BROCHURE. roeiaccommodaties

BROCHURE

normen en richtlijnen voor

roeiaccommodaties mei 2005

Opdrachtgever

:

Koninklijke Nederlandsche Roei Bond Bosbaan 6 1182 AG Amstelveen

Datum

:

25 mei 2004

Opgesteld door

:

ing. D.A.P.C. Floren

Normen en richtlijnen voor Roeiaccommodaties mei 2005 _____________________________________________________________________________________________________

1

INLEIDING ....................................................................................................................................... 1 1.1 1.2 1.3 1.4

2

INTRODUCTIE RAPPORT ............................................................................................................... 1 KARAKTER ROEISPORT ................................................................................................................ 1 BENODIGDE FACILITEITEN ............................................................................................................ 3 VLOOT EN RIEMEN ....................................................................................................................... 4

VOORBEREIDING........................................................................................................................... 7 2.1 ROLLEN EN TAKEN ....................................................................................................................... 7 2.2 DRAAGVLAKONDERZOEK .............................................................................................................. 8 2.3 NIEUWBOUW OF VERBOUW........................................................................................................... 8 2.4 FINANCIËLE HAALBAARHEID .......................................................................................................... 8 2.5 INVESTERING EN EXPLOITATIE ...................................................................................................... 9 2.5.1 Verwerving grond / gebouw ............................................................................................... 9 2.5.2 Investering ......................................................................................................................... 9 2.5.3 Exploitatie ........................................................................................................................ 18 2.6 PROGRAMMA VAN WENSEN........................................................................................................ 25 2.7 PROGRAMMA VAN EISEN ............................................................................................................ 25

3

SITUERING.................................................................................................................................... 27 3.1 VAARWATER, VESTIGINGSPLAATS EN SITUERING VERENIGINGSACCOMMODATIE ............................ 27 3.1.1 Dimensionering vaarwater, bruggen................................................................................ 28 3.1.2 Golfslag, oevers............................................................................................................... 29 3.1.3 Situering botenhuis aan water ......................................................................................... 29 3.2 TOERROEIEN ............................................................................................................................. 30 3.2.4 Overdraagplaatsen .......................................................................................................... 31 3.2.5 Zonering........................................................................................................................... 31 3.2.6 Conclusies ....................................................................................................................... 32 3.3 SITUERING VAN VOORZIENINGEN BINNEN HET TERREIN, INTERNE ROUTING.................................... 33 3.4 VEILIGHEID................................................................................................................................ 36

4

NOODZAKELIJKE GEBOUWEN EN TERREININRICHTING...................................................... 37 4.1 RAMING VLOOTOMVANG EN ACCOMMODATIES OP BASIS VAN ONTWIKKELING LEDENBESTAND EN SPREIDING VAN GEBRUIK ....................................................................................................................... 37 4.2 BOTENBERGING ........................................................................................................................ 38 4.2.1 Afmetingen botenloods .................................................................................................... 39 4.2.2 Stellingen ......................................................................................................................... 39 4.2.3 (Riemen)berging .............................................................................................................. 40 4.2.4 Overige aandachtspunten botenloods............................................................................. 40 4.3 KLEED- DOUCHERUIMTEN........................................................................................................... 41 4.3.1 Afmetingen en indeling .................................................................................................... 41 4.3.2 Inrichting .......................................................................................................................... 41 4.3.3 Afwerking ......................................................................................................................... 42 4.3.4 Afwerking doucheruimte .................................................................................................. 43 4.3.5 Ontwerpcriteria................................................................................................................. 43 4.4 CENTRALE TOILETGROEP ........................................................................................................... 44 4.5 KANTINE ................................................................................................................................... 45 4.5.1 Algemeen......................................................................................................................... 45 4.5.2 Ontmoetingsruimte .......................................................................................................... 45 4.5.3 Keuken............................................................................................................................. 47 4.5.4 Magazijn........................................................................................................................... 47 4.6 CONTAINERRUIMTE .................................................................................................................... 47 4.7 ROEI-ERGOMETER RUIMTE ......................................................................................................... 48 4.8 ENTREE EN HAL ......................................................................................................................... 48 4.9 BESTUURSKAMER ...................................................................................................................... 48 4.10 WERKKAST ............................................................................................................................... 48 4.11 INSTALLATIERUIMTE EN METERKAST ........................................................................................... 49 4.12 WERKPLAATS ............................................................................................................................ 49

i.1


4.13 AANLEGSTEIGER / VLOTTEN ....................................................................................................... 50 4.13.1 Vlot/ steigerhoogte........................................................................................................... 50 4.13.2 Steiger of vlotconstructie ................................................................................................. 50 4.13.3 Situering steigers/ vlotten ................................................................................................ 50 4.13.4 Afmetingen steiger/ vlot ................................................................................................... 51 4.13.5 Verankering en bevestiging van vlotten........................................................................... 51 4.14 ARCHIEF ................................................................................................................................... 52 4.15 ADDITIONELE RUIMTEN............................................................................................................... 52 4.16 TERREININRICHTING .................................................................................................................. 52 5

WETGEVING ................................................................................................................................. 54 5.1

6

VOORSCHRIFTEN ....................................................................................................................... 54

UITVOERING ................................................................................................................................. 55 6.1 AANBESTEDEN .......................................................................................................................... 55 6.2 ZELFWERKZAAMHEID ................................................................................................................. 55 6.3 UITWERKING PLAN ..................................................................................................................... 55 6.4 OPDRACHTGUNNING .................................................................................................................. 56 6.4.1 Aanbesteding ................................................................................................................... 56 6.4.2 Offerte .............................................................................................................................. 56 6.5 OPLEVERING ............................................................................................................................. 57 6.6 ONDERSTEUNING KNRB EN ISA SPORT ..................................................................................... 57

7

ONDERHOUD EN BEHEER.......................................................................................................... 58 7.1 7.2 7.3

PLANNING EN ONDERHOUD ........................................................................................................ 58 BEHEERPLAN ............................................................................................................................ 58 BEHEERVORM ........................................................................................................................... 59

i.2


Voorwoord [Nader in te vullen door KNRB]

i.3

Normen en richtlijnen voor roeiaccommodaties mei 2005 _____________________________________________________________________________________________________

1

1.1

INLEIDING

Introductie rapport

Om initiatiefnemers de helpende hand te bieden bij de realisatie van een klantvriendelijke en sporttechnisch verantwoorde roeiaccommodatie, heeft de KNRB in samenwerking met ISA Sport de voor u liggende brochure ontwikkeld. In deze brochure zijn richtlijnen opgenomen, zoals deze door de KNRB en NOC*NSF zijn opgesteld, om een zo goed mogelijke sporttechnische kwaliteit en een zo gezond mogelijke exploitatie van de te realiseren accommodatie te kunnen waarborgen. Om tot realisatie van de accommodatie over te kunnen gaan, is het van belang op de hoogte te zijn van de vele facetten waarmee men te maken krijgt voor, tijdens en na de bouw. Er wordt daarom ingegaan op de zaken waarmee rekening dient te worden gehouden bij zowel de realisatie als de exploitatie en het onderhoud van roeiaccommodaties. Tenslotte is in de brochure een aantal publicaties en adressen opgenomen die voor u van belang kunnen zijn bij de renovatie, de nieuwbouw en het gebruik van een roeiaccommodatie.

1.2

Karakter roeisport

Het roeien is een sport met lange traditie. Hij gaat terug tot de trireme in de oudheid, waarbij vaartuigen door middel van riemen met spierkracht worden voortbewogen. Nu is het roeien te plaatsen enerzijds als vorm van waterrecreatie en anderzijds als vorm van sport van recreatief tot topsport. Het roeien komt in twee gedaanten voor. Buiten de groep die bij het roeien als sport betrokkenen is, wordt bij het vallen van de term roeiboot het eerst gedacht aan de relatief kleine brede boten, van staal, hout of kunststof (al dan niet opblaasbaar). Bij het gebruiken van deze boten gaat het meestal niet om het roeien als sport. Het gebruik van de boten hangt vaak nauw samen met andere activiteiten sportvissen, amfibische vormen van waterrecreatie en als bijboot is er een relatie met de grote watersport het motorbootvaren. We vinden ze bij verhuurbedrijven en als bijboot bij grotere vaartuigen. Over deze vormen van roeien zal het in het vervolg niet gaan. In de roeisport gaat het om het roeien als activiteit op zich. Hierbij beweegt men zich met spierkracht met behulp van riemen over het water voort. Het streven daarbij is gericht op de lichamelijke inspanning, op perfectie van de beweging en het ontwikkelen van snelheid en wel gaat individueel of in ploegverband. Geroeid wordt gedurende het hele jaar behalve bij weersomstandigheden met hoge windsnelheden (en daardoor golfwerking) en bij vorst en ijsgang. Voor leken onderscheid de roeier zich van de kanoër, doordat hij, in tegenstelling tot de kanovaarder, achteruitvaart. Er wordt gebruik gemaakt van technisch gezien geavanceerde, zo smal en licht mogelijk, op het kunnen ontwikkelen van snelheid, gebouwde boten met rolbanken, uitleggers en draaidollen. Eerst van hout, inmiddels vooral gemaakt van lichte onderhoudsarme kunststoffen, die zijn ontwikkeld ten behoeve van ruimtevaart en vliegtuigbouw. Naast de meest voorkomende 1, 2, 4 en 8 persoonsboten komen incidenteel ook soms 3 en 6 persoonsboten voor. Boten zijn er met of zonder afzonderlijke stuurman. De lengte van de boten varieert van 6 à 7 meter bij een oefenskiff tot ca 18 à 19 meter voor een acht.

1


De roeiers bewegen zich voort met behulp van één (oars-riem van ca. 380 cm. lang), dan wel twee riemen per persoon (scull-riemen met een lengte van ca 300 cm.). In geval van oarsen (roeien met 1 riem per persoon zal het altijd gaan om een even aantal roeiers, dwz een 2, 4 of 8. Specifieke toerboten (wherry’s) zijn breder, stabieler, zwaarder en minder kwetsbaar dan de andere (oefenen wedstrijd-)boten. De roeisport is te kenmerken als verenigingssport. De beoefenaren van de roeisport zijn vrijwel alle aangesloten bij één van de circa 110 roeiverenigingen in ons land. Gevaren wordt vanaf verenigingsaccommodaties, waar de boten na gebruik ook worden opgeborgen De meeste gebruikte boten zijn in eigendom van de verenigingen en worden vrijwel alleen door leden gebruikt. De roeiverenigingen hebben de Koninklijke Nederlandsche Roeibond als koepel organisatie. De roeisport wordt beoefend in het hele scala van topsport tot recreatief toervaren. Het aantal roeiers dat is aangesloten bij de Koninklijke Nederlandsche Roeibond is 27.000 waarvan naar schatting 24.000 recreatieve en 3.000 wedstrijdroeiers. De groep beoefenaren is divers van leeftijd, van jeugd vanaf ca. 10 jaar tot ouderen op hoge leeftijd (fifty-fit), waarbij de jeugd overigens met ca. 2.000 leden een relatief beperkt deel van uitmaakt. De meeste roeiers varen per keer 1 à 2 uur. Wedstrijdsport vergt niet alleen een dagelijkse beoefening maar tevens (veel) langere trainingen. De actieradius van de roeier is daarbij gewoonlijk beperkt tot een gebied met een straal van 10 km vanaf het botenhuis. Het vaarwater binnen een straal van 2 tot 5 km wordt veruit het meest intensief gebruikt. Officiële wedstrijden worden meestal op specifieke wedstrijdbanen (2500 m) verroeid, een aantal vindt, net als de minder gereguleerde onderlinge en regionale wedstrijden, plaats op openbaar vaarwater. Naast trainen in het kader van de wedstrijdsport, wordt roeien gezien als gezonde lichaamsbeweging, trimmen op het water, en wordt beoefend als recreatieactiviteit. In dit laatste geval zal de activiteit sterker op de beleving van de omgeving van het water zijn gericht. Zowel dag- als meerdaagse tochten worden, vaak in verenigingsverband, gevaren. Puur recreatieve tochten zijn 25 tot 35 km lang, meer prestatie gerichte tochten zijn 50 km en meer. De meeste tochten vinden plaats vanaf een botenhuis (al dan niet van de eigen vereniging) of van een plek waar de boot te water is te laten en waarbij de boten per botenwagen worden aan- en/of afgevoerd worden. Tussen de verschillende roeiverenigingen zullen verschillen optreden die onder andere samenhangen met hun ledenbestand en de aanwezige roeiomstandigheden (vaarwater). Verenigingen kunnen meer accent leggen op de wedstrijdsport, dan wel meer op het toervaren zijn gericht. Deze verschillen in karakter kunnen van betekenis zijn voor de manier waarop aan verenigingsaccommodaties gestalte wordt gegeven.

2


1.3

Benodigde faciliteiten

De faciliteiten die de roeisport nodig heeft voor de beoefening van de sport hebben betrekking op: • water; • oever als overgang van water naar land; • vloot met riemen, botenwagen; • botenhuis (botenberging, kleedruimten, sanitair, kantine ed.); • terrein (inrichting en toegankelijkheid). Figuur 1 - Onderdelen van belang bij het realiseren van accommodaties voor roeiverenigingen water

vaarwater

water in onmiddellijke nabijheid vlot en botenhuis

ÅÆ

ÅÆ

overgang water oever

aanleggelegenheid afhankelijk van vaarwater: • • •

ÅÆ

ÅÆ

vast, op rails, drijvend

botenhuis/ verenigingsaccommodatie

emplacement, manoevre ruimte tussen vlot en botenhuis

3. vloot en riemen botenwagen

• • •

samenhangend netwerk van wateren tbv toerroeien en recreatie roeien

manoeuvre ruimte tbv aanleggen bij voorkomende wind en weersomstandigheden

oefenbaan

oefenwater jeugd, handicapbaan

wedstrijdbaan

afspoelplaats boten, ÅÆ

ÅÆ

plaats voor op/afladen boten

4. botenhuis vast op land op palen in het water drijvend

werkplaats bootonderhoud

plaats voor berging botenwagen

kantine, keuken

parkeergelegenheid auto’s en stalling fietsen raster

plaats voor tijdelijk plaatsen riemen

coachpad ÅÆ

ÅÆ oververdedigingen

ruimte voor toeschouwers, sociale en veiligheidscontrole, terras

ÅÆ kleedruimten wasgelegenheid sanitair

krachthonk

instructieruimte, vergaderruimte

3

toegang naar openbare weg met voldoende ruime toerit ivm. botentransporten sociaal en verkeersveilige toegangsroute voor sporters van alle leeftijden


Figuur 1 geeft een overzicht van de verschillende faciliteiten die voor het roeien nodig zijn, in het vervolg zal nader op de diverse onderdelen worden ingegaan. De elementen zijn als systeem te beschouwen. Locatie van de onderdelen ten opzichte van elkaar, hun aard en afmetingen luisteren nauw en zijn te zien als onderdelen van een logistiek vraagstuk. Het kunnen manoeuvreren met de grootste boot (de acht) is daarbij bepalend voor afmetingen van het benodigde water, vlotten, gebouwen en terreinen rondom het botenhuis aan water en aan landzijde. Bijvoorbeeld het onvoldoende rekening houden met de afmetingen van een acht bij het realiseren van een verenigingsaccommodatie, kan later veel hinder leveren en soms zelfs verdere ontplooiing van een vereniging in de weg staan. De eisen die door het roeien aan het vaarwater worden gesteld, spelen met name bij de locatiekeuze en later in overleg met overheden en waterbeheerders in het kader van de belangenbehartiging een rol. Verenigingen hebben daar, behoudens bij de locatiekeuze, doorgaans maar in beperkte mate zeggenschap over, dit in tegenstelling tot de dimensionering van botenhuis/ verenigingsaccommodatie. Van belang is om bij het opzetten van een roeiaccommodatie de nodige flexibiliteit in te bouwen. Vaak wordt begonnen met het bouwen van alleen een botenberging en volgt aanvulling met de andere benodigde faciliteiten later. Flexibiliteit betekent ook dat men bij locatiekeuze en opzet van de plannen rekening houdt met het later realiseren van uitbreidingen aan botenberging en vlotten. Uitbreiding van botenloodsen die kan plaatsvinden via verdubbeling van het aantal eenheden dan wel verlenging van gerealiseerde loodsen. Oeverinrichting en aansluiting van verenigingsaccommodatie op de openbare weg vergt samenspel tussen vereniging en waterschap c.q. gemeente zowel tijdens locatiekeuze als bij realisering.

1.4

Vloot en riemen

Voor het realiseren van een roeiaccommodatie is het van belang om uit te gaan van afmetingen van boten en riemen, van de samenstelling van de vloot en van een raming van de mogelijke ontwikkeling van de vloot van een vereniging in samenhang met de ontwikkeling van het ledental en hun wensen. Figuur 2 en tabel 1 geven een indruk van de globale maten van de boten, maten waarmee men bij het ontwikkelen van plannen rekening kan houden. Moderne kunststoffen maken bouw van smallere en lichtere boten grote stijfheid mogelijk in vergelijking met de houtbouw uit het verleden. Het is duidelijk dat het oefenen toermateriaal in vergelijking met de wedstrijdboten zwaarder en breder zijn. Het zelfde geldt voor de specifieke boten die voor het varen op ruw water zijn ontwikkeld. De toenemende lengte van de bevolking brengt met zich mee dat de ruimte die per roeiplaats in een boot nodig is in de loop van de jaren is toegenomen. De uitleggers aan de boten zijn circa 85 lang vanuit het hart van de boot gemeten, het betekent dat de boten rekening houdend met de afstanden tussen de dollen (exclusief de riemen) ca 1,75 meter breed zijn. In hoofdstuk 4.1 wordt op een en ander nader ingegaan.

4


Figuur 2 – Schets wedstrijd boottypen

Bron: NSF/KNRB (1981)

5


Tabel 1 – Globale afmetingen aantal veel voorkomende boottypen naam

aantal riemen stuurroeiers / man, roeier -vrouw

lengte (m)

breedte (cm)

gewicht (kg)

Afkorting

gebruik

wedstrijd skiff dubbel -scul enkel wherry dubbel wherry C-vier

1 2

2 2

-

6,5 - 8,5 8 - 10

25 – 50 30 – 50

15 - 30 25 - 40

1x 2x

1

2

+

6,5 - 7

80 – 100

55 - 75

SW

x

x

2

2

+

7,5 - 8,5 90 – 125

90 - 125

DW

x

x

4

1/2

+

65 – 80

85

C4/C4x

x

x

x

Dubbel -vier twee vier

4

2

+/-

40 – 60

50 – 80

4x+,4x-

x

x

2 4

1 1

+/+/-

30 – 50 40 – 60

30 – 40 50 – 80

2+,24+,4-

x x

x x

acht

8

1/2

+

10,5 11 10,5 – 13,5 9 - 10,5 10,5 – 13,5 16,518,5

60 – 85

95 -185

8+,8x+

x

x

6

x x

training trimmen/ toeren x x x

x


2 2.1

VOORBEREIDING Rollen en taken

Een goede voorbereiding voor de realisatie van een roeiaccommodatie is van groot belang. Bij de realisatie van een roeiaccommodatie komt namelijk veel kijken. Door op tijd met de voorbereiding te starten zal het gehele proces soepeler verlopen waardoor er niet alleen een tijdwinst wordt behaald maar tevens op de stichtingen exploitatiekosten kan worden bespaard. Een aantal zaken zal in eigen beheer worden verricht, andere zaken zullen moeten worden uitbesteed. Bij een door de gemeente te realiseren accommodatie wordt de bouw meestal in zijn geheel uitbesteed en wordt de vereniging veelal alleen belast met het onderhoud en exploitatie. In dit hoofdstuk en de volgende hoofdstukken passeert in chronologische volgorde een aantal onderwerpen de revue, dat bij de realisatie van een dergelijke accommodatie aan de orde komt. Alhoewel elke situatie op zich zelf staat, zijn in de verschillende ontwerp- en bouwtrajecten overeenkomsten aanwijsbaar. Als richtlijn kan het volgende traject van idee tot de daadwerkelijke realisatie van een roeiaccommodatie worden aangehouden: • • • • • • • • • • • • • •

opkomen van een eerste idee om te komen tot nieuwbouw of verbouw van een roeiaccommodatie; samenstellen van een bouwcommissie met de juiste deskundigheid; onderzoeken capaciteitsbehoefte aan roeiaccommodaties in gemeente en omgeving; opstellen van een gezamenlijke wensenlijst (Programma van Wensen) door de vereniging; onderzoeken welke vergunningen voor de bouw en het beheer van de accommodatie van belang zijn en of de mogelijkheid aanwezig is voor het verkrijgen van de benodigde vergunningen; onderzoeken financiële haalbaarheid; uitwerken van het Programma van Wensen in een Programma van Eisen; vervaardiging van een eerste ontwerp met behulp van het Programma van Eisen door een architect, een turnkey-1bouwer, een aannemer of een bouwkundige; doorrekenen van dit ontwerp en zodanig aanpassen dat het past binnen het gestelde budget en voldoet aan het Programma van Eisen; vergunningen procedure starten; uitwerken van het ontwerp tot bestek en tekeningen; eventuele aanbesteding van het project. Indien een aannemer of turnkey bouwer tevens het bestek maakt zullen zij ook de uitvoering op zich nemen; realisatie van de roeiaccommodatie; oplevering van de roeiaccommodatie. Hierbij vindt de laatste controle plaats of de bouw overeenkomstig het bestek en de tekeningen is uitgevoerd.

Achter in deze brochure is een checklist opgenomen waarin alle onderdelen staan vermeld, welke in een bouwproces naar voren komen.

1

Turnkey wil zeggen dat in het bouwproces de architect (eigen of extern ingehuurde architect) en de aannemer / bouwer worden vertegenwoordigd door één en dezelfde partij.

7


2.2

Draagvlakonderzoek

Voorafgaand aan de planopzet en daaropvolgend de realisatie van een roeiaccommodatie zal eerst onderzocht moeten worden of op de gegeven locatie en de daaraan gekoppelde regionale situatie voldoende vraag is naar een dergelijke voorziening. Bevolkingsdichtheid en aanwezigheid water zijn hier de eerste trefwoorden. Direct gekoppeld aan deze behoeftevraag is de vraag of het daarmee samenhangende draagvlak in financiële zin voldoende is onderbouwd, oftewel of de te realiseren accommodatie een voldoende positief exploitatieresultaat kan genereren. Afhankelijk van (de beoordeling van) het potentiële aantal roeiers dat gebruik zal gaan maken van de te realiseren voorziening (bepaling regio en animocijfers) kan de grootte van de accommodatie worden bepaald. Hieraan gekoppeld kan het daarmee samenhangende investeringsniveau worden vastgesteld, dat op zijn beurt weer mede bepalend is voor het exploitatiebeeld en daarmee de financiële haalbaarheid.

2.3

Nieuwbouw of verbouw

De keuze voor de nieuwbouw of verbouw van een roeiaccommodatie hangt af van een aantal factoren. Nieuwbouw is noodzakelijk op het moment dat: • (nog) niet over een accommodatie beschikt kan worden; • de accommodatie op een andere plaats herbouwd dient te worden; • de bestaande accommodatie niet, of slechts tegen een hoge kostprijs, is aan te passen aan de huidige normen; • verbouw of uitbreiding technisch niet mogelijk is. Als een bestaande accommodatie eenvoudig is aan te passen of uit te breiden dan verdient verbouw de voorkeur. Deze overweging dient iedere vereniging voor zichzelf te maken. Iedere situatie is uniek en u dient als vereniging zelf te bepalen wat de technische en financiële mogelijkheden zijn.

2.4

Financiële haalbaarheid

Bij de realisatie van een accommodatie voor de roeisport geldt dat de kosten voor realisatie en instandhouding gedekt moeten worden door de daaruit voortvloeiende inkomsten. Eventuele externe (bijvoorbeeld gemeentelijke) investering- of exploitatiesubsidies worden hierin meegenomen. (Bij een commerciële exploitatie zullen behalve de kosten ook het gewenste investeringsrendement door de inkomsten moeten worden gedekt.) Bij een roeiaccommodatie dient men er rekening mee te houden dat er niet alleen boten gekocht moeten worden en een botenhuis gebouwd, maar dat er tevens geïnvesteerd moet worden in een clubhuis, oeverbescherming, vlotten, enz. Zelfwerkzaamheid van vrijwilligers kan leiden tot een kostenbesparing. Daarnaast kunnen er in het voorzieningen- en afwerkingniveau keuzes worden gemaakt, waardoor de definitieve bouwkosten kunnen worden beperkt. De uiteindelijke exploitatielasten bestaan uit vaste lasten en variabele lasten. De vaste lasten worden voornamelijk gevormd door de jaarlijkse afschrijvingen en rentelasten, volgend uit de benodigde investeringssom, verzekering-, administratie-, onderhoud-, beheerkosten, enzovoorts.

8


De variabele lasten bestaan o.a. uit gas, water, elektra, en eventueel personeelskosten, inkoop ten behoeve van de bar, enzovoort. Globaal gesproken blijkt ca. 2/3 deel van de lasten vast te zijn (ongeacht of er activiteit is in de accommodatie of niet). Tegenover de lasten staan belangrijke bronnen van inkomsten, zoals onder andere de contributies en barexploitatie. Dit betekent dat enige zekerheid over een goede bezettingsgraad, het draagvlak, van zeer groot belang is. Geadviseerd wordt om flexibel en gefaseerd te bouwen. Start eerst met een botenhuis, daarna in fasen (afhankelijk van de financiële mogelijkheid van de vereniging) de rest. Gezien de complexiteit van de diverse onderwerpen en het feit dat de te kiezen beheervorm mede bepalend is voor de uiteindelijke kosten- batenanalyse, kan deskundig advies bij de opstelling hiervan wenselijk zijn. Bij het onderzoek naar de financiële haalbaarheid kan de Stichting Waarborgfonds Sport een adviserende taak vervullen. Een borgstelling van de Stichting Waarborgfonds Sport kan een financieel voordeel bieden bij de hypotheekverstrekking.

2.5

Investering en exploitatie 2.5.1

Verwerving grond / gebouw

De verwerving van bouwgrond en/of een gebouw(en) kan onder velerlei condities plaatsvinden. Als voorbeelden worden genoemd: • huur voor een bepaalde of onbepaalde termijn (bij grond met het recht van opstal); • het in erfpacht verkrijgen van bouwgrond tegen een bepaalde prijs (canon) per jaar, dan wel tegen een éénmalige afkoopsom voor meer jaren (25-30-50 jaar); • het daadwerkelijk in eigendom verkrijgen voor een bepaalde prijs, welke kan variëren van € 1,(symbolisch bedrag) tot een commerciële prijs. Het mag duidelijk zijn dat éénmalige verwervingskosten thuis horen in de investeringsopzet en langer lopende verplichtingen inzake de grond in de exploitatieopzet.

2.5.2

Investering

Onder investering wordt verstaan de verzameling van kosten die moet worden gemaakt om tot realisatie van een roeiaccommodatie te komen. Zo’n accommodatie omvat met name een clubgebouw, een roeiloods, vlotten en eventueel een oeverbescherming. Als alle mogelijke kostenposten worden verzameld dan ontstaat een lange lijst waarvan hieronder een overzicht is gegeven. Deze lijst kan dienen als checklist bij zowel aankoop of verbouw van een bestaand gebouw als bij volledige nieuwbouw. Bij de investering dient met de onderstaande zaken rekening te worden gehouden. Deze onderdelen worden op de volgende pagina’s verder uitgelegd. Aankoop: 1. Pand(en) of grond. 2. Taxatiekosten. 3. Notariële akte en overdrachtsbelasting. 4. Kadastraal recht. 5. Hypotheekakte / afsluitprovisie. 6. Gemeentegarantie. 7. Makelaarscourtage. 8. Kosten van financiering.

9


9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

Optierente. Renteverlies. Splitsingstekening en akte. Eigen begeleiding- en administratiekosten. Verzekering. Belastingen. Onderhoud.

Houdt er rekening mee dat over de aankoop van zaken een post BTW wordt gerekend.

Planontwikkeling: 1. Architectenhonorarium. 2. Constructeurhonorarium. 3. Lichtdrukkosten. 4. Verschotten. 5. Advieskosten. 6. Sonderingen en milieuonderzoek. 7. Leges. 8. Eigen begeleidingskosten. Bouwkosten; 1. Sloopkosten. 2. Aanneemsom. 3. Bouwrente. 4. Toezicht. 5. Aansluitkosten. 6. Keuringskosten. 7. Bouwverzekering. 8. Gebruiksvergunning. 9. Bewaking. 10. Terreinvoorzieningen. 11. Belendingen. 12. Reclame. 13. Precario. 14. Exploten. 15. Onvoorzien en risicoverrekening. Inrichting: 1. Inrichting algemeen. Opening: 1. Kosten voor de feestelijke opening . Omzetbelasting: 1. Omzetbelasting.

10


Hieronder volgt een korte toelichting op elk van de hierboven genoemde onderwerpen. Opgemerkt moet worden dat het zeer wel mogelijk is dat een aantal van de genoemde onderwerpen voor u niet van toepassing is. Bedenk daarbij dat bij het realiseren van een roeiaccommodatie voor een startende vereniging veelal wordt begonnen met een eenvoudige enkele botenloods en completering en uitbreiding van de accommodatie later volgt. Aankoop 1.

Pand of grond: De kosten hiervan worden bepaald bij onderhandeling en overeenkomst met de verkoper. Van belang is of de kosten van verwerving in de koopprijs zijn inbegrepen (vrij op naam) of door de koper moeten worden betaald (kosten koper). Als u een stuk grond koopt en gaat bouwen, is een verklaring nodig dat de grond schoon is (niet vervuild en geschikt voor gebruik overeenkomstig de bestemming) om een aanvraag voor de bouwvergunning te kunnen indienen. Vraag de verkoper van de grond derhalve om een schone grondverklaring of een verkennend bodemonderzoek. In het gemeentehuis kan men u vertellen onder welke voorwaarden en op basis van welke richtlijnen een dergelijk onderzoek moet worden uitgevoerd.

2.

Taxatiekosten: Het is soms wenselijk een advies te vragen over de waarde van het aan te kopen gebouw of de bouwgrond. In sommige gevallen zal een hypotheeknemer een taxatie eisen. U kunt daarvoor terecht bij een makelaar die ook de kosten ervan kan opgeven, of bij een andere daartoe bevoegde instantie.

3.

Notariële akte en overdrachtsbelasting: Als onroerend goed (gebouwen en grond) van eigenaar verwisselt, dient dit door tussenkomst van een notaris te gebeuren. De daaraan verbonden kosten zijn vooraf opvraagbaar bij de notaris. Voorts eist de fiscus (meestal) bij een dergelijke transactie 6% overdrachtsbelasting (van de koopprijs), en is boven de koopprijs nog BTW verschuldigd. De overdrachtsbelasting is geregeld in de Wet op belastingen van rechtsverkeer (WBR). In sommige gevallen is geen overdrachtsbelasting verschuldigd. U dient deze zaken met de notaris op te nemen. Een voorbeeld van vrijstelling van overdrachtsbelasting is omschreven in Artikel 15, eerste lid, onderdeel b in de WBR: Hierin wordt de vrijstelling omschreven bij de verkrijging van een onroerende zaak door kinderen als een onderdeel van de overname en voortzetting van het door de ouders gedreven bedrijf. Laat u door een deskundige van bijvoorbeeld de belastingdienst informeren of er mogelijkheden voor u zijn.

4.

Kadastraal recht: Bij verwisseling van eigenaar van onroerend goed dient dit te worden geregistreerd in het kadaster. Het tarief is opvraagbaar bij de notaris.

5.

Hypotheekakte / afsluitprovisie: Indien u voor aankoop van het onroerend goed gebruik maakt van een hypothecaire lening, dan zijn daaraan kosten verbonden, waarvan sommige éénmalig. De éénmalige kosten behoren te worden opgenomen in het investeringsplan en zijn opvraagbaar bij de hypotheeknemer.

11


6.

Gemeentegarantie: Voor het verkrijgen van een (eventuele) hypotheek kan het voorwaarde en/of voordelig zijn een borgstelling aan te vragen. Tot maximaal 50% van het benodigde bedrag met een maximum tot € 226.890,11 (fl. 500.000,-) kan worden getracht een borgstelling te krijgen van de Stichting Waarborgfonds Sport (SWS) te 's-Gravenhage. Een projectadviseur van de stichting zal de vereniging begeleiden en adviseren omtrent de door de vereniging in te dienen aanvraag voor een borgstelling. De hieraan verbonden kosten bedragen 1,75% van het toe te wijzen bedrag van de borgstelling. Verder zal de SWS de bank die de lening zal verstrekken een tarief in rekening brengen in verband met de werkzaamheden van de projectadviseur. Naast borgstelling van de stichting komt het ook voor dat de gemeente voor de overige 50% een gemeentegarantie afgeeft. De procedurevoorwaarden daartoe en de eraan verbonden kosten zijn opvraagbaar bij de gemeente en de Stichting Waarborgfonds Sport.

7.

Makelaarscourtage: Indien bij de verkoop / aankoop een makelaar is betrokken, dan dient aan de makelaar een vergoeding te worden betaald (zie ook punt 1 hierboven). De kosten daarvan zijn verbonden aan de koopprijs en opvraagbaar bij de makelaar. Sinds de tarieven zijn vrijgelaten zijn de kosten onderhandelbaar en veelal gerelateerd aan de koopprijs. Het is verstandig verschillende makelaars hiervoor te benaderen.

8.

Kosten van financiering: Afhankelijk van de wijze waarop u gaat (kunt) financieren, is het mogelijk dat er kosten ontstaan (voor zover nog niet genoemd). U dient daarbij te denken aan: • waarborgen in de vorm van een aanbetaling of bankgarantie; • (accountants)kosten voor eventuele gevraagde financiële adviezen of onderzoeken.

9.

Optierente: Indien het, in de fase van afwegen van wel of niet kopen, gedurende een bepaalde periode wenselijk is die beslissing nog even uit te stellen, dan kunt u een zogenaamde ‘optie’ vragen aan de verkoper. Als deze optie verstrekt wordt, kan de verkoper gedurende de looptijd van de optie het pand (de grond) niet aan een ander verkopen, waar tegenover staat dat daarvoor een rentevergoeding gevraagd mag worden. Deze rentekosten behoren in het investeringsplan te worden opgenomen.

10. Renteverlies: Vanaf de aankoopdatum (datum notarieel transport) is een bepaalde investering gedaan. Over deze investering dient rente betaald of berekend te worden tot het moment dat de exploitatie een aanvang kan nemen (daarna behoren deze rentelasten te worden opgenomen in de exploitatiekosten). 11. Splitsingstekening en -akte: In het geval u een deel van een bestaande of nieuwe accommodatie aankoopt en ook slechts eigenaar van dat deel wordt, dan is het mogelijk dat het gebouw ‘gesplitst’ moet worden. Daartoe dient dan een speciale tekening te worden vervaardigd en dient de splitsing bij notariële akte te worden geregistreerd. De kosten zijn opvraagbaar bij de notaris.

12


12. Eigen begeleiding- en administratiekosten: Er zullen ongetwijfeld een of meerdere verenigingsleden zijn die actief bij de onderhandelingen / voorbereidingen betrokken zijn. Als gevolg daarvan kunnen kosten ontstaan, zoals werkverzuim, telefoonkosten, reiskosten, porti, consumpties, kantoorbenodigdheden, etc. 13. Verzekering: Vanaf het moment dat u een gebouw heeft aangekocht zijn de lasten daarvan voor rekening van de nieuwe eigenaar. De kosten van verzekering (brand / storm / glas / etc.) behoren tot de investeringskosten tot het moment van exploitatie. 14. Belastingen: Zodra u eigenaar bent van een gebouw of terrein zult u voor allerlei zaken worden aangesproken, te weten: • onroerendzaakbelasting; • riool- / reinigingsbelasting; • afvalstoffenheffing; • polderlasten; • waterschapslasten; • etc. Deze kosten zijn opvraagbaar en behoren tot de investeringskosten zolang er nog geen sprake is van exploitatie. 15. Onderhoud: In de periode van aankoop tot exploitatie kan het voorkomen dat het gebouw of het terrein onderhoud behoeft. Voor zover het een en ander niet in de verbouw- of bouwkosten is opgenomen, komen de kosten ten laste van de investering. Planontwikkeling: 1.

Architectenhonorarium: Zowel bij verbouw als bij nieuwbouw zullen er tekeningen en eventueel een bestek moeten worden vervaardigd, onder andere voor het verkrijgen van de benodigde vergunningen. Het kan zijn dat een lid of een relatie bereid is u in dat opzicht (gratis?) van dienst te zijn. Het kan ook zijn dat bijvoorbeeld de gemeente een handje helpt. Ook een bouwbedrijf kan u expertise verschaffen. Meestal zult u echter bij een architect terechtkomen. Hoe dan ook, voor het vervaardigen van bestek en detailtekeningen zullen kosten gemaakt moeten worden. In alle gevallen verdient het aanbeveling deze kosten vooraf met betrokkenen overeen te komen en vervolgens op te nemen in uw investeringsplan.

2.

Constructeurhonorarium: Het is niet ondenkbaar dat er voor uw bouwplannen specialistische constructieve berekeningen en tekeningen nodig zijn, waarvoor hetzelfde van toepassing is als omschreven onder bovenstaand punt 1, architectenhonorarium.

13


3.

Lichtdrukkosten: Voor het afdrukken of kopiëren van de benodigde tekeningen en/of het bestek, zullen kosten gemaakt moeten worden, welke doorgaans niet zijn opgenomen in de kosten van de architect of constructeur.

4.

Verschotten: De door de architect of constructeur te maken reis- en verblijfskosten, porti, enzovoort, zijn meestal niet inbegrepen in de betreffende honoraria.

5.

Advieskosten: Naast een architect en constructeur kan het noodzakelijk zijn om andere adviseurs bij het bouwproces te betrekken, te denken valt aan specialisten op het gebied van: • sporttechnische aspecten; • technische installaties (verwarming / verlichting / ventilatie / en dergelijke); • geluid- en warmte-isolatie; • akoestiek. Kosten hiervoor behoren bij het investeringsplan.

6.

Sonderingen en milieuonderzoek: Afhankelijk van de bodemsamenstelling ter plaatse kan het nodig zijn dat voorafgaand aan de bouw zogenaamde sonderingen (bodemonderzoeken) moeten worden gemaakt ter bepaling van lengte en afmetingen van bijvoorbeeld heipalen. De kosten hiervan zijn vooraf opvraagbaar. Als er vanuit historische gegevens kans op bodemverontreiniging bestaat dan dient een indicatief milieuonderzoek te worden uitgevoerd, waarvan de kosten sterk kunnen oplopen.

7.

Leges: Voor het verkrijgen van de benodigde (bouw)vergunning(en) dienen zogenaamde legeskosten te worden betaald. De tarieven daarvoor zijn gekoppeld aan de (ver)bouwkosten en opvraagbaar bij de gemeente. Denk ook aan de tijd die benodigd is voor het verkrijgen van de vergunningen, dit kan doorgaans drie tot zes maanden duren.

8.

Eigen begeleidingskosten: Er zullen ongetwijfeld een of meerdere verenigingsleden zijn die actief bij de onderhandelingen / voorbereidingen betrokken zijn. Als gevolg daarvan kunnen kosten ontstaan, zoals werkverzuim, telefoonkosten, reiskosten, porti, consumpties, kantoorbenodigdheden, etc.

NB. Bovengenoemde kosten, weergegeven onder punt 1 t/m 6, zijn in het geval dat de accommodatie door een zogenaamde turnkey bouwer (zie hieronder punt 2: Aanneemsom) wordt gerealiseerd in de bouwprijs verdisconteerd. Bouwkosten: 1.

Sloopkosten en bouwrijp maken: Indien u, alvorens met de werkzaamheden te kunnen aanvangen, bestaande opstallen moet (laten) slopen, dan dienen de kosten daarvan (voor zover niet begrepen in de aanneemsom) in het investeringsplan te worden opgenomen. Het kan in dit verband van belang zijn te overleggen of het onroerend goed in gesloopte toestand aan u kan worden geleverd, om al dan niet verschuldigde overdrachtsbelasting of omzetbelasting (BTW) te voorkomen.

14


Advies hierover dient u te vragen bij de makelaar, de notaris of de belastinginspecteur.

2.

Aanneemsom: Onder aanneemsom wordt het bedrag verstaan waarvoor de aannemer zich heeft verbonden het werk tot stand te brengen. In de aanneemsom die wordt gepresenteerd is doorgaans de omzetbelasting (BTW) niet opgenomen. Let er op dat u als vereniging de aanneemsom inclusief BTW dient te betalen. Indien de werkzaamheden gedeeltelijk door een aannemer en het overige door zelfwerkzaamheid worden uitgevoerd, dan dienen de kosten van de aannemer te worden verhoogd met de overige te maken kosten om tot een compleet gebouw te komen. Het is van het grootste belang exact vast te stellen en te omschrijven (bestek en tekeningen) welke prestatie van een aannemer verlangd wordt voor de overeengekomen prijs. Een aantal, hieronder nog te noemen onderdelen, worden gebruikelijk niet geacht te behoren tot het werk van de aannemer, echter er kan uiteraard anders worden overeengekomen, zelfs zodanig dat een gebouw geheel gebruiksgereed (turnkey) wordt opgeleverd. Turnkey wil zeggen dat in het bouwproces de architect (eigen of extern ingehuurde architecten) en de aannemer / bouwer worden vertegenwoordigd door een en dezelfde partij. U kunt als het ware spreken van een gebruiksgereed product.

3.

Bouwrente: Vanaf het moment dat de bouw een aanvang neemt, moeten er kosten worden betaald. Dat kunnen de termijnrekeningen van de aannemer zijn of de rekeningen van kosten die u op een andere wijze maakt. De renteverliezen over deze betalingen dienen te worden opgenomen in het investeringsplan, ook als deze kosten worden betaald uit hypotheekgelden (u betaalt dan immers hypotheekrente).

4.

Toezicht: Het kan zijn dat u het wenselijk vindt om tijdens de uitvoering van de werkzaamheden dagelijks of beperkt toezicht te laten houden. Indien u daarvoor externe hulp nodig heeft zullen de kosten moeten worden opgenomen in het investeringsplan. Gebruikelijk zal het gemeentelijke Bouw- en Woningtoezicht (ongevraagd) reeds ‘een oogje in het zeil houden’, echter deze controle beperkt zich meestal tot constructieve en wettelijke eisen.

5.

Aansluitkosten: Het gebouw dient, voordat het in gebruik genomen wordt, te worden aangesloten op: • gemeentelijke riolering; • openbare weg; • gasnet; • elektranet; • alarminstallatie; • waterleidingnet; • telecommunicatienet; • centrale antenne. Voor genoemde aansluitingen worden gebruikelijk kosten in rekening gebracht, welke vooraf bij de gemeente en/of bij de respectievelijke Nutsbedrijven kunnen worden opgevraagd.

15


In het geval van een bestaande accommodatie kan het zijn dat de betreffende aansluitingen al aanwezig zijn, waarbij het dan van belang is te (laten) onderzoeken of deze aansluitingen van voldoende vermogen zijn. In het geval van nieuwbouw kan het zijn dat de locatie ver van leidingnetten verwijderd is, zodat lange en dus kostbare aansluitingen moeten worden gemaakt. Overtuigt u vooraf voldoende van de consequenties. 6.

Keuringskosten: Voor het verkrijgen van goedkeuringen op installaties moeten soms keuringskosten worden betaald. Deze kosten kunnen worden opgenomen in de aanneemsom (het bestek) of in de individuele overeenkomsten met installateurs.

7.

Verzekering: U dient er voor zorg te dragen dat eventuele schade tijdens en/of door de verbouw- of nieuwbouwwerkzaamheden, verzekerd zijn. Indien een aannemer is ingeschakeld, kunt u dit via het bestek afdekken. De kosten voor deze verzekering worden dan in de aanneemsom meegenomen. Zorg ervoor dat zelfwerkzaamheid ook verzekerd is!

8.

Gebruiksvergunning: Alvorens een gebouw in gebruik genomen kan worden dient door de gebruiker / exploitant een gebruiksvergunning aangevraagd te worden. Zie bijlage: “aandachtspunten bij inrichting van roeigebouwen, gebruiksvergunning”.

9.

Bewaking: Indien u tijdens de bouw diefstal en/of vernieling wilt voorkomen / beperken, is bewaking van de bouwplaats (of een andere vorm van preventie) gewenst. Met de kosten hiervan dient u zeker rekening te houden. Indien een aannemer / bouwer wordt ingeschakeld, dan kunt u dit via het bestek afdekken. De kosten voor deze bewaking kunnen dan in de aanneemsom worden meegenomen.

10. Terreinvoorzieningen: Onder dit onderdeel dient te worden verstaan: • verhardingen; • hekken (poorten); • rijwielstalling; • parkeervoorziening; • verwijsborden, routingborden en dergelijke; • tuinaanleg, beplantingen en dergelijke; • waterhuishouding; • terras; • parkmeubilair. Afhankelijk van de situatie kunnen deze kosten van aanzienlijke omvang zijn en dienen daarom in de kostenopzet te worden meegenomen. 11. Belendingen: U dient zich ervan te vergewissen of uw bouw- of verbouwplannen voorzieningen vergen aan omliggende gebouwen, waarvan de kosten eventueel voor uw rekening (kunnen) komen.

16


12. Reclame: Aan het voeren van reclame op- of aan gebouwen kunnen kosten verbonden zijn. Deze kosten kunnen bij de gemeente (belastingdienst) worden opgevraagd.

13. Precario: Voor, tijdens of na de bouw- of verbouwperiode kan het noodzakelijk zijn gebruik te maken van niet aan u behorende grond (bijvoorbeeld voor opslag van bouwmaterialen). In sommige gevallen zal voor het gebruik van die grond een vergoeding moeten worden betaald. U dient zich bij de eigenaar van die grond te vergewissen van zijn / haar toestemming en van de (eventuele) kosten. 14. Exploten: Indien u in de nabijheid van bestaande bebouwing werkzaamheden moet laten uitvoeren, is het soms gewenst de eigenaren van die belendingen van uw bouwactiviteiten op de hoogte te stellen. Vooral als er twijfel bestaat over de kwaliteit van die gebouwen kan het raadzaam zijn daarvoor gebruik te maken van een deurwaarder die vervolgens een (of meerdere) explot(en) uitbrengt. De betreffende eigenaren worden dan gesommeerd hun eigendommen in een zodanige staat te brengen dat (eventuele verdere) schade kan worden voorkomen. U dient een en ander met uw verzekeraar op te nemen, welke wellicht zelfs besluit tot een vooropname (rapportage / foto's) van de belendingen. De eventuele kosten van een en ander zijn bij de deurwaarder respectievelijk de verzekeraar op te vragen. 15. Onvoorzien en risicoverrekening: Ondanks het feit dat u waarschijnlijk aan alles heeft gedacht, kunnen er onvoorziene gebeurtenissen plaatsvinden. Het is daarom van belang daarvoor een post in uw kostenopstelling mee te nemen. In de tijd die verstrijkt tussen het tot overeenstemming komen met de aannemer over de vaststelling van de bouwkosten en het tijdstip van daadwerkelijke bouw kunnen, vooral als dat een wat langere termijn betreft, de materiaal- en/of loonkosten hoger (of lager) worden wegens wettelijke maatregelen, prijsverhogingen, loonontwikkelingen, en dergelijke. U dient met deze hogere kosten rekening te houden. U kunt eventueel afspraken maken om het risico af te kopen en hier een bedrag voor opnemen in de aanneemsom. NB. Na realisatie van het project is het van belang dat de aannemer u revisietekeningen verstrekt. Al tijdens de voorbereidende fase dient schriftelijk te worden vastgelegd dat de aannemer hiervoor zorgdraagt. Op deze tekeningen zijn de laatste wijzigingen weergegeven die tijdens de uitvoering zijn doorgevoerd. Zo zijn bijvoorbeeld leidingen die zijn verplaatst ten opzichte van de positie op de oorspronkelijke bestektekeningen ook na realisatie eenvoudig terug te vinden. Bovengenoemde kosten, weergegeven onder punt 4 en 10 zijn in het geval dat de accommodatie door een zogenaamde turnkey bouwer wordt gerealiseerd in de bouwprijs verdisconteerd. Voor bouwtoezicht en/of bouwadvies (punt 4) wordt regelmatig een deskundige bij het project betrokken. Inrichting: 1. Inrichting algemeen: Het gebouw zal na verbouw of nieuwbouw niet zonder meer kunnen worden betrokken. Er zal nog het een en ander aan de inrichting moeten worden gedaan. Als aandachtspunten noemen wij: • vloerbedekking; • meubilair (bar, tafels, stoelen, etc.);

17


• keuken en keukeninrichting (apparatuur); • barinrichting (tap, koeling, glaswerk, etc.); • verlichtingsarmaturen; • kastruimte; • schoonmaakapparatuur; • alarm / beveiligingsinstallatie; • geluidsapparatuur; • bewegwijzering; • verhuiskosten. De kosten van deze investering dienen te worden opgenomen in uw totaal investeringsplan. Wellicht dat u uit uw oude accommodatie het nodige kunt meenemen. Noot: Teneinde de investeringskosten te drukken, kunt u gebruik maken van een leasecontract of franchisemogelijkheid. Bijvoorbeeld een brouwerij die een onderneming bij het sluiten van een contract bepaalde goederen onder bepaalde voorwaarden ter beschikking stelt (bijvoorbeeld tegen het verkopen van een bepaald biermerk wordt de tap en het glaswerk gratis ter beschikking gesteld). Opening: 1. Vrijwel altijd zullen aan de opening van een accommodatie kosten verbonden zijn. U dient met deze kosten rekening te houden in de investeringsopzet. Omzetbelasting: Een zeer belangrijke post is de omzetbelasting (BTW); deze bedraagt immers een groot percentage (2004: 19%) van de totale investering. Voor sommige posten is geen omzetbelasting verschuldigd. Het meest overzichtelijk is om alle posten in uw investeringsplan vrij van BTW (exclusief) op te nemen en vervolgens geheel onder aan de post voorfinanciering BTW toe te voegen. In hoofdlijnen zijn er twee mogelijkheden, waarbij de vereniging wel of niet BTW-plichtig is, namelijk: Voor sportverenigingen kan het aantrekkelijk zijn om de BTW op de kosten van de (ver)bouw van een roeiaccommodatie terug te vragen aan de belastingdienst. Dit heeft wel als consequentie dat de vereniging gedurende tien jaar BTW over de kantineomzet dient te betalen. Gedurende de looptijd van de tienjarige overeenkomst mag de club alle BTW die wordt betaald bij de aankoop van goederen die samenhangen met de exploitatie van de kantine in aftrek brengen op de over de omzet verschuldigde BTW. Dit geldt eveneens voor de BTW die is betaald over gas, water, elektra, afvoer van huisvuil, etc. voor zover deze betrekking heeft op het deel van het gebouw dat voor de kantine wordt gebruikt. Deze afdracht van BTW over onder andere de kantineomzet kan nadelig worden indien de omzet dusdanig groeit dat de BTW kosten over de omzet hoger zijn dan de besparing op de BTW afdracht voor de (ver)bouwkosten en inventaris. Om BTW voordeel in uw specifieke situatie te bepalen is het raadzaam u goed te laten informeren door een accountant of om informatie in te winnen bij de belastingdienst.

2.5.3

Exploitatie

Ten behoeve van de exploitatie dienen alle uitgaven en inkomsten van het betreffende jaar nauwkeurig te worden bijgehouden. De kosten die in enig jaar worden gemaakt dienen in balans te zijn met de inkomsten die worden gegenereerd.

18


Het doel is uiteraard dat er een positief saldo kan worden bereikt. Hieronder worden diverse zaken weergegeven, waarmee in de exploitatie rekening dient te worden gehouden: Lasten: 1. Kapitaalslasten. 2. Erfpacht / huur grond. 3. Onroerendzaakbelasting (ozb). 4. Verzekeringen. 5. Heffingen. 6. Energiekosten. 7. Afschrijvingen. 8. Onderhoud. 9. Reparaties. 10. Schoonmaken. 11. Bedrijfskosten. 12. Loonkosten. 13. Kantinekosten. Baten: 1. Verhuur aan derden. 2. Sponsoring. 3. Inzamelactie. 4. Contributie. 5. Baropbrengsten. 6. Tentoonstellingsruimte. 7. Reclame. 8. Subsidies. 9. Legaten (testamentaire toezeggingen). Hieronder volgt een korte toelichting op elk van de hierboven genoemde onderwerpen. Opgemerkt moet worden dat het zeer wel mogelijk is dat een aantal van de genoemde onderwerpen voor u niet van toepassing is; u kunt deze dan overslaan. Lasten: 1. Kapitaalslasten: Om te kunnen bepalen welke kapitaalslasten men kan verwachten dient het verschil ofwel het ‘financieringsgat’ tussen de realisatiekosten en de beschikbare middelen (zoals spaargelden, reserves, subsidies, opbrengsten uit acties) te worden bepaald. Er bestaan vervolgens verschillende mogelijkheden om dit financieringsgat, waarvoor nog geen dekking is, te vullen, o.a.: - hypothecaire- of onderhandse lening; - lening(en); - uitgifte van certificaten en/of obligaties. Hoe dan ook, aan al deze vormen zullen kosten verbonden zijn, bijvoorbeeld rente en aflossingen. Deze uitgaven zijn exact te berekenen en zullen gewoonlijk het leeuwendeel van de exploitatiekosten uitmaken.

19


2. Erfpacht / huur grond: Afhankelijk van de wijze waarop de (bouw)grond is verworven, is het mogelijk dat er jaarlijks lasten moeten worden betaald voor het gebruik van de grond. Deze kosten zijn bij overeenkomst vastgesteld en daarom bekend. Indien de grond volledig in eigendom is verkregen, zijn de kosten daarvan in de investering opgenomen en daarom al in de kapitaalslasten begrepen. 3. Onroerend zaak belasting: Elke gemeente bepaalt haar eigen tarief hiervoor. 4. Verzekeringen: Een verzekering voor glas-, brand-, storm- en inbraakschade is een vereiste. Door dergelijke schade kan het bedrijf een hele tijd uit de roulatie komen te liggen, waardoor de opbrengsten uit het bedrijf flink afnemen of zelfs nihil worden. Dit terwijl de vaste financieringskosten en personeelskosten wel door lopen. Er kan worden gedacht aan een aanvullende verzekering, bijvoorbeeld een bedrijfsschadeverzekering. Door het afsluiten van een bedrijfsschadeverzekering bent u verzekerd tegen het verlies aan bedrijfsinkomsten, zodat de financiële gevolgen van de ramp niet nog groter worden. Een aanvullende dekking is uiteraard overbodig indien de afgesloten verzekeringen reeds voorzien in de gewenste dekking. Ga dit zorgvuldig na. 5. Heffingen: Verschillend per gemeente, provincie of polder kan een aantal heffingen worden opgelegd, waarbij te denken valt aan: • milieuheffing; • polderlasten; • dijkgelden; • riool- en/of reinigingsrechten; • etc. Een overzicht en opgave van kosten kunnen worden verkregen bij de gemeentelijke instanties. 6. Energiekosten: Een belangrijke lastenpost is de energievoorziening, zoals elektra, gas en water. Elektra Nadat de omvang van de elektrische installatie bekend is en de gebruiksuren kunnen worden ingeschat, is het mogelijk om redelijk nauwkeurig de jaarlijkse kosten daarvan te berekenen. Het energieleverende bedrijf zal zeker bereid zijn daarbij behulpzaam te zijn. Gas Ook hier kan afhankelijk van de omvang van de installatie (CV, warmwater, koken, en dergelijke) en de gebruiksuren een vrij nauwkeurige schatting worden gemaakt van de jaarlijkse kosten. En ook hier zal het energieleverende bedrijf haar diensten willen verlenen. Water Afhankelijk van de omvang en het gebruik van de installatie kan het waterleverende bedrijf u aangeven wat de aan de levering verbonden kosten zijn.

20


Telefoon De aanlegkosten van de telefooninstallatie zullen al in de bouwkosten zijn begrepen. Het saldo van de vergoeding voor gesprekskosten ten opzichte van de kosten van abonnement en gesprekskosten dient te worden opgenomen in de exploitatieopzet. 7. Afschrijvingen: Omdat bedrijfsmiddelen een aantal jaren meegaan, mogen niet de kosten worden opgevoerd in het jaar van aanschaf. In plaats daarvan moet worden afgeschreven. Dat houdt in dat de kosten over de jaren waarin het bedrijfsmiddel wordt gebruikt, worden verdeeld. De bedrijfsmiddelen die minder kosten dan € 453,78 hoeven niet te worden afgeschreven. 8. Onderhoud: Als de accommodatie eenmaal in gebruik is, zullen er regelmatig onderhoudswerkzaamheden moeten worden uitgevoerd. Hiertoe dient jaarlijks een bedrag te worden gereserveerd om onderhoud en vervanging mogelijk te maken zonder dat daarvoor onvoorziene extra investeringen noodzakelijk zijn. Denk er aan om voor de start van de bouw goede afspraken te maken met de aannemer over de geldende garantietermijnen voor de diverse onderdelen. In de volgende tabel (tabel 1) is een voorbeeld gegeven van een op te stellen actielijst met de daarbij behorende te reserveren financiële middelen. De gegevens uit een dergelijke lijst kunnen worden verwerkt in een meerjarenplanning. De acties en bedragen die zijn opgenomen in de tabel zijn indicatief en berusten op een voorbeeld. Het voorbeeld betreft een clubgebouw dat al meerdere jaren in gebruik is.

21


Tabel 2.1 ACTIELIJST ONDERHOUDSWERKZAAMHEDEN Onderdeel

Locatie

Actie

Wie¹

Wanneer² Kosten

Urgentie³

Dakbedekking

gehele dak

geheel vervangen

DAKD

2005

€ 18.000,-

x

2009

Dakconstructie

ter plaatse van kleedruimten rondom accommodatie rondom accommodatie alle gevels accommodatie alle buitendeuren zuidgevel accommodatie

vervangen 40%

BOUW

2005

€

7.250,-

x

2019

nieuw schilderwerk

SCHLD

2007

€

2.100,-

schoonmaken

VRIJW

2005

nieuw schilderwerk

SCHLD

2007

€

3.600,-

x

2010

nieuw schilderwerk

SCHLD

2007

€

1.400,-

x

2010

partieel repareren voegwerk

BOUW

2005

€

250,-

baanzijde kantine deuren 3 kleedruimten terras verzakt

vervangen twee ruiten deurkrukken vervangen egaliseren en opnieuw betegelen nieuw schilderwerk

SCHLD

2005

€

550,-

VRIJW

2005

€

150,-

VRIJW

2005

€

450,-

SCHLD

2007

€

2.300,-

1

Boeiboorden Dakgoten Kozijnen Deuren Metselwerk

Beglazing Hang- en sluitwerk Bestrating Schilderwerk binnen Kozijnen

Nihil

2

3

4

Volgend onderhoud

x

2010

x

2006

x

2010

x

bij breuk x

2009 x

2019

partieel vervangen

BOUW

2005

€

2.800,-

Deuren

binnendeuren en kozijnen kozijnen t.p.v. wasruimten kleedruimten

geheel vervangen

BOUW

2005

€

700,-

Gipsplafond

kleedruimten

nieuw sauswerk

VRIJW

2006

€

1.600,-

x

2011

Tegelwerk

wasruimten

partieel herstellen

TGLZ

2006

€

5.500,-

x

2011

Verwarmingsinstallatie Elektra installatie

technische ruimte meterkast

vervangen cv-ketel

INSTL

2005

€

6.800,-

inspectie

ELEKTR

2005

€

150,-

x

Nader te bepalen 2006

Sanitair

verv. douchekoppen + herst. defecten herstellen voegwerk

LOOD

2005

€

2.000,-

Vloerafwerking

kleedwasruimten kleedruimten

TGLZ

2005

€

800,-

Verlichting

kleedruimten

vernieuwen armaturen

ELEKTR

2005

€

1.800,-

Wie¹ :

x

2010

x

2010 x

x

2008

x

2008 x

x

2010 2010

In deze kolom wordt de uitvoeringscode weergegeven. De uitvoeringscode is de code waarmee wordt aangegeven wat de aard van de werkzaamheden is en door wie deze werkzaamheden aan de accommodatie dienen te worden uitgevoerd. Bijvoorbeeld DAKD = dakdekker, VRIJW = vrijwilliger, TGLZ = tegelzetter, enz.

Wanneer²:In deze kolom kunt u aangeven in welk jaartal het eerstvolgende onderhoud zal plaatsvinden. (De in deze tabel opgenomen onderhoudswerkzaamheden zijn indicatief en zijn gebaseerd op onderhoud aan een accommodatie dat al meerdere jaren in gebruik is). Urgentie³: In deze kolom wordt de urgentiecode weergegeven. Deze code geeft aan wat de urgentie van de uit te voeren werkzaamheden is. De codes die hiervoor worden gebruikt betekenen het volgende: 1: Uitvoering direct noodzakelijk. 2: Uitvoering volgens eerder bepaalde planning. 3: Uitvoering kan eventueel één jaar uitstel ten opzichte van de planning dulden. 4: Uitvoering kan meer dan één jaar uitstel ten opzichte van de planning dulden.

22


9. Reparaties: Jaarlijks dient gereserveerd te worden voor onvoorziene zaken, zoals voor het repareren van onderdelen die het plotseling begeven en waarvoor geen reserve was opgenomen. 10.Schoonmaken: De accommodatie moet regelmatig worden schoongemaakt. In sommige gevallen zal dit (gedeeltelijk) in eigen hand worden gehouden, maar er kan ook een schoonmaakbedrijf worden ingeschakeld. Hoe dan ook, er zullen altijd kosten aan verbonden zijn, zoals voor schoonmaakartikelen en -gereedschap. 11.Bedrijfskosten: Afhankelijk van de wijze waarop het beheer van de accommodatie is (of kan worden) geregeld, kunnen hierdoor kosten ontstaan (bijvoorbeeld kantoorartikelen). 12. Loonkosten: In de accommodatie is altijd iemand verantwoordelijk voor het beheer en de schoonmaak van de accommodatie. Afhankelijk van de omvang van de accommodatie kunnen dit meerdere personen zijn, veelal vrijwilligers. Indien geen vrijwilligers kunnen worden ingezet, dient rekening gehouden te worden met loonkosten voor personeel. 13.Kantinekosten: Bedoeld worden de kosten van alle zaken verband houdende met de kantine, zoals: • inkoop dranken, etenswaren, snoep en dergelijke; • statiegelden en emballage; • verpakkingsmateriaal en verbruiksmateriaal. Baten: 1. Verhuur aan derden: In sommige gevallen zal het, na het verkrijgen van een eigen accommodatie, gewenst of zelfs noodzakelijk zijn de accommodatie of specifieke ruimten in de accommodatie naast het eigen gebruik open te stellen voor gebruik door derden. Bij het vaststellen van het huurtarief daarvoor zal moeten worden gekeken naar de tarieven die elders in de omgeving worden gevraagd voor vergelijkbare voorzieningen, maar uiteraard ook naar de kosten die gemaakt moeten worden (beheer, energie, onderhoud, schoonmaken, enzovoort). Bij verhuur aan derden kan onder andere worden gedacht aan de mogelijkheid van kinderopvang. Indien u plannen hiertoe heeft kunt u vooraf informatie inwinnen bij de KNRB of bij het NISB. Zij hebben een speciale website www.sportenkinderopvang.nl waar alle relevante informatie te vinden is. 2. Sponsoring c.q. reclame: Hierbij kan gedacht worden aan de volgende manieren van sponsoring: • reclame kan aangebracht worden aan de gevel van het gebouw; • reclame kan aangebracht worden binnen in het gebouw (bijvoorbeeld met lichtbakken). Met de eventuele inkomsten hieruit kan in de exploitatie rekening worden gehouden.

23


3. Inzamelactie: Voor de totstandkoming van een eigen onderkomen kan een actie worden opgezet waaruit inkomsten verworven kunnen worden (loterij, club van honderd, etc.). Eventueel kan dit een jaarlijks terugkerende actie zijn. 4. Contributie: De contributie zal zodanig gekozen moeten worden dat deze aantrekkelijk is. Er kan bijvoorbeeld onderscheid worden gemaakt in jeugd- en seniorenleden. 5. Baropbrengsten: In de praktijk blijkt dat er in veel gevallen een aanzienlijke opbrengst kan worden gegenereerd uit de baropbrengst. Daarbij zal veel afhangen van het prijsniveau en de wijze waarop het beheer en de controle daarop zullen plaatsvinden. De inrichting en sfeer van de ontmoetingsruimte kan hierbij ook een rol spelen (leestafel, muziek, temperatuur, enz.). Informeer vooraf bij de gemeente wat de mogelijkheden zijn. De vereniging kan kiezen uit twee opties, namelijk: de kantine wordt beheerd door de vereniging zelf, waarbij vrijwilligers achter de bar staan. Een andere mogelijkheid is om de kantine te verpachten. Hierbij wordt de kantine beheerd door een externe exploitant en ontvangt de vereniging een vast bedrag (per maand). De uitrusting van een kantine dient te voldoen aan de plaatselijke eisen voor de brandpreventie, de hygiënecode en de Drank- en Horecawet. In deze wet wordt onder andere vereist dat alle ondernemers, maar ook verenigingen met een sportkantine in eigen beheer, een gemeentelijke vergunning dienen te hebben om alcohol te mogen schenken. Daarnaast is de regel opgenomen dat barvrijwilligers een instructie krijgen over verantwoord alcoholgebruik (IVA). De vereniging dient een registratie bij te houden van deze geïnstrueerde personen. 6. Tentoonstellingsruimte: Aan de wanden van de horecaruimte kunnen kunstwerken van leden of (plaatselijke) kunstenaars tentoongesteld worden, waarbij bijvoorbeeld een regeling wordt getroffen dat als tegenprestatie voor de tentoonstellingsmogelijkheid bij verkoop van een van de kunstwerken een percentage van het verkoopbedrag wordt afgestaan. 7. Subsidie: In bepaalde gevallen kan men in aanmerking komen voor subsidie. U kunt informeren bij uw gemeente, bij de Stichting Waarborgfonds Sport www.sws.nl, bij NOC*NSF www.noc-nsf.nl, bij de Provinciale Sportraad www.sport.nl en www.iossport.nl. Ook op de internetsite www.stichtingrecreatie.nl en www.vrom.nl kunt u zoeken naar subsidiemogelijkheden. Meer informatie is toegevoegd in de bijlage ‘Subsidiemogelijkheden’ achter in deze brochure. 8. Legaten: Een legaat is een testamentaire beschikking waarbij de erflater een bepaalde omschreven bezitting aan een persoon toekent. Deze persoon, legataris genoemd, is niet aansprakelijk voor eventuele schulden. Een legaat kan worden gegeven aan iemand die geen erfgenaam is, zoals een nicht, een vriend of een liefdadigheidsinstelling, maar ook aan een erfgenaam.

24


Er bestaan drie vormen van legaten: • een bepaald goed uit een nalatenschap; • een bepaalde hoeveelheid van soortzaken; meest voorkomend is een geldbedrag; • het vruchtgebruik van (een deel van) de nalatenschap. Met betrekking tot alle hiervoor genoemde onderdelen kunt u advies inwinnen bij de KNRB.

2.6

Programma van Wensen

Het Programma van Wensen vermeldt alle wensen die de eigenaar, beheerder en gebruiker aan de toekomstige accommodatie stellen. Dit Programma van Wensen is bedoeld om in beeld te krijgen wat de omvang van de nieuwe roeiaccommodatie wordt. Onderwerpen die aan bod komen zijn met name aantallen en afmetingen van ruimten, de benodigde ruimte voor botenopslag, het oppervlak van de benodigde vlotten, enz. Het Programma van Wensen geeft de ontwerper een goed beeld van de omvang van de accommodatie. Op basis hiervan kan een globale stichtingskostenraming worden opgesteld. Als deze kosten bekend zijn kan de vereniging bepalen om de plannen door te zetten, bij te stellen of af te blazen.

2.7

Programma van Eisen

Het Programma van Eisen (PvE) vermeldt alle eisen die de eigenaar, beheerder en gebruiker aan de toekomstige accommodatie stellen. Dit PvE omvat een omschrijving van alle sporttechnische, bouwkundige en stedenbouwkundige facetten die voor de aannemer of architect van belang zijn om te weten (wettelijke eisen, sporttechnische normen en wensen vanuit de roeivereniging). Onderwerpen die aan bod komen zijn aantallen en afmetingen van ruimten, routing in de accommodatie, situering t.o.v. het water c.q. de vlotten, afwerkingen van de diverse ruimten, installatievoorzieningen, enzovoort. Het PvE moet de ontwerper een goed beeld geven van de te realiseren accommodatie. Met behulp van deze brochure kan het minimum PvE in grote lijnen worden opgesteld. Daarnaast is het voor verenigingsbesturen zinvol om zich te oriënteren bij soortgelijke, al gerealiseerde accommodaties. Door het PvE als uitgangspunt te hanteren bij het opvragen van offertes, kan de vereniging vergelijkbare aanbiedingen verwachten. De omgang met aannemers en architecten in deze fase van de plannen dient met de nodige voorzichtigheid te gebeuren. Men kan niet zomaar willekeurig aan aannemers een prijsopgave vragen zonder het risico om achteraf met mogelijke rekenkostenvergoedingen te worden geconfronteerd. Raadpleeg hiervoor een ter zake kundig adviseur. Op de volgende pagina is een overzicht weergegeven van ruimten (tabel 2.2) die kunnen en/of dienen te worden opgenomen in het PvE voor roeiaccommodaties. Hierbij is een onderscheid gemaakt tussen ruimten die normatief aanwezig dienen te zijn en ruimten die worden aanbevolen. Het onderscheid tussen norm en aanbeveling kan als volgt worden omschreven:

25


Norm De KNRB adviseert om deze ruimten minimaal op te nemen in de accommodatie. Aanbeveling Een voorkeurswaarde die door de KNRB wordt gehanteerd, waarvan toepassing er toe leidt dat de accommodatie een hoger kwalitatief niveau bereikt. Een ruimte die als aanbeveling staat omschreven kan worden gezien als aanvulling. Tabel 2.2 RUIMTEBEHOEFTE ROEIACCOMMODATIE Ruimte

Hoofdstuk

Norm

Aanbeveling

Minimale afmeting/ aantal

Botenberging

4.2

3

afhankelijk van situatie

Kleedruimte

4.3

3

1 dames, 1 heren. Minimaal 15 m² afhankelijk van aantal leden

Doucheruimte

4.3

3

1 dames, 1 heren. Minimaal 10 m² afhankelijk van aantal leden

Centrale toiletgroep

4.4

3


Kantine

4.5

3

minimaal 35 m², afhankelijk van aantal leden

Keuken

4.5

3

6 m²

Magazijn

4.5

3

6 m²

Containerruimte

4.6

3


Roei-ergometer ruimte

4.7

3

15 m²

Entree en hal

4.8

3


Bestuurskamer

4.9

3

15 m²

Werkkast

4.10

3

4 m²

Installatieruimte

4.11

3

4 m²

Meterkast

4.11

3

volgens voorschrift nutsbedrijf

Werkplaats

4.12

Aanlegsteiger / vlotten

4.13

Archief

4.14

3


Vergader- / instructieruimte

4.15

3


Jeugdhonk

4.15

3


terreininrichting

4.16

3 3

afhankelijk van situatie afhankelijk van situatie

3


In de volgende hoofdstukken zal verder worden ingegaan op de situering, routing, afmeting, inrichting en afwerking van de diverse ruimten in de accommodatie.

26


3 3.1

SITUERING Vaarwater, vestigingsplaats en situering verenigingsaccommodatie

In tegenstelling tot de gebruikelijke sportaccommodaties worden accommodaties voor de roeisport zelden of nooit in hun geheel ten behoeve van het roeien aangelegd. Meestal wordt aangesloten bij aanwezig water en wordt aan het betreffende water een locatie gezocht voor het realiseren van een verenigingsgebouw. Combinaties met sportparken behoren daardoor zelden tot de mogelijkheden. Om een vergelijking met veldsportaccommodaties te trekken: het vaarwater vormt het sportveld van de roeier, het botenhuis en de werkplaats is vergelijkbaar met de ballenkast, alleen het clubhuis met kleedruimten, wasgelegenheid, sanitair en kantine zijn onderling meer is vergelijkbaar. Het voordeel van het stichten van een roeiaccommodatie in de bebouwde kom van een plaats is dat deze op korte afstand van de woongebieden ligt waardoor men op korte afstand van de woning al kan sporten. Het voordeel van een accommodatie buiten de kom bijvoorbeeld in het buitengebied of een recreatiegebied is dat men bij het roeien direct ‘buiten’ is en niet door bijvoorbeeld minder aantrekkelijke delen van een stad hoeft te roeien. Bij het zoeken van geschikte locaties moet worden gelet op de volgende eisen die voor het functioneren van een roeiaccommodatie zijn te stellen: 1. Eisen volgend uit de herkomst van (potentiële) leden Overwegingen die spelen bij het zoeken van een vestigingsplaats van een roeivereniging zijn: a) voldoende potentiële roeileden in verzorgingsgebied; b) centrale locatie in het herkomstgebied in het bijzonder ten behoeve van jeugdleden en anderen die niet de beschikking hebben over gemotoriseerd vervoer; c) (sociale en fysieke) veiligheid; d) bereikbaarheid over de weg, ook voor botenwagens en maatgevende lengte van grootste boten; e) aanwezigheid van nutsvoorzieningen. 2. Eisen met betrekking tot vaarwater Ideale roeiomstandigheden worden gekenmerkt door: a) water met zodanige breedte dat ongestoord, zonder te veel te hoeven omkijken, kan worden gevaren; b) water van zodanige lengte dat zonder steeds te hoeven draaien getraind kan worden; c) afwezigheid van golven (samenspel van wind, scheepvaart en oevers); d) water als onderdeel van een vaarwegennetwerk met een minimum aan barrières t.b.v. het maken van tochten; e) afwezigheid van beroeps- en pleziervaart vanwege de daaruit voortvloeiende risico’s op aanvaringen; f) liefst afwezigheid van stroming en wisselende waterstanden; g) een landschappelijk aantrekkelijke omgeving. Bij de keuze van een vestigingsplaats van een roeivereniging geldt bij uitstek het onderscheiden van de ideale, wenselijke en best haalbare situatie in een regio. Zelden is sprake van ruime keuze vrijheid, meer gebruikelijk is dat het beschikbare vaarwater een gegeven is en men, om te kunnen roeien, slechts met veel moeite een vrije locatie op een oever of in het water kan vinden.

27


Met andere woorden men zal zich tevreden stellen met de best haalbare situatie uit de binnen de regio beschikbare opties. Zo zal de bij 2.f. genoemde situatie meestal het karakter hebben van een gegeven uitgangssituatie waar men rekening mee heeft te houden bij de uitwerking van de verdere plannen.

3.1.1

Dimensionering vaarwater, bruggen

Het vaarwater moet een breedte hebben van minimaal 20 meter (liefst meer), het moet bij voorkeur minimaal 2 meter diep zijn en een aanéénsluitende lengte hebben van 8 – 10 km. Er zijn echter omstandigheden denkbaar waarbij het best denkbare alternatief bestaat uit een situatie met een minder grote vaarweglengte. Het gebruik van een vaarwater door (meerdere) achten vergt, tenminste op de keerpunten water van voldoende breedte, een vier heeft minimaal 15 meter en een acht heeft minstens 20 meter nodig. Een grotere breedte is gunstiger. Het direct bij het botenhuis gelegen vaarwater moet bij voorkeur over ca 2 km recht zijn, bijvoorkeur zonder obstakels in de vorm van slecht passeerbare bruggen (smaller dan 8 meter en lager dan 1,25 m.), nauwe (haakse) bochten en versmallingen in het vaarwater, sluizen, duikers of dammen. Bij bruggen is de aanwezigheid van een tweetal doorvaaropeningen, ieder voor één vaarrichting ter voorkoming van ongevallen wenselijk. Ze moeten bij voorkeur een vrije doorvaartbreedte hebben van minimaal 8 meter (maar liefst 12,5 meter) en 1,65 meter hoog zijn. Met name voor achten, maar ook voor ongestuurde nummers zijn knelpunten snel sterk belemmerend en werken het ontstaan van ongevallen en schade in de hand. Ideaal is een ruim recht stuk water (1500-2500 meter lang en 50 meter of meer breed) met weinig of geen scheepvaart, zonder obstakels. Het is in de directe omgeving van het botenhuis niet alleen als trainingswater, maar ook als wedstrijdbaan (twee maal of meer x 12,5 meter en oproeibaan van 10 meter) voor kleine (onderlinge) roeiwedstrijden te benutten. Langs de 2 km vaarwater, die dicht bij het botenhuis is gelegen, is een (coach/ joggings)fietspad langs de oever wenselijk. Voor de fietsende trainer is het vanzelfsprekend nodig dat hij niet uitsluitend op zijn eigen veiligheid in druk verkeer hoeft te letten. Combinatie met doorgaande wegen en drukke fietspaden is af te raden. Bij afwezigheid van een dergelijk pad is een vereniging aangewezen op het gebruiken van een coachboot. Als trainingswater voor beginnende skiffeurs en voor de instructie van jeugdleden is een aanwezigheid van een beschut gelegen water of havenkom, liefst zonder scheepvaart, in de directe omgeving van het botenhuis een gunstige vestigingsvoorwaarde. Toer- en trimroeiers stellen minder zware eisen aan hun vaarwater. Water moet minstens 8 meter breed zijn, voor het keren van een wherry is een breedte van 10 meter nodig. Voor hen is het van belang dat het water deel uitmaakt van een samenhangend, liefst zo veel mogelijk obstakelvrij waterlopenstelsel. Bruggen met een minimale breedte van 2,5 - 4 meter en een hoogte van minimaal 0,80 meter zijn met enige vaardigheid passeerbaar. Willen bruggen met een lange doorvaartlengte doorroeibaar zijn, dan moeten ze minimaal 6 meter breed zijn, of zijn voorzien van een doortrekmogelijkheid binnen handbereik in het midden van de brug; plafond 1,20 meter hoog). Ruimere dimensionering van de kunstwerken zijn wenselijk. Dammen met overdraagmogelijkheid zijn passeerbaar, mits ze niet te vaak voorkomen. Binnen het meest gebruikte vaargebied rondom het botenhuis zijn barrières als lage bruggen en dammen echter ongewenst.

28


3.1.2

Golfslag, oevers

Hoge golfslag door wind, beroeps-, of pleziervaart, vormt snel een belemmering. Het betekent dat voorkeur bestaat voor niet te grootschalig vaarwater en aanwezigheid van golfdempende oeverbeschermingen. Bij aanwezige keuzemogelijkheden genieten vaarwateren buiten doorgaande scheepvaartroutes de voorkeur. Ook bestaat er voorkeur voor beschut gelegen vaarwateren: bebouwing, hoge oevers, oeverbeplanting en ligging loodrecht op de meest voorkomende windrichtingen. Walkanten met een rechte en/of harde beschoeiing of een balk precies op de waterlijn, veroorzaken een langdurige echogolf die niet alleen roeiboten onbestuurbaar maken. In het algemeen zullen ruwe, begroeide, glooiende oevers en ondiepe vooroevers een golfdempend werken. Figuur 3 – Voorbeelden van oeverconstructies

3.1.3

Situering botenhuis aan water

Samenvattend zijn voor de situering van een botenhuis van belang: 1. situering aan zo recht mogelijk, ruim maar beschut gelegen vaarwater; 2. ligging botenhuis niet direct aan druk bevaren scheepvaartroute: liever aan nevenwater of havenkom dan aan hoofdvaarweg; 3. ruim wateroppervlak in directe relatie tot botenhuis, voor de vlotten die manoeuvreren met boten mogelijk maakt (breedte water minimaal 25 meter. en aan beide zijden van het vlot van minimaal 25 meter obstakel vrij vaarwater); 4. situering van botenhuis en vlotten op luwe locatie, geen grote strijklengte van wind over water bij veel voorkomende windrichtingen dwz hoge wal; i.p.v. lage wal.

29


Ligging van een botenhuis aan rechte wedstrijdbaan betekent optimale situering voor een vereniging met een wedstrijdkarakter maar biedt voor recreatieve en toerroeiers weinig aantrekkelijke roeimogelijkheden; situering in een gebied met een netwerk van betrekkelijk kleinschalige vaarwateren biedt goede mogelijkheden voor het recreatieve- en trimroeien met de kleinere boottypen, maar weinig faciliteiten voor het trainen t.b.v. het wedstrijdroeien. Een locatie in een industriehaven, aan een oever van een groot meer, drukvaarwater of drukke kruising van wateren is in het algemeen als minder gunstig af te raden. Roeien stelt vooral voor het roeien op wedstrijdniveau specifieke eisen aan het vaarwater, hierop wordt in dit kader niet ingegaan. Onderstaande tabel geeft tenslotte een overzicht van de belangrijkste eisen. Tabel 3.1 - Overzicht belangrijkste eisen aan roeiwater

Lengte vaarwater

Trainingsdoelen of kleine wedstrijden

Trainingsdoelen of kleine wedstrijden

3.2

minimum

optimum

eis:

2000 meter recht zonder hindernis >8 km waarin bochten mogen zijn.

>2500 meter

ligging in vaarwegennet met minimum aantal hindernissen

Toerroeien

>10 meter, plaatselijk geringe breedte toelaatbaar

Breedte vaarwater

20 meter

>35 meter

Diepte vaarwater

>1 meter

>2 meter

0,5 meter à 1 meter, liefst meer

Bruggen, doorvaarbreedte

>8 meter

2x12,5 meter

>2,5 meter, liefst >6 meter

Doorvaarthoogte

>1,25 meter

>1,65 meter

>0,8 meter liefst >1,25 meter

Barrières, dammen, sluizen, te lage bruggen

moeten afwezig zijn

moeten afwezig zijn

mits overdraagplaats aanwezig is, niet onoverkomelijk

Aard van het water

bij voorkeur rustig, beschut en stilstaand

bij voorkeur rustig, beschut en stilstaand

stroming en enige golfontwikkeling geen bezwaar

30


3.2.4

Overdraagplaatsen

Overdraagplaatsen en te waterlaat plaatsen kunnen van belang zijn om gebruiksmogelijkheden voor het toerroeien te verbeteren. Daarvoor is aanwezigheid van lage beschoeide oevers zonder stenen en een toegankelijke, draagkrachtige voldoende ruime oeverstrook en, in geval van overdragen naar een nabijgelegen water, veilige oversteek mogelijkheid van belang. Figuur 4 laat het principe zien. Als te waterlaatpunt is aanwezigheid van ruimte om auto’s / botenwagen achter te laten zinvol. Figuur 4 – Overdraagplaats kleine watersport (kano’s en roeiboten)

Een dergelijke voorziening kan bestaan uit een ca. 6 meter lange aanlegsteiger van minimaal 1 meter breed evenwijdig aan de wal. Steigerhoogte: 15 cm boven het waterniveau. Een geleidelijk glooiend talud of trap met treden van 4 meter breed en 30 cm diep om een boot aan weerszijden en loodrecht op de wal naar boven te kunnen dragen. Voor het overdragen van roeiboten is meer ruimte nodig dan voor kano’s, bij voorkeur moet er op de wal, loodrecht op de oever minimaal 10 à 15 meter toegankelijk zijn. De afstand om over te dragen moet liever niet meer dan 50 meter zijn, terwijl daarnaast het aantal overdraagplaatsen niet te groot moet zijn, minder dan 1 à 2 per 10 km.

3.2.5

Zonering

Locatie van voorzieningen en inrichting van wateren en oevers zijn in belangrijke mate bepalend voor aard van het gebruik en de gebruiksintensiteit van wateren. Combinatie van gebruikersgroepen op het zelfde water en/ of het ontstaan van hoge gebruiksintensiteiten kan leiden tot hinder, ongevallen en verdringing van kwetsbare gebruikersgroepen. Roeien is ten opzichte van veel andere vormen van watergebruik een kwetsbare vorm van watersport. Via zorgvuldige keuze van locatie, via inrichtingsmaatregelen, via regelgeving met betrekking tot het watergebruik en voorlichting is in veel gevallen een onderlinge afstemming van gebruik mogelijk. Voorbeelden daarvan zijn: a. locatie van een roeiaccommodatie buiten de drukke vaarroutes; b. scheiding van roeiwater en vaargebieden voor de snelle watersport; c. afspraken tussen gebruikersgroepen over watergebruik, waterskien en snelle watersport op andere tijden dan de roeisport; d. invoeren van snelheidsbeperkingen en/ of voorlichting over vaargedrag, figuur 5 laat een waarschuwingsbord zien dat bij Vliet wordt gehanteerd. e. invoeren van vaarregels binnen verenigingen en afspraken daarover met mede watergebruikers.

31


Er wordt daarbij wel gesproken van zonering in ruimte en tijd. Het realiseren van een goede zonering van het gebruik op het water vergt overleg tussen gebruikersgroepen (liefst alle) en alle bij het waterbeheer betrokkenen. Er kan dan tot een zoneringsplan met maatregelen worden gekomen inclusief een systeem van monitoring en structureel overleg. Figuur 6 – Situeringmodellen botenhuizen

3.2.6

Conclusies

Samenvatting knelpunten in roeiwater: 1. een in algemene zin toenemende drukte op het vaarwater waardoor onveilige situaties en golfslag kunnen ontstaan. 2. barrières en obstakels in de vorm van dammen, sluizen, stuwen en te lage bruggen waardoor de doorvaart belemmerd wordt. 3. onvoldoende tewaterlaat plaatsen (eventueel met bijbehorende parkeergelegenheid) 4. onvoldoende overdraagplaatsen en glijgoten.

32


5. ontoegankelijkheid van beschermde natuurgebieden. Bovenstaande knelpunten zijn niet op te lossen door roeiverenigingen. Ze zijn de verantwoordelijkheid van waterbeheerders, locale en provinciale overheden en eigenaren en beheerders van oevers. Werken aan verbetering vergt alertheid van verenigingen met betrekking tot de ruimtelijke veranderingen die in hun omgeving plaatsvinden. Nodig is daarbij het volgen van beleidsontwikkeling, besluitvormingsprocessen en het zorgen voor goede contacten. Het gaat om belangenbehartiging, liefst samen met andere groepen gebruikers van hetzelfde vaarwater. Het kweken van begrip voor de roeisport is daarbij van groot belang en evenals het op tijd geven van informatie over de “eisen” die het roeien stelt. Van belang is daarbij het natuurvriendelijke karakter van de roeisport. Gegevens voor belangenbehartiging zijn aan de diverse hoofdstukken te ontlenen.

3.3

Situering van voorzieningen binnen het terrein, interne routing

In figuur 1 en tabel 2.2. zijn de verschillende onderdelen van de roeiaccommodaties waar we rekening mee hebben te houden al genoemd. Behalve met deze onderdelen vormt het karakter van het water een belangrijk startpunt voor de planvorming. Met name is van belang of sprake is van: 1. stilstaand water met een vaste waterstand (polder- of boezemwater met een strikt gereguleerde waterstand); 2. stilstaand water maar met beperkt aanwezige verschillend in waterstand door bijvoorbeeld zuiging van scheepvaart, opwaaiing door aanhoudende windrichtingen of grote marges bij de handhaving van de waterstanden door de waterbeheerder; 3. is sprake van (al dan niet gedurende een deel van het jaar) stromend water en wisselende rivierwaterstanden; 4. is sprake van wisselende waterstanden ten gevolge van eb en vloedstroom al dan niet in combinatie met wisselende rivierwaterstanden. In samenhang met het voorgaande (al dan niet aanwezig zijn van wisselende waterstanden) en/of het al dan niet op oevers beschikbaar zijn van ruimte, kunnen bij het kiezen vaste botenhuizen op de wal of in het water op palen staand, dan wel drijvende botenhuizen als optie in beeld komen. Wisselende waterstanden zijn ofwel met een drijvend botenhuis of wel met behulp van drijvende of in hoogte vertelbare aanlegsteigers op te vangen. Drijvende botenhuizen kunnen ook nuttig zijn als een uiteindelijke locatie onzeker is. Het overbruggen van de vaste wal met een drijvende of in hoogte verstelbare accommodatie of aanlegvoorziening vergt echter altijd extra voorzieningen. De voor en nadelen van de verschillende opties moeten zorgvuldig in beeld gebracht worden zowel voor wat betreft aanleg maar ook met betrekking tot beheer en onderhoud. In figuur 6 worden bij wijze van voorbeeld de volgende oplossingen voor de situering van de onderdelen ten opzichte van elkaar weergegeven: 1. botenhuis evenwijdig aan de oever; 2. botenhuis loodrecht op de oever; 3. botenhuis aan eigen haventje; 4. drijvend botenhuis of botenhuis op palen meest parallel aan vaarwater.

33


Situering van kantine, kleedkamers, wasgelegenheid, sanitair, krachthonk gelijkvloers vergt veel ruimte. Overwogen kan worden om deze ruimten boven de botenloodsen te realiseren voordelen daarvan: compactere bouw, minder warmte verlies in winter, betere temperatuurbeheersing botenberging in zomer, uitzicht vanuit kantine over water. Realisatie in verdiepingen heeft gevolgen voor voorzieningen die voor gehandicapten moeten worden aangebracht. Vorm en omvang van beschikbaar perceel zijn veelal bepalend. Al eerder is gesteld dat het van belang is om bij de terreininrichting uit te gaan van het roeien als een logistiek probleem. Hierbij mogen tussen het aankomen varen met een maatgevende boot (vaak een acht, benodigde ruimte > 20 à 25 meter), het aanmeren met de boot aan vlot of steiger, het op de wal brengen van de boot, het op schragen leggen en schoonmaken ervan, het opbergen van de boot in de loods en soms in de werkplaats, het aan de landzijde van het botenhuis opladen van de boot en wegrijden via de openbare weg geen belemmeringen aanwezig zijn. Naast de looplijnen met de boten, zijn de looplijnen van de leden tussen de diverse voor hen relevante onderdelen van accommodatie van belang. Te noemen is bijvoorbeeld: toegang vanaf de openbare weg, hek/ ingang (te voet, per fiets, per auto), stalling/ parkeermogelijkheden voor fietsen en auto’s (botenwagens), toegang tot gebouw met ingang, kleedruimten, wasgelegenheid, sanitair, kantine en (vergader-, trainingen andere) ruimten, doorgang naar botenhuis/ werkplaats, toegang tot vlot/ steigers/ terras. Het is belangrijk om de gedachten te laten gaan over de vraag welke relaties men wil stimuleren, welke men niet gewenst vindt en welke men beperkt wil houden. Ligt de roeiloods loodrecht op het water, dan moet er tussen loods en het water een lengte en een breedte van meer dan 20 à 25 meter beschikbaar zijn (draaicirkel nodig om te manoeuvreren met een acht). Figuur 7 brengt dat in beeld.

34


Figuur 7 – Principeschets van een botenhuis (plattegrond)

Ligt de roeiloods evenwijdig aan het water, dan moet er in het verlengde van de deuren in het botenhuis minstens 20 à 25 meter beschikbaar zijn om een acht in en uit te kunnen brengen. Tussen water en roeiloods een vlot of zijplankier van minstens 3 meter breedte om de riem eroverheen te kunnen zwaaien. Met betrekking tot de relatie tussen de openbare weg en de openbare weg is gesteld dat het terrein en de roeiloods liefst bereikbaar dienen te zijn voor botenwagens. Te denken is daarbij bijvoorbeeld aan een voldoende brede doorgang van de weg langs de bebouwing naar het terrein aan de waterkant van het botenhuis, aan een extra deur aan de straatzijde die toegang geeft tot een voldoende breed gangpad in het botenhuis en aan de benodigde draaicirkels tussen terrein van de roeivereniging en de openbare weg. De betreffende toegangen zullen ook als calamiteiten route vrijgehouden moeten worden. Bij drijvende botenhuizen vergt het kunnen aan- en afvoeren van boten met botenwagens extra voorzieningen in de vorm van extra steigers, hellingen en/of ruime toegangssteigers naar botenhuis en/of vlotten en ruimte op de wal voor het laden en lossen van de botenwagen. In de praktijk zullen er met andere woorden situaties zijn waarbij dat niet haalbaar is en er andere oplossingen moeten worden gezocht om boten naar wedstrijden te kunnen vervoeren. Bijvoorbeeld door de boten op de schouders uit de loods naar een oplaadplek elders dragen.

35


3.4

Veiligheid

Bij het maken van plannen voor verbouwingen of nieuwbouw, maar ook bij een kleinere opknapbeurt van roeiaccommodaties is het van belang rekening te houden met veiligheidsaspecten. Uiteraard geldt dit ook voor de toegangswegen (wegen, fietspaden en trottoirs) tot het complex en het parkeerterrein, inclusief de fietsenstalling. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan slecht verlichte routes buiten de bebouwde kom of langs plattelandswegen. In grote lijnen kan worden gesteld dat een sociaal veilige accommodatie een accommodatie is, die op zes criteria de toets der kritiek moet kunnen doorstaan. Deze criteria zijn: 1. Aanwezigheid van sociale controle (toezicht) Toezicht kan worden uitgeoefend door functionarissen zoals politie en beheerder; vrijwillig kader dat niet is aangesteld om toezicht te houden, maar door zijn aanwezigheid een vorm van sociale controle uitoefent, bijvoorbeeld bestuurders en barmedewerkers: min of meer toevallig aanwezigen als medesporters, passanten en omwonenden. 2. Afsluitbaar Zorg dat de accommodatie niet (te) gemakkelijk toegankelijk is voor ongewenst bezoek. 3. Zichtbaarheid Zorg voor een goede verlichting en pas op voor zichtbelemmeringen op plaatsen waar die niet horen. Draag zorg voor een overzichtelijke inrichting (duidelijk aangeven van in- en uitgangen, routewijzers, e.d.). 4. Alternatieve routes Er moet een mogelijkheid zijn te kiezen voor een andere route, een andere ingang of uitgang. Er moet in ieder geval één veilige route zijn. Dit geldt eveneens voor de plekken waar men móet komen: ook deze dienen veilig te zijn. 5. Aantrekkelijke omgeving In een aantrekkelijke omgeving voelen mensen zich eerder veilig. Een aantrekkelijke omgeving is goed onderhouden, schoon en zonder sporen van vandalisme. Daarnaast spelen kleur- en materiaalgebruik en aankleding een belangrijke rol bij de beleving van een roeiaccommodatie. 6. Zorg voor inbraak- en vandalismebestendigheid. Nadere informatie over sociale veiligheid is te vinden in de NOC*NSF-brochure: “Oog voor sociale veiligheid: Een handreiking voor verenigingen”. Deze brochure is op te vragen bij NOC*NSF.

36


4

NOODZAKELIJKE GEBOUWEN EN TERREININRICHTING

Bij de planning van deze ruimten moet men zich rekenschap geven van het karakter van de roeisport: beoefening van de roeisport is mogelijk van jong (ca. 10 jaar) tot zeer oud, familiesport, ook door gehandicapten wordt gedaan, als recreatieve activiteit en als (top)sport wordt beoefend. Er ontstaan hierdoor nevenactiviteiten die een intensief gebruik van de kantine bevorderen, de aanwezigheid van een krachthonk, bak, instructieruimte, jeugdruimte naast botenberging, werkplaats en kleedruimte, wasgelegenheid en sanitair nodig maken. 4.1

Raming vlootomvang en accommodaties op basis van ontwikkeling ledenbestand en spreiding van gebruik

Bij de planning van de omvang en de samenstelling van de vloot van een roeivereniging zijn de volgende punten en overwegingen van belang: • dat bij startende verenigingen bij de vlootopbouw rekening wordt gehouden met de vaardigheden en de ambities binnen de vereniging; zonder ervaren wedstrijdploegen is aanschaf van dure topschepen weinig zinvol en is het investeren in nieuwe boten ten behoeven van opleiding en opvang van leden met basisvaardigheden urgent; • dat een startende vereniging de beschikking krijgt over een beperkt aantal boten van zodanige kwaliteit dat ze daarmee eventueel in het verzorgingsgebied aanwezige ervaren roeiers aan zich kan binden, een en ander ten behoeve van het opbouwen van het benodigde kader (hierbij is te denken aan goede tweede hands acht, gladde gestuurde enkele en dubbel vier, dubbel-twee en skiff). • dat standaardisering van boten van belang is voor het kunnen houden van onderlinge wedstrijden, aanschaf van oars en skullriggers bij boten kan daarbij een mogelijkheid zijn; • dat binnen de beperkte mogelijkheden gekomen wordt tot een zo breed mogelijke keuze mogelijkheid van roeimogelijkheden (gladde boten, C-boten en toerboten; enkel en dubbel aangeriggerd; skiff, twee, vier en acht; boten geschikt voor beginnelingen, oefenen en trainen en voor wedstrijdvaren). Bij de vloot van een beginnende vereniging is te denken aan een vloot die bijvoorbeeld zou kunnen bestaan uit: • toermateriaal dubbel wherry • oefenmateriaal C1: 1 C2: 2, zowel dubbel als enkel aan te riggeren C4: 2, zowel dubbel als enkel aan te riggeren • glad materiaal skiff 2, dubbel twee 2, gladde vier 1, acht 1, De aanwezigheid van identieke boten geeft de mogelijkheid om onderlinge wedstrijden te varen. De aanwezigheid van glad materiaal biedt aan ervaren roeiers een stimulans om lid te worden en is van belang voor het binnenhalen van ervaring binnen een startende vereniging. Om op onderhoudskosten te kunnen besparen is het van belang om vooral veel gebruikte boten in zo goed mogelijke staat aan te schaffen (bij voorkeur nieuw). Voor boten die in het begin stadium van een vereniging (nog) beperkt worden gebruikt kan de tweede handsmarkt in combinatie met meer of minder zelfwerkzaamheid voor het opknappen vaak een oplossing zijn.

37


Niet alleen voor startende verenigingen is de vlootplanning van belang. Veel van het lange termijnbeleid van verenigingen en zeker ook de dimensionering van accommodaties loopt via de lijn van de prognoses van ledentallen, via het ontwikkelen van een visie op de vlootomvang naar de ontwikkeling van de plannen voor de verenigingsaccommodaties. Cruciaal is daarbij het vaststellen van de omvang van het gebruik op wat wel het maatgevende moment wordt genoemd. Dat wil zeggen het percentage roeiers dat tegelijkertijd van de roeiaccommodatie gebruik moet kunnen maken. Het is in termen van effectiviteit van investeringen immers buitengewoon oneconomisch om bij de planning van de omvang van de vloot, van verenigingsruimten als kantine, kleedkamer, wasgelegenheden, sanitair, bij de omvang van parkeerruimten en capaciteit van vlotten en dergelijke als eis te stellen dat alle leden op hetzelfde moment kunnen van de roeimogelijkheden gebruik moeten kunnen maken. Naarmate een grotere spreiding van het gebruik over de tijd kan worden bereikt kan met beperkter investeringen worden volstaan. Denk daarbij aan het stimuleren van midweekroeien, door de weeks roeien door jeugd en fifty-fitters. Boten zijn na elkaar bij meerdere ploegen in gebruik, kleedkamers, wasgelegenheden, sanitair en kantine kunnen op een lager gemiddeld gebruik worden ontworpen. Vaak wordt bij het opstellen van de plannen gebruik gemaakt van normen en ervaringsgegevens. Uitgaande van de bestaande belangstelling (genoemd wordt daarvoor een percentage van 1% van de bevolking) voor de roeisport is in plaatsen met in hun verzorgingsgebied 20.000 inwoners of meer, gegeven de aanwezigheid van bruikbaar roeiwater, het stichten van een roeivereniging van ca 200 leden en een roeiaccommodatie haalbaar. Na een aanloop periode van een jonge vereniging wordt een ledental van 200 leden als een gezonde bestaansbasis voor een vereniging beschouwd. Met behulp van de volgende normgetallen is vervolgens een raming van benodigde aantal boten en stelling lengte in een botenberging te bepalen. Normen: 2 roeiplaatsen per 5 leden of 1 boot per 10 leden; per 200 leden 294 m stellinglengte.

4.2

Botenberging

In verband met de kwetsbaarheid van het roeimateriaal, worden roeiboten normaal gesproken, na het roeien op het terrein tussen vlot/ aanlegsteiger en botenhuis schoongespoten en vervolgens binnen in een botenloods op stellingen opgeborgen. Figuur 8 – Principeschets botenhuis (dwarsdoorsnede)

38


4.2.1

Afmetingen botenloods

De dimensionering van roeiloodsen wordt bepaald door de afmetingen van de boten. De lengte van een roeiloods is doorgaans minimaal 20 à 25 meter lang, de lengte die nodig is voor het neerleggen van 1 acht. Er is echter voor andere lengten te kiezen, waarbij rekening gehouden kan worden met de verschillende combinatie mogelijkheden van de bootlengten. Bijvoorbeeld 26 meter biedt bergingsmogelijkheden voor 3 skiffs of wherry’s achter elkaar, maar ook voor twee korte viertjes (C-4) of een gladde vier en een gladde twee. 28 meter biedt mogelijkheden voor twee vieren achter elkaar of een acht en een skiff. 33 meter wordt erg lang maar geeft mogelijkheden voor een vier en een acht achter elkaar. De keuze van de lengte is een optimaliseringsproces tussen beschikbare financiële middelen, terreinafmetingen en gewenste vlootsamenstelling. Breedte van een sectie van een botenhuis is bijvoorkeur 6,0 meter en wordt bepaald door de breedte van twee stellingen met boten (minimaal 2 x 1,80 meter) en de breedte van een gangpad daartussen (minimaal 2.40 meter). Bij een smallere loods (minimaal 5,60 meter breed) treedt een vergroot risico op van schade aan boten bij het in- en uit de loods te brengen daarvan. Bij meerdere eenheden wordt ieder gangpad voorzien van rol-, schuif- of kanteldeur van 2 tot 2,5 meter breed en 2,50 - 2,75 meter hoog. Binnen de loods moet sprake zijn van een vrije hoogte in de loods van minstens 2,75 meter. Een hogere kaphoogte van bijvoorbeeld 4 meter kan een mogelijkheid bieden voor het ophijsen van boten in het spant wanneer deze tijdelijk niet worden gebruikt. Per sectie van 28 x 6 meter moet gerekend worden op 80 riemen die hangend opgeborgen worden. Eén sectie is voldoende voor plm.100 leden. Bij grotere aantallen leden kunnen meerdere van deze eenheden worden toegepast. Uitgaande van de omvang van een levensvatbare vereniging van circa 200 leden zijn daarmee twee eenheden van 28 x 6 meter voldoende. Om rekening te kunnen houden met verdere groei in ledentallen is het inbouwen van flexibiliteit een vereiste. Dit is mogelijk door ruimte te reserveren voor extra eenheden “botenloods”, dan wel door bij de planning met een eventuele toekomstige verlenging van eenheden rekening te houden. Wanneer een vereniging over grote hoeveelheden specifiek materiaal beschikt kan er voor worden gekozen om een specifieke wherry- of skiffloods in de bouwplannen op te nemen. De eerste moet vanwege de zwaarte van de boten dicht bij het roeisteiger/vlot komen, de tweede kan juist vanwege het beperkte gewicht van skifjes op grotere afstand van steiger of vlot staan. Afhankelijk van terrein en situering van de verschillende onderdelen van de accommodatie daarop kunnen extra deuren aan de landzijde van het botenhuis zijn aan te bevelen. Het kan moeilijk manoeuvreren met boten bij botentransport voorkomen.

4.2.2

Stellingen

De boten worden in het botenhuis op stellingen geborgen. De meeste boten worden onderste boven op de stellingen neergelegd. Het zwaardere toer en oefenmateriaal ligt vaak op de kiel in speciale verrijdbare wagentjes. Het maximale aantal boven elkaar in een stelling op te bergen boten is 4 à 5, willen de boten nog voor iedereen bereikbaar zijn. Tussen twee boten (en daarmee tussen de hoogte van twee draagjukken aan een staander) moet ruimte worden vrij gehouden om beschadiging van boten te voorkomen.

39


Afhankelijk van het type boot maakt dat een onderlinge afstand tussen twee jukken van minimaal 0,60 – 0,70 cm. Een instelmogelijkheid traploos of met tussen ruimten van 10 cm is wenselijk om boten goed horizontaal neer te kunnen leggen. Draagjukken aan een gesloten zijwand moeten minstens 1,1 meter lang zijn, aan een open zijwand minstens 0,90 meter. De staanders staan op een veelvoud van 1,35 meter (een roeiplaats) uit elkaar, voor skiff b.v. 2,70 meter, en voor een acht drie draagjukken 5,40 meter uit elkaar. De plaats van de staanders wordt verder bepaald door maten van voor- en achterpunten van de op te leggen boten en de locatie van de riemenberging. Het meest flexibel is de oplossing om de stellingen niet met de spanten van het gebouw te combineren. Dienen zij daar toch voor dan zal daarmee bij het maken van het ontwerp van de loods rekening mee moeten worden gehouden. Is dat een dubbele U-bint dan kunnen de dragers er d.m.v. klemplaten aan bevestigd worden en zijn dan op iedere hoogte verstelbaar. Voor het maken van stellingen zijn veel constructies denkbaar. Het meest comfortabel en schade aan boten voorkomend zijn uitschuifbare stellingen en stellingen met wagentjes waarmee de boot in de stelling is te schuiven/rijden. Ze zijn evenwel kostbaar. Zie figuur 8. Een relatief goedkope flexibel verstelbare oplossing is te bereiken met behulp steigerbuizen en bijbehorende koppelingen. Een andere variant is die met vaste staanders en met pen/ gat verstelbare en naar believen weg zijn te draaien jukken. Om op veilige wijze de hoger gelegen boten uit hun stellingen te kunnen halen zijn krukjes of trapjes nodig. Hoge eisen zijn daarbij aan hun stabiliteit te stellen.

4.2.3

(Riemen)berging

Riemenrek ivm voorkomen van schade aan boten is de locatie van het riemenrek meestal bij de uitgang van het botenhuis aan de waterzijde. Per strekkende meter kunnen 4x4 riemen worden opgehangen. Bij onvoldoende hoogte van de loods is het maken van een put in de grond nodig. Dicht bij de uitgang van de botenloods bergmogelijkheden voor roertjes, bankjes, leuningen, schragen, wringer, dweilen, reddingvesten, hoosmiddelen en dergelijke. Tevens moet een plaats worden gereserveerd voor lessenaar ten behoeve van afschrijf- en klachtenboek, mededelingenbord etc..

4.2.4

Overige aandachtspunten botenloods

Andere aandachtpunten voor de inrichting van botenloodsen zijn: • zorgen voor goede luchtcirculatie om ook in de zomer de temperaturen niet te hoog te laten oplopen; • het aanbrengen van ramen, zeker aan de zonzijden is uit den boze; zonlicht versterkt net als hoge en lage temperaturen de veroudering van kunststoffen en lakken van de boten; • aanbrengen van een gladde, stof/ stuifvrije vloer; • aanbrengen van elektrische installatie, zorgen voor voldoende verlichting, geaarde contactdozen (van belang voor het gemakkelijk kunnen uitvoeren van werkzaamheden) en noodverlichting.

40


4.3

Kleed- doucheruimten

Tabel 4.1 Minimale normen kleed- doucheruimten KLEEDRUIMTEN Uitgangspunt Oppervlak t/m 100 leden t/m 300 leden Hoogte

minimaal 1 kleedruimte voor dames en 1 kleedruimte voor heren minimaal 15 m² minimaal 25 m² minimaal 2,6 meter

DOUCHERUIMTEN Uitgangspunt Oppervlak Hoogte Toiletten Douches Wastafel Slangwartelkraan

per kleedruimte een doucheruimte minimaal 10 m² (inclusief toilet en wastafel) Minimaal 2,6 meter minimaal 1 per kleedruimte Minimaal 2 per doucheruimte 1 wastafel per kleed- doucheruimte 1 per kleed- doucheruimte

4.3.1

Afmetingen en indeling

Afhankelijk van het aantal roeiers dat aanwezig is neemt het minimum vloeroppervlak voor de kleeden doucheruimte toe. Houd bij de reservering van het vloeroppervlak voor kleed- doucheruimten rekening met een eventuele uitbreiding in de toekomst. De minimale (en tevens optimale) breedte van de kleedruimte bedraagt 3,0 meter, de minimale vrije inwendige hoogte 2,6 meter. De ideale maten voor een kleedruimte met een oppervlak van 15 m² zijn derhalve 3,0 x 5,0 meter. Het is niet wenselijk beneden een hoogte van 2,0 meter ramen aan te brengen. Indien er toch glas wordt verwerkt dan dient dit ondoorzichtig glas te zijn (bijvoorbeeld gemêleerd, mat- of melkglas). Daarnaast dient rekening gehouden te worden met vandalisme en beschadiging.

4.3.2

Inrichting

De inrichting van de kleedruimte geschiedt met banken die vrij van de vloer zijn en met minimaal twee dubbele vaste kledinghaken per persoon. Per persoon dient een banklengte van minimaal 500 mm te worden opgenomen waarvan het zitvlak voldoende diep (minimaal 400 mm) is uitgevoerd. Om voldoende vloeroppervlak te behouden is het van belang rekening te houden met de draairichting van de deuren. Daarnaast dient rekening te worden gehouden met de plaatsing van de radiatoren. Directe inkijk vanuit de gang in de kleedruimte wordt bij voorkeur voorkomen. In iedere doucheruimte moet rekening worden gehouden met enige loopruimte en ruimte voor het afdrogen. In de afdroogzone kunnen desgewenst enkele handdoekhaken geplaatst worden. Directe inkijk in de doucheruimte dient te worden voorkomen.

41


De doucheruimte moet zodanig zijn ingedeeld dat de volgende voorzieningen kunnen worden ondergebracht: • een toilet, bereikbaar via het droge gedeelte vanuit de kleedruimte; • een wastafel met spiegel, eveneens bereikbaar via het droge gedeelte vanuit de kleedruimte; • een wartelkraan, ten behoeve van schoonmaakwerkzaamheden (aansluiten van een slang). Tip. Pas bij de wastafel hoge kranen toe. Hierdoor kunnen bidons en flessen eenvoudig worden gevuld. Voor de situering van de toiletten kan ook worden gekozen voor een centrale toiletgelegenheid op de gang grenzend aan de kleedruimten. Het voordeel hiervan is dat verspreiding van onaangename luchtjes in de kleedruimten wordt voorkomen. Omdat de roeiers voor een bezoek aan het toilet de kleedruimte moeten verlaten, dienen de toiletten centraal ten opzichte van de kleedruimten te worden gesitueerd. Wanneer de toiletten op de gang worden geplaatst, dient tenminste te worden uitgegaan van hetzelfde aantal toiletten dat benodigd zou zijn in alle kleedruimten tezamen. Wel kan een aantal toiletten worden vervangen door urinoirs, waarvan er één eventueel lager kan worden geplaatst ten behoeve van kinderen. Daarnaast dient een onderscheid te worden gemaakt tussen dames- en herentoiletten.

4.3.3 Afwerking Afwerking kleedruimte De kleedruimten worden bij voorkeur als volgt afgewerkt: • minimaal één schrobput, inclusief zandvang en stankslot, per kleedruimte; • dubbelhardgebakken tegels op de vloer van de kleedruimte, afgewerkt met een sanitaire plint. Andere vloerafwerkingen zijn mogelijk, mits deze stootvast, slijtvast en hygiënisch zijn; • het uitvoeren van de kleedruimten in schoonmetselwerk in een niet hygroscopische steensoort, zoals baksteen en betonsteen. Het voegwerk dient met het oog op stof platvol te worden uitgevoerd. Aanbevolen wordt de wanden te voorzien van een vuilwerende coating, waardoor ze makkelijker kunnen worden schoongemaakt; • vandaalbestendige en vochtbestendige plafonds zoals bijvoorbeeld systeemplafonds (dus geen gipsplaten, kunststofschrootjes of ander kwetsbaar materiaal). Het is niet bezwaarlijk de constructie in het zicht te houden; • (spat)waterdichte en vandaalbestendige armaturen en minimaal één randgeaarde wandcontactdoos; • een goede afscheiding tussen de doucheruimte en de kleedruimte (afschot, geen dorpel), die voorkomt dat er water vanuit de doucheruimte naar de kleedruimte kan vloeien. De voorkeur hierbij gaat uit naar een roestvrijstalen (rvs) goot voorzien van een rooster van rvs of kunststof. Hierbij kan de schrobput in de kleedruimte komen te vervallen, echter niet de doucheput. De volgende aanbevelingen worden gedaan voor de afwerking van de kleedruimten: • het vrijhouden van de kozijnen van de vloer, indien mogelijk door middel van een natuursteen neut. Eventueel kunnen ook kunststof en aluminium kozijnen toegepast worden; • massieve en stompe binnendeuren, eventueel voorzien van een kunststof coating of stootplaten.

42


4.3.4

Afwerking doucheruimte

Voor de afwerking van de doucheruimten gelden de volgende richtlijnen: • minimaal één doucheput met voldoende capaciteit; • voldoende capaciteit van de riolering, uitgaande van douche- en schrobputten en de afvoer van het toilet en de wastafel; • dubbelhardgebakken vloertegels in een antislip uitvoering op de vloer van de doucheruimte, afgewerkt met een sanitaire plint. Andere vloerafwerkingen zijn mogelijk, mits deze zijn voorzien van een antislipafwerking en stootvast, slijtvast en hygiënisch zijn. Een antislipuitvoering geldt niet voor de vloer van het toilet; • vandaalbestendige en vochtbestendige plafonds, geen gipsplaten of ander kwetsbaar materiaal. Het is niet bezwaarlijk de constructie in het zicht te houden; • douchekoppen in de wand of plafond, leidingen in de wand weggewerkt. Thermostatische mengkranen besparen veel water doordat ze een constante watertemperatuur geven. Aan de onderzijde kan een leegloopventiel worden aangebracht waaraan de doucheslang kan worden aangesloten. Dit ter bestrijding van legionella; • tot het plafond betegelde wanden in de doucheruimten. Hierbij moeten de uitwendige hoeken bij voorkeur worden voorzien van een rvs- of kunststof hoekprofiel in verband met beschadigingen. Andere wandafwerkingen zijn mogelijk, mits deze vochtwerend, stootvast en hygiënisch zijn; • het voorzien van de wand achter de wastafel van tegelwerk; • (spat)waterdichte en vandaalbestendige armaturen; • een slangwartelkraan in de doucheruimte; • het niet toepassen van ongemakkelijke constructies van voetenwasbakken of wasgoten in de doucheruimten. De volgende aanbevelingen worden gedaan voor de afwerking van de doucheruimten: • het vrij houden van de deurkozijnen van de vloer, zo mogelijk door middel van een natuursteen neut. Eventueel kunnen ook kunststof of aluminium kozijnen toegepast worden; • massieve en stompe binnendeuren, eventueel voorzien van een kunststof coating of stootplaten; • het plaatsen van de toiletten in een afgeschermde ruimte met een apart ventilatiekanaal (dus géén schotten) om vieze geurtjes te voorkomen; • het in verband met schoonmaakwerkzaamheden bij voorkeur toepassen van vrijhangende toiletten.

4.3.5

Ontwerpcriteria

Hieronder volgen kort samengevat de ontwerpcriteria van de kleed- doucheruimten. Verlichting en elektra Het verlichtingsniveau in een kleed- doucheruimte dient minimaal 100 lux te zijn, gemeten op vloerniveau. Om te voorkomen dat de verlichtingssterkte aan het einde van de gehanteerde onderhoudsperiode (dus wanneer lampen vervangen en armaturen gereinigd worden) beneden de minimale eisen daalt, dient de verlichtingssterkte bij oplevering van de nieuwe installatie hoger te zijn dan de minimale norm van 100 lux. De verlichtingsarmaturen moeten vandaalbestendig en spatwaterdicht zijn uitgevoerd, waarbij gedacht kan worden aan inbouwarmaturen. Een voorziening voor noodverlichting is verplicht. Deze dient te voldoen aan NEN 1010. Desgewenst kan een spatwaterdichte, geaarde wandcontactdoos nabij de spiegel in de kleedruimte worden opgenomen.

43


Verwarming De kleed- doucheruimten worden bij voorkeur verwarmd door radiatoren die in verband met schoonmaakwerkzaamheden vrij van de vloer worden gemonteerd. Luchtverwarming geeft vaak tochtverschijnselen. Vloerverwarming is een ideale verwarming omdat de kleedruimten altijd gebruiksklaar zijn. Wel staat de verwarming permanent aan maar afgesteld op water van 30 °C is het energieverbruik acceptabel. Een ruimtetemperatuur van 18 °C is gemakkelijk haalbaar. Ventilatie In de praktijk is gebleken dat een afdoende ventilatie alleen met een installatie kan worden bewerkstelligd. De capaciteit van deze installatie moet voldoen aan het Bouwbesluit. Door het ventileren mogen geen hinderlijke luchtstromingen ontstaan. De maximaal toelaatbare luchtsnelheid bedraagt 0,2 m/s. Om iedere vorm van tocht te vermijden zijn klapraampjes ongewenst. Mechanische afzuiging verdient de uitdrukkelijke voorkeur. Om onnodig gebruik van de mechanische ventilatie te voorkomen wordt het systeem bij voorkeur voorzien van bewegingsdetectie voorzien van een tijdschakeling. Bij toevoer van koudere (buiten)lucht moet deze, alvorens in de ruimte te worden toegelaten, worden voorverwarmd. Dit kan bij verwarming door radiatoren opgelost worden door de toevoerroosters te plaatsen achter de radiatoren. Naast ventilatie tijdens het gebruik van de doucheruimten dient er ook rekening te worden gehouden met ventilatie buiten de gebruiksuren om. Het is bijvoorbeeld mogelijk om de (mechanische) ventilatie circa een kwartier ná gebruik door te laten draaien. Tevens is een natuurlijke ventilatie buiten de gebruiksuren om van belang. Hierbij kan gedacht worden aan ruime kieren onder de deuren. Warmwatervoorziening De capaciteit van de warmwatervoorziening moet worden afgestemd op het gebruik. De capaciteit per kleedruimte kan bepaald worden door de volgende berekening, 6 liter / min (per douchekop) x 5 minuten douchetijd x eenmaal per uur. Wanneer het warme water in roeiaccommodaties uit een grote warmwaterinstallatie (bijvoorbeeld een boiler) afkomstig is, moet de temperatuur daarvan op het tappunt boven de 60 °C zijn. Anders bestaat de kans dat de warmwaterinstallatie legionellabacteriën gaat bevatten, die de veteranenziekte kan veroorzaken. Mede hierdoor is het van belang, na een periode dat de roeiaccommodatie niet is gebruikt, de leidingen door te spoelen met water van meer dan 60 °C. Ook dienen dode einden in leidingen te worden voorkomen. Ter voorkoming van de veteranenziekte kan een volautomatisch leidingspoelsysteem worden aangelegd dat wordt aangesloten op het gebouwenbeheersysteem. Verplichte maatregelen om Legionella te voorkomen zijn opgenomen in de Waterleidingwet. De temperatuurregeling moet zodanig worden ontworpen, dat alleen de beheerder of onderhoudsfunctionaris van de accommodatie de installatie kan bedienen. Met andere woorden: thermostaten, temperatuurregelaars en dergelijke moeten in afsluitbare ruimten worden geplaatst. Het gebruik van geisers voor de warmwatervoorziening wordt ontraden in verband met het hoge energieverbruik van deze apparaten.

4.4

Centrale toiletgroep

In de centrale hal of in de kantine dient een toiletgroep te worden opgenomen met voldoende toiletten voor dames- en heren. Deze bestaat uit: • een privaat met voorportaal voor een fontein en de herentoiletten en urinoirs;

44


• een privaat met voorportaal voor een fontein en de damestoiletten; • een toilet voor mindervaliden met de minimale afmeting van 1,65 x 2,20 meter, uitgevoerd volgens het "Handboek Toegankelijkheid". Indien het bouwbesluit hogere eisen stelt aan het aantal benodigde toiletten / urinoirs dan hier omschreven, dan dient te worden uitgegaan van de eisen die het bouwbesluit hieraan stelt. Minimaal moeten één mindervalidentoilet, één herentoilet en één damestoilet aanwezig zijn. Tip. Aanbevolen wordt om het mindervalidentoilet te combineren met een damestoilet (dubbelgebruik!) en uit te voeren zonder drempels. Het voordeel van deze combinatie is dat hiermee wordt voorkomen dat het mindervalidentoilet ongebruikt blijft en uiteindelijk als opslagruimte gaat fungeren. Per urinoir moet worden uitgegaan van een ruimtebeslag van minimaal 0,6 x 1,2 meter (inclusief loopruimte) en per toilet van minimaal 1,0 x 2,4 meter (inclusief 1,2 meter voorportaal). Daarnaast moet rekening gehouden worden met de ruimte voor de wastafels (0,8 x 0,8 meter exclusief loopruimte). Tip. Breng ook een urinoir lager aan dan gebruikelijk zodat deze door kinderen gebruikt kan worden. De vloer van de toiletruimte dient te zijn afgewerkt met een materiaal dat eenvoudig kan worden gereinigd. De voorkeur gaat daarbij uit naar een steenachtig materiaal afgewerkt met vloertegels of een coating. Vanuit hygiënisch oogpunt is het beter de tegels niet van een antislip afwerking te voorzien. De wanden worden bij voorkeur voorzien van wandtegels tot aan het plafond. Het schoonmaken kan worden vereenvoudigd door het toepassen van vrijhangende toiletten en het voorzien van de vloer met een schrobputje. Ook het weglaten van de dorpels onder de deuren vereenvoudigt het schoonhouden van de ruimte. Tip. Gebruik ter plaatse van de urinoirs geen zachte en/of poreuze wandtegels. Dit bemoeilijkt het schoonmaken.

4.5

Kantine 4.5.1

Algemeen

De kantine is een sociale ontmoetingsplaats voor de roeier en de roeiliefhebber, waarbij de sfeer in deze ruimte in belangrijke mate bijdraagt tot gezelligheid en sociaal contact hetgeen voor een vereniging onontbeerlijk is. De grootte van deze ruimte dient, los van de minimale eis uit de Drank- en Horecawet, afgestemd te zijn op het aantal leden, de bezoekers van eventuele wedstrijden, alsmede de overige activiteiten die in de kantine plaatsvinden. Het kantinegedeelte dient te bestaan uit een ontmoetingsruimte met keuken, toiletten en een opslagruimte / magazijn. Het wordt aanbevolen om een containerruimte op te nemen.

4.5.2

Ontmoetingsruimte

Als vuistregel kan worden uitgegaan van een oppervlak van 1 m² per persoon, bij aanwezigheid van tafeltjes van 1,25 m² per persoon. Vertrekpunt voor de bepaling van het aantal personen is het aantal

45


personen dat gemiddeld tijdens de piektijdstippen in de ontmoetingsruimte aanwezig is. Een goede benadering is ook het uitgaan van de bestaande situatie en bepalen in hoeverre die situatie wel of niet toereikend is. Een goed uitzicht vanuit de ontmoetingsruimte op het water is aanbevelingswaardig. De garderobe moet zodanig in de directe nabijheid van de ontmoetingsruimte worden gesitueerd dat er voldoende toezicht op deze garderobe mogelijk is. Hierbij wordt geadviseerd de garderobe niet in een looproute te situeren. De ontmoetingsruimte en bijbehorende ruimten dienen te voldoen aan de plaatselijke eisen van de brandpreventie en de bijzondere wetten. Zie hiervoor de bijlagen Drank- en Horecawet, de Hygiënecode en het Besluit Horeca-, Sport en Recreatie-inrichtingen Milieubeheer. De Drank- en Horecawet eist onder meer: • een minimum oppervlakte van 35 m²; • een minimum hoogte van 2,60 meter over tenminste 5/6 deel van de vloeroppervlakte; • een mechanisch ventilatiesysteem met een minimum capaciteit van zesmaal de luchtinhoud van het vertrek per uur; • voldoende verlichting (50 lux op 1,0 meter hoogte boven de vloer); • noodverlichting (volgens NEN 1010); • voldoende in- en uitgangen (per 50 bezoekers 1 Eenheid Uitgangs Breedte = 0,55 m); • afzonderlijke groepen toiletten voor mannen en vrouwen, die niet rechtstreeks in de ontmoetingsruimte uitkomen (dus minimaal zijn uitgevoerd met een voorportaal). Voor de overige ontwerpgegevens dient er rekening mee te worden gehouden dat er een minimale ruimtetemperatuur moet kunnen worden behaald van 18 – 20 °C. De vloer van de ontmoetingsruimte dient te zijn afgewerkt met een materiaal dat eenvoudig kan worden gereinigd. De voorkeur gaat daarbij uit naar een steenachtig materiaal afgewerkt met vloertegels of een coating. Bij de afwerking van het plafond gaat de voorkeur uit naar een systeemplafond in verband met mogelijke werkzaamheden in de toekomst aan bijvoorbeeld het leidingwerk. In de accommodatie dient minimaal een EHBO-koffer aanwezig te zijn om eerste hulp te kunnen bieden aan geblesseerde sporters of bezoekers. De koffer dient eenvoudig te vinden te zijn met een duidelijke vermelding waar de koffer te vinden is. Bij voorkeur op een plaats waar toezicht mogelijk is. De bar moet zodanig worden gesitueerd dat er voldoende overzicht is op de kantine. Houd tevens rekening met de loopwegen in de kantine en opstoppingen voor de bar. Plaats de bar dan ook bij voorkeur niet in een looproute. Tip. Een gedeelte van de bar kan lager uitgevoerd worden voor bestellingen door rolstoelgebruikers en kinderen. Houd ook rekening met voldoende loopruimte achter de bar en eventueel met ruimte voor een apart uitgiftebuffet voor etenswaren terzijde van de bar of in de centrale hal. Bij situering van de kantineruimte op de verdieping dient de ruimte eveneens toegankelijk te zijn voor mensen met een functiebeperking. Bovendien moet een telefoonaansluiting in de onmiddellijke nabijheid van de bar aanwezig zijn.

46


4.5.3

Keuken

De grootte van de keuken is sterk afhankelijk van het voorzieningenniveau dat men de bezoeker wil kunnen bieden en de omvang van de totale kantine. Uit hygiënisch oogpunt is het onder andere noodzakelijk de vloeren en wanden van tegelwerk te voorzien. Daarnaast dient de vloer te zijn voorzien van een schrobputje. Voor een eenvoudige keuken kan worden uitgegaan van een oppervlak van ca. 6 m². Uit praktisch oogpunt is het wenselijk een rechtstreekse open verbinding (zonder deur) te maken tussen keuken en bargedeelte. Gewezen wordt nog op de mogelijkheid direct vanuit de keuken een apart uitgiftepunt voor etenswaren te realiseren. Met zo’n uitgiftepunt wordt voorkomen dat etenswaren aan de bar worden verstrekt hetgeen vaak leidt tot opstoppingen in de kantine. De inrichting van de keuken is afhankelijk van het serviceniveau wat u uw leden wil bieden. Het is aan te raden om vooraf informatie in te winnen bij enkele keukenleveranciers. De Warenwet vereist dat elke sportvereniging met een kantine in eigen beheer beschikt over de NOC*NSF-Hygiënecode voor Sportkantines. Medewerkers of barvrijwilligers in kantines waar belegde broodjes, snacks en dergelijke verkocht worden, zijn wettelijk verplicht te werken volgens een hygiëne controle systeem, het zogenaamde HACCP-systeem. De NOC*NSF-Hygiënecode voor Sportkantines kan verkregen worden bij NOC*NSF, zie www.sport.nl. Het boek is voorzien van invullijsten en registratieformulieren. Wie de lijsten eerlijk en volledig invult, heeft daar later veel plezier van. Actieve inzet en een hoge score zijn niet zeldzaam in de sportwereld. Voor meer informatie betreffende de hygiëne verwijs ik u naar de bijlage ‘Drank- en horecawet voor sportkantines’, achter in deze brochure. 4.5.4

Magazijn

Om de kantine van de roeiaccommodatie te kunnen laten functioneren, dient er een magazijn aanwezig te zijn van voldoende grootte. Aangezien deze ruimte, door zijn eenvoudige afwerking in vergelijking met de overige ruimten, relatief goedkoop kan worden gerealiseerd en opslagruimte zeer belangrijk is, wordt geadviseerd hierop niet te besparen. Uit praktische overweging dient de ruimte te grenzen aan de keuken. Ten behoeve van de aan- en afvoer van materialen dient een ‘vandaalbestendige’ brede buitendeur toegang te geven tot de ruimte. In eerste instantie kan worden uitgegaan van een minimum oppervlakte van ca. 6 m². De afwerking van deze ruimte kan geschieden door middel van een vlak afgewerkte betonvloer, al dan niet afgewerkt met vloertegels of een coating, schoon metselwerk wanden en een plafond waarbij de constructie in het zicht blijft. De warmte van de eventuele koelingmotoren dient te kunnen worden afgevoerd. Hierbij kan natuurlijke ventilatie al voldoende zijn. De ruimte moet vorstvrij kunnen blijven.

4.6

Containerruimte

Behalve de goederen, zal ook het afval (tijdelijk) moeten kunnen worden opgeslagen. Hiervoor worden veelal containers gebruikt. De mogelijkheden verschillen per gemeente. Gedacht kan worden aan een gescheiden systeem (grijs / groencontainers), gescheiden afvoer horeca-afval, etc. Om stankoverlast te voorkomen wordt geadviseerd een aparte ruimte te reserveren waar deze containers kunnen worden geplaatst. Dit kan onder een afdak/ luifel zijn of eventueel binnen. Om vandalisme te

47


voorkomen wordt aanbevolen de opslagruimte afsluitbaar te maken. Bij een overkapping kan dit door middel van een hekwerk. 4.7

Roei-ergometer ruimte

Aan een trainingsruimte met ergometers en andere apparaten is tegenwoordig veel behoefte. Minimaal moet deze ruimte 15 m² zijn, maar 50 m² is mooier zeker als er behoefte is aan een massageruimte. De afwerkingen van vloeren en wanden dient zodanig te zijn dat het in hygiënische zin niet tot problemen leidt. Dit houdt in dat vloeren en wanden goed schoon te houden zijn, een slechte voedingsbodem voor (voet)schimmels e.d. zijn en uit weinig tot geen vochtabsorberend materiaal bestaat. Een ventilatiesysteem is vaak geen overbodige luxe. De ruimte kan in noodgevallen gebruikt worden als EHBO-ruimte. Een wastafel met warm en koud water en een brancard, stretcher of behandeltafel is dan een nuttige voorziening. 4.8

Entree en hal

De entree van de accommodatie dient duidelijk zichtbaar te zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een in- of uitspringende entree. De hal moet groot genoeg zijn om zijn centrale functie goed te kunnen vervullen, waarbij het van belang is rekening te houden met voldoende oppervlak voor loopwegen en eventueel een tassenberging (met voldoende toezicht). Het aanbrengen van een tochtportaal of tochtsluis kan wenselijk zijn voor het tegengaan van tochtverschijnselen in de hal.

4.9

Bestuurskamer

In de clubaccommodatie kan een bestuurskamer annex commissiekamer/ ruimte voor de wedstrijdleiding worden opgenomen. De bestuurskamer moet een oppervlakte van circa 15 m2 of meer hebben. Wanneer deze ruimte tijdens wedstrijddagen fungeert als ruimte voor de wedstrijdleiding moet van een grotere oppervlakte worden uitgegaan (20 m² of meer). Bij voorkeur is er vanuit de ruimte voor de wedstrijdleiding uitzicht op het water. In de bestuurskamer dienen voldoende afsluitbare kasten te zijn opgenomen. Daarnaast is de ruimte voorzien van een telefoonaansluiting en eventueel van een omroepinstallatie en een pantry (koelkast, spoelbak, etc.), waarvoor wel extra ruimte dient te worden opgenomen. De verwarming geschiedt bij voorkeur door middel van radiatoren. Hierbij kan worden uitgegaan van een te behalen minimale ruimtetemperatuur van 20 °C. Het verlichtingsniveau dient minimaal 100 lux te bedragen, gemeten op vloerniveau.

4.10 Werkkast In elk clubgebouw is het aan te bevelen een werkkast van minimaal 4 m2 op te nemen met daarin een laag geplaatste uitstortgootsteen, voorzien van warm en koud water. De vloer van de werkkast moet worden uitgevoerd in vloertegels. De wand achter de uitstortgootsteen moet gedeeltelijk worden voorzien van wandtegels. Deze werkkast dient onder meer voor het opbergen van schoonmaakmaterialen. De kast moet bij voorkeur zodanig zijn gesitueerd, dat van hieruit gemakkelijk het hele gebouw bereikt kan worden. Eventueel kunnen ook twee werkkasten opgenomen worden: één nabij de kleedruimten en één nabij de kantine en keuken.

48


4.11 Installatieruimte en meterkast De meterkast met de meters voor het gebruik van gas, water en elektra dient zo dicht mogelijk bij de buitendeur worden geplaatst en mag bij brandweervoorschrift niet worden afgesloten. Eventueel kan de telefoonaansluiting of –centrale hierin worden geplaatst. Aan de buitenzijde van de accommodatie dient een installatieruimte van minimaal 4 m² te worden opgenomen, die via een deur van buitenaf toegankelijk is. Hierin bevindt zich een centraal distributiesysteem voor warm tapwater, de CV ketel en eventueel een daarop aangesloten boiler. Geisers worden uit veiligheidsoverwegingen afgeraden. Voor de ruimteverwarming kan gebruik worden gemaakt van HR-ketels (Hoog Rendement) in cascade (dat wil zeggen dat er meerdere kleinere ketels worden geplaatst die aangaan als er vraag is naar warmte). Eén ketel wordt hierbij vrijwel continu gebruikt voor de dekking van de basisbehoefte in het stookseizoen, de overige ketel(s) is / zijn bestemd voor de dekking van de extra vraag naar warmte. Deze overige ketel(s) mag / mogen eventueel in VR-uitvoering (Verbeterd Rendement) zijn. Voor de gehele accommodatie kunnen radiatoren dienst doen voor de verwarming. De verlichting buiten en binnen dient in energie-efficiënte uitvoeringen te worden aangebracht. De verlichting moet, waar dit rendabel is, worden voorzien van aanwezigheidsdetectie (bij voorkeur in de kleedruimten). Het is conform de Wet Milieubeheer niet toegestaan om de installatieruimte te combineren met overige functies zoals het gebruik als werkkast of opslagruimte. Er dient op te worden toegezien dat ongewenst dubbelgebruik wordt voorkomen.

4.12 Werkplaats Het al dan niet opnemen van de werkplaats en de inrichting ervan verdient nadere afweging. De veranderingen in het roeimateriaal en de voor onderhoud en reparatie daarvan benodigde specialistische kennis en gevaarlijke materialen, de verminderende bereidheid bij leden van veel verenigingen om tijd te besteden aan onderhoud en reparatie van boten en de steeds strengere milieu en ARBO eisen van de overheid maken dat verenigingen vooraf moeten overwegen of zij onderhoud en reparaties aan hun vloot blijvend zelf willen en kunnen uitvoeren met behulp van leden en/ of beroepskracht of overgaan tot uitbesteding aan derden. Indien deze overweging ten gunste van eigen onderhoud en reparatie uitvalt, dient men aan de voor werkplaatsen geldende wetgeving te voldoen. De mogelijkheden voor een en ander zijn afhankelijk van de financiële armslag van de betreffende vereniging. Gezamenlijke exploitatie van werkplaatsen moet in de toekomst wellicht worden overwogen. Voor het plegen van onderhoud en het verrichten van reparaties is een van de ander ruimten gescheiden ruimte vereist met een afsluitbare toegangdeur van 2 bij 2,5 meter om boten in en uit te brengen en 1 of 2 deuren die ook als vluchtweg kunnen dienen. Maat van een dergelijke ruimte is minimaal 4 x 14 dan wel 4 x 20 meter met daarnaast eventueel een afzonderlijke smallere ruimte voor het lakken van boten. De ruimten moeten voorzien zijn van schragen of een stelling waarop te repareren boten op werkhoogte stabiel zijn neer te leggen zijn. Daarnaast is een lange werkbank nodig voor reparaties en onderhoud aan riemen en kastruimte voor het opbergen van gereedschappen en materialen. Een brandwerende kast voor het veilig opbergen van chemicaliën (w.o. verfstoffen, lijm, kunsthars en dergelijke) met afzuiging. De ruimte dient voorzien te zijn van verwarming, goede (gelijkmatige, alzijdige en hoge lichtsterkte) verlichting, afzuiginstallatie voor het wegzuigen van stof en schadelijke gassen van verf en kunststoffen.

49


De werkplaats moet zijn voorzien van voldoende aansluitpunten voor gas, water en elektriciteit. Meer informatie betreffende de inrichting van de werkplaats en andere ruimten is te vinden in de bijlage ‘Aandachtspunten bij de inrichting van roeigebouwen, gebruiksvergunning’ achter in deze brochure.

4.13 Aanlegsteiger / vlotten Het in- en uithalen van boten gebeurt al gelang het type boot, bij de relatief zware toeren oefenboten met kielbeslag loodrecht op de steiger/ vlot over de kiel, dan wel in geval van licht glad trainings- en wedstrijd materiaal door de boot parallel aan steiger/ of vlot direct in het water te leggen.

4.13.1 Vlot/ steigerhoogte Een aankomstvlot/ steiger moet met zijn dek 15 cm boven de waterspiegel liggen. Deze hoogte wordt bepaald door de gebruikelijke afstand van de waterspiegel tot onderzijde uitlegger/ rigger. Een te hoog gelegen vlot of steiger maakt dat het gewicht van een instappende bemanning volledig op de uitleggerspanten komt te rusten die daardoor kunnen afbreken.

4.13.2 Steiger of vlotconstructie De keuze tussen een vaste steiger, vlot of in hoogte regelbare constructie wordt in sterke mate bepaald door het type water. Alleen indien men kan uitgaan van een vaste waterstand is het gebruiken van een vaste steiger mogelijk. Al bij beperkte wisselingen in de waterstanden (> 10 cm) zal de keuze op een drijvend vlot komen te vallen. Ook bij getijde water is een vlot met scharnierende brugconstructie een effectieve keuze om te ontkomen aan het voortdurend moeten aanpassen van de steigerhoogte. Bij het optreden van grote wisselingen in de waterstanden over het jaar, zoals bij de grote rivieren het geval is, ziet men ofwel een keuze voor een drijvend botenhuis of wel een keuze voor botenloods op de wal met helling of trap het water in combinatie met aanlegsteiger op rails waarvan de hoogte met behulp van lieren kan worden geregeld. Overigens wordt een dergelijke constructie ook wel met een vlotconstructie gecombineerd. Vooral in het geval van drijvende vlotten is de eis van voldoende drijfvermogen en stabiliteit een belangrijke vereiste. Hierbij moet rekening worden gehouden met de maximaal toelaatbare belasting van het vlot, met het in en uit het water halen van een acht door negenmensen (gewicht van boot afhankelijk van oud of nieuw circa 185 kg of circa 100 kg + 9 x 80 kg) die van midden van vlot naar een rand lopen, terwijl er mogelijk ook nog één of meer bemanningen met boot over het zelfde vlot naar een andere plek aan het vlot lopen. Met andere woorden drijfvermogen en afmetingen zijn cruciaal. Drijvende vlotten zijn in de in allerlei maten, materialen (hout, kunststof, aluminium en beton) en constructies in de handel.

4.13.3 Situering steigers/ vlotten De situering van de steigers/ vlotten is sterk afhankelijk van de voor het manoeuvreren met in het bijzonder de achten benodigde ruimte op het water, de beschikbare ruimte op het water en het gebruik dat daar eventueel ook door derden van wordt gemaakt en van de situering van de gebouwen op het land of water in geval van een drijvend botenhuis. We hebben te maken met grote draaicirkels zowel op het water als op het land, eerder is als minimum 20 à 25 meter genoemd.

50


De grootste keuze vrijheid is aanwezig als er sprake is van een eigen alleen door de roeivereniging gebruikte havenkom of nevenwater. Op figuur 6 zijn de volgende oplossingen te zien 1. langs de oever; 2. parallel aan oever in de vorm van een tweezijdig te gebruiken schiereiland in aansluiting op drijvend botenhuis of botenhuis op palen; 3. loodrecht op oever.

4.13.4 Afmetingen steiger/ vlot Minimale breedte van steiger/ vlot volgt uit de maat van een over het vlot liggende riem ( >3 m). Bij tweezijdig gebruik (loodrecht op de wal gelegen vlot) wordt wel als minimumbreedte 4,25 m aangehouden. Dan blijven de riemen vrij van de riggers van de tegenoverliggende boten. Bij een breedte van 8 meter blijft bij tweezijdig gebruik nog een middenpad over of kan een boot op schragen worden neergelegd. Met name bij drijvende vlotten neemt bij een toenemende breedte de stabiliteit van het vlot toe. De lengte van een steiger of vlot wordt bepaald door wederom het in het water kunnen brengen van een acht of een veelvoud daarvan. Dit brengt de lengte van de vlotten op 20 à 25 meter of een veelvoud daarvan. In sommige gevallen zal men afzonderlijke aanleg mogelijkheden voor skifjes en andere kleinere boten realiseren. Het biedt tevens mogelijkheid tot het gescheiden van de rest van het roeien geven van bijvoorbeeld skiff instructie. De totale steiger/ vlotcapaciteit wordt behalve door de beschikbare ruimte ook bepaald door aantal leden, beschikbare botenbestand en het vaarpatroon binnen de vereniging. Bij burgerverenigingen zijn de piektijden gewoonlijk op de zaterdag en zondagmorgens en de avonduren. Bij studenten zijn de piekbelastingen vooral te verwachten voor en na de college uren. Ondanks het piekvormige karakter van het gebruik, zullen nooit alle leden van een vereniging op hetzelfde dagdeel roeien en ze zullen in dat dagdeel bovendien niet allen op hetzelfde tijdstip aankomen en /of vertrekken. Als vuistregel wordt wel genoemd: dat de totale lengte van het vlot in meters ongeveer overeenkomt met de helft van het aantal roeiplaatsen in de totale vloot. Daaruit zou weer volgen dat de totale vlotlengte in meters 1/5 van het totale ledenbestand zou moeten zijn. In het geval van een levensvatbare vereniging van 200 leden derhalve 40 strekkende meter. Veel is echter afhankelijk van de plaatselijke mogelijkheden. Bij een groei van het ledental zal behoefte aan uitbreiding van de vlotcapaciteit ontstaan. Deze is het gemakkelijkste te realiseren door verdubbeling van loodrecht op de wal gelegen vlotten. Ook daarvoor zijn echter de plaatselijk aanwezige mogelijkheden bepalend. Tussen de vlotten is dan een minimale afstand nodig van 8 a 10 meter. Voor wherry’s en oefenmateriaal dat over de kiel te water is te laten kunnen eventueel afzonderlijke steigers/ vlotten worden neergelegd.

4.13.5 Verankering en bevestiging van vlotten Om boten schadevrij en blessurevrij uit te kunnen brengen moet de aanwezigheid van obstakels in de looproute van het botenhuis naar vaarwater worden voorkomen. Dat wil zeggen dat eventuele bevestigingspalen, –kabels, lieren en riemenrekken niet in de looproutes moeten liggen. De grootste boot (acht dus), dwars naar beneden, is daarbij maatgevend. Bij drijvende vlotten en beperkte

51


wisselingen in de waterstanden kan men de palen beneden het vlotoppervlak laten eindigen. Een metalen kooi of buis onderwater om de paal kan het vlot op zijn plaats houden. Op het vlot geen obstakels in de vorm van kikkers voor het vastmaken van boten maar eventueel een spaarzaam aantal verzonken ringen. Argumenten: oneffenheden in vlotdek geven risico op schade door blijven hangen van riggers of met over vlot schuivende riemen; vastmaak mogelijkheden leiden tot vastbinden en daarmee onbewaakt achterlaten van boten en daarmee tot schade maar ook tot nodeloos in gebruik houden van schaarse vlotruimte. Tevens moeten overgangen van oever naar vlot veilig en volledig voorspelbaar zijn (in geval van trappen brede treden van b.v. 37 cm diep en 16 cm hoog). Bij grote hoogte verschillen, zoals bij de grote rivieren, is het aan te raden om het talud niet te steil aan te leggen (niet steiler dan 1:3) en om er voor te zorgen dat sprake is van geleidelijke overgang van het talud naar horizontale emplacement voor het botenhuis. Te steile hellingen zijn niet alleen belastend voor de roeiers bij het dragen. Bij zware boten en bij het over de kiel, loodrecht op de oever uit het water halen ervan, kan de boot bij een te grote helling op het vlot stoten en/ of bij een te scherpe knik tussen trap en horizontale emplacement met kiel de grond raken. Vlotten, trappen en taluds moeten stroef blijven ook tijdens natte omstandigheden. Algengroei moet worden voorkomen. 4.14 Archief Voor de archivering van verenigingsstukken kan een aantal kasten worden opgenomen. Deze kasten kunnen in de bestuursruimte worden geplaatst, maar het is ook mogelijk ze in een aparte ruimte te plaatsen. Het belangrijkste is dat de ruimte droog is, dat er een goede verlichting aanwezig is en dat de ruimte goed afsluitbaar is. De ruimte en/of de kasten dienen voldoende brandwerend te zijn. Aan de afwerking van deze ruimte worden geen nadere eisen gesteld.

4.15 Additionele ruimten Indien er behoefte is aan extra ruimten dan valt er te denken aan een jeugdhonk, een vergader-/ instructieruimte en dergelijke. In een jeugdhonk kunnen bijvoorbeeld enkele speeltoestellen staan (tafelvoetbal, tafeltennistafel, biljart, etc.) en eventueel een bar. Eventueel kan deze ruimte ook een verlengstuk van de kantine zijn die op wedstrijddagen bij de kantine kan worden getrokken. De vergader-/ instructieruimte kan naast het houden van vergaderingen en wedstrijdbesprekingen worden benut voor het geven van cursussen.

4.16 Terreininrichting Het voorterrein van het botenhuis is niet alleen te beschouwen als emplacement tussen botenhuis en vlotten voor het in- en uitbrengen van boten. Het is ook de plaats voor het afspuiten en afdrogen van boten, afstellen van riggers en soms voor het opladen van boten voor transport naar wedstrijden en toertochten. Een eerste vereiste is obstakel vrijheid van emplacement en looproutes (vlaggemast hoort dus niet op het emplacement maar op het gebouw of buiten de looproutes). Goede afwatering en volledige vlakke verharding van het emplacement is gewenst. Het zorgt ervoor dat schragen stabiel en horizontaal staan en voorkomt inbrengen van zand en ander vuil in de boten.

52


Het aangeven van de plekken van schragen in of op de verharding horend bij de diverse boottypen zorgt ervoor dat de roeiers de schragen op de juiste oplegpunten neerzetten. Een goed terrein is daarmee indirect van belang voor het voorkomen van schade en een lange levensduur van de vloot. Een stroeve maar effen buitenruimte is veilig en biedt bovendien mogelijkheden voor het gebruiken van wagentjes voor het in en uitbrengen van zware (toer)boten. Voor het afspuiten is een waterkraan nodig (leiding vorstvrij gelegen en/of afsluitbaar in verband met vorst) en eventueel een rioolput. Verlichting van het emplacement is gewenst voor het ’s avonds kunnen laden van botenwagens en/ of het werken aan afstellingen. Buiten de looproutes is een riemenrek mogelijk om de riemen buiten de looproutes schoon te kunnen maken. Het terrein rondom de botenberging liefst zodanig aanleggen dat deze bereikbaar is voor een botenwagen.

53


5 5.1

WETGEVING Voorschriften

Voor (nieuw)bouwplannen kan een aantal voorschriften gelden waaraan moet worden voldaan. Dit kunnen landelijk geldende voorschriften zijn maar ook provinciale of plaatselijke. Er zijn diverse voorschriften waaraan de bouw van de roeiloods en het clubgebouw moet voldoen zoals het Bouwbesluit, de EPN, e.d. Er zijn richtlijnen voor het gebruik van een dergelijke accommodatie zoals de dranken horecawet, Wet Milieubeheer en de Arbo wetgeving. En er is regelgeving met betrekking tot de aanleg van nutsvoorzieningen en de aanleg van steigers, vlotten en oeverbescherming. Informeer altijd bij de gemeente of bij uw adviseur aan welke voorschriften moet worden voldaan. Ook kunnen aanvullende bepalingen opgenomen worden in een Programma van Eisen of een bestekomschrijving, waaraan het ontwerp zal moeten voldoen. Hieronder volgt een aantal voorschriften en bepalingen: • • • • • • • • • • • •

de gemeentelijke bouwverordening en het bestemmingsplan; vergunningen van de waterbeheerder (waterschappen); het Bouwbesluit en de Energieprestatienorm NEN 2916; voor de bouw geldende NEN-normen en voorschriften; Waterleidingwet (legionellapreventie); de Wet Milieubeheer en de AMvB voor Horeca-, Sport- en Recreatie-inrichtingen; eisen van de plaatselijke brandweer + de gebruikersvergunning; de Drank- en Horecawet; voorschriften van de plaatselijke Nutsbedrijven voor de aanleg van riolering (voorzien van vetvanger), gas, water, elektra, telecommunicatie en C.A.I.; de normen en aanbevelingen van NOC*NSF zoals deze zijn opgenomen in het Handboek Sportaccommodaties; Handleiding Integrale Toegankelijkheid Sportaccommodaties van NOC*NSF en de Nebas; eisen gesteld in de Arbo-wet, laatste uitgave.

In deze voorschriften en bepalingen worden onder meer zaken voorgeschreven op het gebied van bruikbaarheid, veiligheid en toegankelijkheid van (sport)accommodaties. Aan bod komende onderwerpen zijn bijvoorbeeld brandveiligheid, noodverlichting en constructie-eisen.

54


6 6.1

UITVOERING Aanbesteden

Wanneer de (ver)nieuwbouw niet of niet volledig door zelfwerkzaamheid tot stand wordt gebracht, moeten derden worden ingeschakeld. Doorgaans zal dit een bouwbedrijf zijn. Met behulp van een goed Programma van Eisen moet de aannemer van de wensen en eisen van de opdrachtgever op de hoogte worden gesteld, opdat hij een passende offerte kan (laten) opstellen.

6.2

Zelfwerkzaamheid

In een aantal gevallen zal het van de omvang van de zelfwerkzaamheid binnen een vereniging afhangen of het mogelijk is een roeiaccommodatie te realiseren. De omvang van de zelfwerkzaamheid bepaalt hoeveel door derden (aannemer en installateur) moet worden uitgevoerd. Hoe meer zelfwerkzaamheid, hoe lager de bouwkosten kunnen blijven. Bij zelfwerkzaamheid dient met de volgende aspecten rekening te worden gehouden: • inventariseer wie wat kan, wie hoeveel tijd heeft en wie goede relaties heeft op bepaalde gebieden (voorbereiding, ontwerp en uitvoering); • formeer een bouwteam van vrijwilligers uit de vereniging en neem goed door wat er allemaal op het team af komt. Het realiseren van een clubaccommodatie is immers geen kwestie van twee of drie zaterdagen, maar een periode van soms meer dan een half jaar lang, waarin nagenoeg op elke zaterdag en vele avonden door organisatorische- en bouwactiviteiten beslag wordt gelegd; • zorg voor meerdere mensen op een onderdeel, zodat men elkaar kan aflossen en elkaar bij problemen te hulp kan komen; • zorg voor een goede verzorging (eten, drinken en dergelijke) tijdens de werkzaamheden; • maak ook van de zelfwerkzaamheid een planning, zodat bekend is wanneer iets moet gebeuren, wanneer derden moeten komen (bijvoorbeeld de elektricien, metselaar) en wanneer het gereed moet zijn; • probeer zo te plannen, dat het weer weinig invloed heeft en vakanties geen spelbreker zijn.

6.3

Uitwerking plan

Op basis van het Programma van Eisen wordt een voorlopig ontwerp en bijbehorende kostenraming gemaakt, indien er sprake is van een openbare aanbesteding. Bij het werken in een bouwteam (dit kan zijn opdrachtgever, architect, aannemer, adviseurs) kan de gekozen aannemer deze kostenraming opstellen. Houd hierbij ook rekening met zelfwerkzaamheid en leg dit, met inbegrip van de verrekening van deze werkzaamheden, schriftelijk vast. Na toetsing aan doelstellingen en financiële haalbaarheid wordt het plan omgewerkt tot een definitief ontwerp en begroting. In deze fase is overleg nodig met allerlei instanties zoals bouwen woningtoezicht, afdeling milieu, nuts- en telecombedrijven, brandweer, welstandscommissie, sportdienst (-stichting) of sportraad. Dit overleg mondt uit in de aanvraag van de bouwvergunning. Na toekenning van deze vergunning wordt het plan bestekgereed gemaakt. Aan de orde is dan, indien nog noodzakelijk, de aannemersselectie.

55


Behalve de bouwvergunning zijn er diverse vergunningen, artikelen en meldingen waar een vereniging mee te maken kan hebben. Hierbij kan onder andere worden gedacht aan: • artikel 19 procedure, Wet Ruimtelijke Ordening (WRO); • vergunning waterbeheerder (het Waterschap of Provinciaal- of Rijkswaterstaat); • exploitatievergunning (nodig om een horecabedrijf te beginnen); • dranken horecavergunning (voor het schenken van alcoholhoudende dranken); • aanwezigheidsvergunning voor speelautomaten; • vergunning voor gevelreclame; • evenementenvergunning; • kapvergunning; • sloopvergunning; • milieuvergunning. Om exact te weten welke vergunningen voor u van toepassing zijn, is het verstandig om contact op te nemen met de gemeente waarin uw accommodatie zich bevindt of wordt gerealiseerd.

6.4

Opdrachtgunning 6.4.1

Aanbesteding

De offerteaanvraag kan plaatsvinden via een openbare aanbesteding, een onderhandse aanbesteding of een aanbesteding met open begroting. Bij een openbare aanbesteding kan iedere leverancier of aannemer na publicatie van het bouwvoornemen een prijs indienen. Afhankelijk van de situatie in de markt kan een openbare aanbesteding tot een lage bouwsom leiden (aannemer heeft werk hard nodig) of juist een hogere bouwsom (er is eventueel genoeg ander werk). Deze manier van aanbesteden wordt over het algemeen door overheden toegepast en is in de situatie van opdrachtverlening door een vereniging doorgaans niet aan te bevelen. Bij een onderhandse aanbesteding worden meestal niet meer dan drie leveranciers of aannemers, die bij de opdrachtgever als bonafide bekend staan, uitgenodigd een prijsopgave te verstrekken. In het algemeen moet aan de laagste inschrijver het werk worden opgedragen (gegund). Bij een aanbesteding met open begroting wordt één volkomen betrouwbare en bonafide leverancier of aannemer verzocht een prijsopgave te verstrekken, waarbij hij zijn begroting dient te overleggen. Hierbij is een vergelijking met de eigen begroting mogelijk en kan in overleg tot een juiste prijsafspraak worden gekomen. Bij dit systeem van aanbesteden moet als voorwaarde worden gesteld, dat de leverancier of aannemer vooraf een afstandsverklaring ondertekent, zodat het mogelijk is, indien men niet tot overeenstemming komt, een andere leverancier of aannemer uit te nodigen.

6.4.2

Offerte

De offerte van de aannemer (volgens bestek en tekeningen) behoort overeen te komen met hetgeen is gevraagd. In deze offerte moeten de volgende punten aan de orde worden gesteld: • de wijze van uitvoering; • de aard van de te gebruiken materialen (inclusief bemonstering); • een lijst van hoeveelheden; • de prijs; • de condities waaronder het werk moet worden uitgevoerd; • het benodigde aantal werkbare dagen; • zelfwerkzaamheid; • de uiterste opleveringsdatum;

56


• • • • • • • • • • •

het onderhoud van het gemaakte werk; de garantie; boeteclausule; de arbitrage; voorwaarden waaraan het eindproduct dient te voldoen; aanbeveling voor het onderhoud door de gebruiker; aanleveren revisietekeningen; wijze van acceptatie bij oplevering; de betalingsvoorwaarden; verrekening van meer- en minderwerk; alle overige van toepassing zijnde voorwaarden.

In de betalingsvoorwaarden worden door de aannemer onder meer de betalingstermijnen vastgesteld. Deze betalingstermijnen worden meestal gekoppeld aan de gerealiseerde onderdelen van het project. Tijdens de bouw is het verstandig om op gezette tijden toezicht te houden en om bouwvergaderingen bij te wonen om de stand van zaken te vernemen. Eventuele problemen of afwijkingen ten opzichte van het bestek kunnen vroegtijdig worden besproken en verholpen. Dit kan onvoorziene problemen tijdens de oplevering voorkomen. Tijdens de bouwvergadering is de aannemer in de gelegenheid om monsters, van producten zoals omschreven in het bestek, ter goedkeuring voor te leggen.

6.5

Oplevering

Nadat de bouw van de clubaccommodatie is voltooid, wordt deze door de aannemer ter beoordeling aangeboden (oplevering). Bij deze beoordeling dient te worden vastgesteld of het bouwwerk conform de opdracht is gerealiseerd. Eventuele tekortkomingen worden hersteld of vermeld in het procesverbaal van oplevering, dat door betrokken partijen wordt ondertekend. Na deze ondertekening is het werk overgedragen aan de opdrachtgever. Tijdens de contractfase dienen er over de oplevering goede afspraken te worden gemaakt tussen de opdrachtgever en de uitvoerende partij. Afspraken over garantietermijnen, onderhoudstermijnen en betalingstermijnen dienen contractueel te worden vastgelegd. Het is gebruikelijk om vast te leggen dat de laatste betalingstermijn wordt uitgesteld totdat het werk geheel is afgerond conform het contract en onvolkomenheden zijn verholpen.

6.6

Ondersteuning KNRB en ISA Sport

Om onaangename verrassingen achteraf te voorkomen is het, indien gewenst, mogelijk om de KNRB in een vroegtijdig stadium bij de ontwikkeling van de plannen te betrekken. U kunt voor specifieke ondersteuning bij de KNRB terecht voor: • een globale planbeoordeling; • het meedenken over een Programma van Wensen / Eisen; • de sporttechnische richtlijnen van NOC*NSF/KNRB.

57


7

ONDERHOUD EN BEHEER

Na realisatie en ingebruikname van de roeiaccommodatie, vormt het onderhoud en beheer een belangrijk aspect. In de regel is de vereniging de eigenaar van de roeiaccommodatie en dus ook verantwoordelijk voor het beheer en het onderhoud. Een andere mogelijkheid is dat de gemeente voor het onderhoud verantwoordelijk wordt gesteld, al komt dat niet vaak voor. Het is belangrijk om de afspraken met betrekking tot het beheer en onderhoud schriftelijk vast te leggen: wie doet wat op welke tijdstippen? Met andere woorden: welke werkzaamheden worden door de vereniging verricht en welke werkzaamheden voert derden (gemeente) uit? Hoe worden de kosten verdeeld? Wie zorgt voor een onderhoudsplanning?

7.1

Planning en onderhoud

Aanbevolen wordt om de verschillende onderhoudswerkzaamheden voor de komende tien tot vijftien jaar met behulp van een schema inzichtelijk te maken, zodat duidelijk wordt welke werkzaamheden op welk moment moeten worden uitgevoerd. Op basis hiervan kan de penningmeester jaarlijks een bedrag reserveren voor het onderhoud, of kan bij de gemeente om een vergoeding worden gevraagd. Voordeel van een duidelijke planning en een regelmatig onderhoud is dat de accommodatie in een goede staat kan worden gehouden, waardoor grote onverwachte uitgaven voor reparatie en onderhoud kunnen worden voorkomen.

7.2

Beheerplan

Met de uitwerking van de planning in een beheerplan ontstaat er een duidelijke structuur in het meerjarenonderhoud. Mede aan de hand van dit beheerplan kan binnen de vereniging en eventueel met de gemeente overlegd worden, wie welke werkzaamheden op welke tijdstippen uitvoert. Aspecten die bij het opstellen van een beheerplan aan de orde komen zijn: • organisatiestructuur (beheercommissie, namen, contactpersonen, etc.); • te verzamelen gegevens (welke onderdelen van het gebouw wel en niet); • frequentie en wijze van inspecteren; • verwerking van gegevens; • overzicht onderhoudsmaatregelen; • meerjarenplanning van het onderhoud; • meerjarenplanning van de financiën; • meerjarenplanning beleid (prioriteiten stellen). De verzameling van deze gegevens geven de vereniging een goede houvast bij de planning en uitvoering van het meerjarenonderhoud.

58


7.3

Beheervorm

Bij het beheer van een roeiaccommodatie kan onderscheid worden gemaakt tussen het bedrijfsmatig (profit) en het niet-bedrijfsmatig (non-profit) exploiteren van deze accommodatie. Bij de keuze van de beheervorm (ondernemingsvorm) zijn vijf vragen van essentieel belang: • hoe is de aansprakelijkheid van de eigenaar(s) in de wet geregeld en welk risico wordt derhalve door hem / haar gelopen; • welke gevolgen heeft de beheervorm voor de instandhouding (continuïteit) van de accommodatie; • welke invloed heeft de beheervorm op de omvang en de hoedanigheid van de leiding; • hoe beïnvloedt de beheervorm de financieringsmogelijkheden; • wat zijn de fiscale consequenties van de verschillende beheervormen. Omdat bij het beheer van een accommodatie normaliter wordt gekozen voor een niet bedrijfsmatig beheer (geen winststreven) worden hieronder alleen de meest voorkomende, niet bedrijfsmatig beherende rechtspersonen nader aan de orde gesteld, namelijk de vereniging en de stichting. Vereniging Doel De vereniging is een rechtspersoon met leden, gericht op verwezenlijking van een bepaald doel. Een vereniging wordt bij meerzijdige rechtshandeling opgericht en zij mag geen winst onder haar leden verdelen. Een rechtshandeling moet bestaan uit een op een rechtsgevolg gerichte wil die is openbaard door een verklaring, de rechtshandeling is meerzijdig als de wil door minimaal 2 personen is geopenbaard. Nederland kent ruim 30.000 verenigingen die de bevordering van enige vorm van sportbeoefening als doel hebben. Ook naast de sport is de verenigingsvorm in alle geledingen van de maatschappij te vinden. Verzamelaars, dierenliefhebbers, effectenbezitters, etc., iedereen gebruikt de vereniging als rechtsvorm om gezamenlijk een bepaald doel te bereiken. In Boek 2, titel 2 van het Burgerlijk Wetboek, artikel 26 en verder, is het verenigingenrecht geregeld. Het doel van een vereniging mag uiteraard niet gericht zijn op verstoring van de openbare orde of op aantasting van de goede zeden, noch in strijd met de wet zijn. Verenigingen mogen wel winst maken of fondsen vormen, maar die moeten dan wel ten goede komen aan het gemeenschappelijk doel en dus niet onder de individuele leden worden verdeeld. Oprichting, inschrijving Een vereniging kan totstandkomen met of zonder notariële akte. In dat laatste geval spreken wij van een onderhandse akte, een mondelinge afspraak is al voldoende. De keuze die de oprichters doen wel of niet via de notaris - heeft voor de vereniging uiteenlopende rechtsgevolgen. Alle verenigingen hebben rechtspersoonlijkheid maar de wet maakt wel een onderscheid tussen verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid, deze zijn opgericht via een notariële akte en verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid, welke zijn opgericht zonder notariële akte. De rechtsbevoegde is zelfstandig drager van rechten en verplichtingen. De vereniging met volledige rechtsbevoegdheid kan dezelfde rechten hebben en verplichtingen aangaan als iedere volwassen burger.

59


Zo'n vereniging kan bijvoorbeeld registergoederen, (on-)roerende goederen die bij het kadaster staan ingeschreven, verkrijgen en op naam hebben, geldleningen aangaan en zelfs erfgenaam zijn. Subsidieverlenende of borgstellende instanties eisen vaak dat de te subsidiëren vereniging volledig rechtsbevoegd is. Heeft een exploitant van een accommodatie plannen met betrekking tot de aankoop of bouw van een gebouw (kantine, sporthal, etc.) dan zal deze, indien de vereniging als rechtsvorm gewenst is, moeten opteren voor volledige rechtsbevoegdheid. Alleen dan kunnen registergoederen op naam van de vereniging komen. De vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid is, de naam zegt het al, een stuk beperkter in haar mogelijkheden. Zij kan bijvoorbeeld geen registergoederen verkrijgen en ook geen erfgenaam zijn. Ook op het gebied van de persoonlijke aansprakelijkheid is waakzaamheid geboden in geval van een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid: bestuurders van een dergelijke vereniging kunnen, naast de vereniging, persoonlijk voor schulden aansprakelijk zijn, zelfs tot na het aftreden (zie hierna onder 'aansprakelijkheid') . Verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid moeten worden ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel waaronder de plaats van vestiging van de vereniging ressorteert. Meestal draagt de notaris hier zorg voor. Ook moet bij de KvK een notarieel afschrift van de statuten ter inzage worden neergelegd en moeten in het register de persoonlijke gegevens van bestuurders en/of vertegenwoordigingsbevoegden worden ingeschreven. De inschrijving moet actueel zijn. Gewijzigde bestuursgegevens, iets dat bij verenigingen heel vaak voorkomt, moeten dus worden doorgegeven aan de Kamer van Koophandel. Na de oprichting vormen de statuten de leidraad voor het functioneren van de vereniging. Vaak wordt daarnaast nog een zogenaamd huishoudelijk reglement opgesteld, waarin uitvoeringsbepalingen en/of aanvullingen zijn opgenomen van in de statuten neergelegde regels. Het gaat dan bijvoorbeeld om de wijze van contributieheffing, de wijze waarop men lid kan worden van de vereniging, de vergaderstructuur, kantinegebruik, etc.. Wordt de vereniging bij notariële akte opgericht dan moeten in ieder geval de volgende punten in de statuten worden opgenomen: -

de naam van de vereniging en de gemeente in Nederland waar zij gevestigd is;

-

het doel van de vereniging;

-

de verplichtingen die de leden hebben tegenover de vereniging, of de wijze waarop deze verplichtingen kunnen worden opgelegd;

-

de wijze van bijeenroeping van de algemene vergadering;

-

de wijze van benoeming en ontslag van bestuurders;

-

de bestemming van het batig saldo van de vereniging in geval van ontbinding of de wijze waarop de bestemming zal worden vastgesteld.

Waar de statuten geen uitsluitsel geven is de wet van toepassing. Als er sprake is van wijziging van de statuten, dan moet de algemene ledenvergadering daartoe een uitdrukkelijk besluit nemen. Als de statuten zijn vastgelegd in een notariële akte, dan zal vervolgens de notaris de wijziging in een nieuwe notariële akte moeten vastleggen

60


Bestuur, beheer In Boek 2, titel 2 van het Burgerlijk Wetboek worden zaken geregeld die betrekking hebben op de interne organisatie van de verenigingen, de verslaglegging en de financiële verantwoording tegenover leden en derden. Alle leden gezamenlijk vormen de algemene vergadering, een orgaan dat binnen de vereniging de belangrijkste bevoegdheden heeft. Ieder lid heeft tenminste één stem in de algemene vergadering. Bij grote verenigingen wordt ook wel een vertegenwoordigingsbevoegde ledenraad samengesteld. Dit is een afvaardiging van de ALV. De algemene vergadering benoemt het bestuur, dat uit haar midden, normaal gesproken, een voorzitter, secretaris en penningmeester kiest. Het bestuur is belast met het in goede banen leiden van de dagelijkse gang van zaken en zij vertegenwoordigt de vereniging tegenover derden. Het bestuur is bij wet verplicht binnen zes maanden na afloop van het boekjaar en tenminste eenmaal per jaar, een jaarverslag uit te brengen en rekening en verantwoording af te leggen over het gevoerde beleid. De wet schrijft verder nog voor dat een termijn van tenminste zeven dagen in acht genomen moet worden voor het bijeenroepen van een algemene vergadering waarin hetzij een statutenwijziging, hetzij de ontbinding van de vereniging op de agenda staat. De vereniging is wettelijk verplicht een boekhouding te voeren en moet binnen de gestelde termijn een balans en een staat van baten en lasten kunnen overleggen. De penningmeester, die binnen het bestuur voor deze zaken de eerste verantwoordelijkheid draagt, wordt in de regel gecontroleerd door een kascommissie uit het ledenbestand. Aansprakelijkheid Met betrekking tot aansprakelijkheid is de hoofdregel, zoals gezegd, dat de rechtspersoon aansprakelijk is voor zijn schulden. Alleen in speciale situaties kan een bestuurder (natuurlijk persoon) naast of in plaats van de rechtspersoon aansprakelijk worden gesteld door derden, of kan de rechtspersoon zelf bestuurders aansprakelijk stellen. Bestuurdersaansprakelijkheid is de privéaansprakelijkheid van de bestuurder tegenover de rechtspersoon (interne aansprakelijkheid) of anderen dan de rechtspersoon (externe aansprakelijkheid) voor de gevolgen van handelingen van de rechtspersoon. Interne aansprakelijkheid: hoofdregel bij de beoordeling van mogelijke aansprakelijkheid van bestuurders tegenover de vereniging is dat iedere bestuurder zijn bestuurstaak behoorlijk moet uitoefenen. Als de bestuurder op dat vlak tekortschiet, is hij voor de schade die daaruit voortvloeit aansprakelijk. Zijn twee of meer bestuurders verantwoordelijk voor de nalatigheid, dan is ieder van hen voor het geheel hoofdelijk aansprakelijk, tenzij één van hen kan bewijzen dat de tekortkoming niet aan hem of haar te wijten is. Heel zelden is het voorgekomen dat een verenigingsbestuurder door de eigen vereniging voor de rechter wordt gedaagd. Iemand die een bestuursfunctie als vrijwilliger bekleedt moet het wel heel bont maken wil de rechter een aansprakelijkheidsclaim toewijzen. In 1995 gebeurde dit echter wel: Het Gerechtshof te Arnhem heeft in 1995 over de handelingen van een penningmeester geoordeeld. Deze man stapte na een ruzie op en wiste de gehele computerboekhouding. De vereniging moest alles opnieuw laten invoeren, kosten: ongeveer fl. 5.000,-! Het Hof en later zelfs de Hoge Raad wees de vordering van de vereniging tot betaling van de fl. 5.000,= uiteindelijk toe. Overigens is gezamenlijke aansprakelijkheid van het bestuur het uitgangspunt als onbehoorlijk bestuur de oorzaak is van schade voor de vereniging en een bestuurder daarover een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Na goedkeuring door de ALV van het jaarverslag, de jaarrekening en het gevoerde beleid, geldt deze collectieve aansprakelijkheid van het bestuur niet meer. Gaat de vereniging failliet dan kan de curator eventueel een procedure starten waarbij bestuurders of inmiddels ex-bestuurders aansprakelijk worden gesteld.

61


Externe aansprakelijkheid: een bestuurder kan persoonlijk aansprakelijk zijn jegens een derde voor het plegen van een onrechtmatige daad of een wanprestatie, dan wel wegens misleiding. Hij of zij moet dan wel vooraf geweten hebben dat de vereniging niet tot nakoming van de verplichtingen in staat zal zijn. De andere bestuurders kunnen ook worden aangesproken als gehandeld is op basis van een collectief bestuursbesluit. Bestuurders van een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid kunnen hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de schulden van die vereniging. Als één van hen bijvoorbeeld 100 trainingsballen koopt, dan kan de leverancier ieder van de bestuurders aanspreken. Bij een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid is dit niet mogelijk, dit vloeit direct voort uit de KvK- inschrijving. Als verenigingen met beperkte rechtsbevoegdheid zich in het handelsregister inschrijven, hetgeen ook zonder notariële akte mogelijk is, dan beperkt zij daarmee enigszins de hoofdelijke aansprakelijkheid van de bestuurders voor aangegane verbintenissen. Antimisbruikwetgeving Er bestaat antimisbruikwetgeving op grond waarvan bestuursleden aansprakelijk kunnen zijn zonder dat er sprake hoeft te zijn van onbehoorlijk bestuur. De antimisbruikwetgeving heeft tot doel misbruik van wetgeving tegen te gaan. In de wetgeving zijn verschillende bepalingen te vinden over bestuurdersaansprakelijkheid. Wel dient aangemerkt te worden dat de antimisbruikwetgeving alleen van toepassing is op rechtspersonen voorzover deze aan de heffing van vennootschapsbelasting zijn onderworpen. Dat geldt altijd voor besloten vennootschappen (zie hierna) maar in voorkomende gevallen ook voor (commerciële) verenigingen en stichtingen Indien dit zo is en de antimisbruikwetgeving is van toepassing, dan kan dat voor bestuursleden met het oog op de privéaansprakelijkheid ingrijpende consequenties hebben. Inkomsten De aankoop, bouw of verbouw van een accommodatie gaat gepaard aan hoge kosten. Deze kunnen worden voldaan door inkomsten in de vorm van contributies van leden, bijdragen van donateurs, subsidies en sponsoring. Voor subsidie komt niet elke vereniging in aanmerking. De eisen waaraan een vereniging moet voldoen om subsidie te krijgen, kunnen van gemeente tot gemeente uiteenlopen. In een bestemmingsplan kan bijvoorbeeld zijn opgenomen zijn dat bepaalde stukken grond niet gebruikt mogen worden voor clubgebouwen. Verder kunnen eisen worden gesteld aan de inrichting van het gebouw van een sportvereniging, bijvoorbeeld met betrekking tot de keuken, kleedkamers en/of het sanitair. Pas als men voldoet aan de eisen, dan kan de vereniging in aanmerking komen voor subsidie. Fiscaal regime Een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid kan te maken krijgen met heffing van omzetbelasting, bijvoorbeeld indien hoge sponsorbedragen worden ontvangen, vennootschapsbelasting bijvoorbeeld indien zij aantoonbaar concurreert met andere VpB-plichtige organisaties en loonbelasting/ afdracht sociale premies. Ontbinding Er zijn drie voor de hand liggende redenen voor de ontbinding van een vereniging: - de algemene vergadering besluit de vereniging op te heffen - er zijn geen leden meer om de vereniging in stand te houden - de vereniging blijkt niet in staat aan haar geldelijke verplichtingen te voldoen.

62


Stichting Doel Een stichting is een door een rechtshandeling in het leven geroepen rechtspersoon, welke geen leden kent en beoogt met behulp van een daartoe bestemd vermogen een in de statuten vermeld doel te verwezenlijken. Stichtingen worden sinds jaar en dag met name voor allerlei goede doelen opgericht. De laatste decennia staat de stichting als rechtsvorm voor semi-commerciële en andere maatschappelijke doeleinden, steeds meer in de belangstelling. Bij grote en ambitieuze projecten om sportaccommodaties te laten verrijzen, kiezen de initiatiefnemers in eerste instantie vaak voor de stichting als rechtsvorm. In Boek 2, Titel 6 van het Burgerlijk Wetboek, artikelen 285 e.v., is het stichtingenrecht geregeld. De stichting onderscheidt zich met name van de vereniging door het feit dat de wet verbiedt dat de stichting leden heeft. Een stichting kan als doel hebben het doen van uitkeringen, volgens de wet moeten deze uitkeringen zich dan beperken tot het ideële, sociale terrein. Het doel van de stichting mag niet inhouden het doen van uitkeringen aan haar oprichters of aan hen die deel uitmaken van organen binnen de stichting, zoals het bestuur. Het betalen aan oprichters of bestuurders van door hen gemaakte onkosten of het vergoeden van ter beschikking gestelde tijd is in beginsel wel toegestaan. Sportverenigingen en overige sponsorzoekenden richten vaak een stichting op die sponsors werft en de gelden uitkeert aan het doel, de sportvereniging, sporters, etc... Oprichting, inschrijving De stichting kan uitsluitend worden opgericht bij notariële akte of bij testament. In de oprichtingsakte moeten de statuten van de stichting worden opgenomen met daarin in ieder geval: -

de naam, met het woord stichting als deel van de naam;

-

het doel;

-

de wijze van benoeming en ontslag van bestuurders;

-

de gemeente in Nederland waar de stichting haar zetel heeft;

-

de bestemming van het overschot na vereffening van de stichting in geval van ontbinding, of de wijze waarop de bestemming zal worden vastgesteld.

Een nieuwe stichting moet altijd worden ingeschreven in het register van de Kamer van Koophandel waaronder de plaats van vestiging van de stichting valt. In het register staan de namen en andere gegevens van de stichtingsbestuurders en/of degenen die de stichting volgens de statuten mogen vertegenwoordigen. Ook de statuten liggen bij de KvK ter inzage. De inschrijving in het handelsregister moet actueel zijn. Een bestuurswisseling moet dus altijd worden doorgegeven aan de Kamer van Koophandel. Bestuur, beheer De stichting heeft meestal één bestuursorgaan, het bestuur. In de statuten van de stichting worden de verplichtingen en bevoegdheden van het bestuur opgenomen. Het bestuur vertegenwoordigt en bestuurt en wijst uit haar midden een voorzitter, secretaris en penningmeester aan. Een stichting heeft normaal gesproken geen toezichthoudend orgaan zoals de ALV van de vereniging. Dit impliceert dat het bestuur geen verantwoording aan anderen hoeft af te leggen.

63


Uitzondering in de wet is dat het openbaar ministerie en/of de rechter in bijzondere gevallen bevoegd zijn het stichtingsbestuur te controleren, zij kunnen de bestuurders van een stichting in zo'n geval zelfs ontslaan. Het bestuur kan besluiten tot statutenwijziging als de bestaande statuten dit toelaten. Als dit laatste niet het geval is en een statutenwijziging is toch noodzakelijk, dan kan de rechter op verzoek van de oprichter, het bestuur of het openbaar ministerie de statuten wijzigen. De rechter zal dit verzoek inwilligen als handhaving van de bestaande statuten zou leiden tot gevolgen die bij de oprichting redelijkerwijze niet kunnen zijn gewild.

Aansprakelijkheid Veel parallellen met het aansprakelijkheidsregime van de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid. Iedere bestuurder moet zijn bestuurstaak behoorlijk uitoefenen, dat is de hoofdregel bij de beoordeling van mogelijke aansprakelijkheid van bestuurders tegenover de stichting. Gezamenlijke aansprakelijkheid van het bestuur is het uitgangspunt als onbehoorlijk bestuur de oorzaak is van schade voor de stichting en een bestuurder daarover een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Bij faillissement zal de curator over kunnen gaan tot het aansprakelijk stellen van de (ex-)bestuurders. Een bestuurder kan tegenover derden persoonlijk aansprakelijk zijn voor het plegen van een onrechtmatige daad, of een wanprestatie, dan wel wegens misleiding. Maar dan moet de bestuurder wel vooraf geweten hebben dat de stichting niet tot nakoming van de door hem aangegane verplichtingen in staat zal zijn. De overige bestuursleden kunnen ook worden aangesproken als gehandeld is op basis van een collectief bestuursbesluit. Zie ook de tekst over de antimisbruikwetgeving onder het kopje 'verenigingen'.

Fiscaal regime Ook het fiscale regime voor een stichting is vergelijkbaar met dat van een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid. Een stichting kan dus te maken krijgen met heffing van omzetbelasting, bijvoorbeeld indien hoge sponsorbedragen worden ontvangen, vennootschapsbelasting bijvoorbeeld indien zij aantoonbaar concurreert met andere VpB-plichtige organisaties en loonbelasting/ afdracht sociale premies.

Ontbinding Er is een aantal redenen om een stichting te ontbinden: -

het bestuur besluit de stichting te ontbinden;

-

het vermogen van de stichting is onvoldoende en een belanghebbende of het openbaar ministerie verzoekt de rechtbank om de stichting te ontbinden;

-

het doel van de stichting kan niet meer bereikt worden en wijziging van het doel komt niet meer in aanmerking.

Advies De KNRB adviseert verenigingen om zich bij de uiteindelijke keuze van de beheervorm te laten adviseren door onafhankelijke deskundigen, bijvoorbeeld de Stichting Waarborgfonds Sport (SWS), een notaris, accountant en/of een fiscaaljuridisch adviseur. Meer informatie over dit onderwerp staat in het Handboek Sportaccommodaties van NOC*NSF.

64


Checklist bouwprocedure Onderdeel

Verantwoordelijke

Samenstellen bouwcommissie Regelen taken en bevoegdheden Onderzoeken draagvlak binnen de vereniging Overleg met gemeente over mogelijkheden Overleg met KNRB over mogelijkheden Onderzoeken van financieringsmogelijkheden Inventariseren capaciteitsbehoefte Afwegen nieuwbouw of verbouw Opstellen Programma van Wensen Maken globale kostenraming Opstellen exploitatieopzet Opstellen Programma van Eisen Maken nieuwe kostenraming Bijstellen exploitatieopzet Regelen financiering Keuze aannemers of architect Vergelijking offerten Opstellen aannemingsovereenkomst Beoordelen voorlopig ontwerp Beoordelen definitief ontwerp Beoordeling bestek en tekeningen Aanvraag bouwvergunning Aanvraag artikel 19 procedure WRO Aanvraag milieuvergunning Aanvraag nutsvoorzieningen Opdracht geven tot bouw Bouwbegeleiding Bouwvergaderingen Vooroplevering Oplevering Onderhoudsperiode Opening Aanvraag gebruiksvergunning

65

Uitvoerdatum


Accommodatiesubsidies Gemeentelijke subsidies verschillen per gemeente. Voorkomende subsidies zijn: -

Investeringssubsidie voor niet-gemeentelijke sportaccommodaties. Subsidie in de kosten van het gebruik van accommodaties, eigendom van de gemeente. Subsidie in de kosten van het gebruik van niet-gemeentelijke accommodaties. Subsidie in het exploitatietekort van niet-gemeentelijke sportaccommodaties. Subsidie in de onroerendgoedbelasting.

Voorts zijn er garantieregelingen: De Stichting de Nationale Sport totalisator kent een Waarborgfonds voor de Sport die men voor de aanvang van de bouw moet indienen en een maximum kent van f. 500.000, -. Adres: Zichtenburglaan 31, Postbus 43330, 2504 AH Den Haag, tel.070 3216630. Gemeenten verlenen soms ook een garantie voor de betaling van rente en aflossing van een elders gesloten geldlening. Provincies hebben soms mogelijkheden voor regionale subsidies voor sportverenigingen. De provincies kennen gezamenlijk een Project Regionale Ondersteuning in samenwerking met NOC*NSF, Papendallaan 60, Postbus 302, 6800 AH Arnhem, tel. 026 4834755. Ook kan contact worden opgenomen met de betreffende Provinciale Sportraad. De Stichting de Nationale Sporttotalisator kent een regeling "Verenigingsaccommodaties". Een subsidie voor sportverenigingen van 10% van de investering tot een maximum van f.25000, -. Aanvragen NOC*NSF, adres als boven, alg. telefoonnummer 026 4834400 Alle subsidieregelingen kennen een programma van eisen, die men ter plaatse moet opvragen. Bovenstaande gegevens ontleenden wij aan het boekje "Sportsubsidies", uitgave Kluwer-Deventer, (ISBN 90-312-0965-1). Ook staan daar de procedures in. Ook is er een subsidie boek (wellicht in te zien bij de Sportraad) en heeft Elsevier een Subsidie Diskette. Daar staan alle subsidiegevers op. De KNRB kent een accommodatiesubsidie in de vorm van een rente subsidie op een elders afgesloten lening. De rente- subsidie is het eerste jaar 4% en loop in vier jaar af naar 1%. Het maximum is fl. 8000,-.

KNRB/ComFac.2002

66


Drank- en Horecawet voor Sportkantines bemand door vrijwilligers. Begin met de Drank- en Horecavergunning na te kijken. Klopt die nog, is de beheerder nog lid en zo ja, heeft hij of zij de Verklaring Sociale Hygiëne? Is de vergunning in de kantine aanwezig? Ga dan naar de wettelijke bepalingen Drank- en Horecawet op www.nks.nl. Sportverenigingen kunnen met behulp van een checklist nagaan of zij volgens de wet verplicht zijn de hygiënecode te hanteren. Raadpleeg voor meer gegevens www.sportvraagwijzer.nl of NOC/NSF www.sport.nl klikken op bestuur en management met links naar Kantinebeheer, Drank en Horecawet en Hygiënecode Sportkantines waar ook de checklist is te vinden. De Hygiënecode is voortgekomen de HACCP, Hazard Analyses of Critical Control Points, een hygiënecontrolesysteem opgesteld in de zestiger jaren voor de ruimtevaart. Daar mocht op het gebied van voedsel niets misgaan. Het is ook nu de bedoeling de risico’s van inkopen, opslaan, bereiden en uitgeven te analyseren en dat noemt men de kritische punten, een KP. Een kritisch punt is bijvoorbeeld het snijden van vlees en kaas op broodjes. Vlees en kaas mogen niet op dezelfde machine of met hetzelfde mes gesneden worden. Speciaal voor de sportvereniging is in 1998 een Hygiënecode voor de Sportkantine ontwikkeld die om de vier jaar geëvalueerd en aangepast moet worden. Dat laatste is gebeurd en vanaf 1 januari 2004 is het verplicht deze aangepaste code te hanteren. De belangrijkste wijzigingen zijn aanpassingen in de koel- en opwarmvoorschriften en verhoging van de gebruiksvriendelijkheid. •

U kunt de tekst + klapper van herziene hygiënecode voor de sport voor € 15,- bestellen bij NOC*NSF tel 026-4834659 [email protected].

•

Voor € 10,- kunt u het zelfinstructie pakket en de videoband “Alles ondercontrole”bestellen. Deze video band schetst allerlei praktijksituaties uit de sportkantine en kan als hulpmiddel bij het zelfinstructie pakket dienen. NOC*NSF tel 026-4834659 [email protected].

De Hygiënecode houdt ondermeer in dat per sportvereniging twee leidinggevenden, ouder dan 21 jaar, beschikken over een Verklaring Sociale Hygiëne. Zij moeten in de vergunning vermeld staan. Zij moeten aanwezig zijn als er alcohol geschonken wordt c.q. worden vervangen door een vrijwilliger die de korte Instructie Verantwoord Alcoholgebruik (IVA)heeft gevolgd. De vereniging houdt een registratie bij van deze geïnstrueerde vrijwilligers. De IVA wordt gegeven door de Provinciale Sportraad en duurt een dagdeel. Zie www.iossport.nl. De training Sociale Hygiëne voor leidinggevenden voor sportkantines en een examen dat recht geeft op de algemene Verklaring Sociale Hygiëne wordt ook aangeboden door de Provinciale Sportraad. Verdere voorschriften gaan over: * Hygiënisch werken, jaarlijks worden 1 miljoen mensen ziek door voedselvergiftiging via handen, rauw vlees, niezen, vieze doeken, verlopen houdbaarheid, niet goed afgestelde koel- en vrieskasten etc.. * Koeling en temperatuurmeting kast en producten. Zie www.gullimex.nl, voedselthermometer TLC 1598. * Ontdooien, tijd tussen ontdooien en gebruik. * Verwarmen, verhitten, garneren en beleggen. * Uitgifte aan de bar, wijze van tentoonstellen, schoonmaak. * Reiniging en desinfectie.

67


Bestuursreglement. Het bestuur van een sportvereniging moet een bestuursreglement opstellen dat verantwoorde alcoholverstrekking waarborgt. Huis- en gedragsregels, schenktijden en de kwalificatie-eisen voor barvrijwilligers maken deel uit van zo’n reglement. De registratie van geïnstrueerde barvrijwilligers moet men bij het bestuursreglement voegen. Website www.nks.nl. voor voorbeeld bestuursreglement. Bij controle door de Inspectie Gezondheidsbescherming, v/h de Keuringsdienst voor Waren, moeten verenigingen een hardcopy van de hygiënecode, de vergunning en het bestuursreglement voor de verkoop van alcohol kunnen tonen. Verder wordt o.a. gelet op duidelijk zichtbare aanduidingen van de leeftijdsgrenzen (16 jaar voor zwak-, 18 jaar voor sterk alcoholhoudende dranken) en de handhaving daarvan. Bij overtreding daarvan volgt direct boete, die verder lopen van een waarschuwing en aangifte bij het OM. Basiscursus Cafébedrijf en korte horecaopleidingen door de Stichting Horeca Onderwijs te Breda (www.sho-horeca.nl)

Paracommercialisme Een aantal sportbonden heeft afspraken gemaakt met Koninklijke Horeca Nederland, de KHN, over openingstijden van sportkantines (1 uur voor en 1 uur na een wedstrijd) en over het houden van feesten en partijen ter bestrijding van oneerlijke mededinging. Er is zelfs een kliklijn ingesteld om oneerlijke concurrente tussen horeca en niet-commerciële organisaties, zoals sportkantines te melden. Ook moet men rekening houden met heffingen van vennootschapsbelasting en BTW.

68


Aandachtspunten bij de inrichting van roeigebouwen, gebruiksvergunning. Aan nieuwe- en bestaande verenigingsgebouwen worden vele eisen gesteld, de brandweer kijkt mee, het waterleidingbedrijf komt met eisen en ook het milieu en de Arbo komen aan bod. Voorts is een horecavergunning nodig en moet voldaan worden aan de Drank- en Horecawet waarover in het ledenbulletin regelmatig wordt bericht. Zie ook www.nks.nl of onze notitie Drank- en Horecawet U kunt verwachten dat een gebruiksvergunning moet worden aangevraagd voor clubgebouwen met kantines voor meer dan 50 personen. Bij de controle wordt een rapport opgemaakt met eisen waaraan binnen 6 weken moet worden voldaan. Die eisen kunnen ondermeer zijn: Vluchtdeuren moeten naar buiten opendraaien of schuiven en mogen niet op slot gedraaid kunnen worden, dus slotgat blokkeren. Voor maximaal 100 personen 2 vluchtdeuren, voor 150 personen 3 vluchtdeuren. Vluchtwegen moeten vrij zijn van obstakels en stroef zijn. Buiten het gebouw met gele strepen b.v. aangeven. Bluswaterplaatsen en brandkranen moeten altijd vrijgehouden worden en bereikbaar zijn voor brandweerauto’s. Brandwerende deuren moeten zelfsluitend zijn of bij brand automatisch sluiten. In het gebouw en boven de vluchtdeuren moeten noodverlichtingen met pijl worden aangebracht van minstens 1 Lux. Deze met oplaadbare batterijen voorziene armaturen moeten iedere 2 jaar gecontroleerd worden b.v. door ze af te nemen en te zien of ze een half uur blijven branden. Gordijnen, textiel mogen niet voor vluchtdeuren of luiken kunnen hangen en moeten een navlamduur hebben van max.15 sec. en een nagloeiduur van max.60 sec. Versieringen mogen alleen langs de wanden worden aangebracht, minstens 2,50 m van de grond, niet van kunststof zijn dat bij hitte kan smelten en vrijgehouden worden van spots en lampen. Geen ballonnen gevuld met brandbaar gas. De elektrische verlichting dient zodanig te zijn dat de verlichtingssterkte op vloerniveau 10 Lux bedraagt Buiten de pantry dient een Co2 blusser van 5 kg te worden opgehangen. Slanghaspels en brandblussers moeten ieder jaar aantoonbaar gecontroleerd worden en vrij bereikbaar zijn. De haspels moeten voorzien zijn van een terugslagklep in de toevoerleiding. Aftappunten moeten een kraan hebben met een terugslagklep (wasmachinekranen). Kooktoestellen 30 cm rondom vrijhouden. Ook in de botenloods moet noodverlichting boven de deuren aanwezig zijn zodat men bij elektriciteitsuitval de weg kan vinden. Soms kan worden volstaan met aan de binnenzijde aangebrachte in het donker oplichtende stickers met de tekst “nooduitgang”. De elektriciteitskast mag niet afgesloten zijn, geen losse draden ( en geen troep) bevatten. Ook de CV ketel moet goed bereikbaar zijn. In het CV hok mogen geen brandbare stoffen worden opgeslagen. Losse verwarmingstoestellen zijn verboden. Gevaarlijke en brandgevaarlijke stoffen opslaan in dikke stalen kast met lekbakken en ontluchting, chemisch afval afvoeren met registratieformulier . Afvalbakken en deksel moeten van moeilijk brandbaar materiaal zijn vervaardigd. Asbakken moeten regelmatig en zeker dagelijks geleegd worden in onbrandbare asverzamelaars met dito deksel. EHBO voorzieningen, brandmelding, rookmelders, eisen aan elektrisch gereedschap. Zie ook Dieperink, 2003 Wet- en regelgeving voor sportverenigingen, NOC/NSF ► www.sport.nl Concept oktober 2004. Voor aanvullingen houden wij ons aanbevolen.

69


Adressen Koninklijke Nederlandse Roei Bond (KNLTB) Bosbaan 6 1182 AG Amstelveen telefoon 020-6462740 fax 020-6463881 e-mail [email protected] info www.knrb.nl

NOC*NSF Postbus 302 6800 AH Arnhem telefoon 026 - 48 34 400 fax 026 - 48 21 245 e-mail [email protected] info www.noc-nsf.nl

ISA Sport Postbus 302 6800 AH Arnhem telefoon 026 - 48 34 623 fax 026 - 48 34 630 e-mail [email protected] info www.isa-sport.com

Stichting Waarborgfonds Sport Postbus 43330 2504 AH ‘s-Gravenhage telefoon 070 - 321 66 30 fax 070 - 321 63 28 e-mail [email protected] info www.sws.nl

NebasNsg Postbus 200 3980 CE Bunnik telefoon 030 - 6597300 fax 030 - 6597373 e-mail [email protected] info www.nebasnsg.nl

70


Nederlands Genootschap voor Sportmassage (NGS) Postbus 200 6800 AE Arnhem telefoon 026 - 3540375 fax 026 - 3540387 e-mail [email protected] info www.sportverzorgingngs.nl

Nederlands Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) Postbus 9035 6800 ET Arnhem telefoon 026 - 3562466 fax 026 - 3540387 e-mail [email protected] info www.nsvv.nl

Stichting Bouwresearch Postbus 1819 3000 BV Rotterdam telefoon 010-2065959 fax 010-4130175 e-mail [email protected] info www.sbr.nl

CROW Kenniscentrum voor verkeer, vervoer en infrastructuur Postbus 37 6710 BA Ede telefoon 0318-695300 fax 0318-621112 e-mail [email protected] info www.crow.nl

71


Colofon Normen en richtlijnen voor roeiaccommodaties.

Verantwoording KNRB Commissie faciliteiten ISA Sport Dhr. D. Floren, adviseur

Eindredactie ……

Fotografie ……

Vormgeving en druk ……..

72

BROCHURE. roeiaccommodaties

Recommend Documents