NUMMER
BOUWBRIEF
3
3e KWARTAAL 2005
OPINIE
Besluit luchtkwaliteit doet stof opwaaien
INHOUD Besluit Luchtkwaliteit 2005 doet stof opwaaien 1 De koppeling tussen de luchtkwaliteit en ruimtelijk ordening heeft negatieve gevolgen voor de bouwproductie. Een andere interpretatie van de EU richtlijn zou de economische schade ten gevolge van de koppeling verminderen.
Bayards: aluminium constructies waarover is nagedacht 4
De Nederlandse bouwsector is in de ban van het Besluit Luchtkwaliteit 2005. Verscheidene bouwers en projectontwikkelaars hebben de afgelopen tijd te maken gehad met afgekeurde bestemmingsplannen. De oorzaak van het probleem ligt mede in het feit dat Nederlandse ruimtelijke ordeningsbesluiten direct gekoppeld zijn aan de EU normen voor luchtkwaliteit. Op dit moment leidt dit volgens de vereniging Bouwend Nederland tot een vertraging in het investeringsvolume van EUR 1,2 miljard en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten schat dat de economische schade, als gevolg van het besluit kan oplopen tot EUR 7,7 miljard. Kan dit economisch leed voorkomen worden?
Managing director Dies Mackintosh over aluminium constructies met een hoge
EU RICHTLIJN
Je zou dus kunnen stellen dat deze natuurlijke
mate van intellectual content.
De EU richtlijn inzake de beoordeling en het
deeltjes, zoals deeltjes afkomstig van
beheer van de luchtkwaliteit ligt ten grondslag
insecten, als schadelijk worden gezien.
De betekenis van Basel 2 voor uw krediet 6
aan het Nederlandse Besluit Luchtkwaliteit (BLK). De richtlijn omschrijft dat “..met het oog
Een ander, veel besproken punt is dat in het
In 2007 wordt het Basel 2 akkoord van
op de bescherming van het milieu in zijn
BLK een koppeling tussen de luchtkwaliteits-
kracht. Dit heeft gevolgen voor het
geheel en de volksgezondheid concentraties
normen en ruimtelijke ordening is gemaakt. In
kapitaal dat de bank moet aanhouden en
van schadelijke verontreinigende stoffen in
de EU richtlijn is hier niets over te vinden en
indirect ook op de tarieven van kredieten.
de lucht dienen te worden vermeden, voor-
Nederland is tot nu toe het enige land dat
komen of beperkt..”. Verontreinigende stof
deze koppeling heeft opgenomen. Het gevolg
wordt hier gedefinieerd als “een stof die
van de koppeling is dat voor elk bestem-
direct of indirect door de mens in de lucht
mingsplan vooraf dient te worden gekeken of
wordt gebracht en die schadelijke gevolgen
de luchtkwaliteitsnormen niet overschreden
kan hebben voor de gezondheid van de mens
worden en dat dit in de toekomst ook niet het
of het milieu in zijn geheel.”
geval zal zijn. Niet alleen is het toetsen omslachtig, maar de luchtkwaliteit wordt er
VASTE RUBRIEKEN
Kort Nieuws Profiel Economie Kengetallen
2 3 7 8
VERTALING NAAR NEDERLANDSE REGEL-
ook niet beter van. De oorzaak van de vervuil-
GEVING
ing, de uitstoot van schadelijke deeltjes,
De EU richtlijn is niet één op één overge-
wordt namelijk niet gereduceerd. Het extra
nomen in de Nederlandse regelgeving. In de
geld, dat nu gestoken dient te worden in het
EU richtlijn worden namelijk alle natuurlijke
toetsen van elk bestemmingsplan op lucht-
deeltjes buiten beschouwing gelaten, aan-
kwaliteit, had veel beter gestoken kunnen
gezien ze niet door de mens in de lucht
worden in het nemen van uitstootreduceren-
gebracht zijn. In het BLK 2005 echter, worden
de maatregelen. In plaats hiervan worden
alleen die deeltjes, die zich van nature in de
projectontwikkelaars met nog een procedure
lucht bevinden en die niet schadelijk zijn voor
opgescheept. De doelstelling van de
de gezondheid van de mens, buiten beschou-
Nederlandse overheid om tot 2010 360.000
wing gelaten bij het meten van schadelijke
woningen te bouwen, om het woning te kort
stoffen. Hierbij moet gedacht worden aan
terug te dringen, zou in het gedrang kunnen
bijvoorbeeld zeezout. Indien er deeltjes
komen. Een aantal grote projecten, zoals de
worden aangetroffen waarvan de gezond-
Noord-Zuid lijn en het Zuidasproject in
heidseffecten niet bekend zijn, mogen ze dus
Amsterdam, verbreding van de A1, A2 en A27,
niet buiten beschouwing gelaten worden.
en zo’n zestig projecten in Zuid-Holland, heeft >
PAGINA PAGINA 2 3
BOUWBRIEF vanwege overschrijding van de luchtkwaliteitsnormen al geen
koppeling in zijn geheel uit het BLK 2005 te schrappen, maar
bouw- of milieuvergunning toegekend gekregen.
dit is vanwege de politieke gevoeligheid zeer onwaarschijnlijk. Een andere mogelijkheid is om de Nederlandse interpretatie
LICHTPUNTJE AAN DE HORIZON
van schadelijke stoffen te vervangen door de definitie die in de
Er is een belangrijke toevoeging in het BLK 2005 opgenomen.
EU richtlijn is opgenomen. Deze aanpassing zal de grootste
Staatssecretaris Van Geel heeft namelijk de mogelijkheid
impact hebben op het halen van de fijn stof norm, aangezien
gecreëerd om een saldobenadering voor bestemmingsplannen
fijn stof voor ongeveer 55% bestaat uit natuurlijke deeltjes. Op
toe te passen. Dit houdt in dat een project lokaal tot een
dit moment worden alleen zoutdeeltjes (15% van het fijn stof)
verslechtering van de luchtkwaliteit mag leiden als dit per saldo
niet meegenomen bij de berekening van de hoeveelheid fijn
ten goede komt aan de kwaliteit voor een groter gebied.
stof in de lucht. Als de rest van de natuurlijke deeltjes buiten
De precieze inhoud van deze saldobenadering zal aan de hand
beschouwing zou worden gelaten, komt dit neer op een extra
van enkele pilot-projecten, o.a. Project Mainport Rotterdam en
correctie van 40%. Hiermee zou het Nederlandse beleid beter
Utrecht Centraal, bepaald worden. Voor een aantal projecten,
op de EU richtlijn aansluiten en zouden meer plaatsen in
dat eerder naar de prullenbak was verwezen, betekent dit dat
Nederland aan de luchtkwaliteitsnormen voldoen, waardoor
ze toch doorgang kunnen vinden.
o.a. de woningproductie veilig wordt gesteld.
WAT KAN ER VERBETERD WORDEN?
De saldobenadering alleen is niet genoeg om de huidige
OS
problematiek rond het effect van het BLK 2005 op de bouwproductie op te lossen. Een van de oplossingen is om de
Kort nieuws Gebaseerd op nieuws uit de Cobouw NIEUWBOUW MINISTERIES LOOPT VERTRAGING OP
te laag aangezien het bedrijf “profiteert van gunstige marktom-
De Raad van State bepaalde onlangs dat de gemeente Den
standigheden.” Saint-Gobain, de grootste klant van BPB, deelde
Haag ten onrechte geen milieueffectrapportage (MER) heeft
onlangs mee het Britse bedrijf te willen overnemen om het te
opgesteld voor het bestemmingsplan. De gemeente had geen
integreren met dochter Isover, die gespecialiseerd is in isolatie-
MER opgesteld omdat volgens haar het bouwplan minder dan
materialen. BPB is in veel Europese landen marktleider op het
200.000 vierkante meter bedrijfsvloeroppervlakte beslaat.
gebied van gipsplaat en de nummer drie in de VS.
Volgens de Wet milieubeheer is een MER dan niet verplicht.
Het toenemende gebruik van gipsplaat in de bouw, met name
Volgens de Raad van State heeft de gemeente de bedrijfsvloer-
in de VS waar jaarlijks 10 vierkante meter per hoofd van de
oppervlakte niet correct berekend en gaat het om meer dan
bevolking wordt afgezet, is erg gunstig voor BPB.
200.000 vierkante meter. Er dient dus eerst een MER opgesteld te worden voordat het bestemmingsplan goed kan
Hoewel de aankondiging voor een volgende Frans-Britse
worden gekeurd. Bewoners van het wooncomplex de Zwarte
overnameslag op zichzelf verrassend is, past zo’n transactie in
Madonna zijn erg verheugd over de uitspraak, aangezien het
de al enkele jaren gaande schaalvergroting bij de toeleveran-
gebouw moet wijken voor de nieuwbouw. Zij wisten al eerder
ciers van de bouw. Recent werd bijvoorbeeld Aggregate
de sloop van de Zwarte Madonna tegen te houden waardoor
Industries overgenomen door Holcim, kocht het Mexicaanse
de bouw al 2 jaar vertraging heeft. De laatste tegenvaller kan
Cemex de Britse cementfabrikant RMC en werd Cementbouw
nog eens een extra jaar vertraging opleveren.
in ons land ingelijfd door het Ierse CRH. Al eerder kocht Lafarge de Britse cement- en asfaltfabriek Blue Circle. Andere
BPB WIJST AVANCES SAINT-GOBAIN AF
leveranciers, zoals het Britse Wolseley, maar ook CRH zoeken
BPB, de grootste fabrikant van gipsplaten ter wereld, heeft het
de wereldwijde groei vaak in zogenaamde bolt-on acquisities,
niet-vijandige overnamebod van het Franse Saint-Gobain snel
de aankoop van kleinere bedrijven die makkelijk aan bestaande
en resoluut van de hand gewezen. BPB sloeg het bod van 675
divisies te koppelen zijn. Op 3 augustus deed Saint-Gobain een
pence per aandeel af, wat neer zou komen op een markt
vijandig bod van 720 pence per aandeel nadat het derde
kapitalisatie van meer dan vijf miljard euro. BPB vindt het bod
vriendelijke bod door BPB werd afgeslagen. OS
COLOFON De Bouwbrief is een publicatie van de afdeling Sector Research van ABN AMRO Bank in samenwerking met Marketing Corporate Clients. Deze publicatie wordt zowel intern als extern verspreid. De Bouwbrief verschijnt in elektronische vorm en in hard copy. Samenstelling en redactie: Otto Schell
Aan dit nummer werd verder meegewerkt door: Joep Auwerda, Marcus Looijestijn en Charles Kalshoven Distributie: Marketing Corporate Clients
[email protected] [email protected]
Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO Bank Sector Research vergaarde informatie, die op zorgvuldige wijze is verwerkt. Noch ABN AMRO Bank, noch functionarissen van de Bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. Copyright ABN AMRO, 2005
BOUWBRIEF PROFIEL
Architectenbureaus Het budget, de ruimtelijke randvoorwaarden en een tijdschema zijn onderdeel van het programma van eisen dat een architect nodig heeft voor het ontwerpen van gebouwen. Nadat de benodigde vergunningen zijn verkregen, draagt de architect zorg voor de uitvoering van het werk conform de afspraken die met de bouwer en onderaannemers zijn gemaakt. Naast het ontwerpen van complete bouwprojecten, zijn architecten ook betrokken bij verbouwingen, renovaties en restauraties. STRUCTUUR
Deze sector kenmerkt zich door een sterke aanwezigheid van
de omzet wordt gegenereerd in dit segment. In 2003 bereikte
het kleinbedrijf (tot 5 werknemers). Ongeveer 60% van de
de productie van woningen een dieptepunt. Ondanks de grote
bureaus heeft minder dan 5 werknemers in dienst. De middel-
vraag naar woningen slaagt men er maar mondjesmaat in om
grote en grote bureaus hebben vaak meerdere specialisaties in
meer woningen te bouwen. Lange ambtelijke procedures en
huis. Men ontwerpt niet alleen woningen en kantoorgebou-
complexe regelgeving vertragen het tempo. Het lijkt dat 2004
wen, maar ook bijvoorbeeld onderwijsgebouwen en zieken-
een omkeerpunt is in de woningbouwproductie na jaren van
huizen. De afgelopen jaren heeft een schaalvergrotingsproces
teruggang. In 2004 zijn circa 65.000 huizen worden gebouwd
plaatsgevonden. Grote bureaus nemen kleine bureaus over.
tegenover 60.000 huizen in 2003. De verwachting is dat de
Op deze wijze proberen zij hun marktaandeel te vergroten
woningbouwproductie in 2005 licht aantrekt. De sterk cyclische
aangezien autonome groei moeilijk te realiseren is. Architecten
kantorenmarkt, met 15% het tweede grootste segment in
worden op basis van het voldoen aan opleidingseisen inge-
termen van omzet, verkeert nog steeds in een crisis. Door de
schreven in het (wettelijk) architectenregister, dat de titel
economische tegenwind is het aantal kantoorbanen afgeno-
beschermt. Daarnaast kunnen architecten zich aansluiten bij de
men. Daarmee neemt de vraag naar nieuwe kantoren even-
Bond van Nederlandse Architecten (BNA).
eens af terwijl er op de markt nog steeds een overschot aan kantoorruimte bestaat.
EXPLOITATIE
De gemiddelde omzet per architectenbureau (met 2 tot 50 werkzame personen) bedroeg EUR 675.000 in 2004. Een werkzame persoon zette gemiddeld circa EUR 85.000 om. Het overgrote deel van de kosten bestaat uit personeelskosten. Hoewel in absolute termen deze kosten stijgen, blijft hun aandeel in de totale kosten redelijk constant op ongeveer 49%
VISIE OP SECTOREN Binnen ABN AMRO wordt al jaren onderkend dat sectorkennis van groot belang is. Voorheen was de research die ABN AMRO op dit gebied verricht voornamelijk voor intern gebruik, maar in toenemende mate wordt deze informatie nu ook ter beschikking gesteld aan onze klanten. Zo ook onze publicatie Visie op Sectoren (VOS).
van de omzet. Het bedrijfsresultaat ligt om en nabij de 8% na VOS bevat branche-informatie over 94 sectoren in Nederland, waar bovenstaand profiel over architectenbureaus er één van is. Naast een sectorschets is er per sector een sheet met branchedata, een gemiddeld exploitatieoverzicht en kritische succesfactoren. Bovendien wordt voor de betreffende branche een aantal links naar interessante websites gegeven.
aftrek van ondernemersbeloning.
Netto omzet naar sector in %
Woningen Kantoren Gezondheidszorg Onderwijs Landbouw en industrie Winkels Overig Totaal
2002
2003
34 18 15 10 5 3 15 100
27 15 17 14 4 4 19 100
Bron: Economisch en Sociaal Instituut Vrije Universiteit
De VOS voor de bouw is onderverdeeld in de volgende sectoren: burgerlijke en utiliteitsbouw; grond-, water- en wegenbouw; installateurs; schilders en glaszetters; zand- en grindwinning. VOS is samengesteld door de analisten van de afdeling Sector Research en is te vinden onder publicaties onder de link brancheinformatie op: www.abnamro.nl/grootzakelijk
De huidige situatie van overaanbod zal nog enige jaren duren. Pas vanaf 2008 zal de vraag naar nieuwe kantoorruimte weer aantrekken. De negatieve marktsituatie heeft geleid tot sluiting van een aantal kleine architectenbureaus. Grote en middelgrote
ONTWIKKELINGEN EN VOORUITZICHTEN
bureaus houden hun omzet op peil of zien hun omzet zelfs
De brancheomzet wordt geschat op ongeveer EUR 1.050
stijgen, onder andere door overnames te plegen. Grotere
miljoen. De afgelopen 10 jaar is de omzet met gemiddeld 5%
bureaus zijn vaak winstgevend vanwege schaalvoordelen
per jaar gestegen. In 2000 was er een kentering zichtbaar in de
terwijl kleine bureaus vaker verliesgevend zijn. In 2005 zullen
afzet maar dankzij hogere prijzen bleef de omzet stijgen. Sinds
de marktomstandigheden opnieuw moeilijk blijken, vooral voor
2001 neemt de omzet echter af. Dit hangt samen met de
de kleine bureaus.
dalende productie in de woningbouw. Ongeveer éénderde van
OS
PAGINA 3
BOUWBRIEF
PAGINA 4
INTERVIEW
Bayards: aluminiumconstructies waarover goed is nagedacht Wat heeft de CERN-deeltjesversneller in aanbouw gemeen met de futuristisch ogende verkeerstoren op het vliegveld in Barcelona? Wat is de overeenkomst tussen een tien meter lange brug in Helmond en een twintig miljoen euro kostend jacht voor een Dubaise prins? Silo’s voor de chemische industrie en containers voor onbemande vliegtuigjes? De trait d’union is één bedrijf: Bayards Aluminium Constructies BV, dat een rol speelt bij de vervaardiging van alle genoemde producten. Een interview met ing. Dies W.S. Mackintosh, managing director en één van de twee aandeelhouders. ALLEEN ALUMINIUM
vergroten. Met dat basismateriaal (23.360 kilo) zijn talloze
Dat het bedrijf aan de oever van de Lek (in Nieuw Lekkerland,
driehoeksconstructies gemaakt en werd een hoogte van 43,38
twintig kilometer van Rotterdam) op zulke diverse terreinen
meter bereikt. De doorsnede van de toren heeft de vorm van
actief is, komt, hoe tegenstrijdig dat misschien ook klinkt, door
een achthoek. Rond de toren is een soort reusachtig aluminium
een superspecialisatie: werken met aluminium. Oprichter
net gespannen waarvan de mazen uitgerekte grote en kleinere
Jacobus Johannes Bayards (een Nederlander met een Franse
ruiten zijn. Dat architectonische hoogstandje heeft een artistiek
naam) heeft de eerste drie jaar, van 1963 tot ’66, ook gewerkt
én een constructief doel. Al met al is er zo veel materiaal- en
met roestvrij staal, maar hield daarmee op om zich helemaal op
vakkennis nodig dat er in de wereld niet veel bedrijven zijn die
aluminium toe te kunnen spitsen. Het metaal heeft bijzondere
deze klus net zo goed zouden kunnen klaren als Bayards.
eigenschappen; het is licht en sterk, roest niet, heeft weinig onderhoud nodig, en is bijzonder goed te recyclen. Hierdoor is het vaker een goedkopere bouwgrondstof dan staal, als tenminste naar de hele levenscyclus wordt gekeken. Een opdrachtgever kan kiezen voor een stalen trappenhuis dat wellicht in aanschaf iets goedkoper is dan een aluminium versie, maar als de onderhoudskosten (verven etcetera) over de gehele levensduur meegenomen worden, ligt de total cost of ownership van een stalen trappenhuis een stuk hoger. Mackintosh: ‘Je ziet vaak dat alleen naar de korte termijn gekeken wordt, omdat het bouwbudget op deze manier gedrukt kan worden. Maar als er slim en vaker met aluminium gewerkt zou worden, dan zou dat een grote stimulans voor het duurzaam bouwen kunnen betekenen.’ Aluminium is ook een goede vervanger voor het tropische hardhout dat nu nog menig historische brug afdekt. Op de Haringvlietbrug en nog een vijftal andere bruggen heeft Bayards het houten dek door aluminium vervangen. INTELLECTUAL CONTENT
Alle producten van Bayards zijn hoofdzakelijk van aluminium (legeringen), maar ze hebben nog een gemeenschappelijk kenmerk: om ze te maken, moeten allerlei specialisten als ingenieurs, constructeurs, lassers en architecten flink hun hersenen laten kraken. Mackintosh is niet geïnteresseerd in de bulkproductie van bijvoorbeeld aluminium raamkozijnen. ‘Onze projectgerichte organisatie is goed in constructies waar intellectual content aan wordt toegevoegd. Raamkozijnen kunnen wij geen toegevoegde waarde geven, dat zijn vaste systemen. We zijn er ook simpelweg te duur voor, omdat we niet zijn toegerust op massaproductie.’ Intellectual content toevoegen, dat is duidelijk wat Bayards in Barcelona heeft gedaan. Op het vliegveld aldaar is in 2004 de verkeerstoren van architect Bruce Fairbanks opgetrokken uit aluminium profielen die van binnen zijn voorzien van allerlei dwarsverbindingen om de stijfheid te
BOUWBRIEF HELIDEKKEN, EEN GESLOTEN NICHEMARKT
We hebben de modules gemaakt, maar de prototypes zijn in
Ook het bouwen van heliplatforms vereist veel specialistische
de praktijk nog niet gebruikt. Sail Amsterdam heeft een huur-
kennis. Mackintosh: ‘De fabricage van helidekken is een
aanvraag gedaan. De huurperiode was te kort, en bovendien
nichemarkt, met veel oliemaatschappijen als opdrachtgever, uit
moesten we er zo’n zeven modules bij maken. Daar moest te
Mexico, Brazilië en Canada. Het is een gesloten markt, er zijn
veel geld bij. In Vlissingen hebben we de modules aangeboden
slechts drie of vier spelers in de markt, die gezamenlijk de
maar daar hebben ze toch gekozen voor een tijdelijke brug
wereld van helikopterdekken voorzien. Nieuwe bedrijven
omdat de drijvende weg geen vrachtverkeer kan verwerken.
proberen de markt te penetreren, maar dat lukt ze niet,
Mackintosh heeft er het volste vertrouwen in dat de drijvende
vanwege het gebrek aan referenties, die erg belangrijk zijn voor
weg ooit werkelijk verkeer gaat verwerken in Nederland.
de risicomijdende opdrachtgevers. Als bedrijf kunnen we ons intellectuele ei kwijt in het uitrekenen van constructies van
RISICO’S EN VRUCHTEN DELEN
helidekken. We hebben de know how. Veel helidekken worden
ABN AMRO is sinds de start van Bayards de huisbankier.
in de vorm van bouwpakketten naar de opdrachtgever ver-
Mackintosh houdt als ingenieur graag zijn hoofd vrij voor
scheept, waar ze onder leiding van een supervisor van ons door
technische vraagstukken, offertes, en andere core-business.
lokaal personeel in elkaar worden gezet.’
Allerlei specifieke problemen met betrekking tot grondstoffenprijzen, garantiestellingen, werkkapitaal, termijnhandel, krediet-
DE DRIJVENDE WEG
lijnen, en valuta vangt de bank af.
Een bijzonder project, vertelt Mackintosh, is de eerste drijvende weg in Nederland. Bayards heeft het concept in samenwerking
Mackintosh: ‘Waarom zou ik me daarmee bezig houden?
met TNO Bouw, DHV en XX-architecten, ontwikkeld. Het begon
Ik moet in grote lijnen wel begrijpen wat er speelt, maar de
met een prijsvraag van het ministerie van Verkeer en Water-
details moeten financiële specialisten uitzoeken. Schoenmaker
staat. Marktpartijen moesten hun technische expertise en
blijf bij je leest. De productie van de Fenneks, de lichte verken-
creativiteit inzetten om oplossingen te zoeken voor bereikbaar-
nings- en bewakingsvoertuigen voor het Duitse en Nederlandse
heidsproblemen in Nederland. De eerste ontwerpsessies
leger, is op dit moment ons grootste project en zorgt voor het
vonden plaats in 2001, twee jaar later werd het eerste proto-
leeuwendeel van onze omzet. De definitieve opdracht voor 350
type gebouwd: zestien aluminium modules van 5,25 bij 3,5
Fenneks is nog niet zo heel lang binnen. Bij de voorbereiding
meter die aan elkaar worden gekoppeld. Zo ontstaat een weg
heeft de bank een flinke adviserende rol gespeeld op de achter-
die op het water kan drijven, met een rijbaan van 4,75 meter
bank. We hebben veel gebruik gemaakt van hun kennis. Ze
breed waarop personenauto’s 80 kilometer per uur moeten
dachten mee bij vragen als: hoe ga je zo’n project financieren,
kunnen rijden bij eenrichtingsverkeer of 30 kilometer bij twee-
hoe regel je de logistiek, in welke machines investeer je, hoe
richtingsverkeer. De vinding kan ook worden gebruikt als er een
moeten de contracten eruit zien? We nemen samen de risico’s,
tijdelijke weg moet komen over een zeer zompig stuk land.
en plukken ook samen de vruchten. Het is erg goed als bankmensen naar zo’n project kijken – dat geeft meer zekerheid.’
Mackintosh: ‘De drijvende weg is handig voor verkeer dat tijdelijk omgeleid moet worden, bijvoorbeeld bij onderhoud of reconstructie van wegen of bruggen.
JA
PAGINA 5
PAGINA PAGINA 6 5
BOUWBRIEF BANKDIENSTEN
De betekenis van Basel 2 voor uw krediet In Nederland stelt De Nederlandsche Bank de eis dat banken kapitaal moeten aanhouden om risico’s betreffende kredietverlening op te kunnen vangen. Sinds 1988 is Basel 1 van kracht. Het nieuwe akkoord, Basel 2, dat in gaat op 1 januari 2008, heeft indirect ook invloed op de tarieven die een onderneming gaat betalen voor kredieten. Daarom vindt ABN AMRO het belangrijk dat u weet wat er gebeurt in de bankwereld en welk effect dit kan hebben op de relatie met onze klanten en met u specifiek. OUDE SITUATIE
ONGEBRUIKT KREDIET IS DUUR
Onder Basel 1 is er één uniforme wijze waarop banken kapitaal
Onder Basel 2 wordt het kredietrisico bij rekening-courant
aan moeten houden om risico’s voortkomend uit reguliere
kredieten aan de hand van de limiet en bij middellange leningen
kredietverlening te kunnen opvangen. Een bank moet voor elke
aan de hand van de verwachte positie bepaald. Het ongebruik-
euro krediet 8 cent kapitaal opzij zetten ongeacht het werkelijke
te deel van een krediet wordt voor de bank dus relatief duurder
risico. Dit wordt ook wel het kapitaalbeslag genoemd. Alleen in
en dit zal worden doorberekend aan de klant. Dit kunt u
heel specifieke gevallen geldt een lager kapitaalvereiste.
beperken door verbetering van het cash management en
Basel 1 is een zeer eenvoudige regeling en heeft dan ook een
liquiditeitenbeheer.
aantal nadelen. Er wordt beperkt rekening gehouden met krediet-, operationele- en marktrisico’s. Daarnaast worden
ZEKERHEDEN DRUKKEN HET TARIEF
onder andere zekerheden (met uitzondering van woninghypo-
Basel 2 erkent meer soorten zekerheden dan Basel 1, waar
theek en overheidsgarantie), looptijd en omvang van een
alleen woninghypotheek en overheidsgarantie het kapitaal-
krediet niet meegewogen. Dit betekent dat het kapitaalbeslag
beslag konden verlagen. Wanneer u zekerheden afgeeft,
onder Basel 1 geen duidelijke weerspiegeling is van het
verlaagt u het kredietrisico voor de bank. Hierdoor kunnen uw
daadwerkelijke risico dat een bank loopt als gevolg van een
kredietkosten lager zijn.
bepaald krediet. Deze mismatch tussen risico en kapitaalbeslag heeft geleid tot een herziening van het huidige akkoord. EEN NIEUW KAPITAALAKKOORD: BASEL 2
Onder Basel 2 verschillen de minimum kapitaalvereisten per kredietnemer en wordt de omvang van het aan te houden kapitaal op een meer objectieve wijze berekend. De hoeveelheid aan te houden kapitaal is afhankelijk van het potentiële kredietrisico van een klant. In de praktijk zal dit betekenen dat minder sterke ondernemingen meer zullen gaan betalen, terwijl sterkere ondernemingen juist minder zullen gaan betalen. Dit geldt ook voor garanties.
MEER INFORMATIE OVER BASEL 2
Op de website van de Bank of International Settlements is de publicatie van het Basel 2 akkoord te vinden. http://www.bis.org/bcbs/index.htm
Op de site van ARFON staan diverse publicaties die betrekking hebben op Basel 2. Naast een korte omschrijving van het akkoord worden de gevolgen voor het bedrijfsleven toegelicht. http://www.arfon.nl/basel2.php
ABN AMRO Bank heeft gekozen voor een berekeningswijze
DUURZAME RELATIE
waarbij het kapitaalbeslag zo laag mogelijk zal zijn. Dit is
Basel 2 is ‘pas’ in 2007 van kracht, maar we zijn nu al druk
gunstig voor u als klant, aangezien een lager kapitaalbeslag
bezig met de implementatie van het akkoord. Onderwerpen als
voor de bank, lagere kredietkosten voor u betekent.
kredietwaardigheid, kredietstructuur en zekerheden zullen steeds nadrukkelijker op de agenda komen tijdens gesprekken
WAT KUNT U BIJDRAGEN AAN EEN GOEDKOOP TARIEF?
over kredietverlening. ABN AMRO Bank zal ook steeds
ABN AMRO bepaalt de kredietwaardigheid van een onder-
duidelijk aangeven wat u, als ondernemer, zelf kunt doen om
neming aan de hand van een aantal gegevens die onder andere
de kostprijs van uw krediet te verlagen. Hierbij kunt u, naast
afkomstig zijn uit de jaarcijfers van een onderneming.
het neerzetten van goede financiële prestaties, denken aan het
Daarnaast worden ook factoren als de looptijd en het krediet-
verlagen van ongebruikte rekening-courant kredietlimieten en
gebruik meegenomen. Een langere looptijd leidt bijvoorbeeld
het geven van (meer) zekerheden. Daarbij geldt: hoe beter onze
tot een hoger risico. Hoe beter de informatievoorziening vanuit
wederzijdse informatie, des te beter onze relatie!
de onderneming is, des te beter de bank de kredietwaardigheid kan beoordelen, hetgeen uw financieringskosten kan verlagen.
ML
BOUWBRIEF HOE BETAALBAAR IS EEN WONING?
Eigen haard is goud waard Hoewel de prijsstijgingen op de huizenmarkt de afgelopen jaren niet meer zo fors zijn als eind jaren negentig, wordt de gemiddelde woning nog altijd duurder. Op zichzelf komt dit komt de financiële bereikbaarheid van een eigen woning niet ten goede. De laatste jaren is echter de hypotheekrente flink gedaald. Wat betekent dit per saldo voor de betaalbaarheid van huizen en wat zijn de vooruitzichten? Drieënhalf keer zo duur als twaalf jaar terug – dat is volgens de woningwaardeindex van het kadaster de laatste stand van de prijs van de gemiddelde woning. De nominale inkomens zijn sinds 1993 weliswaar ook gestegen, maar ‘slechts’ met 60%. Gecorrigeerd voor inflatie blijft daar overigens maar 25% van over. Dat mensen zich toch nog een huis kunnen veroorloven heeft vooral te maken met de gestage daling van de rente. Zo bedroeg de rente op Nederlandse staatsobligaties begin 1993 nog meer dan 7 procent. Het huidige niveau is nog niet de helft daarvan. Huizenkopers betalen echter niet de rente die de overheid betaalt, maar de - hogere - hypotheekrente. Ook hiervoor geldt grofweg een halvering over de afgelopen periode. Niet alleen konden banken goedkoper geld aantrekken, ook zorgde de toenemende concurrentie voor een lagere opslag. Een andere oorzaak van de gemiddeld lagere hypotheekrente is dat hypotheeknemers voor kortere renteperiodes
BETALINGSMOEILIJKHEDEN
kiezen en daardoor minder rente betalen.
Volgens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) zou een rentestijging van 2 procent in één jaar tijd 80.000 gezinnen in
BETAALBAARHEID VAN WONINGEN
betalingsmoeilijkheden brengen. Een dergelijke rentesprong
Een manier om te bepalen of huizen gemiddeld makkelijk te
lijkt ons zeer onwaarschijnlijk. Toch doen mensen er, om
betalen zijn, is om te kijken naar de hypotheeklasten als
ongelukken te voorkomen, verstandig aan bij de financiering
percentage van het beschikbaar inkomen. Het gaat dan om de
niet tot het uiterste te gaan. Ook kan het vastzetten van de
te betalen rente en aflossing. Voor de periode vanaf 1993
rente voor een langere periode een oplossing bieden om
hebben wij de lasten van een standaardhypotheek berekend.
onwelkome verrassingen te voorkomen.
Zoals uit de grafiek blijkt, zijn de lasten in de tweede helft van de jaren negentig flink toegenomen om een hoogtepunt te
REGIONALE VERSCHILLEN
bereiken in 2000. De geringere huizenprijsstijgingen, lagere
Nu gaan achter de gemiddelde nationale huizenprijs grote
rente en groei van de beschikbare inkomens - vooral in 2001 -
regionale verschillen schuil. Zo betaalt men voor huizen in de
hebben de betaalbaarheid daarna verbeterd.
provincie Utrecht al gauw de helft meer dan voor Groningse woningen (zie tabel). Dat betekent dat bij een gegeven
In 2005 ondersteunt vooral de lage rente de betaalbaarheid.
inkomen, Groningse starters op de huizenmarkt makkelijker
Voor 2006 verwachten wij een lichte verslechtering. Onze visie
aan de bak komen dan huizenjagers elders. Daarbij moet
is dat de huizenprijzen weliswaar licht zullen dalen, maar dat dit
meteen vermeld worden dat de inkomens in het hoge Noorden
niet genoeg zal zijn om de rentestijging geheel te compen-
ook gemiddeld lager liggen.
seren. Volgend jaar zal de kapitaalmarktrente gemiddeld hoger liggen dan dit jaar: 3,9% tegen 3,4%. Huizen blijven in 2006 wel beter te betalen dan in de periode 2000-2004. Wat is nu de invloed van extra stijgingen van huizenprijzen en kapitaalmarktrente op de betaalbaarheid? Mochten de huizenprijzen, tegen onze verwachtingen in, in 2005 en 2006 met 2% blijven stijgen, dan neemt de betaalbaarheid volgend jaar af tot het laagste niveau in vier jaar. Als dan ook nog in 2006, de rente met 50 basispunten extra zou stijgen (tot een gemiddelde kapitaalmarktrente van 4,4%) dan zullen de lasten tot een historisch hoogtepunt stijgen. Het is moeilijk te geloven dat de huizenmarkt daar niet op zal reageren. CK
PAGINA PAGINA 7 4
BOUWBRIEF
PAGINA 8
TROONREDES 2004 De productiviteit van de economie wordt gestimuleerd door versnelling van procedures voor ruimtelijke ordening, woningbouw, infrastructuur en milieu. De regering wil ruimte voor wonen, werken en recreëren in steden, en ook voor natuur en landschap. Er wordt fors geïnvesteerd in de infrastructuur, en in het bijzonder in onderhoud van wegen en in een betere benutting ervan.
2003 Voor sterke steden en dorpen is het van belang meer wonin-
2002
gen te bouwen. De regering zal de randvoorwaarden creëren
Tevens zal aandacht worden gegeven aan het aantrek-
nemen en er op aandringen dat ook de marktpartijen hun
kelijk maken van het stedelijk woonmilieu voor ver-
verantwoordelijkheid nemen.
waardoor de achterblijvende woningbouwproductie kan toe-
schillende inkomensgroepen en het doorbreken van de eenzijdige samenstelling van de bevolking van achterstandswijken. Het ministerie van VROM richt zich de komende jaren op de uitvoering van beleid, het handhaven van wet- en regelgeving en het verminderen en vereenvoudigen van de VROM-regels. VROM gaat de komende jaren verder met het schrappen of vereenvoudigen van regels op het gebied van bouwen. Dit geldt ook voor (vergunnings)procedures waar burgers of ondernemers bij het bouwen mee te maken hebben.
2001 Een voldoende aanbod van woningen voor alle inkomensgroepen en soorten huishoudens is noodzakelijk. Binnenkort zal de regering voorstellen doen om de productie van nieuwbouw op te voeren. In het komende jaar wordt u een wetsvoorstel aangeboden teneinde de betrokkenheid van burgers bij hun woonsituatie te vergroten.
Bronnen: www.regering.nl, www.parlement.com, www.rotterdamsdagblad.nl
