitgebreid worden. De praktische toepasbaarheid en veiligheid zijn belangrijke aandachtspunten.
- 16 -
3.2.3. Groepsaccommodatie a) Marktpositie Binnen de markt van groepsaccommodaties is al een aantal jaren een verschuiving gaande. Het totale aantal slaapplaatsen neemt licht af doordat veel accommodatie uit het goedkopere segment (lees: grote zalen met stapelbedden) sluiten of omgebouwd worden. Er is vooral behoefte aan accommodaties van een hoger kwaliteitsniveau, met meer luxe en privacy. Families, vriendengroepen, bedrijven of sportgezelschappen brengen daar graag een weekend of (mid)week door. Hoewel het aanbod in slaapplaatsen is verminderd, is het aantal overnachtingen wel gestegen. In 2009 steeg het aantal vakanties in groepsaccommodaties met 0,5% en het aantal overnachtingen met 5,3%. Dit betekent dus dat de bezettingsgraad moet zijn gestegen. De meeste groepsaccommodaties bevinden zich in West- en Midden Brabant, op de Waddeneilanden en op de zandgronden in Groningen, Drenthe en Friesland. Trends op de markt van groepsaccommodaties: Schaalverkleining en kwaliteitsverbetering Van slaapzalen met stapelbedden naar twee tot vier persoonskamers Gemiddelde groepsgrootte ca. 20 tot 30 personen Voor kleinere groepen veel concurrentie van bungalowparken Bezetting in de wintermaanden is moeilijk Locatie moet onderscheidend zijn, ligging en omgeving/streek van groot belang Meer nadruk op onderscheidende arrangementen met toegevoegde waarde De laatste trend is dat vooral de zakelijke markt zich ontwikkelt. Enerzijds doordat vanuit de recessie een alternatief wordt gezocht voor vaak zeer dure conferentieoorden. Anderzijds omdat men vaker een locatie waar men meer kan dan alleen slapen en vergaderen. Een kans ligt verder bij opleidingsinstituten die teambuildings aanbieden, veranderprocessen begeleiden, etc. Groot Zandbrink is daarvoor een goede locatie, zeker als in het groepsproces ook doe-activiteiten opgenomen kunnen worden. b) Aanpak activiteiten Uitgangspunt is een groepsaccommodatie met 16 kamers, bestaande uit twee eenheden van 8 kamers. Er kunnen dan twee verschillende groepen verblijven (of één hele grote). De kamers bieden ruimte aan vier tot zes personen, maar zullen vaak ook door twee personen gebruikt worden. In ieder geval bieden 8 kamers voldoende ruimte voor de gemiddelde groepsgrootte van ruim 20 personen. Iedere kamer heeft eigen sanitair en TV. Er is draadloos internet. De twee eenheden beschikken ieder over een ruime huiskamer/groepsruimte. Een deel daarvan kan worden afgezonderd zodat indien gewenst kinderen en volwassenen een eigen ruimte hebben. Bij iedere eenheid hoort een stukje terras en speelveld, dat enigszins besloten is door omzoming met een haag. De nieuw te realiseren groepsaccommodatie is gericht op zowel de boerenwerkklassen als de reguliere groepen (families, vriendengroepen, etc.). Voor de boerenwerkklassen is een eenvoudige, robuuste en weinig kwetsbare inrichting gewenst. De andere groepen vragen meer luxe. Het uitwerken van een goede combinatie van functies vraagt extra aandacht in het ontwerp.
- 17 -
3.2.4. Dagbezoek a) Marktpositie Uit een eerder uitgevoerd marktonderzoek door Leisure Result is geconcludeerd dat de locatie kansrijk is als dagattractie en pleisterplaats. Zowel voor gezinnen met kinderen die op zoek zijn naar een leuk dagje uit, als voor senioren die wandelen en fietsen. Verblijfstoeristen die verblijven op campings, in bungalowparken of hotels in de omgeving, kunnen er een leuke dagbesteding zoeken. Verder is er een groep van specifiek geïnteresseerden in erfgoed en landschap, voor wie Groot Zandbrink aantrekkelijk is. De ligging van de locatie is goed. Centraal in het land, in een mooi landschap met mogelijkheden voor wandelen en fietsen. Amersfoort kan daarbij voor een extra toestroom zorgen. b) Aanpak activiteiten Groot Zandbrink wordt een rustpunt waar ook iets te doen en te beleven is. Het rustpunt bestaat uit een voorziening met eenvoudig aanbod van consumpties. Koffie met wat er bij, een broodje, een tosti of een uitsmijter, een ijsje of een drankje. Daarbij wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de producten uit de streek. Voor deze voorzieningen wordt de hooiberg die het dichtst bij de weg ligt verbouwd tot rusten verkooppunt. Er is een beperkt aantal zitplaatsen binnen, maar vooral tafels buiten, links en rechts van de inrit. Voor de dagbezoekers zijn er regelmatig activiteiten te doen: o Wandeling door de loods met historische landbouwwerktuigen o Bezoek van de moestuin met historische groenten aan de overzijde van de weg. Daar is ook een boomgaard met verschillende fruitrassen o Bezichtiging van de boerderij zelf indien er geen bijeenkomsten plaats vinden. Men krijgt uitleg mee over leuke elementen (de koeien op de deel, de knechten die in „de kit‟ sliepen, apparatuur die te zien is, etc.) o Wandeling over de akkers met verschillende graanrassen, hakvruchten, etc. o Kinderen kunnen kijken bij het vee. Er zijn een paar paarden, geiten, schapen, kippen. Wellicht een paar zoogkoeien met kalf van historische rassen (lakenvelder, blaarkop, witrik). Er zijn eenvoudige speelvoorzieningen zodat de kinderen zich kunnen vermaken terwijl de ouders een cappuccino drinken. o Op momenten met veel bezoeken worden op een vast tijdstip demonstraties gehouden. Hiervoor kunnen de doe-activiteiten (zie volgende paragraaf) worden ingezet. „woensdagmiddag om 3 uur aardappels rooien op Groot Zandbrink‟. Er zullen ook excursies met landschapgidsen plaats vinden.
- 18 -
3.2.5. Vergaderen en bijeenkomsten a) Marktpositie Op de markt voor zakelijk vergaderen is sprake van druk op prijzen. Er is minder vraag naar zeer luxe accommodaties door de verslechterde economische situatie. Wel wordt een goed kwaliteitsniveau gevraagd en een goed bereikbare ligging. Ten opzichte van de belangrijkste concurrerende aanbieders (de grote hotel/restaurant ketens langs de snelwegen) zal Groot Zandbrink een plus moeten bieden. b) Aanpak activiteiten Net als bij alle andere activiteiten zal de meerwaarde zitten in de belevingswaarde. Vergaderen op een unieke locatie, met een beleving van het landbouw landschap en natuur. Op Groot Zandbrink kan met na afloop van de vergadering een boom zagen of een het hooi binnen halen. Het prijsniveau van vergaderarrangementen ligt op het niveau van andere aanbieders. De meerwaarde zit in de beleving. De centrale ligging in het land en goede bereikbaarheid is een pré.
3.2.6. Huwelijken a) Marktpositie Statistisch onderzoek leert dan er gemiddeld 5 huwelijkssluitingen per 1.000 inwoners in Nederland plaatsvinden (bron CBS, jaar 2003). Voor de provincie Utrecht bedroeg dit aantal 4,9. In Gelderland waren er gemiddeld 4,7 huwelijkssluitingen per 1.000 inwoners. In de Gelderse Vallei liggen 14 gemeenten. Trouwlustigen binnen deze gemeenten kunnen in de Gelderse Vallei in totaal 46 locaties vinden waar het huwelijk kan worden voltrokken. Naast het gemeentehuis kan gekozen worden voor diverse erkende locaties. Uitgaande van het aantal inwoners per gemeente, het gemiddelde aantal huwelijkssluitingen binnen de provincie en de aangeboden locaties vinden er jaarlijks in de Gelderse Vallei gemiddeld 71 huwelijkssluitingen per locatie plaats. Dit aantal ligt binnen de gemeente Leusden aanzienlijk hoger, zijnde 140 huwelijken per jaar. Binnen deze gemeente is het gemeentehuis de enige locatie waar gehuwd kan worden. Een huwelijkslocatie op Groot Zandbrink heeft een toegevoegde waarde en kan in een behoefte voorzien. Sterk punt van de locatie is de landelijke èn historische uitstraling. b) Aanpak activiteiten In de exploitatiebegroting is uitgegaan dat vanaf het 4e jaar 50 huwelijkssluitingen per jaar plaatsvinden. (Eerste jaar 60 %, 2e jaar 75 %, 3e jaar 90 %). Het gevraagde tarief is € 500,= voor de huur van de ruimte incl. koffie/thee. Het gehanteerde tarief is bepaald aan de hand van de gevraagde tarieven van de omliggende locaties. Aanvullend op het gebruik van de locatie zelf, kunnen extra diensten worden aangeboden, zoals aankomst van het bruidspaar per koets.
- 19 -
4. Indeling erf en gronden
Bovenstaande kaart geeft een schets van de boerderij en de gronden die voor activiteiten gebruikt kunnen worden. Het erf (A) ligt centraal. Aan de overzijde van de postweg (B) wordt een historische groentetuin aangelegd met hoogstamboomgaard. Op deze plaats wordt ook de oude „slotgracht‟ zichtbaar gemaakt. De hoge enggrond (C) tegen het natuurgebied zal door landgoed De Boom worden omgevormd tot bestemming natuur met natuurlijke graanakker als beheerdoel. Het beheer van natuurlijke graanakkers past uitstekend bij de activiteiten die op Groot Zandbrink gepland zijn. Het zuidelijke perceel (E) krijgt mogelijk ook een natuurbestemming, in dit geval natuurlijk grasland. Vanaf de boerderij zou dit begraasd kunnen worden met schapen, een paar zoogkoeien of andere extensieve begrazing. Ook is hooilandbeheer mogelijk. Gebruik van perceel E is aantrekkelijk maar niet strikt noodzakelijk voor de activiteiten en exploitatie van Groot Zandbrink. Voor het demonstreren van verschillende machines en werktuigen en voor het verbouwen van een breed assortiment aan oude gewassen is een perceel grond met landbouwkundige bestemming gewenst. Hiervoor is perceel (D) optimaal gelegen. 4.1. Boerderij De boerderij wordt gerestaureerd en blijft zoveel mogelijk in oude staat. Dit is de kwaliteit van de locatie. De deel zal worden ingericht als ruimte voor bijeenkomsten. Hier kan vergaderd en getrouwd worden en er kunnen workshops plaatsvinden. Karakteristieke onderdelen zoals „de hilt‟ en „de kit‟ blijven zoveel mogelijk behouden. Deze vertellen het verhaal van de boerderij en zijn belangrijk om de historie zichtbaar en beleefbaar te maken. Belangrijke aandachtspunten bij de verbouwing zijn warmte-isolatie en geluids-isolatie (gezien de andere activiteiten die op het erf en het terras kunnen plaatsvinden).
- 20 -
De bestemming van het voorhuis zal nader bekeken moeten worden, ook aan de hand van een bouwkundige analyse. Twee opties zullen verder onderzocht worden: het voorhuis kan inricht worden als karakteristieke vergaderplek of als luxe Bed & Breakfast. In dat geval kan het ook als bruidssuite geprofileerd worden. In de boerderij wordt verder een nieuwe toiletgroep aangebracht. Voor de boerderij heeft vroeger een fraaie siertuin gelegen. Op een oude foto uit rond 1950 is dit nog te zien. Herstel van een dergelijke historische tuin zal in de plannen worden opgenomen. 4.2. Hooiberg 1 De eerste hooiberg, gezien vanaf de Postweg, krijgt bestemming dagbezoek. Hier komt een verkooppunt voor koffie, thee en eenvoudige lunches. Er is zitgelegenheid binnen, waar wandelaars en fietsers neerstrijken om even pauze te nemen. Buiten staan verspreid onder de bomen picknicktafels. Dit natuurlijk aandoende terras ligt zowel links als rechts van de inrit. Het gedeelte links van de inrit (naast de boerderij) zal afgesloten zijn als er in de boerderij bijeenkomsten plaats vinden. 4.3. Hooiberg 2 Dit wordt het „honk‟ van Vallei Horstee. De hooiberg wordt op dezelfde wijze verbouwd als hooiberg 1. Alleen met minder glas, dus kleinere ramen. De ruimte wordt een werkbasis van de agrarische natuurvereniging. Er zijn enkele werkplekken voor coördinator, werkgroeptrekkers of een stagiaire. In de ruimte kunnen ook bezoekers worden ontvangen. Verder is er plek voor informatiematerialen, archief, etc. 4.4. Herbouw bedrijfsgebouwen Uitgangspunt is dat de drie bestaande schuren plaats maken voor nieuwe bebouwing. De houten schuur en de grote loods hebben weinig historische waarde. De stenen schuur is wel vrij oud, het voorste deel is van voor de tweede wereldoorlog. De voorgevel is nog enigszins authentiek hoewel door verbouwingen aangetast. De rest is volledig vernieuwd en weinig waardevol om te behouden. Bij de beoogde erfindeling (zie volgende alinea) staat de stenen schuur op een lastige plaats. 4.5. Besloten erf Groot Zandbrink wordt een ontmoetingsplek voor de streek en voor groepen bezoeken. Een goede ambiance is daarbij belangrijk. Het erf is een ideale centrale plek om bijeen te komen voor een demonstratie, de start van een rondleiding, de ontvangst van huwelijksgasten, etc. In het ontwerp is daarom een ruim en centraal erf opgenomen. De gebouwen worden rond dit erf gesitueerd, zodat het erf een ruim en toch besloten gevoel geeft. Het middelpunt kan gemarkeerd worden met een boom of een waterput. 4.6. Groepsaccommodatie De nieuw te bouwen groepsaccommodatie komt aan de oostkant langs de rand van het centrale erf. Het gebouw bestaat uit twee eenheden van ieder 8 kamers. Voor de bouw zullen twee opties worden uitgewerkt. Met één of met twee verdiepingen. Bij twee verdiepingen zijn er per eenheid waarschijnlijk 2 kamers beneden en 6 op de eerste verdieping. In het midden bevindt zich een toilet/douchegroep en keuken. Het gebouw wordt niet historiserend maar wel passend bij de streekeigen agrarische bebouwing. Bijvoorbeeld een oranje dak en gebruik van veel hout (van het landgoed?). Dit in combinatie met moderne elementen, veel glas, etc.
- 21 -
Schematische ‘lengtedoorsnede’ accommodatie met twee verdiepingen Het voordeel van een gebouw met twee verdiepingen is dat er bij hetzelfde volume een kleiner (de helft) oppervlak gebruikt wordt. Een belangrijk nadeel van twee verdiepingen is dat het gebouw meer dominant kan worden ten opzichte van de historische boerderij en verder dat het gebouw voor ouderen minder bruikbaar wordt (boven slapen is minder gewenst en slapen dicht bij de groepsruimte/keuken evenzeer). Bij de groepsaccommodatie horen twee grasveldjes, voor elke sectie één. Deze veldjes zijn omzoomd met een flinke haag (meidoorn) waardoor de groepen enige privacy en beslotenheid hebben. De veldjes zijn geschikt voor spelen, zonnen, picknicken, etc. 4.7. Wagenloods Aan de zuidkant van het erf is een nieuwe loods gelegen, ongeveer van de omvang van de huidige werktuigenloods die in gebruik is bij de SBOW. De ruimte biedt plaats voor de collectie werktuigen en koetsen. De loods is niet volledig in gebruik als expositieruimte, er is ook vloeroppervlak over voor demonstraties en andere activiteiten. Een deel van de loods is afgeschermd wordt gebruikt als werkplaats. Hier worden werktuigen gerepareerd en gerestaureerd. Ook werkgroepen kunnen hier terecht om bijvoorbeeld nestkasten of landhekken te timmeren. 4.8. Veestalling Aan de westkant van het erf komt een nieuw veeschuurtje. Deze biedt stalling voor een paar paarden, zoogkoeien, schapen en geiten. Achter het stalletje ligt een wei met uitloop voor de beesten. 4.9. Wonen Het is voor de beoogde functies noodzakelijk dat er een beheerde/exploitant op Groot Zandbrink woont. Voor ontvangst van groepen en het afsluiten nadat er een avondbijeenkomst is geweest. En om aanspreekpunt te zijn voor groepen die in de accommodatie verblijven. Er wordt uit gegaan van het realiseren van woonruimte in combinatie met de nieuw te bouwen loods. Er komt dus geen zelfstandige of vrijstaande woning. De bedrijfswoning wordt volledig geïntegreerd in de nieuwe loods en zal niet prominent zichtbaar zijn.
- 22 -
Schets erfindeling 4.10. Omgeving Groot Zandbrink ligt in een fraai landschap met landbouwpercelen, houtwallen, bos en natuur. Voor wandelaars is de boerderij goed te bereiken via klompenpaden vanuit Achterveld en De Glind. Voor wandelaars vanuit Leusden en Amersfoort is dit nog lastiger. Door een geplande opknapbeurt van de Asschatterkeerkade en de voorgenomen aanleg van een fietspad zal de wandel- en fietsverbinding naar verwachting sterk verbeteren. 4.11. Slot en gracht Aan de overzijde van de Postweg, tegenover boerderij Groot Zandbrink, is de locatie nog goed te zien waar vroeger de versterkte boerenhofstee Sannebrinck heeft gelegen. Een deel van de gracht om het voormalige slot is nog te zien met daarbinnen een heuveltje waar de hofstee lag. Begin 1900 zijn er opgravingen gedaan op deze plek. Als onderdeel van de nieuwe bestemming worden het Slot en de Gracht weer beter zichtbaar gemaakt. De Gracht wordt uitgediept en het struikgewas wordt weggesnoeid. Wellicht worden ook enkele bomen verwijderd. Hoewel het Slot vanaf de Postweg bereikbaar is (de weg loopt deels over de voormalige gracht), is het voor de beleving mooi om vanuit de moestuin een loopbruggetje er heen te maken. Op de plek van het Slot kunnen een paar bankjes staan. Op een informatiepaneel staat beeldend het verhaal van het vroegere Slot. Misschien kan dit beeld nog versterkt worden in het veld, door een palissadewandje aan te leggen of andere elementen.
- 23 -
4.12. Moestuin en boomgaard Het grasveldje een de overzijde van de Postweg was vroeger een moestuin en boomgaard. Deze functie gaat het opnieuw krijgen. Een deel van het perceel wordt ingeplant met hoogstam fruitbomen. Langs de weg komt een groentetuin waarin ook historische groenterassen verbouwd worden. Vanaf het terras bij de hooiberg kunnen bezoekers de weg oversteken en een wandelpad volgen door de moestuin. Het pad komt via een bruggetje uit op het Slot en maakt deel uit van het Klompenpad “Snorrenhoefpad”. 4.13. Graanakkers Tot ongeveer 1960 heeft een deel van het bouwplan op boerderij Groot Zandbrink altijd uit granen bestaan. Vooral rogge, haver en gerst. Soms ook tarwe of boekweit. Voorgesteld wordt om het perceel aan de overzijde van de Asschatterweg vanuit de boerderij Groot Zandbrink in beheer te nemen als natuurlijke graanakker. Dit perceel heet de „Achterdeurse Eng‟ (ligt achter de boerderij, er was vroeger ook een „Voordeurse Eng‟). Op de Achterdeurse Eng komen verschillende akkertjes waarbij op natuurlijke wijze oude graanrassen geteeld worden. Er is inmiddels samenwerking gezocht met de Stichting Korensla, die zich heeft toegelegd op de teelt van oude graanrassen en hiervoor graag een partner in Utrecht/Gelderland wil hebben. De graanteelt past prachtig in het landschap. Voor de doe-activiteiten op Groot Zandbrink zijn de graanakkers van belang. Er kan geploegd worden met oude werktuigen. Grondbewerking en zaaien wordt er gedemonstreerd. Het oogsten is natuurlijk een mooie belevenis. Het is niet de bedoeling om op Groot Zandbrink een grootschalige oogstdag te houden. Die is er jaarlijks al op Den Treek. Wel kan het oogsten als activiteit voor groepen worden aangeboden. 4.14. Demonstratieveldjes Op het landbouwperceel dat ‟t Veld wordt genoemd, zijn demonstratieveldjes gepland. Het plan is om het perceel te verdelen in waarschijnlijk vier kleinere veldjes. Die kunnen gebruikt worden om te ploegen of het hooien te demonstreren. Ook kan een veldje gebruikt worden voor de teelt van hakvruchten die vroeger ook in het bouwplan voorkwamen. Aardappels, voederbieten, knollen. Langs de demonstratieveldjes loopt het klompenpad, hoewel dit mogelijk nog verlegd wordt (zie aparte paragraaf hierover). 4.15. Weiland Ten zuiden van de boerderij ligt het perceel de Oude Hof (waarschijnlijk ook een moestuin geweest?). Voorgesteld wordt om dit perceel te gebruiken voor beweiding met schapen, zoogkoeien of ander vee. Het kan ook als hooiland worden gebruikt. 4.16. Parkeren Het parkeren is gedeeltelijk voorzien op het terrein van de boerderij. Er wordt achter op het erf, uit het zicht, een parkeerplaats gemaakt voor ca. 30 auto‟s. Deze is bedoeld voor groepen die in de groepsaccommodatie verblijven en voor groepen die een vergadering of workshop op Groot Zandbrink hebben. Voor dagbezoekers en bezoekers van evenementen is een voorlopige afspraak gemaakt met de exploitant van De Klaveet. Voor deze groepen is parkeren op het terrein van de Klaveet, aan de overzijde van de Postweg, mogelijk . 4.17. Verkeerssituatie Hierbij is vooral de verkeersintensiteit op werkdagen van belang. In de weekenden zal er enkele keren per jaar een evenement plaats vinden en verder wordt de groepsaccommodatie gebruikt. Dat laatste levert ca. 20 autobewegingen per dag op in het weekend en ook de evenementen zijn in het weekend als het verkeersaanbod veel lager is. Voor de beoordeling is dus in beeld gebracht wat de toename aan verkeer is op doordeweekse dagen.
- 24 -
Op doordeweekse dagen zullen er op groot Zandbrink activiteiten zijn voor groepen die meestal niet groter zijn dan 30 personen. Wanneer dit een vergadering is van een bedrijf, kan dit betekenen dat er 30 auto‟s komen. Bij grotere bijeenkomsten, bijvoorbeeld trouwerijen, kan het aantal autobewegingen hoger zijn. De maximale verkeersintensiteit die kan ontstaan is als er op een goede dag twee trouwbijeenkomsten zouden zijn met ieder 100 personen. Bij gemiddeld 3 personen per auto levert dat een intensiteit op van 67 auto‟s. In dat geval kan er geen vergadering zijn, want hiervoor zou dezelfde ruimte gebruikt moeten worden. De vrijwilligers die werken op Groot Zandbrink zullen voor een deel met de fiets komen en voor een deel met de auto. Het uiterste maximum aan autoverkeer wordt geschat op 10 stuks, meestal zal dit veel minder zijn. De scholieren die op Groot Zandbrink een Boerenwerkklas volgen, verplaatsen zich volledig per fiets. Het aantal auto‟s varieert dus tussen 5 per dag (rustige dag met alleen vrijwilligers) en 77 per dag (drukke vrijwilligersdag èn twee trouwbijeenkomsten). Het aantal autobewegingen is dan 10 tot 154 (aankomst en vertrek). In 2009 zijn er verkeerstellingen gedaan op de Asschatterweg en op de Postweg. Op een gemiddelde werkdag passeren er op de Asschatterweg 4350 voertuigen en op de Postweg 2850 voertuigen. Het aantal van 154 extra voertuigbewegingen is een uitzondering. Gemiddeld zal het aantal verkeersbewegingen waarschijnlijk rond de 30 per dag bedragen. Stel dat er 10 via de Postweg komen en 20 via de Asschatterweg, dan neemt het aantal bewegingen op de Postweg toe met gemiddeld 0,4 procent en op de Asschatterweg met gemiddeld 0,5 procent. De extra verkeersbewegingen zullen vooral plaats vinden op rustige dagen (trouwen op vrijdag) en vaak buiten de spits. Dit zijn momenten dat er relatief weinig verkeer is. Hieruit kan geconcludeerd worden dat er geen noemenswaardige extra verkeersbelasting is.
Schets omgeving boerderij en erf
- 25 -
4.18. Klompenpad Het Snorrenhoefpad loopt vlak langs boerderij Groot Zandbrink, vanaf de Postweg langs de noord- en westzijde van het perceel dat op bovenstaand kaart als “Demonstratieveldjes” is aangeduid. Het zou mogelijk kunnen zijn op het pad wat te verleggen. Bijvoorbeeld langs de noordkant van de Postweg, via het slot en de groentetuin, dan over het erf van de boerderij en weer aansluitend op de huidige route bij de demonstratieveldjes.
- 26 -
5. Bouwoppervlak Uit het bouwdossier dat de gemeente Leusden heeft van de locatie is op te maken wat er aan bebouwing in de vergunningen is opgenomen. Hierbij is de monumentale boerderij buiten beschouwing gelaten. Hieraan zal uitwendig niets veranderen. Bebouwing volgens bouwdossier: Sleufsilo‟s (2 stuks) Ronde kuilsilo
Totaal bebouwd voeropslagen
Melkveestal (stenen schuur) Berging (werktuigenloods) Afdak/stalling (naast berging) Kippenschuur (houten schuur) Kippenschuurtje (overzijde Postweg) Hooiberg 1 Hooiberg 2
Totaal bedrijfsgebouwen
600,00 m2 19,63 m2 ============ 619,63 m2 434,88 m2 443,61 m2 113,40 m2 240,00 m2 50,00 m2 51,20 m2 51,20 m2 ============ 1384,29 m2
Deze bebouwing zal deels gesloopt worden. Dit geldt voor de Melkveestal, Berging, Sleufsilo‟s, Afdak/stalling en Kippenschuur. De twee hooibergen blijven in stand wat betreft plaats en omvang, maar zullen naar verwachting volledig herbouwd worden. Van bovenstaande bebouwing blijft in stand:
Kippenschuurtje (overzijde Postweg) Hooiberg 1 Hooiberg 2
Totaal Rest wordt gesloopt, in totaal:
50,00 m2 51,20 m2 51,20 m2 ============ 152,40 m2 1231,89 m2
Als nieuwbouw is gepland:
Kapschuur/loods Woning Groepsaccommodatie* Veestalling
Totaal
450,00 m2 450,00 m2 128,00 m2 128,00 m2 960,00 m2 480,00 m2 100,00 m2 100,00 m2 ============ =========== 1638,00 m2 1158,00 m2 (133 %) (94%)
* bij één bouwlaag is de oppervlakte 960 m2 (voorkeursoptie), bij twee bouwlagen wordt oppervlakte gehalveerd tot 480 m2 bij gelijk blijvend volume
- 27 -
6. Bedrijfsbegroting Voor het uitvoeren van de in dit plan beschreven activiteiten is een bedrijfsbegroting gemaakt waarbij gebruik is gemaakt van advisering door dhr. H. Swienink, adviseur multifunctionele landbouw van LTO Noord Advies. Onderstaande tabel geeft een samenvatting van deze begroting. De begroting is gebaseerd op een sterke maatschappelijke functie, waardoor een flinke onrendabele top in de exploitatie ontstaat. Deze wordt gecompenseerd doordat de erfpachtcanon op nihil wordt gesteld. Verder is uitgegaan van een totale bedrage van 1 Mln euro in de investeringen, op te brengen door de founding partners, subsidies, fondsen en bedrijfsleven via maatschappelijk verantwoord ondernemen. Met deze uitgangspunten is een duurzame exploitatie mogelijk met inpassing van de maatschappelijke functie. Het eerste jaar wordt afgesloten met een verlies van 46.000 euro, het tweede jaar is dit nog 6.500 euro. Dit is gebruikelijk omdat de bezetting in de eerste jaren na de start nog niet op en stabiel eindniveau ligt. Vanaf jaar 3 (2015) is er een positief bedrijfsresultaat dat geleidelijk groeit en stabiel blijft op een niveau van ca. 50.000 euro. 2013
2014
2015
2016
2017
Totale omzet Toegerekende kosten Totaal saldo
353.700 181.000 172.700
461.070 242.170 218.900
557.431 282.231 275.200
593.931 292.731 301.200
632.218 307.218 325.000
Huursom Arbeidskosten Overige vaste kosten Totaal vaste kosten
97.685 73.800 47.215 218.700
96.290 81.600 47.511 225.400
94.894 89.200 65.906 250.000
93.499 95.600 73.202 262.300
92.103 101.700 78.497 272.300
Bedrijfsresultaat
-46.000
-6.500
25.200
38.900
52.700
Gestart wordt met een saldo op de rekening courant van € 50.000,= Door de aanloopverliezen daalt de stand tot iets onder nul. Vanaf 2015 wordt er weer terugverdiend en na vijf jaar is de stand van de rekening courant weer op het niveau van de start. De aanloopverliezen zijn dan dus weer terug verdiend. Het verloop van de liquiditeit is in de grafiek grafisch weergegeven:
Stand Rekening courant 70.000 60.000 50.000 40.000
euro's
SAMENVATTING BEGROTING
30.000 20.000 10.000 0 2013 -10.000
2014
2015 jaren
2016
2017
- 28 -
7. Fasering Er wordt uitgegaan van een gefaseerde ontwikkeling en realisatie: Fase 1 – Voorbereiding (maart – mei 2011) In deze fase worden de activiteiten en het bedrijfsplan verder uitgewerkt. Het plan op hoofdlijnen wordt voorgelegd aan de stuurgroep Groot Zandbrink, het college van regenten van landgoed De Boom en aan het college van Leusden. Dit leidt tot een besluit over het ondernemingsplan waarna fase 2 kan ingaan. Tegelijk wordt in een uitwisselingsmoment de gemeenteraad geïnformeerd over het plan. In de voorbereidingsfase kunnen al activiteiten op Groot Zandbrink plaatsvinden zoals het organiseren van demonstraties en het inrichten van de tuin. Fase 2 – Bestemmingswijziging (juni 2011 – maart 2012) Deze fase kan starten nadat er een principe akkoord is met de gemeente. Op basis van het ondernemingsplan met activiteiten en programma van eisen met betrekking tot de inrichting zal een procedure van bestemmingswijziging doorlopen moeten worden. Dit zal naar schatting 9 tot 12 maanden vergen. Fase 3a) Ontwerp voor verbouw boerderij en hooibergen (juni 2011 – augustus 2011) De procedure van bestemmingswijziging heeft betrekking op de totale locatie. Pas als deze volledig is doorlopen zal een definitief ontwerp worden gemaakt voor de nieuwe gebouwen en kan de bouwvoorbereiding starten. Vooruitlopen hierop is het voornemen om in fase 3a) de restauratie van de boerderij en de verbouw van de twee hooibergen in gang te zetten. Daarbij wordt er van uitgegaan dat dit kan binnen de beslissingsbevoegdheid van het college. Fase 3b) Aankoop boerderij (september 2011) Als er tussen alle partijen overeenstemming is over het ontwerp dat fase 3a) heeft opgeleverd, kan tot aankoop worden over gegaan. Hierbij is tevens duidelijkheid nodig over financiering, subsidies en (tijdelijke) vergunningen. Afspraken en doelen hierover worden bij de aankoop vastgelegd. Fase 3c) Restauratie boerderij en verbouw hooibergen (oktober 2011 – maart 2012) In deze fase wordt de boerderij gerestaureerd en de deel geschikt gemaakt voor vergaderingen en bijeenkomsten. De hooibergen worden verbouwd waardoor het mogelijk is om passanten te ontvangen. Fase 4) Eerste operationele activiteiten (vanaf april 2012) De boerderij en hooibergen zijn gereed voor de nieuwe functie. Wandelaars en fietsers kunnen op Groot Zandbrink terecht als rustpunt. In de boerderij kunnen vergaderingen en bijeenkomsten worden georganiseerd. De bestaande loods kan nog gebruikt worden als stalling voor werktuigen en om activiteiten te laten plaatsvinden. Fase 5) Definitief ontwerp nieuwbouw (april 2012 – mei 2012) Na het doorlopen van de procedure van bestemmingswijziging (fase 2), zal het definitieve ontwerp gemaakt kunnen worden. Ook zullen de benodigde onderzoeken uitgevoerd worden (indien niet al eerder voltooid). In deze fase worden ook de bouwvoorbereidingen getroffen en worden de bouwvergunning en sloopvergunning aangevraagd. Verder wordt een aanbesteding doorlopen voor de nieuwbouw.
- 29 -
Fase 6) Uitvoering bouwwerkzaamheden (juni 2012 – februari 2013) Vanaf juni 2012 is de nieuwbouw gepland. Uitgangspunt is dat de nieuwe gebouwen voor de winterperiode zover gereed zijn dat deze wind- en waterdicht zijn. De oplevering is voorzien in februari 2013. Aansluitend wordt de laatste hand gelegd aan de inrichting van het erf, inritten, etc. Fase 7) Opening (april 2013) De opening is voorzien in het voorjaar van 2013. De volledige nieuwbouw is dan voltooid. Groot Zandbrink is gereed om het volledige toeristenseizoen 2013 operationeel te zijn. Met ingang van april 2013 kunnen ook volop scholen ontvangen worden voor de Boerenwerkklassen.
Fase 1 2 3a 3b 3c 4 5 6 7
2011
2012
2013
Voorbereiding Best.wijziging Ontwerp 1 Aankoop Restauratie Operationeel 1 Ontwerp nieuw Uitvoering Opening
Fysieke maatregelen per fase: 3c restauratie Boerderij 3c herbouw/restauratie Hooibergen 4 sanering en sloop stenen en houten veeschuren 5 bouw groepsaccommodatie
oktober 2011 – maart 2012 oktober 2011 – maart 2012 april – mei 2012 juni 2012 – maart 2013
De snelheid van het realiseren van de maatschappelijke functies hangt mede af van draagvlak (co-financiering): 5 bouw nieuw kapschuur/loods juli 2012 of later 5 bouw veestalletje juli 2012 of later 4 sanering en sloop houten loods maart 2013 of later
- 30 -
8. Analyse en Conclusies Uit de uitwerking van de activiteiten en analyse is gebleken dat een haalbaar duurzame exploitatie van de boerderij Groot Zandbrink als Groen Activiteitencentrum mogelijk is. De maatschappelijke meerwaarde staat voorop. De Boerenwerkklassen, de rol van vrijwilligersorganisaties en de waarde als informatie- en educatiecentrum voor het agrarische cultuurlandschap, staan hier borg voor. De haalbaarheid is voor het plan is onderbouwd met marktonderzoek en getoetst door deskundigen. In de ontwikkelfase is advies ingewonnen bij Leasure Result, Arcadis, projectbureau SVGV en verschillende ervaringsdeskundigen en ondernemers. Het concept bedrijfsplan is voorgelegd aan een bedrijfsadviseur multifunctionele landbouw van LTO Noord Advies. Daarbij is het plan en de begroting verder aangescherpt en bijgesteld. Het resultaat is een haalbaar en realistisch plan volgens de laatste kennis en inzichten in de marktontwikkeling. Bij het uitwerken van het bedrijfsplan zijn risico‟s en randvoorwaarden goed in beeld gebracht. In dit hoofdstuk worden belangrijke aandachtspunten benoemd. 1) Terugbrengen investeringslast De totale investeringslast die op de locatie drukt, bedraagt ca. 2,4 Miljoen euro. Wanneer dit volledig op de kapitaalmarkt gefinancierd moet worden tegen marktconforme rente en aflossing, is het realiseren van de maatschappelijk functies niet haalbaar. Daarom is in het plan opgenomen een taakstelling om de te financieren investeringslast terug te brengen tot ca. 1,4 Miljoen euro. Dit kan door eigen vermogen van de exploitant in te brengen, door subsidies te verwerven, via bijdragen van de founding partners en via steun door bedrijven via maatschappelijk verantwoord ondernemen. Boerderij en Landschap en Veurink Projecten hebben goede verwachting dat het terugbrengen van de investeringslast op deze manier mogelijk is. Door de investeringslast op deze manier te verlagen, is een economische duurzame exploitatie mogelijk in combinatie met de gewenst maatschappelijke functie. 2) Draagvlak Van groot belang is draagvlak bij overheden en (maatschappelijke) organisaties in de omgeving. De draagvlak is aanwezig doordat in de planvorming alle partijen betrokken zijn. Naast de vertegenwoordigers in de stuurgroep (gemeente Leusden, landgoed De Boom, projectbureau SVGV), zijn ook de provincie Utrecht, waterschap Vallei en Eem en verschillende (maatschappelijke) organisaties betrokken. Er is brede steun voor het concept van groen activiteitencentrum. 3) Toeristische en recreatieve ontwikkeling Voor de exploitatie van Groot Zandbrink is de ontwikkeling van toerisme (groepsaccommodatie) en recreatie (bezoekers theeschenkerij) van belang. De vraag naar groepsaccommodaties stijgt en door ligging centraal in het land op een goed bereikbare locatie is hiervoor een goed potentieel aanwezig. Deze wordt versterkt door de historische waarde van de boerderij en de aantrekkelijke ligging in het agrarische cultuurlandschap. Van belang zijn verder de ontwikkeling van de Grebbelinie als toeristische bestemming met de Asschatterkeerkade als trekpleister in de directe omgeving. De bereikbaarheid van Groot Zandbrink voor wandelaars en fietsers zal in de komende jaren verder verbeteren. Leusden zal zich daarmee profileren als wandel- en fietsgemeente en toegangspoort tot de Gelderse Vallei. Groot Zandbrink als groen activiteitencentrum past uitstekend in deze ontwikkeling.
- 31 -
4) Ondernemerschap In combinatie met de maatschappelijke en ideële activiteiten op de boerderij is een zakelijke aanpak noodzaak om de exploitatie duurzaam mogelijk te maken. Hans Veurink en Fleur Lendering beschikken gezamenlijk over kennis en vaardigheden om dit te realiseren. Hans heeft 20 jaar ervaring als adviseur, projectleider en manager in zowel commerciële als nonprofit organisaties. Hij zal het voortouw nemen in de exploitatie en daarbij zijn ervaring als organisator en begeleider van vrijwilligersgroepen benutten. Hans is flexibel en creatief, beschikt over een goed netwerk en communicatieve vaardigheden is resultaatgericht en ondernemend. Fleur voegt hieraan toe haar ervaring als bedrijfsadviseur op het gebied van bedrijfseconomie, ruimtelijke ordening en marktgerichte ontwikkeling van recreatieve bedrijven in de paardensector. Hoewel directe ervaring als exploitant van verblijfsaccommodatie of daghoreca ontbreekt, beschikken Hans Veurink en Fleur Lendering over voldoende kennis en vaardigheden om de exploitatie van Groot Zandbrink op zich te nemen. In de twee aanloopjaren voor de werkelijke start, zullen zij zich hierin verder trainen en ontwikkelen. 5) Vrijwilligersorganisatie Bij de activiteiten op Groot Zandbrink vervullen vrijwilligers een belangrijke rol. Dat geeft een maatschappelijke meerwaarde en zorgt voor breed draagvlak in de omgeving. Tegelijk kan een organisatie gebaseerd op vrijwilligers ook kwetsbaar zijn. Dit wordt ondervangen door de huidige vrijwilligersorganisatie te professionaliseren. Er is bij Vallei Horstee, de SBOW en andere groepen een goede vrijwilligerspool aanwezig. Samen met het kenniscentrum Movisie is een plan van aanpak ontwikkeld voor een professionale organisatie met vrijwilligers op basis van een eigen profiel. Dit is in een apart plan onder de naam “Vallei Gilde” uitgewerkt. Het plan is gebaseerd op de trends die zichtbaar zijn in vrijwilligersland en zal onder begeleiding van experts worden uitgevoerd en waar nodig bijgesteld. De eerste reacties van bestaande en nieuwe vrijwilligers tonen aan dat hiermee een goede en enthousiasmerende aanpak is gevonden.
Slotconclusie Na een intensieve periode van ideeën uitwerken en plannen maken, is een bedrijfsplan tot stand gekomen dat een goede balans vindt tussen een maatschappelijke functie op boerderij Groot Zandbrink in combinatie met een haalbare en duurzame exploitatie. Er is groot vertrouwen dat dit plan in de jaren 2011 en 2012 de verder procedures van vergunningverlening en realisatie kan doorlopen. In deze twee jaren zullen de activiteiten zich ontwikkeling zodat in 2013 de gemeente Leusden beschikt over een uniek groen activiteitencentrum als visitekaartje in een prachtig agrarisch cultuurlandschap.
- 32 -
BIJLAGE 1: Voorbeeldbeschrijving enkele doe-activiteiten De Hooibouw Op het terrein van Groot Zandbrink zullen een paar stukje grasland worden onderhouden. Het zal niet lukken om die „op bestelling‟ hooiklaar te hebben op het moment dat een groep de activiteit Hooibouw wil doen. Daarom wordt in de wei het gras kort gehouden en zit het hooi al kant en klaar in de hooiberg. Voordat een groep komt, wordt een vrachtje hooi uit de berg gehaald en in de wei uitgestrooid. Daarmee gaat de groep aan de slag. Ze mogen het hooi met de hand schudden en wiersen. Een vrijwilliger geeft uitleg en begeleiding. Daarna mogen ze het paard voor de vorkjesschudder en de sleephark spannen om deze werktuigen gebruiken. Tot slot wordt het hooi opgeladen op een kar en opgeslagen in de hooiberg. Dan wordt de boel weer opgeruimd, de paarden op stal gezet en bij de koffie is een kort filmpje over hooien en inkuilen in vroeger jaren en zoals het er nu in de moderne landbouw aan toe gaat.
De Houtoogst Dit is een stoere activiteit. Op een locatie op het landgoed waar bomen staan die kaprijp zijn, is een deel gereserveerd voor Groot Zandbrink. De groep die de activiteit Houtoogst wil doen, mag zelf een boom uitkiezen. Die wordt gekapt. Of de mensen zelf mogen zagen of dat een professional die doet, zal nog bepaald moeten worden. In ieder geval heeft een professional de leiding. De gekapte boom wordt ontdaan van zijtakken. Dan mag de groep de stam onder de Mallejan hangen en door een paard uit het bos laten slepen. Vervolgens opladen op een kar en vervoeren naar Groot Zandbrink. Afsluiten met koffie en eventueel een filmpje. De activiteit kan nog worden uitgebreid met een vervolg. De stam kan gebruikt worden om met de groep een houtsculptuur te maken onder begeleiding van een houtkunstenaar. Dat levert een mooi tastbaar object op om mee naar huis te nemen. Voor bijvoorbeeld teambuildings van bedrijven kan dit een mooie invulling zijn.
Aardappels rooien Dit kan uiteraard alleen in een bepaalde tijd van het jaar. Het is voor veel mensen als een bijzondere ervaring om zelf met de hand de aardappels uit de grond te halen. Vervolgens in een kratje doen en met de kruiwagen naar de schuur rijden. Daar worden de aardappelen gewogen en in zakken gedaan. En ieder mag zelf een zakje aardappels mee naar huis nemen. Dit kan een mooie activiteit zijn voor een „grootouder-kleinkind‟ arrangement.
- 33 -
Het Ploegen Op het terrein van Groot Zandbrink wordt een klein akkertje jaarrond „zwart‟ gehouden. De activiteit Ploegen kan daar plaats vinden. Eerst gaat een groep de ploeg uit de schuur halen en krijgt uitleg hoe deze werkt. Het gaat om een eenscharige paardenploeg. Het paard wordt van stal gehaald en ingespannen. Daarna kan het ploegwerk op de akker beginnen. De deelnemers mogen zelf het paard leiden terwijl ze, lopend achter de ploeg, een mooie rechte voor proberen te maken.
Het Vlegelen In de grote kapschuur is een dorsvloer die geschikt is om te vlegelen. Op Groot Zandbrink is een voorraadje rogge aanwezig die in „garven‟ bijeen is gebonden. Halmen dus met het graan er nog in. De groep mag de garven uit elkaar halen en ze op de dorsvloer netjes uitspreiden. Daarna begint het vlegelen. De korrels worden uit de aar geslagen. Het stro en de graankorrels worden apart verzameld. Dit hele proces van het vlegelen kan zo snel worden opgeschreven, maar het vraag veel techniek en handigheid. Niet voor niets worden er aparte vlegelkampioenschappen gehouden. Het is wel een mooie activiteit om met een groep te doen.
De Postkoets en de Hessenkar Groot Zandbrink ligt aan de Postweg, waar in vroeger jaren met historische postkoetsen is gereden. Een kilometer naar het noorden ligt door Achterveld de Hessenweg. De kooplieden uit Hessen vervoerden hierover met hun Hessenkarren de koopwaar naar Amersfoort, vanwaar het met de boot naar Amsterdam ging. Op Groot Zandbrink zou een Postkoets en een Hessenkar (met bredere wielbasis!) moeten staan. Die zijn mooi te gebruiken bij de activiteiten. Het inspannen van de paarden en maken van een kort ritje is al een beleving op zich. Groot Zandbrink is ook in beeld als mogelijke trouwlocatie. Het is natuurlijk prachtig als het bruidspaar dan met een luxe postkoets kan arriveren.
- 34 -
