Brandveilig leven in de praktijk

Brandveilig leven in de praktijk Voorlichting over brandveiligheid

Brandveilig leven Hoe geef je voorlichting? Volledige presentatietekst Voorbeeld PowerPoint

WAT DOE

JIJ

BIJ BRAND?

Daar moet je nu over nadenken!

Gebruikte Literatuur Oorzaak en gevolgen van woningbranden, NIBRA, Arnhem: 2000 Schaaper, J., Letsels als gevolg van woningbranden, een analyse in opdracht van de Nederlandse Brandwonden Stichting, Consument en Veiligheid, Amsterdam: 2009 Fatale woningbranden 2008, NIFV, Arnhem: 2010 Fire Statistics, United Kingdom, Department for Communities and Local Government, London: 2007 Schokker, J., Sprinklerbeveiliging in woningen, NIBRA, Arnhem: 2000 Hertog, E. den, Brandveiligheid, inventariserend onderzoek naar brandveiligheidsmaatregelen, Ruigrok, Amsterdam: 2007 Klein Wolt, K., Evaluatie voorlichting Nederlandse Brandwonden Stichting, een onderzoek naar het effect van groepsvoorlichting voor ouders van 0-4 jarigen, Amsterdam: 2008 Dankwoord Deze handleiding om een voorlichtingsbijeenkomst te houden in de periode na een woningbrand is tot stand gekomen in een breed samenwerkingsproject. Brandweer Amsterdam-Amstelland Nederlandse Brandwonden Stichting Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding Nationaal Instituut voor Fysieke Veiligheid, Brandweeracademie Stichting Consument en Veiligheid Vrije Universiteit Ministerie van Binnenlandse Zaken Met bijzondere dank aan kazerne Teunis van Brandweer Amsterdam-Amstelland, die het voorlichtingsmodel getest heeft in de praktijk.

Inhoud Voorbereiding

Effectieve voorlichting...........................................................................................................................5

(Hoe) kan uw brandweerkorps deze voorlichting organiseren?......................................................... x

Hoe gebruik je dit draaiboek?...............................................................................................................7

Wat moet je lezen, weten en kunnen doorgeven?..............................................................................9

Draaiboek en checklist materiaal........................................................................................................11

De praktijk 1 - Voorkomen van woningbranden… waar gaat het over?.........................................13

De praktijk 2 - Hoe geef je voorlichting?............................................................................................17

De praktijk 3 - Tips om brand te voorkomen......................................................................................21

De praktijk 4 - Brand melden..............................................................................................................25

De praktijk 5 - Wat doe JIJ bij brand?.................................................................................................27

De praktijk 6 - Ken de eerste hulpregels bij brandwonden!.............................................................29

Presentatie

Presentatietekst ‘Preventieve voorlichting na brand’........................................................................31

Presentatie onderdeel 1 - Voorstellen en herkenbaar maken van het onderwerp.........................37

Presentatie onderdeel 2 - Brand in de buurt......................................................................................39

Presentatie onderdeel 3 - Hoe ontstaat brand?.................................................................................41

Presentatie onderdeel 4 - Hoe voorkom je brand?............................................................................45

Presentatie onderdeel 5 - Brand melden............................................................................................51

Presentatie onderdeel 6 - Wat doe JIJ bij brand?...............................................................................53

Presentatie onderdeel 7 - Eerste hulp verlenen.................................................................................57

Presentatie onderdeel 8 - Vragen, afsluiting, praktische toepassingen herhalen...........................61

3

4

Voorlichting over brandveiligheid

Effectieve voorlichting Deze handleiding is een leidraad voor een voorlichtingsbijeenkomst na een woningbrand. Het doel van de voorlichtingsbijeenkomst is informatie geven over het voorkomen van brand, vaardigheden aan te leren over wat te doen bij brand en beknopt vaardigheden aan te leren over het verlenen van eerste hulp aan gewonden na een brand. Tijdens het preventieve voorlichtingsmoment is er een beperkt aantal partijen aanwezig. 1. Uitgenodigde bewoners van de wijk 2. Voorlichter(s) brandweer 3. Eventueel vertegenwoordigers van andere partijen Uiteraard kunnen meerdere partijen, naar keuze, aanwezig zijn tijdens de voorlichting. Bijvoorbeeld afgevaardigden van de wijk, de gemeente, de woningbouwcorporatie of de politie. Omwille van de preventieve elementen worden deze functionarissen niet aan het woord gelaten tijdens de avond. Ook vragen van bewoners aan deze functionarissen dienen verwezen te worden naar een persoonlijk gesprek aan het einde van de bijeenkomst. De vragen die relevant zijn voor de voorlichting of het belang van de voorlichting overstijgen worden uiteraard beantwoord. Door de keuze van de zaalopstelling en de plaats waar de vertegenwoordigers van andere partijen zich bevinden blijft de voorlichter de leider van de bijeenkomst. De vragen worden door de voorlichter doorgegeven aan de vertegenwoordigers en na beantwoording weer samengevat door de voorlichter. Lijn van de bijeenkomst Het doel van de smalle bijeenkomst is om eventuele verwarring van onderwerpen te voorkomen. Het gaat niet om de rol van de woningcorporatie of over zwerfvuil. De bijeenkomst gaat over het onderwerp waar de brandweer de kennishouder van is: de brand en het voorkomen van brand. Zo ontstaat een zuivere voorlichtingspresentatie met de onderwerpen: 1. Aanleiding (Brand bij u in de buurt, of een andere aanleiding) 2. Hoe ontstaat brand? 3. Voorkom brand 4. Brand melden 5. Wat doe JIJ bij brand? 6. Eerste hulp verlenen 7. Vragen

5

Plaats voor vertegenwoordigers

Plaats voor vertegenwoordigers

Illustratie vaste zaalopstelling Het is van groot belang dat de voorlichter van de brandweer ‘alleen’ voor de groep staat. Het gebruik van een forumtafel leidt bij dit type voorlichting tot vermindering van aandacht voor het onderwerp: brandveilig leven. Kan de repressieve dienst effectieve voorlichting geven? De ontwikkelaars van dit werkmodel, de Brandweer Amsterdam Amstelland en de Brandwonden Stichting hebben de aanname getoetst of het wijkgericht voorlichtend benaderen van risicogroepen na een incident via een gestandaardiseerd model het veiligheidsgedrag van de risicogroep zal bevorderen. Daarnaast is getoetst of het mogelijk is om de operationele dienst van een brandweerkorps naast hun repressieve taken effectief in te zetten voor voorlichtingstaken. Is de voorlichting effectief? De doelgroep van de voorlichtingsbijeenkomsten en dus ook de doelgroep van de effectiviteitstudie, waren inwoners van ‘hoog risicogebieden’. Onder hoog risicogebieden wordt in dit geval verstaan: inwoners van wijken waar relatief veel niet-westerse allochtonen wonen, wijken met relatief veel lage inkomens en relatief veel sociale huurwoningen. De effectiviteitstudie van voorlichting rond woningbranden bestond uit een 0-meting en een 1-meting. In de tussenliggende periode werden tevens verschillende onderzoekscondities gecreëerd en zijn twee ervaren medewerkers uit de repressieve dienst binnen twee weken door medewerkers van de Brandwonden Stichting getraind om de beschreven voorlichting zelfstandig uit te voeren. Na de training zijn er in totaal 18 voorlichtingen gegeven die de basis zijn voor de effectstudie. Iets meer vrouwen (57%) dan mannen (43%) namen deel aan de voorlichtingsbijeenkomsten. Bijna alle deelnemers zijn ouder dan 20 jaar, met de grootste groep in de leeftijd van 40 tot en met 65 jaar (51%). Onder de deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomsten zijn relatief meer mensen met een Nederlandse achtergrond (76%) dan woonachtig in de onderzoekswijken. Van de deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomsten is 18% van Turkse of Marokkaanse afkomst. Het merendeel van de deelnemers (81%) woont in een huurhuis.

6


Deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomsten waarderen deze over het algemeen goed, ze beoordelen de bijeenkomst gemiddeld met het rapportcijfer 8. Ook de afzonderlijke aspecten van de bijeenkomst; de informatie, de spreker, en het nut, werden positief ervaren Samengevat: de effecten Ongeveer vier op de tien deelnemers (43%) geven aan naar aanleiding van de voorlichtingsbijeenkomst maatregelen te hebben genomen om de brandveiligheid in de eigen woning te verhogen. Het meest genoemd wordt het plaatsen van een rookmelder (33%) en het aanschaffen van een blusdeken of poederblusser (15%). Daarnaast wordt het opletten met kaarsen in huis relatief vaak genoemd (8%). Een vluchtplan is door weinig deelnemers gemaakt (1%). Naast de maatregelen die al genomen zijn, geeft 54% aan naar aanleiding van de voorlichtingsbijeenkomst nog de intentie te hebben nog (meer) maatregelen te nemen om de brandveiligheid in de eigen woning te vergroten. Het gaat dan voornamelijk om de intentie een rookmelder te plaatsen (25%), een blusdeken of poederblusser aan te schaffen (16%) of een vluchtplan te maken (8%). 1. Het opkomstpercentage bij voorlichtingsbijeenkomsten door de brandweer ligt hoger dan het opkomstpercentage bij voorlichtingsbijeenkomsten op dezelfde wijze georganiseerd door de Brandwonden Stichting. 2. Deelnemers aan een voorlichting door de brandweer noemen vaker het plaatsen van een rookmelder als manier waarop ze zelf hun huis veiliger kunnen maken. Ook schatten zij het gevaar van een lamp bij een brandbaar oppervlak en het roken van een sigaret als men moe op de bank ligt hoger in. 3. Deelnemers aan voorlichting na brand weten gemiddeld meer oorzaken van brand te noemen, schatten het risico van een lamp bij een brandbaar oppervlak hoger in en zeggen ook minder vaak te zullen vluchten door een vluchtroute die vol staat met rook. 4. Deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomsten schatten het brandgevaar van moe roken in bed, moe roken op de bank en een lamp in de buurt van een brandbaar oppervlak vaker in als ‘heel gevaarlijk’ 5. Deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomsten geven vaker dan mensen tijdens de 0-meting (48%) en de 1-meting in de wijken aan zelf (heel) veel te kunnen doen aan de brandveiligheid in hun woning. 6. Deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomsten noemen vaker ‘vluchten/ vluchtplan uitvoeren’ en ‘ramen en deuren sluiten’ bij het uitbreken van brand in de woning. 7. Deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomsten noemen vaker dat men er bij het gebruik van verlengsnoeren op moet letten dat het snoer helemaal uitgerold is. 8. Deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomsten noemen vaker dat men bij het branden van kaarsen moet opletten dat deze niet in de buurt van brandbare spullen staan en dat men de kaarsen niet op een brandbare ondergrond moet zetten. 9. Deelnemers aan de voorlichtingsbijeenkomst noemen vaker de maatregelen ‘plaatsen van een melder’, ‘aanschaffen van blusdeken of poederblusser’, ‘vluchtplan maken’ en ‘stoffilter van de wasdroger legen’ als manieren waarop mensen zelf iets kunnen doen aan de brandveiligheid van hun huis.

7

8


Organiseren van een voorlichting Om succesvol voorlichting te kunnen geven na een brand is het belangrijk een aantal zaken vooraf goed te regelen. De kern van de operationele dienst blijft repressie, aanvullend kan aandacht worden besteed aan voorlichting. Het inpassen van voorlichting geven na een brand in de taken van brandweermensen vraagt zowel qua organisatie als mentaliteit een andere benadering dan gewend is. De medewerking van management, planning en gemeente is daarom een vereiste. • Commitment van de korpsleiding en het management is essentieel. • Betrek ook de ondernemingsraad bij de plannen. • Vraag aan de gemeenten wat zij hierin kunnen betekenen qua organisatie, locatie, uitnodigen van bewoners e.d. De inspanning van de brandweer ligt dan met name op het voorlichting geven wat ca. 1-2 uur kost per bijeenkomst. • Als de manier van organiseren is gekozen dan is het voor de borging belangrijk dat voorlichting na brand via P&O officieel wordt opgenomen in het takenpakket en wordt aangeboden als opleiding. De opleiding is goed te doen voor brandweermensen en kost ongeveer twee dagen en wordt afgesloten met een certificaat. NB. De opleiding is nog niet verwerkt in het Besluit Personeel Veiligheidregio’s. • Budget om locaties/koffie/thee te kunnen betalen. Er is een aantal locaties die een kleine bijdrage (ca. 25 euro) vragen voor koffie en thee. • Het aantal voorlichtingssessies is afhankelijk van het aantal kleine woningbranden met lichtgewonde slachtoffers of geen slachtoffers. Uit de gegevens van de alarmcentrale kan berekend worden om hoeveel voorlichtingsbijeenkomsten het dan ongeveer zou gaan. Voor de kazerne uit de pilot kon aan de hand van de gegevens van de alarmcentrale het aantal voorlichtingsbijeenkomsten gezet worden op ongeveer vier per half jaar. Het aantal voorlichtingsbijeenkomsten kan als doelstelling worden opgenomen in het jaarplan van een kazerne.

9

10


Wat moet je lezen, weten en kunnen doorgeven? Deze map bevat veel informatie. Daarom worden de hoofd- en bijzaken gescheiden. Zaken die louter informatief zijn, dienen als algemene ontwikkeling voor de voorlichter. Zaken die er echt toe doen zijn de onderwerpen die de voorlichter paraat moet hebben tijdens de voorlichting. Om de voorlichter te helpen geeft onderstaande tabel aan welke prioriteit de verschillende onderwerpen hebben.

Lezen, weten Lezen, weten Lezen, weten en voorbeelden kunnen noemen

Effectieve voorlichting Organiseren van een voorlichting Draaiboek en checklist materiaal Voorkomen van woningbranden… waar gaat het over?

Lezen, weten

Hoe geef je voorlichting?

Lezen, weten en praktische voorbeelden

Tips om brand te voorkomen / Brand melden /

bij kunnen noemen

Wat doe JIJ bij brand

Lezen, weten en praktische voorbeelden bij kunnen noemen

Ken de eerste hulpregels

Lezen, weten en praktische voorbeelden

Presentatietekst

bij kunnen noemen

Presentatie per onderdeel

11

12


Draaiboek en checklist materiaal Tijdsindeling

Informatie

Materiaal

5 - 10 min

Inleiding: Voorstellen en herkenbaar maken van het onderwerp

PPT

15 - 20 min

Brand in de buurt

PPT

Kort / lang

eigen

beeldmateriaal

10 min

PPT

Hoe ontstaat brand?

Film

20 - 30 min

Hoe voorkom je brand

PPT

5 - 10 min

Brand melden

PPT

Rookmelder

15 - 25 min

PPT

Wat doe jij bij brand?

Rookmelder

Perslucht

Uitdeelfolder

5 - 15 min

PPT

Eerste hulp verlenen

Film

5 min

PPT

Vragen, afsluiting, praktische toepassingen herhalen

13

14


De praktijk 1

Voorkomen van woningbranden… waar gaat het over? Jaarlijks worden in Nederland gemiddeld 7.000 woningbranden geteld. Twee op de drie woningbranden kunnen worden herleid naar menselijk handelen. Om het aantal woningbranden te verminderen en het aantal gewonden door brand te laten dalen is preventieve voorlichting gericht op kennis, attitude en menselijk handelen richtinggevend. Onderzoek van de Brandwonden Stichting (uitgevoerd door Stichting Consument en Veiligheid) geeft aan dat inter-persoonlijke preventieve voorlichting, gericht op specifieke risicogroepen het gedrag van mensen ten positieve beïnvloedt. Letsel na woningbranden De voorkomende letsels die gewonden na woningbranden oplopen zijn gevolgen van gassen, dampen en rook, brandwonden of de gevolgen van koolmonoxide. Bij fatale woningbranden is het letsel vaak verspreid over meerdere lichaamsdelen en betreft in het merendeel van de ongevallen één of meerdere brandwond(en). In de overige gevallen is het overlijden meestal het gevolg van giftige gassen, dampen en rook. De oorzaken van een brand waarbij consumentenproducten zijn betrokken zijn globaal onder te verdelen in twee hoofdgroepen, namelijk gedragsgerelateerde brandoorzaken en productgerelateerde brandoorzaken. • Gedragsgerelateerde brandoorzaken zijn veroorzaakt door onwetendheid, onvoorzichtigheid, onoplettendheid en/of door verkeerd gebruik van producten. • Productgerelateerde brandoorzaken kennen de brandoorsprong in een defect aan het product. Op basis van de internationale statistiek kan geconcludeerd worden dat gedragsgerelateerde branden relatief vaker voor komen dan productgerelateerde branden. Branduitbreiding vindt voornamelijk plaats via afzuigkappen/bovenkastjes, stoffering, meubilair, betimmering, matrassen en het keukenblok. In totaal vormt het interieur (excl. matrassen) in ongeveer 20% van de gevallen het object van branduitbreiding. Bed(dengoed) en matrassen vormen in ongeveer 3% van de gevallen het object van uitbreiding. En het keukeninterieur is in ongeveer 12% van de gevallen het object van uitbreiding.

15

Over de fatale branden die gerelateerd zijn aan consumentenproducten zijn de volgende feiten vast te stellen: • De meeste branden worden veroorzaakt door het in slaap vallen tijdens het roken. Hierbij vormen bed(dengoed) en banken/stoelen het object van ontstaan. De belangrijkste factor van brandversnelling zijn matrassen en banken. Hierbij is sprake van hevige rookontwikkeling. • De daaropvolgende belangrijke brandoorzaak is het in slaap vallen terwijl kaarsen branden in het vertrek aanwezig zijn. Ook hier vormen bed(dengoed) en banken/stoelen het object van ontstaan, zijn matrassen en banken de belangrijkste factor van brandversnelling en is er sprake geweest van hevige rookontwikkeling. • Koken vormt de derde belangrijke brandoorzaak. In één van de drie gevallen is door water in een pan brandend vet te gooien de branduitbreiding versneld. In de andere gevallen was er sprake van een frituurpan op vuur en is kleding in brand geraakt tijdens het koken. • In geen van de gevallen was er sprake van een productgerelateerde brandoorzaak. Consumentenproducten spelen wel een belangrijke rol in de brandontwikkeling. Daling doden en gewonden door tijdswinst Ondanks alle genomen maatregelen om de brandveiligheid in woningen te verbeteren, zoals voorlichting, rookmelders, blusmiddelen en dergelijke veiligheidsproducten, is er geen daling of toename te constateren in het aantal branden in woningen en het aantal gewonden en doden door woningbranden. Het aantal branddoden in woningen bedraagt inmiddels meer dan 90% van alle branddoden in gebouwen. De reden dat er geen afname van het aantal branddoden is ligt in het gegeven dat de tijd die er is tussen het ontstaan van een brand en het moment dat er door de branduitbreiding en rookontwikkeling een niet overleefbare situatie in de woning is, door de inrichtingsmaterialen en consumentenproducten de laatste 30 jaar gedaald is van 17 naar 3 minuten. Preventieve maatregelen + snelle melding + brandvertraging = reductie slachtoffers De primaire oplossing is ‘het voorkomen van brand’. Er is winst te behalen door bewoners maatregelen te leren brandgevaarlijke situaties te voorkomen. Ook het meer toepassen van onbrandbare inventarisgoederen en consumentenproducten zal winst bieden. Brand geheel uitsluiten is een utopie. Het is om die reden dan ook van belang om maatregelen te bevorderen die het tijdsbestek verlengt tussen het ontstaan van brand en het moment dat er een niet overleefbare situatie ontstaat. Een snelle melding door een rookmelder verlengt die tijd aan de voorzijde. In alle denkbare scenario’s is dit een absoluut vereiste. Toch kan de plaats van ontstaan bijdragen aan een excessieve branduitbreiding en rookontwikkeling. De tijdswinst aan de voorzijde wordt hierdoor teniet gedaan, zodat er in die voorkomende situaties geen sprake is van voldoende vluchttijd. Om excessieve branduitbreiding tegen te gaan zullen de grootste veroorzakers van een snelle branduitbreiding, zoals matrassen en bekleed meubilair, brandvertragend moeten worden uitgevoerd. Daarnaast zullen woningsprinklers in de toekomst een gunstige invloed kennen. Zo is een reductie van het aantal slachtoffers te behalen. Gezamenlijk maken deze maatregelen het mogelijk dat de bewoners tijdens een woningbrand veilig kunnen vluchten. Maar dan moeten ze wel direct na het ontdekken van een brand de woning verlaten. Om dat te realiseren moeten bewoners leren hoe ze moeten handelen om de woning snel en veilig te verlaten.

16


Veiligheidsbewustzijn / gedrag



veiligheidsproduct



Zelfredzaamheid / gedrag

Veiligheidsbewustzijn Over het algemeen genomen zijn de belemmeringen om brandveiligheidsmaatregelen te treffen bekend. Het ver van mijn bedgevoel, resulteert in laks en/of luiheid. Gedachte van nutteloze investering, ingegeven door het gevoel van ‘het gebeurt mij toch niet’. Het verleggen van de verantwoordelijkheid naar een ander resulteert in het afschuiven van verantwoordelijkheid nemen voor de eigen veiligheid. Mensen hebben de neiging om het voor zichzelf goed te praten dat zij (te) weinig aan brandveiligheid hebben gedaan. Zij weten bijvoorbeeld dat zij niet genoeg maatregelen hebben getroffen. Maar omdat zij denken dat het hen niet overkomt, berusten zij in dezelfde gedachte. Zo ontstaat onderschatting van brandgevaar. Ook het verstikkende gevaar van rook wordt veelal niet onderkend. Daar komt nog bij dat huishoudens vaak goed verzekerd zijn tegen de materiële schade van brand en zakelijk gezien dus een lager prikkel hebben om in brandpreventie te investeren. Het is dan ook van het allergrootste belang om toehoorders uit te leggen dat er jaarlijks meer dan 7.000 woningbranden ontstaan. Vanuit die kennis kan de doelgroep bewust gemaakt worden van de risico’s. In dit project zal veiligheidsbewustzijn minder negatief zijn. Sterker nog. Met een kleine interventie vanuit de brand in de omgeving kan de koppeling gelegd worden naar de leefomgeving van de toehoorder. De rookmelder is ‘het middel’ binnen een breder kader Een goed werkende rookmelder is, gezien de lage kosten in relatie tot de opbrengst, hét middel dat hoe dan ook ingezet moet worden om de veiligheid van bewoners in woningen bij brand te vergroten. Zeker bij een normale branduitbreiding en het adequaat reageren op het alarm leiden rookmelders tot een goede kans om de woning veilig te verlaten. Rookmelders kennen hun plaats dus alleen binnen de preventie wanneer zij als product geplaatst worden in de lijn die getrokken kan worden vanuit de veiligheidsbewustzijn, het gedrag, leidend tot zelfredzaamheid door het ontruimen/vluchten bij brand. Goedwerkende rookmelders kunnen in een vroeg stadium van een brand de rook detecteren en door de luide pieptoon de bewoners van een woonhuis alarmeren. Met name wanneer de brand tijdens de slaap ontstaat, is de potentiële effectiviteit van rookmelders relatief groot. Wanneer mensen slapen is het reukvermogen uitgeschakeld en zal een brand minder snel opgemerkt worden. Vaardigheden rond zelfredzaamheid redden levens Om een brand te kunnen overleven moeten de bewoners goed reageren op het signaal van de rookmelder. Een goede reactie bestaat doorgaans uit het zo snel mogelijk verlaten van de brandende, of de met rook gevulde ruimte. Hierin ligt tegelijk ook de beperking van het apparaat. Rookmelders beïnvloeden de ontwikkeling van de brand niet. De effectiviteit van rookmelders is daarom ook sterk afhankelijk van de reactie en vaardigheden van bewoners.

17

18


De praktijk 2

Hoe geef je voorlichting? Een brand wil je in jouw eigen woning niet meemaken. Naast schade aan bezit kun jij of je gezinsleden gewond raken of zelfs overlijden. Een brand ontstaat meestal door een ‘menselijk foutje’… die niet altijd te voorkomen is. Als het redelijk goed is afgelopen… dan kunnen we voorlichten na brand. Na een brand in de buurt zijn buurtbewoners nieuwsgierig en willen weten wat er gebeurd is. Een medewerker van de plaatselijke brandweer is dan ‘de’ persoon die een nuttig verhaal kan vertellen. Nuttig, omdat de bewoners behoefte aan informatie hebben… maar ook nuttig omdat ze naar een verhaal van de expert willen luisteren. Tijdens de voorlichting na brand gebeuren twee dingen. De bewoners worden ingelicht over de opeenvolgende gebeurtenissen. Daarnaast haakt de voorlichter aan op de oorzaak en op de brand om de toehoorders kennis te geven over hoe brand te voorkomen is in hun eigen huis. Zo wordt kennis overgedragen en de attitude van de toehoorders beïnvloed. Het is ook mogelijk om gedragsverandering te bereiken. Bijvoorbeeld door vaardigheden aan te leren met betrekking tot ‘wat doe JIJ bij brand’. Het plaatsen van een rookmelder of het wijzigen van gevaarlijke situaties zoals het vervangen van een stekkerblok zijn direct bereikbare gedragsveranderingen. Om dit te kunnen, richt de voorlichter zijn of haar pijlen met levensbrengende precisie. Vanuit jezelf naar toehoorders Communicatief Jij hebt een luisterende houding. Je staat open voor alle veranderingen tijdens de voorlichting, waarna je de lijn zelf weer oppakt. Iedereen mag alles tegen je zeggen. Jij bent namelijk degene die weet waar het over gaat. Dus jij leidt de avond op een rustgevende wijze. Want het gaat namelijk over een akelige geschiedenis: een woningbrand. Verwondering Zo’n brand is elke keer weer nieuw. Deze mensen ook. Jij verruimt als voorlichter jouw blik. Zaken hoor je altijd voor het eerst en kijkt er met interesse naar. Zelfspot Ook al ben je de expert. Het leven van een gewone burger is niet zo vreemd als het leven van een brandweerman. Als jij jezelf minder serieus neemt… zal de toehoorder jou veel serieuzer nemen. Interactief Je bent in gesprek met de zaal. Vanuit je luisterende houding stel je vragen aan de toehoorders en nodigt uit voor vragen van hen. Zelfvertrouwen Jij weet door jouw ervaring waar je over spreekt. Geen enkele toehoorder weet meer dan jij… alleen laat je dat niet zien.

19

Voorbeelden gebruik je uit het dagelijkse werk. Vanuit rationele beschrijving praat je richting emotie. De toehoorder moet het onderwerp zien, ruiken en proeven. Een voorbeeld kun je van tevoren bedenken met een aantal stappen. • Kijk naar het onderwerp; • Beslis wat je wilt verduidelijken; • Zoek een voor jou bekende situatie, verzin een situatie, of koppel het aan een grap; • Schrijf het voorbeeld op; • Lees het een uur later na en herschrijf het; • Leer het voorbeeld uit je hoofd en test het voordat je het toepast; • Ga na of het voorbeeld jouw ‘punt’ ondersteunt. Veilig gedrag moet een gewoonte worden Wanneer toehoorders voldoende inzien wat de gevolgen van brand kunnen zijn en hoe zeer deze hun kwaliteit van leven beschadigen willen zij hun gewoonten en gedrag veranderen. Zeker wanneer ze de kans dat het hen of hun gezin overkomt niet onderschatten. Het aangeven van de ernst van brand en gewond raken door rook of brandwonden moet dan ook samen gaan met het geven van praktisch uitvoerbare tips met betrekking tot veilig gedrag. Confronterende beelden van brandwonden kunnen een duidelijke functie hebben in de voorlichting. Dat is een keuze die de voorlichter zelf maakt. Zeker ouders zijn te motiveren tot het treffen van veiligheidsmaatregelen als zij bewust worden geconfronteerd met beelden van kinderen als slachtoffer. Bekend is dat deze confrontatie niet werkt bij volwassenen die zich moeten inleven in volwassenen met brandwonden. Gebruik confrontatie Toehoorders beseffen vaak niet dat kleine veiligheidsmaatregelen al leiden tot een veilige leefomgeving. De confrontatie met gevaar en daadwerkelijke gevolgen van brand wordt in deze voorlichting gebruikt om de doelgroep te confronteren met leed dat een ander kan treffen. Zo ontstaat een behoefte aan praktische handvatten om hun leefomgeving te beschermen. Toehoorders (en vooral ouders) zijn beter in staat om veilig gedrag te ontwikkelen wanneer ze direct praktisch uitvoerbare tips krijgen, die ze thuis kunnen toepassen en oefenen. Dus naast de confrontatie moeten de praktisch uitvoerbare tips veel aandacht krijgen. Twee drempels Wanneer de intentie bij ouders aanwezig is om hun gedrag te veranderen en hun gewoonten aan te passen staan twee ‘drempels’ in de weg: Drempel 1: De toehoorders weten niet precies ‘hoe’ ze bepaalde gedragingen moeten uitvoeren. Tips zijn niet genoeg. Tijdens het doorgeven van de tips moeten deze gekoppeld worden aan de dagelijkse praktijk van de toehoorders. 1. Geef de praktische tip; 2. Stel je de vraag hoe de toehoorder er mee aan de slag kan gaan in zijn of haar leef- of woonsituatie; 3. Laat de toehoorder vanuit de dagelijkse praktijk op de vraag reageren; 4. Vat de antwoorden samen en vul deze aan met meerdere praktische mogelijkheden; 5. Laat de toehoorders op jouw samenvatting reageren; 6. Concludeer de besproken informatie en stimuleer de groep om dit thuis toe te passen.

20


Praktische voorbeelden of situatieschetsen werken ondersteunend. Geef vanuit jouw eigen praktijk begrijpelijke voorbeelden die de over te dragen kennis en de benodigde vaardigheden illustreren. Drempel 2: De sociale leefomgeving wil niet meewerken. Het is belangrijk om in de voorlichting aan te geven wat de globale verschillen zijn tussen situaties waarin het treffen van maatregelen gemakkelijk zal lukken en situaties waarin dit moeilijker zal zijn. Wanneer de partner of andere familieleden het niet eens zijn met het uitvoeren van veilig gedrag, moet hier, tijdens de voorlichting extra aandacht aan gegeven worden. Om deze ‘drempel’ bespreekbaar te maken kun je een zogenaamde ‘stel-dat’ vraag gebruiken. Een stel dat-vraag geeft de mogelijkheid om een moeilijke situatie fictief vorm te geven zodat deze moeilijke situaties tot in het detail besproken kunnen worden. Stel-dat-vraag Een Stel-dat-vraag heeft verschillende voordelen: - Je komt erachter wat de ander denkt; - Je leert hoe de ander redeneert; - Je praat direct over een oplossing; - Je hebt de mogelijkheid om samen richtlijnen vast te stellen. Regels bij een Stel-dat-vraag - Je begint altijd met een hypothetische vraag; - Laat de ander antwoorden met het woord: Ik… Door de vraag te stellen: wat zou jij doen?; - Laat de ander antwoord geven, spreek niet zelf; - Geef geen antwoord op een wedervraag… maar stel een wedervraag terug; - Vat de conclusie samen. Voorbeeld Stel-dat-discussie Voorlichter: Stel dat jouw partner het onzin vindt om een rookmelder te plaatsen. Wat zou jij dan doen? Deelnemer: Ik zou proberen uit te leggen dat een rookmelder afgaat als er een beginnende brand is ontstaan. Maar ik begrijp ook dat een rookmelder bijzonder lelijk is. Voorlichter: Stel dat er brand uitbreekt in jouw huis. Wat is lelijker? Een rookmelder of een afgebrand huis? Deelnemer: Tja, een uitgebrand huis natuurlijk. Voorlichter: Het is natuurlijk niet zo dat een rookmelder brand voorkomt. Dus als je een rookmelder hebt geplaatst, kun je maar beter ook zorgen dat je weet hoe je brand voorkomt. Wil je dat weten? Deelnemer: Ik ben benieuwd. Etc. Er zijn verschillende informatiefolders via www.brandpreventieweek.nl beschikbaar die bij dit werkmodel gebruikt kunnen worden om, de sociale leefomgeving op de hoogte te brengen over veilig gedrag of het onderwerp ‘brandveiligheid’ bespreekbaar te maken.

21

22


De praktijk 3

Tips om brand te voorkomen 1. Keuken Oorzaak

Maatregel in voorlichting

Onvoorzichtig koken Vlam in frituurpan doven met deksel. Vlam in de pan doven met deksel. Geen water op brandende olie / vlam in de pan. Kinderen buiten keuken houden tijdens koken (i.v.m. kans op verbranding). Falende apparatuur Ontvlamming fornuis, oven, magnetron voorkomen door goed onderhoud en indicatie van slijtage elektra en gasleidingen. Elektra Verlengsnoeren uitrollen en meerdere apparaten op één (verleng)snoer beperken om overbelasting te voorkomen, lampen (halogeen) niet plaatsen in de nabijheid van brandbaar materiaal. 2. Werk in huis Oorzaak


Wasdroger Herkennen falende wasdroger / wasmachine.

Stoffilter van wasdroger vervangen.

Overbelasting voorkomen door overspanningsbeveiliging en door niet meerdere apparaten op één snoer aan te sluiten. Vluchtige stoffen Bespreken ontvlambaarheid spiritus, wasbenzine etc. Voorkomen oneigenlijk gebruik en gebruik bij ontstekingsbron (geiser) etc). 3. Woonkamer Oorzaak


Roken

Niet roken, bij in dutten (na drankgebruik) in huiskamer.

Kaarsen Geen kaarsen boven verwarming plaatsen.

Geen kaarsen aansteken in kerststukjes, bij gordijnen, tijdens afwezigheid.

Beperken gebruik warmhoudplaatjes / theelichtjes.

Elektra, apparatuur

Stofvrij maken televisie, oudere TV niet op stand-by.

Koken (in huiskamer)

Geen spiritusbranders gebruiken bij fondue en gourmet.

Schoorsteen

Schoorsteen tenminste jaarlijks laten vegen.

Kachel Geen kranten en papier bij gaskachel. Geen ontbrandbare materialen bij gaskachel. Lamp

Lamp niet decoratief omwikkelen met brandbaar materiaal.

Overbelasting Overbelasting voorkomen door niet meerdere apparatuur aan te sluiten op één stekkerblok. 4. Slaapkamer Oorzaak


Roken in bed

Niet roken in bed

Kaarsen

Geen kaarsen aan in de slaapkamer.

Elektrische deken

Beperk gebruik elektrische deken / zet de deken uit bij in bed stappen.

23

5. Kinderen Oorzaak


Spelen met vuur Geef goed voorbeeldgedrag. Houd Lucifers en aanstekers buiten bereik van kinderen. Afdekplaatjes stopcontacten plaatsen. 6. Veiligheidsproducten Reden


Kennis van, attitude

Plaats rookmelders.

rond en aanwezigheid van rookmelders Kennis van, attitude

Plaats blusdekens.

rond en aanwezigheid van blusdekens Kennis van, attitude rond en aanwezigheid van andere veiligheidsproducten 7. Kennis eerste hulp Maatregel in voorlichting Kennis en vaardigheden opdoen eerste hulp bij brandwonden. Kennis en vaardigheden opdoen eerste hulp bij ademhalingstrauma. 8. Actie bij brand Actie


Wat doet u als u een

Bewoners veilig stellen, ontvluchten, melden hulpdiensten,

brand ontdekt? nummer hulpdiensten (eventueel tijdelijk beperken branduitbreiding) Vluchten / ontruimen

Vluchtplan afspreken en oefenen (vluchtplaninfo)

Veilige voorbereiding Voorbereidingen treffen: ingangen, doorgangen, galerijen en trappen vrijhouden van obstakels, etc. Maatregelen in tipvorm Woonkamer Er is een aantal risicosituaties te bedenken in de ruimte waar de meeste mensen in een huishouden aanwezig zijn. Juist wanneer er veel mensen aanwezig zijn in een woonkamer kunnen, tijdens het nuttigen van hete dranken of heet voedsel, onverwachte risicosituaties ontstaan. Tips: - Dek stopcontacten af met afdekplaatjes. - Laat een strijkbout nooit onbeheerd achter. - Gebruik kachelschermen of geef een afstand aan die kinderen moeten aanhouden van de hete radiatoren en kachels. Aan kachels en radiatoren kunnen vooral kinderen zich lelijk branden. - Wees voorzichtig met vuur, of het nu gaat om kaarsen, open haard, waxinelichtjes en dergelijke. Berg lucifers op. Laat kinderen niet bij brandende kaarsen. - Laat de TV nooit op stand-by staan. Schakel het toestel na gebruik uit. - Zet nooit een plant of bloemen op de TV. Water en elektriciteit zijn gevaarlijk met het oog op kortsluiting.

24


Keuken De keuken is de plaats in huis waar de meeste ongevallen gebeuren. Laat kinderen tijdens het koken niet in de keuken. Spelen in de keuken is altijd gevaarlijk. Tips: - Draai de steel van de pan, tijdens het koken, naar achteren of opzij. - Zet de pan zo ver mogelijk achter op het fornuis. - Zorg dat kinderen niet bij vlamgevaarlijke, giftige stoffen kunnen komen. - Vlam in de pan is de oorzaak van menige keukenbranden en ernstige brandwonden. Wat te doen bij vlam in de pan - pan afdekken met passend deksel - warmtebron uitzetten - afzuigkap uitzetten

Wat niet te doen - niet lopen met de pan - niet blussen met water, het hete vet en water veroorzaakt een spetterende explosie Slaapkamer Kleding, kaarsen en elektrische dekens verdienen aandacht, zodat brand voorkomen kan worden. Tips: - Let bij aankoop van kindernachtkleding op het model en stof. (kijk op het etiket van welke stof deze gemaakt is) Nauwsluitende tricot nachtkleding verdiend de voorkeur boven wijdhangende katoenen pyjama’s. Let op… katoen is brandbaar, maar tricot kan bij brand door kunststof in de brandwond plakken. - Rookmelders redden levens. Een rookmelder geeft u een hogere kans om bij brand levend uw huis te verlaten. Een rookmelder dient op diverse plaatsen in huis geplaatst te worden (niet alleen in de slaapkamer). - Rook nooit in bed. Roken is een belangrijke oorzaak van brand in huis. Meestal ontstaat er brand doordat de roker in slaap valt en het bed vlam vat. - Let bij aankoop van matras en beddengoed altijd op de brandveiligheid hiervan (let op het gebruikte materiaal). Buiten Brandwonden zijn vaak gevolgen van ongevallen die niet voor de hand lijken te liggen. Maar ook onoplettendheid is vaak een oorzaak. Om het huis en tijdens de vakantie is het verstandig om over brandwondenpreventie na te denken. Tips: - Steek uw barbecue nooit aan met spiritus, maar met aanmaakblokjes. - Houdt bij open vuur en een brandende barbecue een emmer water of zand bij de hand. - Kook buiten alleen op een stabiele plaats waar de gasbrander goed is vastgezet. - Houdt kinderen uit de buurt van open vuur, barbecues en gasbranders.

25

26


De praktijk 4

Brand melden Rookmelders waarschuwen je razendsnel bij brand, ook wanneer je slaapt. Een klein beetje rook is voldoende om een luid piepend alarm te doen afgaan. Je bent meteen gewaarschuwd, of wakker. Je hebt dan meestal nog voldoende tijd om jezelf en je gezin in veiligheid te brengen. En die tijd heb je hard nodig. Een klein beginnend brandje kan binnen drie minuten uitgroeien tot een grote uitslaande brand. Naast het vuur, schuilt het gevaar meestal ook in de rook. De rook is heet, zorgt dat je niets meer ziet (en dus ook snel de weg kwijt bent) en is verstikkend. Rookmelders zijn het aangewezen middel om bijtijds te kunnen vluchten, wanneer het nog niet te laat is. Waar hang je een rookmelder? Hang rookmelders aan het plafond van elke ruimte waarop slaapkamers uitkomen. Meestal is dat een overloop, hal, of gang. Maar het kan ook een andere kamer zijn. Aan het plafond van het trapgat is ook een goede plaats. Het beste is om alle ruimten, waar je doorheen moet als je je huis bij brand ontvlucht, te voorzien van rookmelders. Bij kleine woningen met één bouwlaag (bungalow, flat) is één rookmelder meestal voldoende. De beste plaats ervoor is de gang of hal waar de meeste kamers op uitkomen. Zorg ervoor dat je het geluid van de rookmelder in iedere slaapkamer kunt horen! Roken en rookmelders Mensen die roken denken vaak dat rookmelders voor hen niet geschikt zijn. Niets is minder waar. Als je maar niet direct onder de rookmelder rookt, heb je geen last van ‘vals alarm’. De gang, hal, zolder of overloop zijn vaak de meest aangewezen plekken voor rookmelders; niet echt de plekken waar je van je sigaret zou willen genieten. Rookmelders kun je kopen bij elke bouwmarkt.

27

28


De praktijk 5

Wat doe JIJ bij brand? Brand is levensgevaarlijk. Een brand wordt razendsnel groter. Als je een klein vuurtje niet meteen kan doven, maak dat je wegkomt. Dus… als er brand is… vlucht en sla alarm! Brand door ‘vlam in de pan’ Vlam in de pan ontstaat doordat olie of vet in de pan oververhit raakt. Dit kan zowel bij een gasfornuis als een elektrisch fornuis voorkomen. - Zet bij vlam in de pan onmiddellijk de warmtebron en de afzuigkap uit. - Blus een brandende pan vet nooit met water. Hierdoor ontstaat een steekvlam. - Zorg dat je een blusdeken in de keuken hebt. Zo kun je de brand blussen. Heb je geen blusdeken voor handen, probeer dan de pan af te dekken met een passende deksel. Is de brand groter dan de deksel van de pan: Niet blussen maar vluchten! Als je thuis de rookmelder hoort afgaan, en er is brand… vlucht dan en ontmoet elkaar buiten. Probeer de brand niet te blussen. Dan kun je gewond raken… of erger nog. 1. Blijf rustig. 2. Waarschuw anderen. 3. Vlucht via de snelste route. 4. Gebruik nooit de lift. 5. Is er veel rook? Hou je hoofd laag: daar is minder rook en zie je meer. 6. Hou, als het kan, een natte doek voor je mond en neus. 7. Bel 112 zodra je veilig bent. Hoe vlucht je? Een vluchtplan is een afspraak die je samen maakt. Dan weet je wat je moet doen als je snel moet vluchten. Bij brand is geen tijd om dit te bespreken. 1. Spreek de snelste en veiligste vluchtroute met elkaar af. 2. Bedenk een tweede route voor het geval de eerste geblokkeerd is. 3. Spreek van tevoren af wie welk persoon in veiligheid brengt. 4. Spreek af wie de dieren in veiligheid brengt. 5. Zorg dat je bij de sleutel van de voor- en achterdeur kunt. 6. Bepaal een ontmoetingsplaats buiten. 7. Oefen de vluchtroute met het gezin en check dat iedereen veilig is.

29

30


De praktijk 6

Ken de eerste hulpregels bij brandwonden! Koel een brandwond, tenminste tien minuten, met zachtstromend lauw leidingwater Het is belangrijk om de brandwond goed te koelen met lauw zachtstromend leidingwater. Tien minuten is daarbij het minimum. Het kan zelfs beter zijn om langer te koelen. Het doel van het koelen van de brandwond is simpel. Hierdoor gaat de hitte van de verbranding snel uit de wond. De wond wordt zo niet dieper. Adequate koeling van de verbrande lichaamsdelen kan voorkomen dat er verdere beschadiging ontstaat, reduceert de pijn en beperkt zwelling. Bij aanhoudende pijn kan er tot drie uur na het ongeval gekoeld worden. Soms wel met tussenpozen om onderkoeling te voorkomen. In de tussenliggende perioden moet het slachtoffer warm ingepakt worden. Voorbeeld: Neem twee eieren… Tijdens de presentatie kan een voorbeeld van een gekookt ei doorgegeven worden. Wanneer een ei heeft gekookt en daarna afgespoeld wordt met koud water, voelt het ei koud aan. Maar na enige tijd komt de hitte uit het ei weer terug aan de oppervlakte. Pas wanneer het ei langer gekoeld wordt, daalt de temperatuur en blijft het ei koud aanvoelen. Pas op voor onderkoeling Zeker bij de kleinere kinderen is het belangrijk om op te passen voor onderkoeling. Koel alleen de wond en niet het hele lichaam. Onderkoeling van het gehele lichaam is bij jonge kinderen levensgevaarlijk. Verwijder geen kleding of alleen de kleding die niet aan de wond kleeft Wanneer er kleding verwijderd wordt die aan de wond kleeft wordt huid meegetrokken. Hierdoor ontstaan ernstige open wonden die snel geïnfecteerd raken. De kleding die aan de wond kleeft kan door een arts in gecontroleerde omstandigheden verwijderd worden. Verwijder luiers altijd Verwijder luiers altijd. Omdat luiers vocht vasthouden wordt hete vloeistof door luiers vastgehouden waardoor ernstigere brandwonden veroorzaakt worden. Waarschuw een arts bij: blaren, aangetaste huid, elektrische en chemische verbranding Het is het beste om bij blaren, een aangetaste huid en/of elektrische en/of chemische verbrandingen een arts te raadplegen. De brandwonden kunnen namelijk ernstiger zijn dan ze op het eerste gezicht lijken. Er kunnen ook andere problemen ontstaan, zoals problemen met organen zoals de lever en de nieuwe door chemicaliën of zelfs problemen met organen door een aangetaste huid. Smeer niets op de brandwond Alle smeersels en middelen buiten water kunnen infectie veroorzaken. Daarnaast kan een arts door smeersels geen goede diagnose stellen. Ze moeten daarom ook vaak in het ziekenhuis verwijderd worden, voordat de behandeling kan starten.

31

Bedek de wond met steriel verband of een schone (thee)doek Wanneer er geen steriel verband voor handen is kan een schone (thee)doek gebruikt worden om de wond te bedekken. Geef het slachtoffer geen eten of drinken Er is veel onduidelijkheid over een slachtoffer al dan niet eten of drinken geven. Bij grote brandwonden zal er een ingreep in het ziekenhuis plaatsvinden waarbij narcose noodzakelijk is. Het is dan het beste dat een slachtoffer daarvoor niet gegeten en zeker niet gedronken heeft. Bij kleine brandwonden, kleiner dan de grootte van een euro, kan er wel water gegeven worden tegen de schrik. En wanneer het ongeval niet in Nederland plaatsvindt, maar ver van medische voorzieningen is het wel belangrijk dat een slachtoffer veel drinkt om uitdroging te voorkomen. Vervoer het slachtoffer altijd zittend Een brandwondenslachtoffer moet altijd zittend naar het ziekenhuis vervoerd worden. De kans op oedeemvorming in het strottenhoofd is zeer groot waardoor een slachtoffer kan stikken.

32


Presentatietekst ‘Preventieve voorlichting na brand’ Namens de brandweer wil ik u van harte welkom heten op deze bijeenkomst. Het doel van deze bijeenkomst is dat ik u namens de brandweer wil vertellen wat er is gebeurd op [datum] in [straatnaam brand]. Mijn naam is [voornaam en achternaam] Mijn functie is [functienaam]. Ik ben betrokken geweest bij het blussen van deze brand en wil u graag op basis van mijn ervaring meer achtergrondinformatie geven. Ook wil ik u vanavond meer informatie geven wat brand eigenlijk is en hoe u ervoor kunt zorgen hoe u brand in uw eigen huis kunt voorkomen. Deze bijeenkomst zal ongeveer een uur duren. Uiteraard bent u vrij om vragen te stellen. Omdat ik van de brandweer ben, kan en wil ik alleen antwoord geven op vragen die te maken hebben met de brand die heeft plaatsgevonden. Uiteraard mag u mij van alles vragen over hoe brand te voorkomen.

Wat doet de brandweer? De brandweer houdt zich bezig met het redden van mens en dier en het voorkomen en bestrijden van brand. VOORBEELD

(geef op dit moment een voorbeeld van een situatie die ernstig was en dankzij jou of jou collega goed is afgelopen. De bedoeling van het voorbeeld op dit moment is om het vertrouwen van de toehoorders te winnen)

Tot de taken van de brandweer horen ook voorlichting, controle op preventieve maatregelen. Maar we treden vooral op bij branden en ongelukken.

deze bijeenkomst wil ik om te beginnen meer vertellen wat wij daar aantroffen.

Wat is er gebeurd in de buurt? U heeft het wellicht allemaal kunnen zien. Veel rook in de straat. Opeens was er politie en stond er een grote rode brandweerwagen waar flink wat materieel uit gehaald werd. Ik wil u aan de hand van een aantal foto’s het verhaal vertellen wat er heeft plaatsgevonden in [straatnaam] en wat ik er vanuit de Brandweer aan nieuwe informatie aan kan toevoegen. Ik zal de situatie in [straatnaam] dus beschrijven en stilstaan bij de vragen: • Wat trof ik aan? • Wat hebben wij gedaan? • Wat is de vermoedelijke oorzaak?

COMPLETE PRESENTATIETEKST

Dat is hier ook in de buurt gebeurd. Wij zijn uitgerukt naar een woningbrand in [straat]. Tijdens

33

VOOBEELD Ik weet niet wat u deed op het moment dat de brand in [straatnaam] uitbrak. Ik weet dat ik [vertel wat je aan het doen was]. Weet u nog wat u aan het doen was? Het verschil tussen u en mij is dat het mijn taak is om te reageren op zo’n noodsituatie. Ik was dus aan het [beschrijf wat je aan het doen was] en ik werd opgeroepen om naar de brand in [straatnaam] uit te rukken. Onze kazerne staat in [straat]. We kwamen dus van [wijzen] die kant de straat ingereden en ik zag [ beschrijf de eerste indruk die jij had van de brand]. Wat was het eerste dat ik deed? Bij de brandweer heeft iedereen die uitrukt naar een brand een specifieke taak. [beschrijf de taken die een eenheid heeft] Mijn taak is [beschrijf jouw taak]. Wat trof ik binnen aan? [Beschrijf in beelden wat je zag en wat je ervaring was toen je het pand betrad. Zorg ervoor dat de toehoorders door jouw verhaal heen kunnen zien, ruiken, proeven en voelen wat de situatie geweest is. Het is van belang dat ze hitte en rookontwikkeling beleven] Wat hebben wij gedaan om de brand te bestrijden? [Vertel in gemakkelijke niet technische taal hoe je de brand hebt geblust en wat je daarvoor nodig had] Wat is de vermoedelijke oorzaak? [Leg uit dat het best ingewikkeld is om een oorzaak van een brand te vinden. Toch is er een brandonderzoeksteam die de oorzaak van branden onderzoekt om ervoor te zorgen dat er bekend wordt hoe branden voorkomen kunnen worden. In dit geval was de vermoedelijke oorzaak] [let er wel op dat bij menselijk handelen de bewoners niet de dupe worden van het verhaal].


Afsluiting ‘situatie in de buurt’

34

Het is ingrijpend om een brand mee te maken. Om die reden houden we deze bijeenkomst. U heeft gezien hoe de brand is geweest in [straatnaam]. Per jaar tellen we in Nederland meer dan 7.000 van zulke woningbranden. Je spreekt ongeveer over 300 branden per 100.000 inwoners. Ofwel drie branden per 1.000 inwoners. De kans dat het u kan overkomen is dus best groot. VOORBEELD Op welk huisnummer woont u? Op nummer 258? En u? op nummer 53? Is er iemand die op nummer 567 woont? Mijn collega woont op nummer 950. Als je denkt dat er drie branden per 1.000 inwoners uitbreken… De kans dat u een brand meemaakt is aanwezig. U kunt trouwens de kans verminderen door uw huis veiliger te maken en te weten wat u moet doen bij brand.


Menselijk handelen of falende apparatuur Je kunt over het algemeen stellen dat er twee oorzaken zijn van brand: Door een foutje. We noemen dat ‘menselijk handelen’ of door een apparaat dat stuk gaat. Dat noemen we ‘falende apparatuur’.

Ontstaan van brand Vuur is leuk, vuur is handig maar vuur is vooral heet. Vuur is mooi. Zonder vuur zouden wij alleen koude dingen kunnen eten, sterker nog, je verwarming zou het niet doen en je kunt niet douchen. Vuur is dan ook een supergoed fenomeen. Wat is brand? Soms gebeurt er een ongeluk waardoor brand uitbreekt. Bijvoorbeeld een gasexplosie of bliksem. Maar een smeulende sigaret of kleine vlam van een kaars is ook open vuur. Zo’n vlammetje kan de oorzaak zijn van een grote brand. Maar een hoop stof dat tegen de gaskachel aanligt kan ook zomaar ontbranden. Hoe werkt dat eigenlijk ‘brand’? door de vuurdriehoek Voor vuur heb je drie dingen nodig. Samen vormen ze de vuurdriehoek: 1. Brandstof:

hout, papier, gas of gewoon huisstof.

2. Zuurstof:

lucht dus.

3. Warmte:

een vonkje, wrijving, electra of een straal zonlicht kan genoeg zijn.

Maak ‘open vuur’ en leg de vuurdriehoek uit! Als je een waxinelichtje op een schotel legt en deze aansteekt, dan heb je brandstof (paraffine), zuurstof uit de lucht en warmte door de vlam. Plaats nu een glas op het waxinelichtje. Dan raakt de zuurstof op en dooft de kaars. U ziet op deze foto een kaars. Net als een lucifer, een open haard of een gasfornuis is een kaars ook en de zuurstof komt uit de lucht. VOORBEELD

Waarom kun je beter geen brandende kaars boven de verwarming zetten? Door de warmte van de verwarming wordt de kaars zacht en valt hij om. Bijvoorbeeld op een bankstel.

Weet u trouwens hoe brandbaar een bankstel is? Als je zo’n gloeilamp of halogeenlamp op een bankstel laat vallen kan er brand ontstaan. Wij hebben als brandweer getest hoe brandbaar zo’n bank is. FILM

Brand door kaars [NIFV]


open vuur dat u in huis hebt. De brandstof is de kaars. De warmte komt door het aangestoken lontje

35

Binnen drie minuten is zo’n vlam van een omgevallen kaars uitgebreid tot een alles vernietigende brand. Dat moet je dus proberen te voorkomen. Brand kun je voorkomen door na te denken over de volgende zaken: • Is mijn apparatuur goed? • Let ik zelf op? • Hoe voorkom ik dat kinderen met vuur spelen? Kortom: We moeten er dus even bij stilstaan wat u zelf praktisch kunt doen om uw huis veilig te maken. Echt waar, u kunt zelf veel doen.

Hoe kunt u brand voorkomen? Ik ga u een aantal vragen stellen naar aanleiding van een aantal foto’s die ik u laat zien. De vraag is telkens: wat is de oorzaak? Menselijk handelen of falende apparatuur? WERKVORM [hierna volgende beelden waar de vuurdriehoek in voorkomt. Elke keer kun je aangeven met behulp van de vuurdriehoek wat de oorzaak is van de ontbranding. Geef de toehoorders na elke samenvatting de tip hoe ze praktisch moeten handelen ] [leg bij elke drie foto’s uit wat de oorzaak is of kan zijn en leg naar aanleiding van de vuurdriehoek uit wat de oorzaak is van de brand. Geef bij de foto’s na brand de tips om de brand te voorkomen… welk deel van de vuurdriehoek je eruit kunt halen door preventie] Vluchtige huishoudelijke stoffen Wat zijn vluchtige huishoudelijke stoffen? Spiritus, wasbenzine, thinner zijn brandbare stoffen die we in huis gebruiken. De damp van die stoffen is zeer explosief. Deze mevrouw maakt haar kwasten


schoon. Doordat de damp van de stoffen de waakvlam raakt…

36

[leg de vuurdriehoek uit] - Tip: Zorg dat je voorzichtig met deze stoffen omgaat. Gebruik ze niet… of alleen buitenshuis. - Tip: Een barbecue steek je trouwens ook niet met deze stoffen, zoals spiritus aan. Doordat de vlam in de fles getrokken wordt door het spuiten, ontploft zo’n fles. Is dit trouwens menselijk handelen of is dit falende apparatuur? [laat de toehoorders het antwoord geven, beaam hun antwoord en ga direct verder.]


Wasmachine Leuk he, zo’n kind bij de wasmachine. Je kunt er weinig aan doen. Maar pasgeleden moesten wij in [plaats] uitrukken bij een wasmachinebrand. [vertel het verhaal en wijs op de vuurdriehoek… toon het resultaat] Dit is een voorbeeld van falende apparatuur. - Tip: Zet huishoudelijke apparatuur niet aan als u niet aanwezig bent. - Tip: Vervuilde apparaten als het broodrooster, de frituurpan, de stofzuiger en de vervuilde ‘vette’ afzuigkap zijn onveilig en vergroten de kans op brand. Als u deze schoon houdt, vermindert u de kans op brand aanzienlijk. Wasdroger De wasdroger staat hoog op de lijst van elektrische apparaten die brand veroorzaken. In wasdrogers zit een filter om stof en pluizen op te vangen. Juist rond het filter is de combinatie van hete lucht met stof de ideale combinatie voor het ontstaan van brand. - Tip: Maak het filter van de wasdroger na ieder gebruik stofvrij! Is dit trouwens menselijk handelen of is dit falende apparatuur? Eigenlijk beide. Als je niet veilig handelt, faalt de apparatuur. Verlengsnoer Een opgerold snoer in een kabelhaspel wordt warm, smelt en veroorzaakt kortsluiting met brand als gevolg. Let op het beschreven maximum aantal watts van de haspel. Blijf daar altijd ruim onder. - Tip: Rol een kabelhaspel altijd helemaal af! - Tip: Let op dat je niet teveel stekkers in één verlengkabel steekt. - Tip: Verwijder stofnesten. - Tip: Zet niets op het snoer.

Het zal u verbazen hoeveel stof zich ophoopt in een televisie. Wanneer uw televisie op de stand-by stand staat, blijven de onderdelen hitte afgeven. Juist de combinatie van stof en die hitte leidt vaak tot brand. Dit geldt met name bij oudere televisietoestellen. - Tip: Zet uw (oude) televisie altijd uit, nooit op stand-by! Roken De meeste slachtoffers bij brand vallen door ongelukken met roken. Neem bijvoorbeeld deze vrouw. Ze is moe, heeft misschien een lekker glas rode wijn gedronken, en ze rookt in bed. Wat gebeurd er als ze haar sigaret laat vallen? - Tip: Rook niet in bed of op de bank als u moe bent… of als u een slok op hebt. Is dit trouwens menselijk handelen of is dit falende apparatuur?


Neem bijvoorbeeld een ouder model televisie

37

Kinderen Kinderen kopiëren uw gedrag en zien geen gevaar en wanneer u lucifers gebruikt. En zij kunnen deze pakken. Dan gaan ze zeker experimenteren of gewoon kind zijn. Kinderen gedragen zich zoals kinderen zich moeten gedragen. En ja, soms is dat gevaarlijk. FILM Natascha denkt haar ouders te helpen door de kachel aan te maken, met spiritus. Zij raakt hierdoor ernstig verbrand. Deze film is zowel te gebruiken bij preventie als voor het inleiden van eerste hulp. [vertel in je eigen woorden dat Natascha gewoon haar ouders probeerde te helpen. Maar als het huis niet veilig is, is dat zeer gevaarlijk voor zo’n meisje.]

Afsluiting Brand ontstaat door ongelukjes, door niet nadenken, storing in apparaten en onveilig gedrag.


U kunt uw huis veilig maken.

38


Presentatie onderdeel 1

Voorstellen en herkenbaar maken van het onderwerp Verwelkom de groep en vertel wie je bent, wat je functie is. Vertel dat deze bijeenkomst georganiseerd is om meer te vertellen over de brand die in de buurt heeft plaatsgevonden en om te spreken hoe je brand in je eigen huis kunt voorkomen. Tijdsduur:

5 – 10 minuten

Nodig:

PowerPoint

Leerdoel: Toehoorders weten wie jij bent en weten dat jij vanuit de brandweer de persoon bent die weet wat er gebeurd is tijdens de brand, hoe de brand mogelijk is ontstaan en dat jij informatie komt geven hoe je brand voorkomt. Voorbereiding: Weet, indien mogelijk, zoveel mogelijk van de brand in de buurt. Ken de situatie in de buurt en de eventuele gevolgen van de woningbrand. Ken de bewoners, indien deze aanwezig zijn.

Spreektekst Voorstellen Namens de brandweer wil ik u van harte welkom heten op deze bijeenkomst. Het doel van deze bijeenkomst is dat ik u namens de brandweer wil vertellen wat er is gebeurd op [datum] in [straatnaam brand]. Mijn naam is [voornaam en achternaam]. Mijn functie is [functienaam]. Ik ben betrokken geweest bij het blussen van deze brand en wil u graag op basis van mijn ervaring meer achtergrondinformatie Ook wil ik u vanavond meer informatie geven wat brand eigenlijk is en hoe u ervoor kunt zorgen hoe u brand in uw eigen huis kunt voorkomen. Deze bijeenkomst zal ongeveer een uur duren. Uiteraard bent u vrij om vragen te stellen. Omdat ik van de brandweer ben, kan en wil ik alleen antwoord geven op vragen die te maken hebben met de brand die heeft plaatsgevonden. Uiteraard mag u mij van alles vragen over hoe je brand kunt voorkomen. Wat doet de brandweer? De brandweer houdt zich bezig met het redden van mens en dier en het voorkomen en bestrijden van brand. VOORBEELD (geef op dit moment een voorbeeld van een situatie die ernstig was en dankzij jou of jouw collega goed is afgelopen. De bedoeling van het voorbeeld op dit moment is om het vertrouwen van de toehoorders te winnen).


geven.

39

Tot de taken van de brandweer horen ook voorlichting, controle op preventieve maatregelen. Maar we treden vooral op bij branden en ongelukken.


40



Brand in de buurt Benoem de brand die in de buurt van de toehoorders heeft plaatsgevonden en beschrijf de situatie vanaf het ontstaan, de melding, de interventie en het onderzoek. Aan het einde van het bespreken van mogelijke oorzaken praat je richting het feit dat er jaarlijks 7.000 woningbranden plaatsvinden… en dat de kans dat je een woningbrand meemaakt vele malen groter is dan dat je de hoofdprijs in de loterij wint. Tijdsduur:

15 – 20 minuten

Nodig:

Foto’s van de woningbrand in de PowerPoint

Leerdoel: De toehoorders worden vanuit de confrontatie met een woningbrand die zij van dichtbij gezien of ervaren hebben geconfronteerd met de snelheid waarin een brand uitbreekt. Ze beseffen dat de kans dat er brand uitbreekt in hun woning even groot kan zijn. Voorbereiding: Ken de foto’s die je in de Powerpoint hebt geplaatst en ken de lijn van melding naar onderzoek. Zorg dat je niet de oorzaak gaat vaststellen, maar wijst op mogelijkheden. De bijeenkomst moet vanaf dit punt wijzigen naar: Het kan u ook overkomen, hoe maakt u uw huis veilig.

Spreektekst Wat is er gebeurd in de buurt? U heeft het wellicht allemaal kunnen zien. Veel rook in de straat. Opeens was er politie en stond er een brandweerwagen waar flink wat materiaal uit gehaald werd. Ik wil u aan de hand van een aantal foto’s het verhaal vertellen wat er heeft plaatsgevonden in [straatnaam] en wat ik er vanuit de brandweer aan nieuwe informatie aan kan toevoegen. Ik zal de situatie in [straatnaam] dus beschrijven en stilstaan bij de vragen: • Wat trof ik aan? • Wat hebben wij gedaan? • Wat is de vermoedelijke oorzaak? VOOBEELD Ik weet niet wat u deed op het moment dat de brand in [straatnaam] uitbrak. Ik weet dat ik [vertel wat je aan het doen was]. Weet u nog wat u aan het doen was? Het verschil tussen mij en u is dat het mijn taak is om te reageren op zo’n noodsituatie. Ik was dus aan het [beschrijf wat je aan het doen was] en ik werd opgeroepen om naar de brand in [straatnaam] uit te rukken. Onze kazerne staat in [straat]. We kwamen dus van [wijzen] die kant de straat ingereden en ik zag [beschrijf de eerste indruk die jij had van de brand]. Wat was het eerste dat ik deed? Bij de brandweer heeft iedereen die uitrukt naar een brand een specifieke taak. [beschrijf de taken die een eenheid heeft] Mijn taak is [beschrijf jouw taak].

41

Wat trof ik binnen aan? [Beschrijf in beelden wat je zag en wat je ervaring was toen je het pand betrad. Zorg ervoor dat de toehoorders door jouw verhaal heen kunnen zien, ruiken, proeven en voelen wat de situatie geweest is. Het is van belang dat ze hitte en rookontwikkeling beleven] Wat hebben wij gedaan om de brand te bestrijden? [Vertel in gemakkelijke niet technische taal hoe je de brand hebt geblust en wat je daarvoor nodig had] Wat is de vermoedelijke oorzaak? [Leg uit dat het best ingewikkeld is om een oorzaak van een brand te vinden. Toch is er een brandonderzoeksteam die de oorzaak van branden onderzoekt om ervoor te zorgen dat er bekend wordt hoe branden voorkomen kunnen worden. In dit geval was de vermoedelijke oorzaak] [[let er wel op dat bij menselijk handelen de bewoners niet de dupe worden van jou verhaal]]. Afsluiting ‘situatie in de buurt’ Het is ingrijpend om een brand mee te maken. Om die reden houden we deze bijeenkomst. U heeft gezien hoe de brand is geweest in [straatnaam]. Per jaar tellen we in Nederland meer dan 7.000 van zulke woningbranden. Je spreekt ongeveer over 300 branden per 100.000 inwoners. Ofwel drie branden per 1.000 inwoners. De kans dat het u kan overkomen is dus best groot. VOORBEELD

Op welk huisnummer woont u? Op nummer 258? En u? op nummer 53? Is er iemand die op nummer 567 woont? Mijn collega woont op nummer 950. Als je denkt dat er drie branden per 1.000 inwoners uitbreken… De kans dat u een brand meemaakt is aanwezig. U kunt trouwens de kans verminderen door uw huis veiliger te maken en te weten wat u moet doen bij brand.

Menselijk handelen of falende apparatuur Je kunt over het algemeen stellen dat er twee oorzaken zijn van brand: Door een foutje. We noemen dat ‘menselijk handelen’ of door een apparaat dat stuk gaat. Dat noemen we ‘falende apparatuur’.

42



Hoe ontstaat brand? Als je niet weet wat ‘brand’ is, kun je het ook niet voorkomen. Eén van de belangrijkste stappen die je neemt in de voorlichting is het overdragen van basiskennis. Na de basiskennis zullen mensen pas maatregelen kunnen doorvoeren en hun gedrag veranderen. Tijdsduur:

10 minuten

Nodig:

PowerPoint en film: Kaars in brandcontainer (starten na de vuurdriehoek)

Leerdoelen: Mensen kennen de vuurdriehoek en beseffen dat deze elementen altijd aanwezig zijn in hun woonomgeving. De toehoorders weten en begrijpen dat de meeste branden worden veroorzaakt door een ogenblik van menselijk handelen of een samenloop van omstandigheden waarbij apparatuur faalt.

Spreektekst Hoe ontstaat brand? Vuur is leuk, vuur is handig maar vuur is vooral heet. Vuur is mooi. Zonder vuur zouden wij alleen koude dingen kunnen eten… sterker nog… je verwarming zou het niet doen en je kunt niet douchen. Vuur is dan ook een supergoede uitvinding. Wat is brand? Soms gebeurt er een ongeluk waardoor brand uitbreekt. Bijvoorbeeld een gasexplosie of bliksem. Maar een smeulende sigaret of kleine vlam van een kaars is ook open vuur. Zo’n vlammetje kan de oorzaak zijn van een grote brand. Maar een hoop stof dat tegen de gaskachel aanligt kan ook zomaar ontbranden… Hoe werkt dat eigenlijk ‘brand’? door de vuurdriehoek Voor vuur heb je drie dingen nodig. Samen vormen ze de vuurdriehoek: 1. Brandstof:

hout, papier, gas of gewoon huisstof.

2. Zuurstof:

lucht dus.

3. Warmte:

een vonkje, wrijving, electra of een straal zonlicht kan genoeg zijn.

Maak ‘open vuur’ en leg de vuurdriehoek uit! Als je een waxinelichtje op een schotel legt en deze aansteekt, dan heb je brandstof (paraffine), zuurstof uit de lucht en warmte door de vlam. Plaats nu een glas op het waxinelichtje. Dan raakt de zuurstof op en dooft de kaars. U ziet op deze foto een kaars. Net als een lucifer, een open haard of een gasfornuis is een kaars ook open vuur dat u in huis hebt. De brandstof is de kaars. De warmte komt door het aangestoken lontje en de zuurstof komt uit de lucht.

43

VOORBEELD Waarom kun je beter geen brandende kaars boven de verwarming zetten? Door de warmte van de verwarming wordt de kaars zacht en valt hij om. Bijvoorbeeld op een bankstel. Weet u trouwens hoe brandbaar een bankstel is? Als je zo’n gloeilamp of halogeenlamp op een bankstel laat vallen kan er brand ontstaan. Wij hebben als brandweer getest hoe brandbaar zo’n bank is. FILM

Brand door kaars [NIFV]

Binnen drie minuten is zo’n vlam van een omgevallen kaars uitgebreid tot een alles vernietigende brand. Dat moet je dus proberen te voorkomen. Brand kun je voorkomen door na te denken over de volgende zaken: • Is mijn apparatuur goed? • Let ik zelf op? • Hoe voorkom ik dat kinderen met vuur spelen? Kortom: We moeten er dus even bij stilstaan wat u zelf praktisch kunt doen om uw huis veilig te maken. Echt waar, u kunt zelf veel doen.

44


45

46



Hoe Voorkom je brand? In dit deel koppel je de basiskennis aan meest voorkomende brandoorzaken. Je geeft kennis door op het niveau van ‘aha, zit dat zo!’. Als je dat merkt geef je de tip of de maatregel door. Herhaal de maatregel daarna nog wel een aantal keer in verschillende voorbeelden. Tijdsduur:

20 minuten

Nodig:

PowerPoint

Leerdoel: Van de kennis van de oorzaken van brand leer je de toehoorders maatregelen die zij kunnen inzetten om brand te voorkomen. Het is van groot belang dat de maatregelen of de tips ‘gesnapt’ worden en dat er voorbeelden worden gegeven om deze praktisch uit te voeren.

Spreektekst Hoe kunt u brand voorkomen? Ik ga u een aantal vragen stellen naar aanleiding van een aantal foto’s die ik u laat zien. De vraag is telkens: wat is de oorzaak? Menselijk handelen of falende apparatuur? WERKVORM [hierna volgende beelden waar de vuurdriehoek in voorkomt. Elke keer kun je aangeven met behulp van de vuurdriehoek wat de oorzaak is van de ontbranding. Geef de toehoorders na elke samenvatting de tip hoe ze praktisch moeten handelen ] [leg bij elke drie foto’s uit wat de oorzaak is of kan zijn en leg naar aanleiding van de vuurdriehoek uit wat de oorzaak is van de brand. Geef bij de foto’s na brand de tips om de brand te voorkomen en welk deel van de vuurdriehoek je eruit kunt halen door preventie] Vluchtige huishoudelijke stoffen Wat zijn vluchtige huishoudelijke stoffen? Spiritus, wasbenzine, thinner zijn brandbare stoffen die we in huis gebruiken. De damp van die stoffen is zeer explosief. Deze mevrouw maakt haar kwasten schoon. Doordat de damp van de stoffen de waakvlam raakt. [leg de vuurdriehoek uit] - Tip: Zorg dat je voorzichtig met deze stoffen omgaat. Gebruik ze niet, of alleen buitenshuis. - Tip: Een barbecue steek je trouwens ook niet met deze stoffen, zoals spiritus aan. Doordat de vlam in de fles getrokken wordt door het spuiten, ontploft zo’n fles. Is dit trouwens menselijk handelen of is dit falende apparatuur? [laat de toehoorders het antwoord geven, beaam hun antwoord en ga direct verder.]

47

Wasmachine Leuk he, zo’n kind bij de wasmachine. Je kunt er weinig aan doen. Maar pasgeleden moesten wij in [plaats] uitrukken bij een wasmachinebrand. [vertel het verhaal en wijs op de vuurdriehoek, toon het resultaat] Dit is een voorbeeld van falende apparatuur. - Tip: Zet huishoudelijke apparatuur niet aan als u niet aanwezig bent. - Tip: Vervuilde apparaten als het broodrooster, de frituurpan, de stofzuiger en de vervuilde ‘vette’ afzuigkap zijn onveilig en vergroten de kans op brand. Als u deze schoon houdt, vermindert u de kans op brand aanzienlijk. Wasdroger De wasdroger staat hoog op de lijst van elektrische apparaten die brand veroorzaken. In wasdrogers zit een filter om stof en pluizen op te vangen. Juist rond het filter is de combinatie van hete lucht met stof de ideale combinatie voor het ontstaan van brand. - Tip: Maak het filter van de wasdroger na ieder gebruik stofvrij! Is dit trouwens menselijk handelen of is dit falende apparatuur? Eigenlijk beide. Als je niet veilig handelt, faalt de apparatuur. Verlengsnoer Een opgerold snoer in een kabelhaspel wordt warm, smelt en veroorzaakt kortsluiting met brand als gevolg. Let op het beschreven maximum aantal watts van de haspel. Blijf daar altijd ruim onder. - Tip: Rol een kabelhaspel altijd helemaal af! - Tip: Let op dat je niet teveel stekkers in één verlengkabel steekt. - Tip: Verwijder stofnesten - Tip: Zet niets op het snoer. Neem bijvoorbeeld een ouder model televisie Het zal u verbazen hoeveel stof zich ophoopt in een televisie. Wanneer uw televisie op de stand-by stand staat, blijven de onderdelen hitte afgeven. Juist de combinatie van stof en die hitte leidt vaak tot brand. Dit geldt met name bij oudere televisietoestellen. - Tip: Zet uw (oude) televisie altijd uit, nooit op stand-by! Roken De meeste slachtoffers bij brand vallen door ongelukken met roken. Neem bijvoorbeeld deze vrouw. Ze is moe… heeft misschien een lekker glas rode wijn gedronken, en ze rookt in bed. Wat gebeurd er als ze haar sigaret laat vallen? - Tip: Rook niet in bed of op de bank als u moe bent… of als u een slok op hebt. Is dit trouwens menselijk handelen of is dit falende apparatuur?

48


Kinderen Kinderen kopiëren uw gedrag en zien geen gevaar en wanneer u lucifers gebruikt en zij kunnen deze pakken, dan gaan ze zeker experimenteren of gewoon kind zijn. Kinderen gedragen zich zoals kinderen zich moeten gedragen. En ja, soms is dat gevaarlijk. FILM Natascha denkt haar ouders te helpen door de kachel aan te maken… met spiritus. Zij raakt hierdoor ernstig verbrand. Deze film is zowel te gebruiken bij preventie als voor het inleiden van eerste hulp. [vertel in je eigen woorden dat Natascha gewoon haar ouders probeerde te helpen. Maar als het huis niet veilig is, is dat zeer gevaarlijk voor zo’n meisje.] Afsluiting Brand ontstaat door ongelukjes, door niet nadenken, storing in apparaten en onveilig gedrag. U kunt uw huis veilig maken.

49

50


51

52



Brand melden Je hangt pas een rookmelder op als je snapt dat je rook niet ruikt als je ligt te slapen en dat je maar drie minuten de tijd hebt om je huisgenoten en jezelf in veiligheid te brengen. Tijdsduur:

5 – 10 minuten

Nodig:

Powerpoint en een voorbeeldrookmelder

Leerdoel:

De toehoorders plaatsen een werkende rookmelder.

Weten:

Weet waar de toehoorders rookmelders kunnen aanschaffen.

Spreektekst Brand melden Rookmelders waarschuwen u razendsnel bij brand, ook wanneer u slaapt. Een klein beetje rook is voldoende om een luid piepend alarm te doen afgaan. U bent meteen gewaarschuwd, of wakker. U heeft dan meestal nog voldoende tijd om uzelf en uw gezin in veiligheid te brengen. En die tijd heeft u hard nodig. Een klein beginnend brandje, kan binnen drie minuten uitgroeien tot een grote uitslaande brand. Naast het vuur, schuilt het gevaar meestal ook in de rook. De rook is heet, zorgt dat u niets meer ziet (en dus ook snel de weg kwijt bent) en is verstikkend. Rookmelders zijn het aangewezen middel om bijtijds te kunnen vluchten, wanneer het nog niet te laat is. Waar hang je een rookmelder? Hang rookmelders op aan het plafond van elke ruimte waarop slaapkamers uitkomen. Meestal is dat een overloop, hal, of gang. Maar het kan ook een andere kamer zijn. Aan het plafond van het trapgat is ook een goede plaats. Het beste is om alle ruimten, waar u doorheen moet als u uw huis bij brand ontvlucht, te voorzien van rookmelders. Bij kleine woningen met één bouwlaag (bungalow, flat) is één rookmelder meestal voldoende. De beste plaats ervoor is de gang of hal waar de meeste kamers op uitkomen. Zorg ervoor dat u het geluid van de rookmelder in iedere slaapkamer kunt horen! Roken en rookmelders Mensen die roken denken vaak dat rookmelders voor hen niet geschikt zijn. Niets is minder waar. Als u maar niet direct onder de rookmelder rookt, heeft u geen last van ‘vals alarm’. De gang, hal, zolder of overloop zijn vaak de meest aangewezen plekken voor rookmelders; niet echt de plekken waar u van uw sigaret zou willen genieten. Rookmelders kunt u kopen bij elke bouwmarkt.

53

54



Wat doe JIJ bij brand? Om het besef te laten plaatsvinden dat je nu moet nadenken over een situatie waar je mogelijk mee te maken krijgt stel je de vraag: Stel in uw huis breekt brand uit. Wat doet u dan? Tijdsduur:

15 – 25 minuten

Nodig:

PowerPoint

Leerdoel:

Aanzetten tot het afspreken van ontruimingsplan in een privésituatie.

Spreektekst Wat doe JIJ bij brand? Brand is levensgevaarlijk. Een brand wordt razendsnel groter. Als je klein vuurtje niet meteen kunt doven, moet je maken dat je wegkomt. Dus als er brand is: vlucht en sla alarm! Brand door ‘vlam in de pan’ Vlam in de pan ontstaat doordat olie of vet in de pan oververhit raakt. Dit kan zowel bij een gasfornuis als een elektrisch fornuis voorkomen. - Zet bij vlam in de pan onmiddellijk de warmtebron en de afzuigkap uit. - Blus een brandende pan vet nooit met water. Hierdoor ontstaat een steekvlam. - Zorg dat u een blusdeken in de keuken heeft. Zo kunt u de brand blussen. Heeft u geen blusdeken voor handen, probeer dan de pan af te dekken met een passende deksel. Is de brand groter dan de deksel van de pan: Niet blussen maar vluchten! Als je thuis de rookmelder hoort afgaan, en er is brand, dan moet je vluchten en elkaar buiten opzoeken. Probeer de brand niet te blussen. Dan kun je gewond raken… of erger nog. 1. Blijf rustig 2. Waarschuw anderen. 3. Vlucht via de veiligste route. 4. Gebruik nooit de lift. 5. Is er veel rook? Hou je hoofd laag: daar is minder rook en zie je meer. 6. Hou als het kan een natte doek voor je mond en neus. 7. Bel 112 zodra je veilig bent.

55

Hoe vlucht je? Een vluchtplan is een afspraak die je samen maakt. Dan weet je wat je moet doen als je snel moet vluchten. Bij brand heb je geen tijd om dit te bespreken. 1. Spreek de snelste en veiligste vluchtroute met elkaar af. 2. Bedenk een tweede route voor het geval de eerste geblokkeerd is. 3. Spreek van tevoren af wie welk persoon in veiligheid brengt. 4. Spreek af wie de dieren in veiligheid brengt 5. Zorg dat je bij de sleutel van de voor- en achterdeur kunt. 6. Bepaal een ontmoetingsplaats buiten. 7. Oefen de vluchtroute met je gezin en check dat iedereen veilig is.

56


57

58



Eerste hulp verlenen

(klik voor keuze voor dit onderwerp op dia) Goede eerste hulp is van levensbelang. Eerste hulp bij inhalatie van rook is te ingewikkeld om snel uit te leggen. Leg wel uit dat ze direct naar het ziekenhuis moeten gaan, wanneer ze rook hebben ingeademd. Eerste hulp bij brandwonden is anders. ‘Eerst water, de rest komt later’ is het devies. Tijdsduur:

10 – 15 minuten

Nodig:

PowerPoint, film van Natascha

Leerdoel: Toehoorders kennen de basis ‘brandwonden koelen met lauw zachtstromend leidingwater.

Spreektekst Eerste hulp bij brandwonden (klik bij keuze hiervoor op de tekst op de dia) Je huid is superbelangrijk en vuur is superhandig. Maar als vuur je huid raakt, verbrandt je huid. Dan gaat je huid stuk en krijg je brandwonden. Brandwonden zijn geen gewone wonden. Een snee doet zeer, maar geneest. Een gebroken been wordt in het gips gezet om te genezen. Van brandwonden krijg je littekens. Die gaan nooit meer weg. Niet hollen maar rollen! Staat iemand in brand? Blijf rustig en ga niet rennen. Rennen zorgt ervoor dat de vlammen groter worden. Doof de vlammen met water. Ga bijvoorbeeld onder de douche staan. Doe een (blus)deken om, een stevige jas of een gordijn. Hou deze bij de nek dicht, zodat de vlammen niet bij het gezicht komen. En rol de stof over de vlammen. Eerste hulp bij brandwonden Snelle eerste hulp bij brandwonden is heel belangrijk omdat koelen met water ervoor zorgt dat de brandwond niet erger wordt. Dus hoe sneller je begint met koelen met water… hoe beter! VOORBEELD Wanneer een ei heeft gekookt en daarna afgespoeld wordt met koud water, voelt het ei koud aan. Maar de hitte uit het ei komt snel weer terug aan de oppervlakte. Pas wanneer het ei langer gekoeld wordt, daalt de temperatuur en blijft het ei koud aanvoelen. Zo is het ook met een brandwond. De hitte blijft er in totdat je het eruit gekoeld hebt.

59

Eerst water, de rest komt later! 1. Koel de wond +/- 10 minuten met, bij voorkeur, lauw zachtstromend leidingwater. De hitte in de huid moet helemaal weg. Anders veroorzaakt de hitte nog meer schade. 2. Voorkom onderkoeling: Koel alleen de wond! Als je met te koud water koelt, koelt je huid zoveel af dat je het heel koud krijgt. Dat heet ‘onderkoeling’. Onderkoeling is levensgevaarlijk.

Je krijgt het dan zo koud dat je heel ziek wordt.

3. Waarschuw een arts bij: blaren, aangetaste huid, elektrische en chemische verbranding. 4. Verwijder alleen de kleding die niet aan de wond kleeft. 5. Smeer niets op een brandwond. Bij een doktersbehandeling worden smeersels weer verwijderd. Dat kan erg pijnlijk zijn. Smeer er dus zelf niets op. 6. Bedek de wond met steriel verband of een schone doek. 7. Geef het slachtoffer geen eten of drinken. Als je nog geopereerd moet worden in het ziekenhuis, is het beter dat er geen eten en drinken in je maag zit. Anders moet je kotsen. 8. Vervoer het slachtoffer, indien mogelijk, zittend. Zijn hoofd moet boven de rest van zijn lichaam blijven. Anders krijgt hij het benauwd.

60


61

62



Vragen, afsluiting, praktische toepassingen herhalen Tijdens de afsluiting herhaal je wat belangrijk is. Je voelt zelf aan welke zaken er onderbelicht zijn gebleven die van belang zijn. Vat de boodschap samen en stel de vraag wat de toehoorders er praktisch mee gaan doen. Tijdsduur:

5 minuten

Nodig:

PowerPoint

Leerdoel: De toehoorders verwerken de boodschap door na te denken wat ze met de boodschap kunnen doen.

Spreektekst Samenvatting Er is brand geweest bij u in de buurt. Ik heb als één van de brandweerlieden deze brand geblust. De oorzaak van de brand is vermoedelijk: [oorzaak]. De brand is ontstaan door de combinatie van hitte, zuurstof en een brandbare stof [geef voorbeeld]. De meeste branden ontstaan door ongelukken in huis of door falende apparaten. Het is dus belangrijk om straks thuis te kijken of uw huis brandveilig is. Plaats in ieder geval rookmelders en zorg dat u weet wat u moet doen wanneer deze alarm geeft: uw gezin en uzelf in veiligheid brengen. Wat kunt u doen om uw huis veilig te maken? Vraag twee of drie mensen: Wat gaat u doen om uw huis veilig te maken naar aanleiding van deze bijeenkomst?

63

64


Bijlage

Draaiboek locatie en brieven versturen na brand Hieronder vind je (of de gemeente) informatie om de straten rondom het incident in kaart te brengen, een manier om een locatie te regelen, en een werkinstructie om de brieven te verzenden. De bijeenkomst is het meest effectief als deze niet langer dan anderhalve week na het incident wordt georganiseerd.

Locatie regelen Hoe breng je straten in kaart? • www.maps.google.nl • Straatnaam waar incident plaats heeft gevonden zoeken • Alle omliggende straten noteren in Excel • Om de postcode te achterhalen; www.postcode.nl • In het klein op google maps staan een aantal huisnummers aangegeven. • Al deze gegevens noteer je in een Excel bestand. Locatie? Om een goede locatie in de wijk te vinden, is het verstandig om contact op te nemen met de buurtregisseur (politie) van de desbetreffende wijk. Hij/zij kan je vertellen of er buurthuizen, scholen, gymzalen, kinderdagverblijven en/of andere ruimtes in de wijk zijn die gebruikt kunnen worden om voorlichting te geven. De drempel voor de omwonenden moet zo laag mogelijk zijn dus zoek een locatie zo dicht mogelijk in de buurt. Geen politiebureaus en andere officiële instanties. Tijdens de bijeenkomst wordt alleen een brandweerpresentatie gegeven. Zijn de gemeente, politie of hooggeplaatste functionarissen er ook dan is het verzoek of zij achterin liefst in burgerkleding plaats nemen. Locaties kunnen zijn: - Woningcorporaties - Scholen - Kinderdagverblijven - Buurthuizen - Verzorgingstehuizen - Kazerne - Etc. Als de locatie is gevonden en vastgelegd dan kunnen de brieven worden verstuurd.

65

Brief samenvoegen? Alle adressen worden opgeslagen een Excel-bestand. En geordend op naam, adres, postcode en woonplaats. De brief wordt gemaakt in het brievenformat van de desbetreffende brandweerorganisatie. In het Word-bestand, waar de brief getypt is, klikt u op Extra – Brieven en verzendlijsten – Wizard Afdruk samenvoegen. Hierna wordt er een scherm aan de rechterkant van je beeldscherm geopend. Hieronder volgt het samenvoegen van adressen en een brief in zes stappen: - Stap 1: Het documenttype -brieven- selecteren. - Stap 2: het huidige document gebruiken – selecteren - Stap 3: een bestaande lijst gebruiken – selecteren. Klik op bladeren en open het Excel-bestand, waar de adressen in zijn opgeslagen. Klik tweemaal Ok aan. - Stap 4: klik op -adresblok-. Er wordt een nieuw scherm geopend. Vervolgens klikt u op –velden vergelijken -. Selecteer de gegevens die in het Excel-bestand staan (Naam, adres, postcode en plaats). Let op! Kies bij woonplaats, postcode en bij postcode, woonplaats. Zie voorbeeld 2. Klik tweemaal op Ok. - Stap 5: Zie je een briefvoorbeeld. - Stap 6: Klik op – Afzonderlijke brieven bewerken. De brieven worden samengevoegd met het adressenbestand en worden in een nieuw Word-document geopend. Uit onderzoek is gebleken dat brand discrimineert en met name de huishoudens met een laag inkomen treft. De pilot werd uitgevoerd in wijken met deze risichohuishoudens. In AmsterdamAmstelland bestaan deze wijken uit 50% allochtoon en 50% autochtoon. Om iedereen te kunnen bereiken is op de achterzijde van de brief een Arabische of Turkse versie afgedrukt. Uit het onderzoek bleek dat brieven een goede basis vormen maar als enkel communicatiemiddel niet zorgde voor een grote opkomst. Langsgaan met posters en brieven bij spilfiguren in de wijken zoals bijvoorbeeld medewerkers van buurtcentra (scholen, kinderdagverblijven, koffiehuizen, surinaamse kappers e.d.) bleek meer succesvol te zijn. Zij verspreiden de brieven en prijzen de bijeenkomst aan in hun eigen netwerk. Aanvullend kan een persbericht worden geplaatst in een wijkkrant, op de website en de website van maatschappelijke partners. Materiaal/materieel Qua materiaal en materieel is volgende nodig: • Personenauto met brandweerstriping • Laptop met mogelijkheid om filmpjes af te spelen • Beamer • Scherm • Briefpapier en enveloppen* • (vouwmachine) • Aanbiedingsformulieren TNT • Klantnummer TNT om meer dan 100 gevulde enveloppen port betaald aan te bieden • Printer/kopieermachine * Een voorbeeldbrief (Nederlands, Arabisch en Turks) en format voor een adreslijst vind je verderop in deze module.

66


67

Brandveilig leven in de praktijk

Recommend Documents