bronnen module design research & interactiviteit

bronnen / module design research & interactiviteit

bronnen module design research & interactiviteit

bronnen behorend bij module CMDDES02-4 design research en interactiviteit 2015 - 2016 James Boekbinder & Jantien Slob (vertaling en redactie)

1


landbouw in de stad: interview met landschapsarchitecte April Philips Ik zag April Philips een paar jaar geleden een bijdrage leveren aan de creatie van de Dixie School Rain Garden in Marin County, Californië. Het bouwen van zo’n schooltuin kost Philips bijna geen enkele moeite - als opdracht is zoiets voor haar een makkie. Haar gelauwerde bedrijf April Philips Design Works heeft ecologische stedelijke landschappen ontworpen door heel het gebied van de ‘Bay Area’: Union Square, Santana Row en Oakland Memorial Park, om er maar een paar te noemen. Nu heeft ze haar groene kracht gebundeld in een boek met 300 foto’s: Designing Urban Agriculture: A Complete Guide to the Planning, Design, Construction, Maintenance, and Management of Edible Landscapes (Wiley Inc.). Ik sprak met haar over haar visie op de integratie van voedsel in stedelijke omgevingen door heel het land. Je was al jaren bezig als architect en als

de voedselvoorziening voor de hele stad

stedelijke ontwerper maar pas toen de

garanderen. Voedsel kan in voortuinen en

crisis kwam en je een eigen groentetuin

langs stadswegen verbouwd worden en

aan huis startte, begon je te zoeken naar

soms is voedsel een onderdeel van een

manieren om ‘eetbaar tuinieren’ in de

openbare ruimte zoals bijvoorbeeld de

stad te realiseren. Hoop je dat de wegen

Beacon Hill Food Forest in Seattle. Het kan

van alle landschapsarchitecten uitein-

zelfs deel uitmaken van de constructie van

delijk bij dit moment van verlichting

muren en daken.

uitkomen? Jazeker! De behoefte is nog nooit zo groot

Je schrijft dat mensen zich zo weinig

geweest als nu om meer te begrijpen van

verbonden voelen met waar hun voedsel

de belangrijke relatie tussen voedsel en

vandaan komt dat ‘alleen denken aan het

gezondheid. Eet je stad - waarom niet?

voedselsysteem als iets waar ze deel van

In sommige opzichten zie ik designers

uitmaken’ het eerste obstakel vormt voor

als een soort ‘chefkoks’ die een nieuwe

het creëren van positieve verandering.

gumbo aan het creëren zijn: uit welke

Ja, als je een jong kind leert boerenkool te

lokale ingrediënten kan ik kiezen, welke

eten, dan gaat het boerenkool eten en daar

voeg ik toe om het gerecht een nieuwe

ook van houden, natuurlijk! Een eenvou-

draai te geven, welke smaak staat centraal

dige manier om te beginnen is dus om op

en moet benadrukt worden… Ontwerpers

scholen de basis van gezonde voeding

doen praktisch hetzelfde maar met andere

over te brengen aan kinderen en hun

ingrediënten uit aarde, lucht, vuur en

ouders, vooral in gemeenschappen waar

water.

de beschikbaarheid van gezond voedsel niet vanzelfsprekend is (‘food insecure

2

De integratie van eetbare materialen in de

communities’). ‘Ecoliteracy’ - eco-gelet-

stad kan verder gaan dan gewoon de cre-

terdheid - speelt een belnagrijke rol in het

atie van een ‘gemeenschappelijke volks-

bereiken van dit doel. We zijn behoorlijk

tuin’ of een ‘urban farm’. Die zijn geweldig

eco-ongeletterd en we moeten eerst daar-

maar kunnen niet iedereen van eten

aan wat doen. De website van ‘Center for

voorzien of de stabiliteit en veiligheid van

Ecoliteracy’ (non-profit) is een mooie bron


van ondersteuning voor dit soort naar

beeld van de manier waarop een onderne-

buiten gerichte activiteiten.

ming iets terug kan geven aan de gemeenschap.

Wat maakt ‘ecoliteracy’ zo essentieel? Voedsel kan een brug slaan naar een

[Lafayette Greens, ontworpen door Ken-

gesprek over andere aspecten van een

neth Weikal Landscape Architecture,

gemeenschap, ecologie en leefbaarheid,

bestrijkt een derde hectare en is zowel in

inclusief de gezondheid van de stad in

functioneel als in esthetisch opzicht een

fysiek, sociaal, economisch, cultureel en

succes. In 2012 werd het bekroond met

milieu-opzicht. Een systeem-georiënteer-

een ‘Honor Award’ door de American

de benadering, gericht op het integreren

Society of Landscape Architects. Nu wordt

van regeneratieve of levenscyclus-mo-

de tuin beheerd door een tuinmanager van

gelijkheden in de infrastructuur van onze

Compuserve en worden de tuinen bewerkt

voedselvoorziening, betekent ook een

door vrijwilligers, waaronder veel Com-

verschuiving van paradigma’s op het ni-

puserve werknemers. Alle voedsel wordt

veau van de hele stad, of zelfs op globaal

gedoneerd aan de plaatselijke voedselban-

niveau.

ken van Detroit. De vrijwilligers mogen als beloning voor hun inspanningen ook een

Het bekijken van de foto’s in je boek van

beetje mee naar huis nemen.]

Lafayette Greens, in het centrum van De-

Photo credit: Lafayette Greens, Detroit.

troit, gaf hoop voor steden die voor hun

Beth Hagenbuch

bestaan vechten. Een verlaten stuk erf in een stad werd omgezet in een stedelijke

Het verhaal dat je in je boek vertelt over

landbouw-oase. Ik vind het geweldig! Ik

Cuba en de ‘transitiesteden’ is fascine-

zeg: laat boerenkool en een fruitboom

rend.

op elke straathoek bloeien. Hoe werd dit

Het verhaal van Cuba is enorm interes-

bereikt?

sant. Nadat de Sovjet Unie in 1991 ineen

Compuware zag dit project als een manier

stortte ging ook de speciale relatie met

om iets terug te geven aan de gemeen-

Cuba verloren en daarmee ook de af-

schap door het centrum mooier te maken

spraak om gesubsidieerde olie aan Cuba

en door een ruimte te creëren waar werk-

te verstrekken. Toen Cuba zijn toegang tot

nemers, bezoekers en bewoners kunnen

goedkope olie verloor begon wat nu heet

ontspannen en plezier kunnen hebben.

de Speciale Periode van Decentralisatie

Door van deze plek niet gewoon een plein

van zijn infrastructuur, d.w.z. de omzetting

te maken maar ook een voedselvoorzie-

van een gecentraliseerde in een divers en

ning, helpt het bedrijf het publiek iets te

lokaal-georiënteerde infrastructuur.

leren over gezondheid, verantwoordelijkheid voor het milieu en het verbouwen van

Het verschepen van producten en vervoer

voedsel. Behalve de op maat gemaakte

met de auto werd onmogelijk voor de

verhoogde tuinier-platformen van metaal,

meeste Cubanen. Om hier mee om te gaan

zijn er schuren, een plek waar kinderen

nam de overheid van Cuba een aantal

kunnen leren en tuinieren en een plek voor

beleidsmatige beslissingen om te zorgen

openbare kunst. Informatieve bewegwij-

dat het land een voedselvoorzienings-

zering helpt bij het voorlichten van het

systeem kon creëren dat in staat was om

publiek over het verband tussen tuinbouw

mensen van voedsel te voorzien zonder

en duurzaamheid.

gebruik van technologiën die van fossiele brandstof afhankelijk waren. Ze vroegen

Lafayette Greens is een geweldig voor-

de International Permaculture Design ge-

3


meenschap om hulp met het creëren van

groeid tot een programma dat meer dan

programma’s op het gebied van duurzame

100 achtertuinen, zeven Community Mar-

landbouw, educatie en mentoring. Deze

ket Farms (boerderijen die voedsel leveren

waren nodig omdat er niet genoeg boeren

aan plaatselijke markten - red.), wekelijkse

waren om een decentraal systeem van

marktkramen, een kas en verschillende

kleine boerderijen door het hele land op te

‘urban farming’ educatieprogramma’s

zetten.

behelst.

Hoe hebben ze het gebrek aan boeren

Maar daarvoor heb je geld nodig.

gecompenseerd?

Ja, de geldvraag, hè? Altijd relevant! Het

Iedereen die interesse had in het gebruik

lijkt alsof Kickstarter zijn populariteit snel

van land om voedsel te verbouwen, kreeg

verliest - een aantal maanden geleden zou

land om te verbouwen. Er bestonden geen

dat een van mijn eerste reacties zijn op

synthetische verdelgingsmiddelen meer.

deze vraag. Kijken naar manieren waarop

De landbouw werd dus biologisch. Afval

je de voordelen kunt vergroten door

van de gemeenschappen werd niet langer

afspraken met partners zoals bijvoorbeeld

verscheept naar een andere bestemming,

een restaurant, zodat het risico voor zowel

maar werd ter plekke in grote stedelijke

de boer als het restaurant minder wordt,

bakken vol wurmen verwerkt tot mest.

het verschaffen van biologisch voedsel

Boerenmarkten werden op locaties overal

aan plaatselijke consumenten tegen lage

in de steden gestart om te zorgen dat

prijzen, of het bijdragen aan de economi-

mensen een plek hadden om goederen

sche weerbaarheid van de plaatselijke ge-

te ruilen binnen loopafstand van huizen,

meenschap - dit zijn resultaten die verder

boerderijen en centrale locaties.

reiken dan alleen de plaatselijke consumenten. Subsidies van stad en overheid

Riverpark Farm, NYC. Photo credit:Ari

vormen ook een bron van ondersteuning.

Nuzzo

Een voorbeeld is de People’s Garden Grant Program van het National Institute of

En Riverpark Farm, een verplaatsbare

Food & Agriculture (NIFA), beheerd door

boerderij in het centrum van Manhat-

de USDA met bijdragen van de Agricul-

ten? Of City Slicker Farm in Oakland,

ture Marketing Service, Animal and Plant

Californie? Waar begin je als je zoiets wilt

Health Inspection Service, Food and Nu-

creëren?

trition Service, US Forest Service, en de

Zoals ik al zei, voedsel is een verbindend

Natural Resources Conservation Service.

onderwerp dat leidt naar andere gesprekken. De eerste stap is dus om gelijkge-

Heb je tips voor andere landschapsarchi-

stemde personen te betrekken bij je idee

tecten?

om een groep van belanghebbenden op te

Designers zouden zichzelf moeten zien als

bouwen. City Slicker Farm begon in 2001

mensen die aan kunnen zetten tot veran-

op een heel bescheiden niveau door mid-

dering: dus niet alleen ontwerpen, maar

del van coöperatieve gesprekken op buurt-

ook actievoeren en voorlichting geven!

niveau. Een groep mensen uit de gemeenschap kwam bij elkaar om het probleem dat ze in een ‘voedselwoestijn’ woonden op te lossen door hun eigen voedsel te verbouwen op lege terreinen. Het eerste stuk grond werd gedoneerd door Willow Rosenthal. Dat eerste initiatief is uitge-

4


Stone’s Throw Urban Farm: interview met Alex Liebman Alex Liebman van Stone’s Throw Urban Farm vertelt over de risico’s van landbouw op lege en braakliggende stukken grond in de stad, over het genereren van voldoende inkomsten om er van te leven en over de maatregelen die nieuwe of toekomstige ‘urban farmers’ (stedelijke boeren) moeten nemen om hun kans op succes te vergroten. Stone’s Throw Urban Farm is een recente-

net gestarte, niet-conventionele onderne-

lijk opgerichte marktboerderij die kleine,

ming geen kans te maken op een lening.

lege stukken grond in de Twin Cities St.

Het idee op zich vonden ze ook ongemak-

Paul en Minneapolis omzet in winstge-

kelijk. Daarom zetten ze Kickstarter.com in

vende stadsboerderijen die de plaatse-

om het startkapitaal bij elkaar te brengen.

lijke gemeenschap van verse biologische

Aan het einde van hun campagne bleken

groenten voorzien. Tot nu toe heeft

ze 908 dollar meer te hebben ingezameld

Stone’s Throw 15 stukken grond ontwik-

dan de 15,000,- die ze nodig hadden.

keld, variërend in grootte van 0.05 tot een vijfde hectare. Ze verkopen de producten

Zoals de meeste stadsboeren proberen de

op plaatselijke boerenmarkten door mid-

boeren van Stone’s Throw niet te beta-

del van een CSA programma, en aan de

len voor het gebruik van de lege stukken

groothandel in de buurt.

grond die ze bewonen en bewerken. In de meeste gevallen maakt Stone’s Throw een

Alex Liebman, bewoner en boer van Sto-

afspraak met de eigenaren om hun grond

ne’s Throw en daarvoor boer bij Concrete

te gebruiken in ruil voor een aandeel in

Beet Farmers, heeft het ontstaan van deze

het CSA programma (1) die de eigenaren

nieuwe stadsboerderij uitgelegd in een re-

een van te voren vastgesteld deel van de

cent interview met EthicalFoods.com. Alex

productie ter waarde van 500 tot 800 dollar

zei dat de Concrete Beet boeren na hun

in het vooruitzicht stelt. Soms kunnen an-

eerste jaar andere plaatselijke urban far-

dere afspraken worden gemaakt: een stuk

mers met vergelijkbare ambities opriepen

grond kon Stone’s Throw overnemen met

om mee te werken aan de ontwikkeling

een huurcontract als ze ook het betalen

van het stedelijke boerenbedrijf tot een

van de jaarlijkse onroerend goed belasting

kleinschalige, winstgevende onderneming

op zich nam.

die werknemers voldoende zou kunnen betalen om ervan te leven.

Volgens Alex brengen hun activiteiten

“We waren allemaal bezig een duurzame

andere voordelen met zich mee. Zo on-

hobby te ontwikkelen tot een echte onder-

derhouden de stadsboeren de grond en

neming,” volgens Alex.

verbeteren ze de grondkwaliteit door het bewerken en bemesten ervan.

Met twee andere urban farms werd een samenwerking gestart - Uptown Farmers

Voor stadsboerderijen als Stone’s Throw

en Pig’s Eye Urban Farm. Uiteindelijk heb-

vormen braakliggende stukken grond de

ben ze hun middelen samengevoegd om

basis van het stadsboerenbedrijf. Hoewel

Stone’s Throw Urban Farm te creeren.

het voor de eigenaren ook voordelen met

De boeren van Stone’s Throw dachten als

houd, voor de boer wanneer hij er van kan

zich mee brengt in de vorm van onder-

5


leven, en de buurt die toegang krijgt tot

idee zijn van het verplaatsen van boerde-

vers voedsel, ervaren vele stadsboeren de

rijen naar gebieden van de stad die voor

tijdelijke aard van dit soort gebruik juist

woningen bestemd zijn. Sommige mensen

als een reëel gevaar.

vinden de ‘hoepelhuizen’ (ronde kassen

Uiteindelijk zoeken de meeste landeigena-

die tot 3.6 meter hoog kunnen zijn) lelijk.

ren iemand die het land wil kopen of huren

Anderen maken zich zorgen over het nega-

om er geld mee te verdienen.

tieve effect dat boerderijen die ter plekke hun producten verkopen (‘market farms’)

Het gebruik van slechts tijdelijk beschik-

zouden kunnen hebben op de waarde

bare grond betekent dat het werk en de

van hun woningen, of zijn bang dat ze de

investering in een stadsboerderij uitein-

ontwikkeling van de wijk kunnen tegen

delijk verloren kunnen gaan. Dit maakt het

houden, of vrezen dat de plek gevuld zal

moeilijk voor stadsboeren om meerjarige

worden met lelijke en stinkende compost-

gewassen te cultiveren, zoals frambozen

hopen, of dat de boerderijen verkeer en

en appelbomen. Hun inspanningen om de

lawaai aantrekken.

kwaliteit van de aarde te verhogen - iets

In antwoord op deze zorgen, zei Alex dat

essentieels voor de productiviteit van

de buurtbewoners overwegend positief

een boerderij - gaat dan ook verloren. Dit

zijn over Stone’s Throw, maar dat ze wel

vormt een economische dreiging voor de

te maken hebben gehad met ontevreden-

boeren omdat hun vermogen om zich in

heid.

hun levensonderhoud te voorzien verbon-

“Sommige gemeenteraadsleden hadden

den is aan het bezit van een specifiek stuk

problemen met de hoepelhuizen en allerlei

grond.

andere zaken - dat hoort er eigenlijk bij,

Alex: “Het is echt moeilijk voor stadsboe-

daar kun je niet zo veel aan doen,” volgens

ren om permanent beschikbare grond te

Alex.

vinden.”

Naar zijn idee ontstaat er af en toe span-

Het kopen of huren van een stuk grond is

ning rondom het gebruik van water.

meestal te duur voor de boeren. De prijzen

Stone’s Throw boerderijen zijn afhankelijk

worden namelijk door de woningmarkt be-

van hun buren voor water. Met toestem-

paald, niet door de landbouwmarkt. Stads-

ming van eigenaren sluiten stadsboeren

boeren kiezen lege stukken grond meestal

een meter aan en betalen vervolgens voor

omdat ze ruilafspraken kunnen maken of

hun aandeel in het verbruik. Sommige

een gesubsidieerde huurcontract van de

buren reageren achterdochtig vanwege

gemeente kunnen krijgen. Een klein aantal

kwesties van aansprakelijkheid. Als een

groepen in de VS werkt aan het oprichten

leiding breekt, wie is er bijvoorbeeld ver-

van trusts die grond beschikbaar stellen

antwoordelijk voor de reparatie?

om stadsboeren te ondersteunen.

Ondanks een aantal klachten zijn buren tot nu toe overwegend positief over de

Alex merkt op dat terwijl Stone’s Throw

stadsboerderijen. Het ontwikkelen van de

nog geen stukken grond heeft moeten

gemeenschap is een van de fundamenten

verlaten, dat dit onvermijdelijk een keer zal

van de stadsboerderijbeweging. Volgens

gebeuren.

Alex houden buren de boerderij in de gaten als de boeren afwezig zijn om vanda-

Omgaan met de buren

lisme en diefstal te voorkomen.

Ondanks dat ze een breed publiek draag-

6

vlak hebben, hebben ze ook een aantal

‘Urban farming’ wettelijk toegestaan in

klachten ontvangen van ontevreden buren

Minneapolis

en gemeenteraadsleden die tegen het

De stad Minneapolis nam recentelijk een


aantal wetten aan die het stedelijke boe-

ik Alex welk advies hij aan toekomstige

renbedrijf definiëren en reguleren. In het

stadsboer zou geven.

kader van deze nieuwe bestemmingswet-

Zijn eerste suggestie aan nieuwelingen

ten kunnen stadsboeren hun producten

was om stage te lopen bij een grootscha-

ter plekke verkopen. Dit werd eerder niet

lige, biologische boerderij om te leren

toegestaan omdat werd gedacht dat een

hoe landbouwproductiesystemen werken

dergelijke onderneming in een woonwijk

zodat ze deze principes doeltreffend op

te veel lawaai en verkeer zou kunnen ver-

kleine schaal kunnen implementeren.

oorzaken.

“Ik zou het geleerde overnemen en aan-

Ook zijn het houden van bijen, hoepel-

passen voor gebruik op kleinere schaal,

huizen, aquaponics en compostputten

in plaats van andersom,” zegt Alex. “Er

wettelijk toegestaan en onderhevig aan

is zo veel kennis van het boerenbedrijf

regelgeving. Deze door de overheid ge-

aanwezig op het platteland van Amerika

leide inspanning om stadsboerderijen te

dat het wel heel dom zou zijn dat niet te

ondersteunen en monitoren wordt nu ook

integreren in de stedelijke landbouw. Heel

door St. Paul geadopteerd. Daar werken ze

veel mensen op het platteland verbouwen

aan een eigen stelsel regelgeving.

prachtig voedsel, en ze zijn daar al heel lang mee bezig.”

Werkloze winters

Een tweede suggestie van Alex is om

Behalve het toegankelijk maken van bio-

onderzoek naar de gemeenschap te doen

logische producten voor de plaatselijke

voordat je daar een stadsboerderij begint.

gemeenschap is inkomsten genereren

Praten met buren, met plaatselijke land-

waarvan kan worden geleefd een van de

schapsarchitecten en hoveniers en andere

voornaamste doelen van de beweging. Tot

stadsboeren kan je informatie opleveren

nu toe dekt de winst van Stone’s Throw

die direct van invloed is op de verbouwing

net de productiekosten.

van voedsel, bijvoorbeeld weerpatronen,

Een van de belangrijkste obstakels van de

grondkwaliteit, microklimaten, of iets an-

boerderij om het hele jaar door rendabel

ders dat specifiek bij dat gebied hoort.

te zijn is het onvermogen om te blijven boeren tijdens de strenge winters. De

Naar de buitenwijken verhuizen

meeste boeren van Stone’s Throw werken

Alex hamert er op dat de volgende grote

er op deeltijdsbasis. Tijdens de winter zijn

stap voor de stadsboeren het richten van

ze afhankelijk van een tweede baan voor

hun activiteiten op de buitenwijken moet

inkomsten om het seizoen door te komen.

zijn. Gazonnen rondom bedrijfsgebouwen

Alex ziet toekomstige uitbreiding en vari-

en andere terreinen in het enormeuitge-

atie in hun activiteiten als een potentiële

strekte buitenwijkse landschap moeten

manier om de boerderij winstgevend te

omgezet worden in voedselproducerende

maken. Onder andere wil hij hoepelhuizen

tuinen en boerderijen die de plaatselijke

op zetten om de productieperiode te ver-

gemeenschap kunnen ondersteunen.

lengen, pakhuizen huren om het distribu-

“Waarom geen arugula verbouwen op

tiegebied te vergroten, en mogelijk ook

golfbanen?” Alex verwijst hiermee naar

eigen graan malen voor de verkoop. Maar

de hoeveelheid ruimte en de middelen

met hun huidige grootte, en met de voor

die aan het onderhouden van een gazon

hen nu beschikbare resources, kunnen ze

besteed worden.

rondkomen maar nog niet bloeien.

Veel buitenwijken zijn gebouwd op vruchtbare landbouwgrond waarop ooit boer-

Suggesties voor kandidaat stadsboeren

derijen stonden. In buitenwijken is er ook

Aan het einde van ons interview vraag

genoeg ruimte om voedsel te verbouwen,

7


bijvoorbeeld zoete mais en zomerpompoe-

Alex: “Vroeger waren er allemaal regio-

nen die ze nu niet kunnen planten omdat

nale centra die steden ondersteunden. Om

ze te veel ruimte innemen.

dat opnieuw tot stand te brengen - dat is echt iets groots, denk ik.”

Dit zou niet alleen een voordeel opleveren voor de plaatselijke bewoners in de vorm

(1) CSA’s (Community Supported Agri-

van duurzaam voedsel maar zou het water

culture) zijn plaatselijke coöperatieve

dat nu aan het onderhouden van gazons

programma’s waarin consumenten zich

opgaat inzetten voor een beter doel,

van te voren verplichten om een deel van

namelijk, het letterlijk versterken van de

de productie van lokale boeren onderne-

gemeenschap.

mingen af te nemen.

Interview met Urban Farmer Jim Montgomery van de Green Faerie Farm Jim Montgomery, een van de stichters van Green Faerie Farm, is niet de typische roodharige, gehandicapte, gay, geeky, stedelijke hoevebewoner. Maar hoeveel van dit soort mensen ken je überhaupt eigenlijk? 45 jaar oud, met een zachte, vriende-

grote fruitbomen zoals appel-, peer-,

lijke stem, vertelt hij graag als een soort

perzik-, pruim-, abrikoos-, avocado-, ker-

grap hoe in 1995, toen hij samen met

sen-, sinaasappel-, mandarijn-, vijgen- en

twee vrienden een huis uit 1920 in West

granaatbomen.

Berkeley kocht dat voor een groot erf lag,

Zijn collega-boeren, allebei afkomstig

de buren nogal opgewekt reageerden.

uit Costa Rica, telen de eetbare cactus

Blijkbaar dachten ze dat de komst van 3

nopales en tropische vruchten zoals

homo-mannen het begin was van het ‘ver-

kiwi, passievrucht en ananas-guava. De

yuppen’ van de buurt en dat het opknap-

bananenboom heeft nog geen vruchten

pen snel zou beginnen.

gedragen maar de bladern komen van

Maar in plaats van het huis te renoveren,

pas bij het maken van traditionele Costa

gingen hij en zijn vrienden, nog zwaar

Ricaanse tamales.

getraumatiseerd door het verlies van het

(in een bananenblad gestoomde maïs-

merendeel van hun vrienden in de AIDS

deegrol met of zonder vulling)

epidemie, meteen aan de slag in de tuin

Deze boerderij in de achtertuin is ook de

en begonnen dieren aan te schaffen voor

trotse bezitter van 20 kippen, ongeveer

de veeteelt. Dit groeide uit tot het huidige

evenveel konijnen, een paar bijenkorven

Green Faerie Farm.

en vier Oberhasli melkgeiten (een rustige

Vandaag bestrijkt de boerderij ongeveer

Zwitserse geit), en drie gewone geitjes.

725 vierkante meter grond en bevat het

8

een grote groentetuin met tomaten,

Deze stedelijke hoeve heeft zijn eigen

courgette, kalebas, boerenkool, kool,

‘grijswatersysteem’ en een door zonne-

bleekselderij, asperge en broccoli, alsook

energie aangedreven elektrische hek dat


wasberen, stinkdieren en opossums weg

Hij speelt een centrale rol in de binnenkort

van de dierenverblijven houdt. Mest van

te verschijnen plaatselijk gemaakte film

de dieren wordt gebruikt in de groentetuin

Edible City. Montgomery deelt zijn opval-

en de dieren eten plantaardige overblijfse-

lend geschilderde huis (donkergroen met

len die buren bewaren en doorgeven. Het

paarse accenten) met vijf andere mannen

hele bedrijf wordt nauwlettend onderhou-

en de zieke moeder van een huisgenoot.

den. De dierenverblijven bevinden zich ver

Ons gesprek deze week vond plaats op zijn

van het huis en de melkschuur is keurig

boerderij.

geveegd. Wat is het verhaal achter de naam ‘Green Montgomery is afgestudeerd aan Cal

Faerie Farm’?

(Californie Institute of Technology - red.)

De naam komt van de ‘gay marge’, de

met als hoofdrichting moleculaire biologie

radicale ‘faeries’ (‘fairy’ - fee - was samen

en is docent wiskunde aan de Maybeck

met ‘queer’ een bekend scheldwoord voor

High School (middelbare school - red.),

gays - red.), een soort van zwarte moslim

een onafhankelijke, collectief beheerde

onder de homo’s. Een van de problemen

instelling met ongeveer 115 studenten.

van gay zijn is hoe je geaccepteerd kan

Al 25 jaar werkt Montgomery als vrijwil-

worden door de hetero cultuur, en het

liger bij de Berkeley Free Clinic, waar hij

gevoel dat je naar de buitenwijk moet ver-

voorlichting geeft over AIDS-preventie.

huizen om erbij te horen. Radicale ‘faeries’

Hij is ook verbonden aan het Institute of

wijzen dit af. Ze vinden dat gays uniek zijn,

Urban Homesteading waar hij lessen geeft

enorme creativiteit bezittenen hebben

in veeteelt. Green Faerie Farm heeft een

minder problemen met de fluïditeit van

stage-programma voor mensen die erva-

gender of de betekenis van ‘masculine’ of

ring willen op doen in het telen van geiten.

‘feminine’. Het woord ‘green’ verwijst naar alles dat groeit en ook naar onze politieke

Montgomery werd geboren met een gene-

waarden.

tische beperking die zijn vader ook heeft: zijn handen zijn incompleet gevormd. Hij

Hoe veel van jullie eigen voedsel verbou-

heeft twee duimen maar geen vingers.

wen of telen jullie zelf?

Hij draagt een prothese in de vorm van

We fokken al ons vlees zelf en hebben een

metalen platen gebonden aan zijn polsen

overschot aan zuivel; sommige zuivel-

met riemen. Daarmee kan hij objecten

producten verkopen we als voer voor

oppakken en met de dieren omgaan. Hij

huisdieren. Als we met ons drieën - wij die

beweegt gracieus door zijn achtertuin,

de boerderij beheren - niet allemaal een

spreekt gemakkelijk over zijn beperking,

voltijdsbaan hadden, zouden we 80 tot

en straalt het vertrouwen uit van iemand

90 procent van onze groente telen in de

die zijn fysieke verschillen niet als een

zomer, en 50 tot 70 procent in de winter.

beperking zien.

We hopen dit te realiseren als we met pen-

Hij is met dieren opgegroeid. Toen hij

sioen zijn, dat is ons ideaal. De werkelijk-

12 was had hij 26 cavia’s. Daar kwamen

heid is nu ongeveer 50% in de zomer en 30

later konijnen, duiven en kippen bij. In zijn

procent in de winter. Het grootste deel van

tienerjaren begon hij dieren te telen om

ons voedsel bereikt onze tafel na een reis

zijn 60-centimeter lange Birmese python

van 15 meter.

te voeden. Het leven op het land zit in zijn bloed: zijn grootvader was varkensboer in

Zou je je filosofie rondom het fokken van

de Oakland Hills.

vee willen uitleggen? Ik eet vlees en ik zorg goed voor de dieren

9


die we gaan slachten. Ik geef ze namen en

Je bent iemand die al 30 jaar thuis groen-

ik ken ze. Ik bescherm ze tegen roofdieren

te teelt en vee houdt. Wat vind je van de

- in de natuur bestaan heel veel nare ma-

huidige ‘urban farm’ beweging?

nieren om dood te gaan. Ik voer ze en geef

Het is geweldig. Ik wist altijd al dat ik gelijk

ze ruimte om te bewegen en sociaal te zijn.

had. Ik dacht altijd al dat het mogelijk zou

Deze dieren leiden hebben goede levens.

zijn om een duurzame levenstijl te kunnen hebben in een stedelijke omgeving. Ik ben

Het ruimen van een kudde maakt noodza-

opgegroeid in El Cerrito in een cultureel

kelijk deel uit van het houden van gedo-

diverse gemeenschap waar het verbou-

mesticeerde dieren. Wanneer ik een dier

wen van voedsel niet ongewoon was. Veel

dood doe ik het snel en met respect, op

Italianen en Afro-Amerikanen verbouwden

de meest humane manier. Zo veel mensen

hun eigen groenten. Toen ik hier naartoe

kopen vlees zonder botten of huid. Het lijkt

verhuisde heb ik mensen ontmoet uit Viet-

niet meer op het dier waar het van is - ze

nam en Mexico die het normaal vonden

willen zichzelf afschermen van de werke-

eigen voedsel te verbouwen, net als ze de-

lijkheid, van wat het betekent om vlees te

den in hun eigen land. Het is niets nieuws.

eten. Als je goedkoop vlees koopt in een supermarkt, betekent dat dat je dieren eet

Waarom neemt het stedelijke boerenbe-

die gehouden en gedood werden onder

drijf juist nu zo’n vlucht, denk je?

afgrijselijke omstandigheden, wier leven

Het is nu een perfecte combinatie van

geen kwaliteit had. Ik wil niets te maken

omstandigheden: de economie is slecht,

hebben met die grootschalige industriële

het vertrouwen in de voedselindustrie is

vleesproductie.

weg en mensen maken zich zorgen over het milieu en over hun gezondheid. Er is

Hoe beïnvloed je beperking je werk als

gekke-koeien ziekte, uitbarstingen van E.

boer?

coli, angst voor salmonella. Er zijn nog

De geiten melk ik langzamer dan iemand

maar weinig mensen die niet meer gelo-

zonder beperking maar ik ben niet zo

ven in klimaatverandering. In dit land is er

langzaam als een beginner. Met mijn pro-

een epidemie van hartziektes, diabetes en

these kan ik een schop vasthouden. Ik heb

stress-gerelateerde ziektes. Nooit eerder

geleerd me aan te passen en vanaf een

zijn Amerikanen zo dik geworden en heb-

jonge leeftijd heb ik manieren gevonden

ben ze zo slecht gegeten. Het is een vrese-

om dingen te doen - zoals het knopen van

lijke combinatie en we exporteren het naar

veters - door gewoon te proberen en te

de rest van de wereld.

spelen.

Al deze factoren dragen er aan bij dat mensen hun eigen voedsel willen verbou-

Wat zeggen mensen als ze je zien tijdens

wen. Dit gaat met cycli - we hebben dit al

een wandeling met de geiten?

eerder gezien. Tijdens de eerste wereld-

“Wat voor type honden zijn dat?” En

oorlog vertrouwden mensen voedsel in

als ik een vrolijke stemming heb zeg ik

blik niet en verbouwden ze hun eigen

dan: ‘Zwitserse melkhonden.’ Sommige

groente als onderdeel van hun bijdrage

mensen vragen: “Zijn dat lama’s / paardjes

aan de oorlog. Tijdens de crisis in de jaren

/ ezeltjes?” De meeste mensen zijn open

‘30 verbouwden mensen voedsel uit nood-

en nieuwsgierig. Als ik met de geiten uit

zaak. In de 60-er en 70-er jaren gingen

wandelen ben dan knopen mensen altijd

mensen terug naar het land om politieke

een gesprek met me aan. En de geiten

en filosofische redenen.

genieten van de nieuwe omgeving en de afwisseling in hun dieet.

10

Wat is de grootste uitdaging voor jou als


boer in een stedelijke omgeving?

bijen, geiten, konijnen, eenden en kwartels

Ratten. Ik kan er een of twee vangen met

te houden. Je moet dan veel te veel doen

pindakaas of spek. De katten vangen de

en je raakt dan snel opgebrand.

jonge ratten. Maar grote ratten jagen op

Ook met groente, begin met een klein

kippetjes of jonge konijnen. Ik overweeg

stukje grond. En plant je lievelingsgroente

een rattenterrier aan te schaffen, ze zijn

die je graag eet.

speciaal gefokt om knaagdieren te vangen.

En doe het niet alleen. Het is veel leu-

De ratten met harige staarten (eekhoorns)

ker om het samen doen. Je creert een

zijn ook een probleem. Ze eten veel van

gemeenschap als je samen met je vrien-

het fruit. Op een dag liep ik naar buiten en

den dieren houdt en op het land werkt.

ontdekte dat eekhoorns een heel seizoen

Wanneer iedereen een bijdrage levert heb

aan kiwi’s ‘geoogst’ hadden.

je plezier, het lijkt meer op een feestje dan op werk.

Welk advies heb je voor beginnende ‘ach-

We leven in een tijd waarin je 300 Face-

tertuinboeren’?

book vrienden kan hebben maar geen

Niet proberen alles tegelijk te doen. Als je

echte gemeenschap. Boeren in de stad is

begint met dieren, begin misschien met

een geweldige manier om tijd met ande-

kippen, probeer niet tegelijkertijd kippen,

ren door te brengen.

Interview met stadsboer Julia Smith Gezien de hoeveelheid volkstuinen die overal verschijnen in BC, lijkt het alsof er een groeiende belangstelling bestaat voor het boeren in de stad en de betekenis daaran voor onze plaatselijke boerengemeenschap. Een van de stadsboerderijen waarmee

boerenbedrijf’, waarom het belangrijk is,

we kennis hebben gemaakt (dankjewel

en de bezigheden van Urban Digs in onze

Twitter!) is de ‘Urban Digs Farm’. Urban

gemeenschap.

Digs bestrijkt ongeveer 1.2 hectare landbouwgrond in Burnaby, Vancouver, Delta

Buy Local Eat Natural: kun je me een

en Richmond. Ze verbouwen en verkopen

beetje meer vertellen over het boeren in

een grote verscheidenheid aan producten,

de stad en hoe Vancouver en de Lower

zelfs sommige vleessoorten. Je hebt hun

Mainland hier baat bij kunnen hebben?

producten al misschien een keer gegeten

Julia Smith: Men is het niet helemaal

in een van de vele restaurants in Vancou-

eens over de exacte definitie van de term

ver waar ze aan leveren.

‘stadsboerderij’ maar in het algemeen

Recentelijk zagen we kans om met Julia

betekent het boerenactiviteiten die in ste-

Smith te spreken, de eigenaar van Urban

delijke centra plaatsvinden.

Digs en een vurige pleitbezorgster voor

Landbouw in de stad heeft minder energie

de ‘buy local’ beweging. We praatten over

en minder fossiele brandstoffen nodig.

de werkelijke definitie van het ‘stedelijke

De producten hoeven niet ver vervoerd

11


te worden of lang te worden opgeslagen,

beslissing genomen om boer te worden.

dus het gebruik van verkoelingssyste-

We begonnen door een groot leeg stuk

men neemt af. De producten zijn dus ook

grond in de stad te transformeren tot een

verser, er wordt minder verspild, er komt

kleine boerderij voor persoonlijk gebruik

minder op stortplaatsen en composthopen

en het enthousiasme van de plaatselijke

terecht en het daarbij horende energiever-

bevolking heeft als een stuwende kracht

bruik gaat omlaag.

gewerkt. Voordat we het wisten waren we bezig op verschillende andere stukken

BLEN: Wat voor voedsel verbouwen jullie

grond in de buurt, en begonnen we met

en waar kunnen we het kopen?

verkopen op boerenmarkten.

JS: We verbouwen heel veel verschillende groentesoorten, het hele jaar door, waar-

BLEN: Hoe zie je de toekomstige groei van

onder raszuivere tomaten, sla, erwten, bo-

Urban Digs?

nen, spruitjes, boerenkool, uien, knoflook,

We hopen onze productie te vergroten om

wortels, bieten, kruiden, kalebas, eetbare

grote hoeveelheden te kunnen aanbieden

bloemen, enz. We hebben ook eieren,

en meer keuze te geven aan onze bestaan-

en houden dieren voor speciale vlees-

de restaurantklanten. We plannen ook een

soorten, bijvoorbeeld ganzen, eenden,

uitbreiding van ons groente-abonnement

lam en ‘heritage’ varkens. We zijn een van

met producten in blik, zodat producten

de oprichters van City Farms Co-op, dus

door het hele jaar aangeboden kunnen

samen met onze eigen producten, hebben

worden. Uiteindelijk willen we een meer

we toegang tot 9 andere boerderijen en

traditionele boerderij hebben zodat we

kunnen daarom een echte diversiteit aan

daar onze veeteelt kunnen voortzetten

lokaal verbouwd fruit en groente bieden.

terwijl we ons met stadsboerderijen oriënteren op de productie van groente.

Veel van onze producten worden afgenomen door een aantal van de beste

BLEN: Je bent duidelijk gepassioneerd als

restaurants en door onze groente-abon-

het gaat om de ‘buy local’ beweging. Wat

nementprogramma (lijkt op een CSA). We

is de belangrijkste reden waarom het idee

verkopen ook op de River District Farmers

van lokaal voedsel je zo trekt?

Market van mei tot en met oktober en

JS: Om goed voorbereid te zijn op de zom-

de hele winter op de New Westminster

bie apocalypse [lacht].

Farmers Market. De co-op verspreidt onze

Ik kan de prijs van olie niet beinvloeden, of

producten en die van de andere leden bij

iets doen aan de globale economische en

Trout Lake, UBC en de Southland Farmers

politieke instabiliteit, oorlogen of supervi-

Markets. (Kijk op urbandigsfarm.com om

russen maar ik kan voedsel produceren op

een complete lijst te zien van de restau-

een zorgzame manier die mij, mijn gezin,

rants die onze producten afnemen.)

mijn gemeenschap en de aarde goed doet. Ik probeer niet de aarde te redden. Ik wil

BLEN: Veel steden omarmen het stede-

gewoon op een meer evenwichtige manier

lijke boerenbedrijf, waaronder New York,

leven en mijn verantwoordelijkheid nemen

Bangkok en Cairo. Wat inspireerde jullie

voor de enige, echt belangrijke zaak die ik

om Urban Digs te creëren? Is het op een

wel kan beheersen in deze onzekere tijden.

model uit een andere stad gebaseerd? JS: Urban Digs is een geheel op consumenten gericht boerenbedrijf. Mijn partner en ik hebben tot zover ik me kan herinneren geen van beiden ooit een

12

BLEN: Bedankt, Julia!


Soil survivor - interview met ‘urban farming’ legende Will Allen In hun nieuwe autobiografisch boek The Good Food Revolution: Growing Healthy Food, People, and Communities, laten MacArthur Genius en stadsboer Will Allen een andere kant van zichzelf zien. Het boek neemt de lezer mee achter de schermen van het vallen en opstaan van Growing Power, de stadsboerderij in Milwaukee, met een groente-abonnementsysteem en opleidingsprogramma voor jonge mensen. Het was deze boerderij die Allen op de kaart zette. Maar The Good Food Revolution is veel

die pijnlijke geschiedenis achter zich laten.

meer dan een ‘how-to’ handleiding. Het

En het feit dat mijn vader zijn ervaring in

verhaal gaat terug naar de familie van

de landbouw aan mij en mijn broers wilde

Allen die zich aan de armoede van een

overdragen was ongewoon. (De meeste

bestaan als sharecroppers wist te ont-

boeren wilden dit niet, met als resultaat nu

worstelen, naar zijn jeugd op het land,

obesitas, hartziektes, andere ziektes, enz.

naar de basketball carriere die hem uit de

- al die dingen die ontstaan omdat we het

armoede trok en de weg opende voor zijn

contact hebben verloren met ons voedsel

reizen, naar zijn werk voor verschillende

en slecht eten.)

multinationals, inclusief KFC en Procter

Jaren geleden, toen ik begon als stads-

and Gamble - en zijn uiteindelijk terugkeer

boer, werkte ik in verschillende gemeen-

naar het boerenbedrijf. Samen met zijn

schappen waar mensen vroegen: ‘Waar-

eigen verhaal vertelt Allen de verhalen

om ben je met die slavenarbeid bezig?’

van vele andere mensen die een sleutelrol

Ik hoor dat vandaag niet meer, maar toen

gespeeld hebben in de ontwikkeling van

hoorde ik het vaak.

Growing Power. Veel van deze mensen kregen voor het eerst van hun leven be-

Je hebt het over de historische discri-

trouwbaar en bevredigend werk te doen

minatie tegen zwarte boeren door het

op de stadsboerderij.

ministerie van Landbouw van de VS en het feit dat ze in de laatste decennia vrij-

Recentelijk spraken we met Allen over

wel verdwenen zijn. Denk jij dat Growing

het boek, de problemen die er in worden

Power en andere vergelijkbare projecten

genoemd en de gift vorig jaar van Walmart

meer jonge zwarte mensen zullen stimu-

en wat hij hoopt door te geven aan de

leren om boer te worden?

komende generaties.

Ja. Ten eerste is er de inzet van de First Lady in het Let’s Move programma, die

Hoe was het om opnieuw de vroege jaren

veel mensen heeft geïnspireerd om voed-

van de geschiedenis van je familie te

sel in hun achtertuin te verbouwen.

ervaren?

Maar ik denk ook dat als jonge mensen mij

Mijn familie maakte deel uit van de ‘great

zien - een persoon van kleur die betrok-

migration’ noordwaarts en mijn ouders

ken is bij het verbouwen van voedsel - ze

wisten naar Washington D.C. weg te

dat ook de motivatie heeft gegeven om te

komen. Maar het feit dat mijn vader nog

doen wat ik doe. We leiden ongeveer 1000

boer wilde zijn was een beetje ongewoon.

mensen per jaar op en velen komen ook

De meeste Afro-Amerikanen die werkten

terug om met ons samen te werken. [Gro-

als sharecroppers in de 30-er jaren wilden

wing Power heeft nu 150 werknemers.] We

13


hebben ook sinds 2000 toen ik met deze

gen, ze zien ons dus als een aanwinst. Ze

‘hands-on’ trainings begon, veel boerde-

gaan de gemeente dus niet meteen bellen

rijen zien ontstaan.

als er een probleem is. Voedsel verbouwen draait om de aarde,

Je vertelde over een gezin dat op de

vooral als je biologische landbouw be-

boerderij woonde, een vrouw die Karen

drijft. Je moet aarde eigenlijk ook ‘verbou-

heette, die vele moeilijkheden had door-

wen’. We zitten in een stad waar alle aarde

gemaakt voordat ze bij Growing Power

vervuild is. Daarom creëren we compost

begon, en over haar zoon en dochter

en zetten een laag van 60 centimeter

DeShell en DeShawn. Waarom nam je hun

bovenop gestampte aarde of beton om

verhalen op in het boek?

voedsel te kunnen verbouwen. We hebben

Zij zijn slechts een van de vele voor-

nu ongeveer 80 hectare waar we voedsel

beelden van mensen die uit moeilijke,

op verbouwen.

stressvolle omstandigheden komen, bij wie ik een transformatie zie als ze weer

Growing Power is bezig met het ontwik-

in contact komen met hun voedsel en het

kelen van een verticale boerderij. Kun je

systeem dat we ontwikkeld hebben bij

daar meer over vertellen?

Growing Power. Ik heb veel mensen ge-

Het zal de eerste verticale boerderij zijn.

zien die erdoor heen komen en een beter

De boerderij kost 12 miljoen dollar. Er zijn

leven voor zichzelf weten te creëren, een

allerlei visualisaties van gebouwen van

goed leven met een goed beroep, en die

50 verdiepingen, maar niemand heeft er

zelfs een leidende rol gaan spelen in de

een gebouwd. We gaan dus de benodigde

gemeenschap - mensen die dachten dat ze

arbeid en energie berekenen en het model

hun moeilijkheden nooit zouden kunnen

verfijnen, en aquaponics enz. bestuderen.

overwinnen. Ik vond het belangrijk om het

Het kan een voorbeeld worden voor het

probleem een menselijk gezicht te geven.

ontwikkelen van meer verticale boerderijen.

Grond - aarde - neemt een belangrijke

Deze boerderijen zullen in de toekomst

plaats in in het verhaal van Growing Po-

nodig zijn omdat veel steden weinig grond

wer. Hoeveel van jullie inzet gaat volgens

hebben. En de manier waarop we nu

jou op aan het ontwikkelen van kwalita-

voedsel naar steden transporteren is op

tief goede aarde?

den duur gewoon niet meer mogelijk. We

Ik heb veel energie in relaties gestoken

werken ook samen met universiteiten aan

door de jaren heen om miljoenen kilo’s

de oprichting van een voedings- en land-

voedselafval en koolstofafval te kun-

bouwinstituut, beginnend met master- en

nen verzamelen en door composting te

doctoraal studenten die betrokken zijn bij

verwerken tot aarde van hoge kwaliteit. Je

het voedselsysteem.

moet die relaties dus kunnen opbouwen;

14

daarnaast is er het werk zelf. En je moet

Er was veel controversie rondom de gift

een geschikte plek hebben zodat buren er

van een miljoen dollar die Growing Power

geen last van hebben. We hebben bijna

van Walmart vorig jaar kreeg. Zou je daar

een half miljoen kilo voedselafval als com-

meer over willen vertellen?

post verwerkt op onze nationale hoofd-

Ten eerste kwam dat geld van de Walton

locatie, op een afstand van 60 meter van

Foundation - veel bedrijven hebben een

onze buren. Een deel van dat proces is het

aparte stichting - zoals Kellogg’s de W.K.

betrekken van de buurt. In ons geval we-

Kellogg Foundation heeft. De Walton

ten de buren dat we voor de kinderen vers

Foundation heeft goede dingen gedaan.

voedsel verschaffen en onderwijs verzor-

En er waren misverstanden rondom de


gift. Eigenlijk hebben we het geld doorge-

Terug naar de begindagen van je project.

geven aan organisaties op verschillende

Heb je advies voor diegene die in de

locaties in het land, die het heel moeilijk

vroege fase van een ambitieus project

hadden en die training en middelen nodig

zitten, schulden hebben, en proberen

hadden om vooruit te komen.

vooruit te komen?

Ik heb voor een groot internationaal bedrijf gewerkt en geloof me, je kunt altijd heel

Je moet echt geduld hebben. Boer worden

veel vinden waar je het niet mee eens

brengt een lange leerweg met zich mee.

bent. Maar ik denk dat we onze houding

En het duurt lang om een organisatie op te

echt moeten veranderen als het erom gaat

bouwen.

alle partijen aan tafel te krijgen. Omdat

Ik hoop dat Growing Power de leercurve

de werkelijkheid is dat Walmart een heel

korter kan maken door de lessen door te

groot deel van het voedsel in dit land le-

geven die ik geleerd heb. Ik was naïef. Ik

vert en dat we moeten zorgen dat we onze

had niet eens een business plan. Ik kocht

lokale voedsel in hun winkels krijgen.

een stuk grond toen ik nog onvoldoende geld had, en zat vervolgens met gebro-

Het is makkelijk om een idealistisch stand-

ken ketels en verborgen ondergrondse

punt in te nemen - maar als je met mensen

gastanks die ik moest verwijderen. Maar ik

in een arme gemeenschap werkt, dan

was zo blij om dat stuk grond te hebben -

weet je dat de situatie heel erg is.

enthousiasme kan je blind maken. Growing Power heeft veel andere projec-

Veel verzekeringsbedrijven waar we ons

ten geïnspireerd in het land. Steeds meer

vandaag de dag laten verzekeren waren

mensen onder de 40 willen dit doen. Ze

grote voorstanders van slavernij. Gaan we

hebben geweldige ideeën. Maar onze ver-

nou zeggen dat we geen zaken meer doen

antwoordelijkheid als ouders is om onze

met ze omdat ze in het verleden voorstan-

kennis door te geven aan de volgende

der waren van slavernij?

generatie, en dat is in de basis waar ik mee

Ik denk dat we meer open moeten zijn

bezig ben - ik probeer zo veel mogelijk

willen we ons voedselsysteem kunnen

door te geven voordat ik terug ga naar de

veranderen omdat dit om niets minder

boerderij, als het ware.

gaat dan de vraag: overleven we of niet? Mensen worden elke dag zieker. Volgens de meest recente schattingen die ik gezien heb, zullen 42% van de Amerikanen in 2030 aan obesitas lijden. We hebben meer resources dan welk land dan ook - waarom zal 1 op de 6 jonge mensen met honger naar bed gaan vanavond? Als je een Native American Reservation bezoekt, vind je een bevolking waarvan de helft diabetes heeft. We hebben dus vreselijke problemen die onze dood kunnen betekenen. Het is makkelijk om hierover te klagen, maar mensen moeten van achter hun computers vandaan komen, de maatschappij in gaan, en er iets aan doen.

15

bronnen module design research & interactiviteit

Recommend Documents